Pełny tekst orzeczenia

WYROK

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 16 października 2012 roku, wniesionym przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z siedzibą w W. jako likwidatorowi funduszu alimentacyjnego, S. Ł. wniósł o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego: ugody sądowej zawartej w dniu 10 września 1996 roku przed Sądem Rejonowym w Lublinie w sprawie o sygn. akt V RC 1355/96, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, w części dotyczącej świadczeń egzekwowanych na rzecz funduszu alimentacyjnego, z uwagi na podniesiony zarzut przedawnienia tych roszczeń.

Wyrokiem z dnia 22 listopada 2013 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie oddalił powództwo.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie Jacek Gabryś prowadzi postępowanie egzekucyjne wszczęte na wniosek E. Ł. (1), działającej jako przedstawiciel ustawowy małoletnich wierzycieli A. Ł. (1) i E. Ł. (2) przeciwko S. Ł. w sprawie o sygn. akt Kmp 18/02, na podstawie tytułu wykonawczego: ugody zawartej przed Sądem Rejonowym w Lublinie w dniu 10 września 1996 roku w sprawie o sygn. akt V RC 1355/96, której w dniu 25 września 1996 roku ten Sąd nadał klauzulę wykonalności. Wniosek egzekucyjny został złożony w dniu 25 lutego 1999 roku.

W dniu 17 marca 1999 roku przedstawicielka ustawowa małoletnich wierzycieli złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. wniosek o przyznanie na podstawie art. 7 ustawy z dnia 18 lipca 1974 roku o funduszu alimentacyjnym (Dz. U. z 1991 roku, Nr 45, poz. 200, ze zm.) świadczeń z funduszu alimentacyjnego z powodu niemożności wyegzekwowania alimentów od dłużnika S. Ł..

Świadczenia alimentacyjne w okresie od l marca 1999 roku do 30 kwietnia 2004 roku były wypłacane z funduszu alimentacyjnego. Na dzień 2 października 2012 roku zaległość dłużnika S. Ł. wynosiła względem wierzycieli:

- I. Ł. i A. Ł. (2) – 18.745,21 zł, odsetki do dnia 2 października 2012 roku – 218 zł oraz dalsze odsetki od dnia 3 października 2012 roku,

- likwidatora funduszu alimentacyjnego – 29.299,18 zł.

Sąd Rejonowy wskazał, na podstawie jakich dowodów ustalił powyższy stan faktyczny, dodając, że jest on bezsporny.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za niezasadne.

Zgodnie z art. 840 § l pkt 2 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo jego ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane.

S. Ł. żądał pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego wobec likwidatora funduszu alimentacyjnego z uwagi na upływ trzyletniego terminu przedawnienia jego zobowiązań.

Zgodnie z art. 125 k.c. roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw innego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu.

Świadczenie jest okresowe, jeżeli polega na periodycznym dawaniu uprawnionemu w czasie trwania określonego stosunku prawnego pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku, których ogólna ilość (całość) nie jest z góry określona. Przykładem takiego świadczenia są alimenty. Świadczenia tego rodzaju ulegają trzyletniemu przedawnieniu co do świadczeń należnych w przyszłości. Co do świadczeń wymagalnych stosuje się dziesięcioletni okres przedawnienia.

Przepis art. 123 k.c. stanowi, iż bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

Postępowanie egzekucyjne w sprawie o sygn. akt Kmp 18/02 zostało wszczęte w dniu 25 lutego 1999 roku i nie zostało zakończone. Przerwało ono bieg przedawnienia co do roszczeń objętych tytułem wykonawczym. W trakcie tego postępowania w okresie od l marca 1999 roku do 30 kwietnia 2004 roku objęte tytułem wykonawczym świadczenia alimentacyjne zostały wypłacone z funduszu alimentacyjnego.

Zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 18 lipca 1974 roku o funduszu alimentacyjnym w razie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego organ egzekucyjny przekazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kwoty ściągnięte od osoby zobowiązanej na podstawie tytułu egzekucyjnego ustalającego alimenty aż do pełnego pokrycia należności z tego funduszu.

