Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ca 241/14

POSTANOWIENIE

Dnia 15 kwietnia 2014r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Ewa Barnaszewska (spr.)

Sędzia SO Jolanta Bojko

Sędzia SO Katarzyna Wręczycka

Protokolant: Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 15 kwietnia 2014r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą we W.

przy udziale (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. i Skarbu Państwa – Prezydenta W.

o stwierdzenie zasiedzenia

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu

z dnia 21 listopada 2013r.

sygn. akt IX Ns 703/12

p o s t a n a w i a:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie I w ten sposób, że stwierdzić, iż wnioskodawca (...) Spółka Akcyjna z siedzibą we W. nabył przez zasiedzenie prawo użytkowania wieczystego nieruchomości o powierzchni 0,1433 ha położonej we W. przy placu (...), obejmującej działkę gruntu o nr (...), obręb (...)K., dla której prowadzona jest przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków IV Wydział Ksiąg Wieczystych we W. księga wieczysta KW nr (...) oraz prawo własności budynku posadowionego na tej nieruchomości z dniem 1 lipca 2011r.; zmienić je także w punkcie II w ten sposób, że zasądzić od uczestnika postępowania (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz wnioskodawcy 5600 zł kosztów postępowania;

II.  zasądzić od uczestnika postępowania (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz wnioskodawcy 3800 zł kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 241/14

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 21 listopada 2013 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu w punkcie I oddalił wniosek (...) Spółka Akcyjna z siedzibą we W. przy udziale (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., Skarbu Państwa – Prezydenta W. o zasiedzenie i jednocześnie w punkcie II zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestników postępowania kwotę 3 600 zł kosztów postępowania.