Zgodnie z powołanym wyżej przepisem postępowanie egzekucyjne prowadzone było przez Komornika na rzecz funduszu alimentacyjnego, który stał się wierzycielem w stosunku do dłużnika S. Ł..

Zgodnie z przepisami regulującymi likwidację funduszu alimentacyjnego, w tym z art. 63 ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 roku, Nr 139, poz. 992) fundusz alimentacyjny jest w likwidacji, a likwidatorem funduszu jest ustanowiony Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do którego należy ściąganie wierzytelności i wykonywanie zobowiązań likwidowanego funduszu alimentacyjnego oraz reprezentowanie w tych sprawach Skarbu Państwa.

Z kolei art. 67 ustawy o świadczeniach rodzinnych stanowi, że egzekucję należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu prowadzi się w dalszym ciągu, aż do ich zaspokojenia. Organ egzekucyjny przekazuje likwidatorowi kwoty ściągnięte od osoby zobowiązanej do alimentacji. Wniosek o umorzenie lub zawieszenie egzekucji wymaga zgody likwidatora funduszu. Przepisy ustawy o funduszu alimentacyjnym oraz ustawy o świadczeniach rodzinnych nie przewidują możliwości wystawienia odrębnego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w sądową klauzulę wykonalności, obejmującego należności na rzecz funduszu alimentacyjnego w likwidacji wynikające z decyzji administracyjnych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Jak wynika z powyższych regulacji prawnych likwidator funduszu alimentacyjnego jest, z mocy powołanych wyżej przepisów, stroną postępowania egzekucyjnego, bez konieczności składania odrębnego wniosku egzekucyjnego oraz tytułu wykonawczego. Na jego rzecz Komornik prowadzi przedmiotowe postępowanie egzekucyjne w celu wyegzekwowania kwoty 29.299,18 zł. Postępowanie egzekucyjne jest w toku, co powoduje, że bieg przedawnienia uległ przerwaniu.

Nadto kwota 29.299,18 zł nie dotyczy przyszłych świadczeń, lecz jest należnością wymagalną i w tym przypadku przedawnienie wynosi dziesięć lat.

*

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniósł powód S. Ł., zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego w całości.

Skarżący zarzucił zaskarżonemu wyrokowi:

a)  dokonanie ustaleń sprzecznych ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym poprzez błędne przyjęcie, że należność powoda wobec likwidatora funduszu alimentacyjnego nie uległa przedawnieniu, podczas gdy z akt komorniczych załączonych do akt niniejszej sprawy wynika, iż egzekucja wszczęta przeciwko powodowi w lutym 1999 roku dotyczyła bieżących alimentów a nie zaległości wobec likwidatora funduszu alimentacyjnego, w związku z czym nie doszło do przerwy biegu przedawnienia,

b)  naruszenie art. 840 § l pkt 2 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu polegające na błędnym uznaniu, że zobowiązanie powoda wobec wierzyciela – likwidatora funduszu alimentacyjnego nie wygasło,

c)  naruszenie art. 125 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu polegające na błędnym uznaniu, że roszczenie likwidatora funduszu alimentacyjnego wobec powoda o zapłatę należności z tytułu zaległych alimentów nie przedawniło się,

d)  naruszenie art. 123 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu polegające na błędnym uznaniu, że bieg przedawnienia roszczenia likwidatora funduszu alimentacyjnego wobec powoda o zapłatę należności z tytułu zaległych alimentów nie został przerwany1,

e)  naruszenie art. 67 ustawy o świadczeniach rodzinnych poprzez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu polegające na błędnym uznaniu, iż pomimo przedawnienia roszczenia likwidatora funduszu alimentacyjnego wobec powoda o zapłatę zaległych alimentów należy w dalszym ciągu prowadzić egzekucję z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu aż do ich całkowitego zaspokojenia.

Powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie powództwa oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie jest zasadna.

Sąd Rejonowy poczynił w sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne i ocenił dowody zgodnie z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy przyjmuje te ustalenia za własne.