Rozstrzygnięcie swoje Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

Zarządzeniem nr (...)z dnia 20 maja 1991 r. Minister Transportu i Gospodarki Morskiej na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 1 Ustawy z dnia 25.09.1981r. o przedsiębiorstwach państwowych utworzył z dniem 01 lipca 1991 r. przedsiębiorstwo państwowe działające pod nazwą „ Zakłady (...) we W. – przedsiębiorstwo państwowe”. Nowo utworzone przedsiębiorstwo przejmowało składniki mienia oraz wierzytelności i zobowiązania wydzielone z przedsiębiorstwa (...) na podstawie zarządzenia nr (...)z 20 maja 1991 r. w sprawie wydzielenia z przedsiębiorstwa państwowego (...). Organem założycielskim dla przedsiębiorstwa był Minister Transportu i Gospodarki Morskiej. Zarządzeniem nr (...)Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 20 maja 1991 r. z przedsiębiorstwa państwowego (...) wydzielono „ Zakłady (...) we W.” wraz z wszystkimi składnikami mienia będącego we władaniu tych Zakładów w dniu wejścia w życie niniejszego zarządzenia oraz z wierzytelnościami i zobowiązaniami przynależnymi do tych Zakładów. Zgodnie z zarządzeniem wydzielenie składników mienia będących we władaniu Zakładów (...) we W. oraz wierzytelności i zobowiązań nastąpić miało w trybie przepisów § 41 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1981 r. w sprawie wykonania ustawy o przedsiębiorstwach państwowych. Zarządzenie weszło w życie z dniem 30 czerwca 1991 r. Sąd Rejonowy ustalił, że decyzją Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 29 października 1991 r. z dniem 1 lipca 1991 r. przydzielono przedsiębiorstwu państwowemu Zakładom (...) we W. składniki majątkowe według bilansu sporządzonego na dzień 30 czerwca 1991 r. przez (...) we W., którego aktywa i pasywa wynosiły 188 195 397 383 zł, zgodnie z uchwałą Komisji do przeprowadzenia inwentaryzacji mienia oraz podziału pozostałych składników majątkowych. Ustalono fundusz założycielski w wysokości 17 378 127 208 zł i fundusz przedsiębiorstwa 140 518 809 404 zł. Zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego (...) sporządziły bilans i rachunek wyników wydzielonego przedsiębiorstwa, który sporządzono wedle stanu na dzień 30 czerwca 1991 r. W załączniku do bilansu umieszczono nieruchomość oznaczoną jako „(...).” o wartości 892.633.246 zł. W dniu 30 lipca 1991 r. pomiędzy Ministerstwem Transportu i Gospodarki Morskiej, Dyrekcją Generalną (...) a Krajową Komisją (...) zawarte zostało porozumienie końcowe w sprawie odłączenia zakładów zaplecza technicznego ze struktury (...). Warunki porozumienia stanowić miały załącznik do zarządzeń Ministra Transportu i Gosp. Morskiej dotyczących wyłączenia z przedsiębiorstwa (...) zakładów m.in. Zakładów (...). Zgodnie z porozumieniem wydzielane z przedsiębiorstwa (...) zakłady przejmą bezpłatnie grunty i budynki będące w ich użytkowaniu na dzień sporządzenia bilansu zamknięcia. Sąd I instancji ustalił także, że pismem z dnia 3 września 1991 r. Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej adresowanym do Przedsiębiorstwa (...) we W. poinformowało, że podstawę przydziału mienia stanowi bilans przedsiębiorstwa na dzień 30 czerwca 1991 r. Wskazano, że Dyrektor Przedsiębiorstwa odpowiedzialny jest za prawidłową gospodarkę majątkiem ujętym w bilansie do czasu ewentualnego fizycznego przejęcia jego części przez innego użytkownika. Zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego aktem notarialnym z dnia 27 grudnia 1995 r. przedsiębiorstwo (...) we W. zostało przekształcone w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa, ze skutkiem od dnia wpisania spółki do rejestru handlowego. Ustalono statut, zgodnie z którym firma spółki otrzymała nazwę: Zakłady (...) Spółka Akcyjna, z prawem używania skrótu firmy (...) S.A. Postanowieniem z dnia 31 stycznia 1996 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Fabrycznej we Wrocławiu Wydział VI Gospodarczy wpisał do rejestru handlowego w rubryce 2 Zakłady (...) Spółka Akcyjna z siedzibą we W. i wykreślił z rejestru przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Przedsiębiorstwo (...) we W.. Uchwałą Walnego Zgromadzenia Zakładów (...) Spółka Akcyjna z dnia 30 marca 2001 r. zmieniono firmę Spółki na (...) in (...) Spółka Akcyjna”, z prawem używania skrótu (...) S.A.”. Następnie (...) S.A. zmieniła swą firmę na (...) Spółka Akcyjna. Decyzją Wojewody (...) z dnia 26 sierpnia 2004 r. stwierdzono nabycie z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990 r. przez (...) w W. prawa użytkowania wieczystego na okres 99 lat gruntu zabudowanego stanowiącego własność Skarbu Państwa, położonego we W. przy Pl. (...), oznaczonego w ewidencji gruntów obrębu (...)-K., na (...), jako działka nr (...) o pow. 0,1433 ha oraz nabycie prawa własności budynku i urządzeń znajdujących się na gruncie, o którym mowa. Wskazano, że nabycie własności budynku określonego jako budynek Klubu (...) nr inwent. (...) następuje nieodpłatnie na podstawie ustawy o komercjalizacji i restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...). Jednocześnie ustalono warunki użytkowania wieczystego gruntu. Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 26 lipca 2005 r. założona została przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyki we Wrocławiu IV Wydział Ksiąg Wieczystych księga wieczysta nr KW (...) dla nieruchomości położonej we W. przy pl. (...). Jako właściciela nieruchomości gruntowej wpisano Skarb Państwa a jako użytkownika wieczystego (...) SA. przy równoczesnych prawach właścicielskich nieruchomości budynkowej przy pl. (...) obejmującej „inny budynek niemieszkalny”. Sąd Rejonowy ustalił, że strony prowadziły rozmowy odnośnie uregulowania statusu prawnego spornej nieruchomości. Pismem z dnia 16 lipca 2012 r. (...) S.A. w nawiązaniu do kierowanej korespondencji dotyczącej prawa własności nieruchomości położonej we W. oznaczonej jako działka ewidencyjna nr (...) obręb (...) K. zabudowanej budynkiem „(...) S.A. Oddział (...) we W. wezwał wnioskodawcę do wydania nieruchomości wyznaczając termin jej protokolarnego odbioru na dzień 10 sierpnia 2012 r. W odpowiedzi na odmowę wydania spornej nieruchomości przez wnioskodawcę (...) S.A. uczestnik poinformował, iż po przeanalizowaniu dokumentacji podtrzymuje swoje stanowisko i wyznaczył ostateczny termin protokolarnego odbioru nieruchomości na dzień 11 września 2012 r. o godz. 10:00. Wskazano, iż niewydanie nieruchomości w wyznaczonym terminie spowoduje skierowanie sprawy na drogę postępowania eksmisyjnego. Zgodnie z ustaleniami Sądu I instancji poprzednik prawny uczestnika (...) S.A. podejmował stosowne czynności i kroki prawne względem nieruchomości znajdujących się we władaniu wnioskodawcy celem uregulowania stanu własności. W dniu 29 listopada 1996 r. Przedsiębiorstwo (...) w W. przeniosła w formie aktu notarialnego tytułem nieodpłatnym na rzecz Zakładów (...) S.A. użytkowanie wieczyste działki nr (...) oraz własność wzniesionego na tej działce budynku stanowiącego odrębną nieruchomość objętych księgą wieczystą KW nr (...), a (...) Spółka Akcyjna powyższe nieruchomości nabyła. (...) S.A. w dniu 1 lipca 2005 r. zawarła z E. M. umowę najmu, której przedmiotem jest budynek byłego klubu zakładowego przy Pl. (...) we W. o pow. 680 m ( 2) z przyległym terenem o pow. 2400 m2, wykorzystywany na działalność (...). Umowa została zawarta na czas nieokreślony. Umowa obowiązywała również po zmianie nazwy spółki na (...) S.A. W umowie brak jest oznaczenia tytułu prawnego wnioskodawcy do nieruchomości. Z tytułu dostawy wody i odbioru ścieków do budynku przy Pl. (...) (...)S.A. we W. w roku 2012 wystawiała faktury VAT. Jako nabywcę oznaczano na fakturach wnioskodawcę (...) S.A. we W..

Przy tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Rejonowy na podstawie art. 172 k.c. w zw. art. 336 k.c. uznał, że wniosek nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu I instancji ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie sposób przyjąć, jak chce tego wnioskodawca, że objęcie posiadania prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej położonej we W. przy Pl. (...) jak i prawa własności posadowionego na tym gruncie budynku nastąpiło w dobrej wierze. Powyższe ustalenia Sąd Rejonowy poczynił na podstawie dokumentów głównie tych o charakterze urzędowym (zarządzeń Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej; aktu przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną , odpisu z księgi wieczystej, wypisu i wyrysu z rejestru gruntów, umowy przeniesienia użytkowania wieczystego i własności z dnia 29 listopada 1996 r. oraz decyzji Wojewody (...) z dnia 26 sierpnia 2004 r.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że poprzednik prawny wnioskodawcy przedsiębiorstwo państwowe Zakłady (...) we W. zostały utworzone z dniem 1 lipca 1991 r. mocą Zarządzenia nr (...)Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 20.05.1991 r. na podstawie ustawy z dnia 25.09.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych. Na podstawie kolejnego Zarządzenia nr (...)Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 20.05.1991 r. wskazano iż powyższe przedsiębiorstwo państwowe utworzone zostało poprzez wydzielenie z dotychczasowego przedsiębiorstwa (...) wraz ze wszystkimi składnikami mienia będącego we władaniu Zakładów (...). we W..

Dalej, Sąd I instancji wskazał, że w niniejszej sprawie wydzielenie składników majątkowych nastąpiło w trybie przepisów §41 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1981 r. w sprawie wykonania ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. z 1981.31.170) stosownie do którego organ, który wydał zarządzenie o podziale przedsiębiorstwa, powołuje komisję do przeprowadzenia inwentaryzacji mienia przedsiębiorstwa ulegającego podziałowi oraz w celu dokonania szczegółowego podziału składników mienia, jak również zobowiązań i wierzytelności tego przedsiębiorstwa między przedsiębiorstwami utworzonymi w wyniku podziału.

Mając na uwadze powyższe, Sąd I instancji wskazał, że z akt sprawy wynika, że komisja taka została powołana, a następnie sporządziła bilans i rachunek wyników, w którym ujęto sporną nieruchomość. Zatem, z powyższych przepisów, na podstawie których utworzono poprzednika prawnego wnioskodawcy wynika, że objęcie w posiadanie składników mienia (...) nastąpiło w celu umożliwienia funkcjonowania nowego przedsiębiorstwa. Wnioskodawca zatem wiedział, a przynajmniej winien był wiedzieć przy dochowaniu należytej staranności, że powyższe mienie nie stanowi jego własności. W tym miejscu, Sąd Rejonowy wskazał, że rozstrzygającym dla oceny dobrej bądź złej wiary posiadacza jest data uzyskania posiadania, zaś późniejsze zmiany świadomości posiadacza pozostają bez wpływu na długość okresu niezbędnego dla nabycia własności bądź użytkowania wieczystego przez zasiedzenie. Skoro wnioskodawca dysponował pełną dokumentacją odnośnie uzyskania składników majątkowych i objęcia ich w posiadanie, zatem zdaniem Sądu I instancji świadomy, że własność składników majątkowych uzyskanych w chwili utworzenia jego poprzednika prawnego mu nie przysługuje.