Wbrew zarzutowi apelacji nie można przyjąć, aby w niniejszej sprawie Sąd pierwszej instancji dokonał ustaleń sprzecznych ze zgromadzonym materiałem dowodowym. Analiza stanu faktycznego sprawy wskazuje, że jest on w istocie bezsporny i powód w apelacji bynajmniej nie dowodzi, że Sąd Rejonowy ustalił określone fakty nieprawidłowo, a mianowicie nie miały one miejsca bądź należało ustalić je inaczej. Skarżący polemizuje natomiast z wywodem Sądu Rejonowego, że nie doszło do przedawnienia zobowiązań powoda wobec funduszu alimentacyjnego. Jest to jednak ocena prawna ustalonego stanu faktycznego i powinna być ona zwalczana poprzez sformułowanie zarzutów naruszenia określonych przepisów prawa materialnego, co skarżący zresztą uczynił w innych zarzutach apelacji.

Istota apelacji dowodzi tego, że powód nie rozumie, jak funkcjonował fundusz alimentacyjny i jak były egzekwowane od dłużników alimentacyjnych należności wypłacone z tego funduszu.

W czasie, gdy za powoda były wypłacane alimenty przez fundusz alimentacyjny, obowiązywała ustawa z dnia 18 lipca 1974 roku o funduszu alimentacyjnym. Przewidywała ona początkowo w art. 13, że po wydaniu decyzji w przedmiocie świadczeń z funduszu alimentacyjnego postępowanie egzekucyjne przeciwko osobie zobowiązanej do świadczeń alimentacyjnych na podstawie tytułu egzekucyjnego ustalającego alimenty na rzecz osoby pobierającej świadczenia z funduszu alimentacyjnego prowadzi się w dalszym ciągu według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, ze zmianami wynikającymi z przepisów art. 14 i 15 tej ustawy. Następnie, w okresie od 1 stycznia 2000 roku do 1 stycznia 2003 roku obowiązywał przepis art. 13 ust. 2 cyt. ustawy, zgodnie z którym egzekucję należności funduszu alimentacyjnego przeciwko osobom otrzymującym świadczenia emerytalne lub rentowe prowadzi Zakład Ubezpieczeń Społecznych z tych świadczeń według przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

W niniejszej sprawie początkowo alimenty były egzekwowane z renty dłużnika i zgodnie z art. 13 i 14 cyt. ustawy w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2000 roku były one objęte postępowaniem egzekucyjnym prowadzonym przez komornika bez wystawienia nowego tytułu wykonawczego (czy to administracyjnego, czy to sądowego). W takim wypadku Komornik nie wszczynał nowego postępowania egzekucyjnego, ale miał obowiązek ściągnąć wypłacone świadczenia z funduszu alimentacyjnego na podstawie tytułu egzekucyjnego ustalającego alimenty aż do pełnego pokrycia należności tego funduszu (art. 14 ust. 1 cyt. ustawy). W praktyce, z uwagi na to, że pierwszeństwo miały bieżące alimenty na rzecz dzieci, niejednokrotnie do rozpoczęcia egzekwowania świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego dochodziło po wielu latach, ale postępowanie egzekucyjne w ich przedmiocie cały czas się toczyło, a zatem przedawnienie nie biegło.

Po umożliwieniu Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych prowadzenia egzekucji ze świadczeń emerytalno-rentowych (w okresie od dnia 1 stycznia 2000 roku do dnia 1 stycznia 2003 roku) przeciwko dłużnikowi S. Ł. od 2001 roku była też prowadzona egzekucja administracyjna, w toku której od dnia 1 stycznia 2002 roku dokonywano potrąceń na rzecz funduszu alimentacyjnego (k. 36, 41, 42, 52, 56, 57 akt VI Kmp 18/02). Uchylenie z dniem 1 stycznia 2003 roku tej możliwości doprowadziło do umorzenia administracyjnego postępowania egzekucyjnego (k. 58 akt VI Kmp 18/02), ale z mocy art. 13 i 14 cyt. ustawy oznaczało to tylko, że dalszą egzekucję świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego w całości miał prowadzić Komornik w opisany wyżej sposób.