Wobec powyższego, Sąd Rejonowy uznał, że poprzednik prawny wnioskodawcy co najmniej winien był wiedzieć, że poprzez fakt wydzielenia składników mienia z innego przedsiębiorstwa państwowego na cele funkcjonowania w ten sam sposób wydzielonego przedsiębiorstwa Zakładów (...) we W., nie nabył prawa własności do tych składników w tym przede wszystkim nieruchomości. W tym miejscu Sąd Rejonowy wskazał, że czynności wydzielające dokonywane były w formie zarządzeń Ministra Gospodarski i Transportu Morskiego, a żaden z ówcześnie obowiązujących przepisów prawa nie przewidywał by forma ta czyniła zadość wymaganiom określonym w art. 158 k.c. Zatem- zdaniem Sądu orzekającego- powyższe decyzje miały na celu wyposażenie nowo powstałego przedsiębiorstwa w mienie niezbędne do jego funkcjonowania nie przesądzając formy władztwa nad tymi składnikami mienia. Jednocześnie, Sąd I instancji zwrócił uwagę na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1995 r. sygn. akt III CZP 33/95 zgodnie, z którą przeniesienie własności nieruchomości na rzecz przedsiębiorstwa państwowego, utworzonego w wyniku podziału innego przedsiębiorstwa państwowego wymaga formy aktu notarialnego. Mając na uwadze powyższe, Sąd Rejonowy wskazał, że ani wnioskodawca, ani też jej poprzednicy prawni nie zawarli umowy odnośnie spornej nieruchomości budynkowej oraz prawa użytkowania wieczystego gruntu, zachowując wymóg formy aktu notarialnego. Sąd I instancji wskazał ponad to , że zgodnie utrwalonym poglądem orzeczniczym, wyrażonym m. in. w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego

z dnia 6 grudnia 1991 r. sygn. akt III CZP 108/91, osoba, która weszła w posiadanie nieruchomości bez zachowania formy aktu notarialnego, nie może być uznana za posiadacza w dobrej wierze. Co istotne, zdaniem Sądu Rejonowego sam wnioskodawca podał, że wobec innych nieruchomości ujętych w sporządzonym bilansie w chwili przejmowania wydzielonego majątku z przedsiębiorstwa państwowego (...), obecny następca prawny (...) S.A. podejmował sukcesywnie czynności celem uregulowania statutu właścicielskiego i podpisywał umowy przeniesienia prawa własności i użytkowania wieczystego z (...) S.A. na rzecz wnioskodawcy.

Reasumując, Sąd Rejonowy uznał, że objęcie przez wnioskodawcę spornych nieruchomości nastąpiło w złej wierze. Zatem, wnioskodawca mógłby nabyć sporną nieruchomość oraz użytkowanie wieczyste przez zasiedzenie dopiero z upływem dłuższego – trzydziestoletniego okresu czasu, którego bieg rozpoczął się z dniem 1 lipca 1991 r.

O kosztach sądowych Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 §2 k.p.c.

Apelację od powyższego postanowienia w całości wywiódł wnioskodawca, wnosząc o jego uchylenie oraz przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie od uczestników postępowania na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych. W apelacji wnioskodawca zarzucił naruszenie art. 172 §1 i §2 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie w sytuacji kiedy zgromadzony materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że wnioskodawca uzyskał posiadanie spornej nieruchomości oraz poprzez nie zastosowanie w sytuacji, kiedy zgromadzony materiał dowodowy daje podstawę do przyjęcia, że wnioskodawca uzyskał posiadanie nieruchomości w dobrej wierze. Apelujący zarzucił także naruszenie art. 46 ust.1 ustawy o przedsiębiorcach państwowych (Dz. U. z 1991 r. nr 18 poz. 80) oraz przepisu §41 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1981 r. w sprawie wykonania ustawy o przedsiębiorcach państwowych (Dz. U. nr 31 poz. 170 z późn. zm.) obowiązujących w dacie objęcia przez wnioskodawcę w posiadanie spornej nieruchomości, poprzez błędną ich wykładnię i przyjęcie, że „wyposażenie nowopowstałego przedsiębiorstwa w mienie niezbędne do jego funkcjonowania nie przesądza o formie władztwa nad tymi składnikami mienia”, gdy tymczasem z treści ww. przepisów obowiązujących w dacie 1 lipca 1991 r. wynika, że nowopowstałe przedsiębiorstwo nabywa wydzielone mienie, tj. nabywa prawo własności i inne prawa majątkowe do wydzielonych przez organ założycielski składników majątkowych, bez potrzeby wypełnienia jakichkolwiek dodatkowych warunków. Apelujący zarzucił także naruszenie art. 227 k.p.c. polegające na odmowie dopuszczenia dowodu co do faktów mających dla sprawy istotne znaczenie tj. zawnioskowanego dowodu z zeznań świadków A. S., A. B., J. B. na okoliczność: „objęcia przez wnioskodawcę w posiadanie nieruchomości położnej we W., przy pl. (...), obejmującej działkę gruntu wraz z budynkiem”, czego konsekwencją stało się ustalenie złej wiary (stanu świadomości) wnioskodawcy – wyłącznie na podstawie dowodów w postaci dokumentów, czyli jedynie na części wnioskowanego materiału dowodowego. W ocenie apelującego o zasadności powyższego zarzutu świadczy także odmowa dopuszczenia dowodu co do faktów mających dla sprawy istotne znaczenie tj. zawnioskowanego przez niego dowodu na okoliczność nieprzerwanego posiadania nieruchomości przez okres od 1 lipca 1991 r. do daty złożenia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia. Wnioskodawca poddał w wątpliwość prawidłowość odmowy dopuszczenia dowodu co do faktów mających dla sprawy istotne znaczenie, tj. zawnioskowanego dowodu na okoliczność charakteru korzystania przez niego z nieruchomości, zarzucił także naruszenie art. 233 §1 k.p.c. polegające na przekroczeniu granicy swobodnej oceny dowodów poprzez błędną ocenę treści zarządzenia nr 73 z dnia 20 maja 1991 r. oraz decyzji nr (...) Ministra Transport i Gospodarki Morskiej z dnia 29 października 1991 r., pisma Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 3 września 1991 r., Porozumienia Końcowego z dnia 30 lipca 1991 r. w zakresie w jakim organ założycielski, będący organem administracji państwowej, wskazywał poprzednikowi prawnemu wnioskodawcy, że przejmuje on mienie wyszczególnione w bilansie z dnia 30 czerwca 1991 r. oraz pominięcie okoliczności, że treść powyższych dokumentów, pochodzących od organu administracji państwowej, wskazywała na kompleksowe i wyczerpujące uregulowanie zarówno kwestii utworzenia przedsiębiorstwa państwowego Zakłady (...), jak i kwestii wyposażenia tegoż przedsiębiorstwa w składniki majątkowe, a nadto powoływała w tym zakresie wymagane czynności podejmowane przez organ administracji państwowej. Apelujący zarzucił również błędną ocenę dowodów tj. zarządzenia nr 61 z dnia 20 maja 1991 r. zarządzenia nr (...)z dnia 20 maja 1991 r. oraz decyzji nr (...) z dnia 29 października 1991 r. – wydanych przez Ministra Transportu i Gospodarski Morskiej, pisma Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 3 września 1991 r., Porozumienia Końcowego z dnia 30 lipca 1991 r. polegającą na pominięciu przez Sąd I instancji okoliczności, że z treści ww. dowodów nie wynikał obowiązek zawarcia przez przedsiębiorstwo państwowej jakiejkolwiek umowy (w tym w formie aktu notarialnego) nabycia prawa użytkowania wieczystego gruntu oraz prawa własności budynku, składających się na sporną nieruchomość. W ocenie wnioskodawcy konsekwencją powyższego błędu Sądu I instancji stało się błędne przypisanie poprzednikowi prawnemu wnioskodawcy złej wiary w zakresie objęcia nieruchomości w posiadanie, podczas gdy poprzednik prawny wnioskodawcy działał w pełnym zaufaniu do organu administracji państwowej, który to organ wykonywał funkcję organu założycielskiego przedsiębiorstwa państwowego i wyposażył to przedsiębiorstwo w majątek – bez jakichkolwiek dodatkowych warunków formalnych. Nadto, o zasadności powyższego zarzutu świadczy błędna oceną treści Decyzji Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 29 października 1991 r., wydanej z mocą od dnia 1 lipca 1991 r., w związku z treścią bilansu z dnia 30 czerwca 1991r. – w części wskazującej na zakwalifikowanie spornej nieruchomości w pozycji „aktywa”. Zdaniem apelującego powyższa błędna ocena Sądu I instancji doprowadziła w konsekwencji do braku poprawnego wniosku w zakresie statusu prawnego nieruchomości. Jeśli bowiem składnik majątkowy (nieruchomość) kwalifikowany był konsekwentnie jako środek trwały (aktywa), to powyższa okoliczność wskazywała na istnienie po stronie poprzednika prawnego wnioskodawcy przeświadczenia o nabyciu tegoż środka trwałego przez wnioskodawcę. W ocenie apelującego Sąd I instancji w konsekwencji pominął istnienie dowodu na okoliczność, że poprzednik prawny wnioskodawcy co najmniej mógł liczyć na skuteczność nabycia składnika majątkowego – środki trwałego, na podstawie powyższej opisanych dokumentów. Apelujący zarzucił również błędną ocenę dowodu obejmującego wycenę rynkową środków trwałych w Zakładach (...) we W. opracowaną przez biegłych J. R. i M. M. w części obejmującej załącznik zestawienie wartości rynkowej środków trwałych Grupy I i II – (...) we W., z którego to załącznika wynika wprost, że „(...)” kwalifikowany jest w dalszym ciągu, tj. od 1995 r. jako środek trwały przedsiębiorstwa Zakłady (...) oraz posiada wartość rynkową (142 800 zł) i wartość odtworzoną (238 700 zł). W ocenie wnioskodawcy konsekwencją nieprawidłowej oceny ww. dowodu było wyciągnięcie przez Sąd I instancji błędnego wniosku co do przekonania wnioskodawcy (poprzednika prawnego) o braku nabycia prawa użytkowania wieczystego gruntu oraz własności budynku składających się na przedmiotową nieruchomość, podczas gdy z dokumentacji księgowej przedsiębiorstwa opracowywanej cyklicznie począwszy od 30 czerwca 1991 r. do lipca 1995 r. konsekwentnie wynikało, że przedsiębiorstwo dysponuje nieruchomością jak właściciel – odzwierciedlając powyższy fakt w kolejnych dokumentach, w tym księgowych. Powyższe przesądzać winno zarówno o istnieniu przeświadczenia wnioskodawcy o nabyciu środków trwałych na własność (1991 r. ) jak i o ciągłości powyższego przeświadczenia. Zdaniem apelującego o zasadności zarzutu naruszenia art. 233 §1 k.p.c. świadczy także błędna ocena dowodu obejmującego wycenę budynków sporządzoną w 1995 r. przez biegłego J. L., z której wynika wprost, że Zakłady (...) kwalifikowane są jako „właściciel”, a biegły do spraw wyceny nieruchomości powyższy fakt potwierdza. Apelujący zarzucił także gromadzenie i rozpatrzenie materiału dowodowego w sposób pomijający charakter czynności składających się na powstanie przedsiębiorstwa państwowego Zakłady (...) i jego wyposażenie w majątek oraz w sposób pomijający fakt, że powyższe czynności stanowią spójną całość. Zdaniem apelującego Sąd I instancji pominął istotną okoliczność, że procedura powstania przedsiębiorstwa państwowego realizowana była w całości przez organ założycielski (Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej) – co winno wywoływać uzasadnione przeświadczenie tworzonego przedsiębiorstwa państwowego o poprawności i kompletności powyższej procedury. Wbrew zgromadzonym dowodom Sąd I instancji przyjął błędną tezę, że wnioskodawca wiedział, a przynajmniej winien wiedzieć przy dochowaniu należytej staranności, że mienie, w które został wyposażony w ramach tworzenia nowego przedsiębiorstwa, nie stanowiło jego własności.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawcy, uczestnik postępowania (...) S.A. wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od wnioskodawcy na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Sąd II instancji mając nie tylko uprawnienie, ale i obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału - dokonał jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w następstwie, czego ocenę ustaleń faktycznych Sądu I instancji, znajdującą wyraz w zaskarżonym postanowieniu uznał za błędną. W ocenie Sądu Okręgowego- przy prawidłowo poczynionych ustaleniach faktycznych, które Sąd II instancji przyjmuje za własne- Sąd Rejonowy wyciągnął błędne wnioski i w ich następstwie przedstawił wadliwą ocenę, co do zasadności żądania wnioskodawcy.