Z dniem 1 maja 2004 roku ustawa o funduszu alimentacyjnym została uchylona przez art. 71 pkt 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2003 roku, Nr 228, poz. 2255, ze zm.). Ustawa o świadczeniach rodzinnych w art. 67 utrzymała jednak zasadę, że egzekucję należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu prowadzi się w dalszym ciągu aż do ich zaspokojenia. Organ egzekucyjny przekazuje likwidatorowi kwoty ściągnięte od osoby zobowiązanej do alimentacji, pozostałe po zaspokojeniu alimentów i należności z tytułu wypłaconej zaliczki alimentacyjnej. Wniosek o umorzenie lub zawieszenie egzekucji wymaga zgody likwidatora. Sam fundusz alimentacyjny przeszedł w stan likwidacji, jego aktywa stały się aktywami Skarbu Państwa, a likwidatorem funduszu w zakresie świadczeń, co do których prawo powstało przed wejściem w życie ustawy o świadczeniach rodzinnych, jest Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 63 cyt. ustawy). Nie zmienił się zatem mechanizm egzekwowania tych należności – w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym z wniosku wierzycieli alimentacyjnych (dzieci) i na podstawie tytułu wykonawczego na rzecz dzieci oraz decyzji o wypłacie świadczeń z funduszu alimentacyjnego, bez wszczynania innego postępowania egzekucyjnego i bez kreowania innego tytułu wykonawczego. Z tego względu zastrzeżono, że złożony np. przez wierzycieli alimentacyjnych wniosek o zawieszenie bądź umorzenie egzekucji wymaga zgody likwidatora funduszu alimentacyjnego.

Powyższe wywody prowadzą do wniosku, że bez względu na to, czy w przedmiotowej egzekucji o sygn. akt VI Kmp 18/02 Komornik podjął jakiekolwiek skuteczne czynności egzekucyjne zmierzające do ściągnięcia od dłużnika należności funduszu likwidacyjnego, egzekucja ta cały czas się toczy także w celu wyegzekwowania tych należności, niezależnie od tego, że dotyczy ona w pierwszej kolejności alimentów bieżących na rzecz wierzycieli alimentacyjnych.

Ma to w sprawie kluczowe znaczenie, gdyż zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg przedawnienia przerwa się m. in. przez każdą czynność przed organem powołanym do egzekwowania roszczeń danego rodzaju, przedsięwziętą bezpośrednio w celu zaspokojenia roszczenia. W takim przypadku po przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo, jednakże dopiero od zakończenia danego postępowania (art. 124 § 1 i § 2 k.c.). Widoczne zatem jest, że skoro przeciwko dłużnikowi S. Ł. cały czas, od 1999 roku do chwili obecnej, toczy się postępowanie egzekucyjne (w latach 2001 – 2003 – także administracyjne postępowanie egzekucyjne), które ma na celu m. in. wyegzekwowanie od niego należności funduszu alimentacyjnego, nie mogło dojść do ich przedawnienia.

Sąd Rejonowy natomiast błędnie zinterpretował przepis art. 125 k.c., zgodnie z którym roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu. Przez roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości należy bowiem rozumieć wszystkie świadczenia alimentacyjne należne za okres po uprawomocnieniu się wyroku bądź po zawarciu ugody. Podlegają one trzyletniemu przedawnieniu w przeciwieństwie do roszczeń za okres wcześniejszy, do których zastosowanie ma dziesięcioletni termin przedawnienia. W sprawie nie miało to jednak istotnego znaczenia, skoro cały czas toczyło się postępowanie egzekucyjne i do przedawnienia należności wypłaconych z funduszu alimentacyjnego nie doszło.

W konsekwencji Sąd Rejonowy prawidłowo na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. oddalił powództwo.

Z tych względów na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Wobec oddalenia apelacji powoda na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. należało oddalić wniosek powoda o zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

1 Oczywista omyłka, miało być „bieg przedawnienia został przerwany”.