Uwzględniając zarzuty apelacji, Sąd Okręgowy nie znalazł uzasadnionych podstaw do przeprowadzenia uzupełniającego postępowania dowodowego w postępowaniu apelacyjnym. W ocenie Sąd II instancji zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy w postaci znajdujących się w aktach sprawy dokumentów został zgromadzony w sposób staranny i wyczerpujący, przez co nie wymaga uzupełniania poprzez przeprowadzenie dowodu z przesłuchania zawnioskowanych przez apelującą spółkę świadków.

W ocenie Sądu Okręgowego trafnie zarzuca apelujący, że Sąd I instancji przyjmując, że wnioskodawca posiadał prawo użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej o powierzchni 0,1433 ha położonej we W. przy pl. (...), obejmującej działkę gruntu o nr (...), obręb (...) K., dla której prowadzona jest przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków księga wieczysta nr (...) oraz prawo własności budynku posadowionego na tej nieruchomości- w złej wierze, naruszył prawo materialne art.172§2 k.c.

Zasadniczym problemem istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy była kwalifikacja prawna posiadania spornej nieruchomości w chwili uzyskania posiadania przez poprzednika prawnego, gdyż moment nabycia przez osobę fizyczną bądź prawną posiadania ma istotne znaczenie dla całości okresu, w którym posiadanie ma miejsce.

Kodeks cywilny nie definiuje pojęcia dobrej wiary, jednak zgodnie z utrwalonym poglądem, decydująca dla oceny dobrej lub złej wiary jest świadomość posiadacza polegająca na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu, ze przysługuje mu prawo do władania rzeczą jakie faktycznie wykonuje (SN uchwała z 7.05.1971 r. ICR 302/71 NP4/73 )

Kontrowersje w orzecznictwie i doktrynie co do pojęcia dobrej wiary rozwiązał Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z 6.12.1991 r. IIICZP 108/91 ( OSNCP 4/92 poz.48), której nadał moc zasady prawnej. Przyjął w niej, że osoba , która weszła w posiadanie nieruchomości na podstawie umowy mającej na celu przeniesienie własności, zawartej bez zachowania formy aktu notarialnego , nie jest posiadaczem w dobrej wierze. Ustalone w cytowanej uchwale tradycyjne rozumienie dobrej wiary podyktowane było gwarancją konstytucyjnej zasady ochrony własności. Wykładnia dobrej wiary przyjęta w powołanej uchwale była konsekwentnie utrwalana w orzecznictwie Sądu Najwyższego

W oparciu o to stanowisko Sąd I instancji nie znalazł podstaw do uwzględnienia wniosku przyjmując, że podejmując działalność nowego przedsiębiorstwa, przy dochowaniu należytej staranności wnioskodawca winien wiedzieć, że własność tego majątku nie została mu przekazana.

Sąd Okręgowy podziela powołaną przez Sąd Rejonowy uchwałę, która opowiedziała się za tradycyjnym rozumieniem dobrej wiary, zakładającym powszechną znajomość przepisów dotyczących obrotu nieruchomościami , ograniczenie sankcjonowania nieformalnego obrotu nieruchomościami i ochronę własności, będącej jedną z podstawowych zasad w stosunkach cywilnoprawnych, w tym przede wszystkich w stosunkach prawnorzeczowych.

Podzielając argumenty apelacji, Sąd Okręgowy miał na względzie również późniejsze stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w postanowieniu z dnia 26 września 2012 r. (sygn. akt II CSK 95/12). W tym bowiem orzeczeniu, Sąd Najwyższy wskazał, że osoba, która weszła w posiadanie nieruchomości bez zachowania formy aktu notarialnego może być uznana za samoistnego posiadacza w dobrej wierze jedynie wyjątkowo, gdy, jej przeświadczenie o przysługiwaniu prawa własności jest poparte obiektywnymi okolicznościami. Sąd badając przymiot wiary samoistnego posiadacza jako przesłankę zasiedzenia winien dokonać w tej materii całościowej oceny, mając na uwadze także fakty, które podważają przeświadczenie posiadacza o przysługiwaniu mu prawa.

Sąd Okręgowy uznał, że z uwagi na obiektywne okoliczności niniejszej sprawy poprzednik prawny wnioskodawcy mógł być przekonany, że wykonuje posiadanie właścicielskie w stosunku do nieruchomości , w którą wyposażył go organ założycielski wraz z powołaniem nowego przedsiębiorstwa państwowego.

W sprawie okolicznością bezsporną było, że Minister Transportu i Gospodarki Morskiej -będący organem założycielskim (...) -zarządzeniem nr (...)z 20 maja 1991 r. na podstawie art.7 ust.1 Ustawy z dnia 25.09.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych utworzył z dniem 1 lipca 1991 r. przedsiębiorstwo państwowe ,,Zakłady (...), zarządzeniem nr (...)z dnia 20 maja 1991 r. dokonał wydzielenia wraz ze wszystkimi składnikami mienia będącego we władaniu (...) – które powierzył przedsiębiorstwu Zakłady (...) we W., następnie decyzją z dnia 29 października 1991r. z dniem 1 lipca 1991 r. przydzielił przedsiębiorstwu państwowemu ,,Zakładom (...) składniki majątkowe według bilansu sporządzonego na dzień 30 czerwca 1991r., wśród których wymieniono sporną nieruchomość, w dniu 30 lipca 1991 r. pomiędzy Ministrem Transportu i Gospodarki Morskiej, Dyrekcją Generalną (...) a Krajową Komisją (...) zawarte zostało porozumienie końcowe w sprawie odłączenia zakładów zaplecza technicznego ze struktury (...).

Zgodnie z art. 18 ustawy o przedsiębiorcach państwowych( Dz.U z dnia 30 września 1981 r.) o podziale przedsiębiorstwa państwowego decydował organ założycielki, wydając w tej kwestii stosowny akt administracyjny (zarządzenie w sprawie podziału), podział przedsiębiorstwa państwowego mógł być dokonany w dwojaki sposób, a procedurę podziałową i sposoby podziału reguluje szczegółowo rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1981 r. w sprawie wykonania ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. nr 31 poz. 170 z późn. zm.).

Pierwszy ze sposobów podziału polegał na tworzeniu dwóch lub więcej przedsiębiorstw w oparciu o wydzielone, zorganizowane części załogi oraz zespoły środków trwałych i odpowiadające im części środków obrotowych (zakłady i inne jednostki organizacyjne), należące do przedsiębiorstwa ulegającego podziałowi. W wyniku podziału dzielone przedsiębiorstwo przestawało istnieć. Drugi sposób podziału polegał na wyłączeniu z przedsiębiorstwa jednostki lub jednostek organizacyjnych w celu włączenia ich do innego przedsiębiorstwa. Przy tym sposobie podziału przedsiębiorstwo, z którego wyłączono elementy majątkowe, istniało nadal.

Kwestia czy nowo powstałe przedsiębiorstwo jedynie w oparciu o akt administracyjny, czy na podstawie umowy cywilnoprawnej nabywa składniki przekazywanego mu mienia była poruszana w doktrynie (vide: Krzysztof Górnicz „Nabycie własności nieruchomości i użytkowania wieczystego gruntów w przypadku podziału przedsiębiorstwa państwowego” Rejent rok 9, nr 2 (94) luty 1999 r. s. 200, autorzy glos krytycznych do uchwały SN z dnia 27.02.1995,r. E.Drozd OSP 1995 poz.248 s.576-579 i M.Piotrowicz Glosa 1997 nr8 s.14-16) Wyrażone w powołanych publikacjach stanowiska wskazują na wyjątkowy charakter aktu administracyjnego, który zgodnie z ugruntowanym w polskim prawie poglądem jest jednym z wielu czynności prawnych , w wyniku których następuje powstanie, ustanie, przekształcenie i przeniesienie praw podmiotowych. Przeciwnik teorii umownego nabycia praw do nieruchomości – K.Górnicz podnosił w powołanym wyżej artykule, że art.10 i art.13 ustawy o gospodarce nieruchomościami regulują zasady obrotu , w tym przekazywanie ich jako wyposażenie nowo tworzonych przedsiębiorstw , jeśli nieruchomości te stanowią własność Skarbu Państwa, a nie własność czy użytkowanie wieczyste innych osób prawnych, w szczególności przedsiębiorstw państwowych. Zgodnie z art.51 ust 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami, tylko wyposażanie przedsiębiorstwa państwowego powstającego po raz pierwszy, odbywa się z zasobów Skarbu Państwa, natomiast wyposażanie w nieruchomość przedsiębiorstw powstałych z podziału pochodzi z majątku przedsiębiorstwa dzielonego. Ponad to przepisy ustawy o przedsiębiorstwach państwowych i rozporządzenia RM w sprawie wykonania ustawy o przedsiębiorstwach państwowych nie dostosowywały rodzaju czynności (umowy) do form i środków działania organu założycielskiego. Organ założycielski posługiwał się aktem administracyjnym (zarządzeniem), czyli środkiem odpowiednim dla władczego wkraczania w struktury organizacyjne przedsiębiorstwa państwowego i jego majątku, co w ocenie powołanego wyżej autora jest wystarczające i nie daje podstaw do zawierania dodatkowo umowy przez organ założycielski z przedsiębiorstwami państwowymi.

Odmienne stanowisko zawarł w tej materii Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 25 marca 1995 IIICZP 33/95 OSNCP 1995/7-8/107, wskazując, że przeniesienie własności nieruchomości na rzecz przedsiębiorstwa państwowego, utworzonego w wyniku podziału innego przedsiębiorstwa , wymaga formy aktu notarialnego, gdyż ,,przydzielenie”- stosownie do §43 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1981 r.- składników majątku jako środków niezbędnych do prowadzenia działalności nowo utworzonego przedsiębiorstwa nie jest decyzją administracyjną.

Sąd Okręgowy podzielając to stanowisko – powołane także przez Sąd I instancji- wskazuje, że fakt nienabycia własności spornej nieruchomości w dacie powołania nowo utworzonego przedsiębiorstwa, nie stoi w sprzeczności z oceną dobrej wiary jej posiadania.

Istniejący w doktrynie spór, czy akt administracyjny mógł stanowić podstawę przeniesienia własności, przemawia za tym, że poprzednik prawny wnioskodawcy wyposażony w składniki majątku aktami administracyjnymi organu założycielskiego, miał obiektywne przesłanki do traktowania władztwa w sposób właścicielski. W ocenie Sądu Okręgowego nie było żadnych przesłanek uzasadniających przyjęcie, że majątek ten został przekazany w użytkowanie bezpłatne bądź za opłatą lub też w posiadanie czasowe.

Odnośnie stanowiska Sądu Rejonowego wskazującego, że w stosunku do innych nieruchomości były zawierane umowy w formie aktów notarialnych, , Sąd II instancji podnosi, mając na uwadze realia gospodarcze i transformację społeczno- gospodarczą i polityczną początku lat 90 - tych XX wieku, że powszechnym było przekształcanie przedsiębiorstw państwowych w spółki kapitałowe w oparciu o decyzje administracyjne poszczególnych Ministrów, bezpośrednio wskazujących na bezpłatne przekazania określonego majątku przedsiębiorstwom nowo powstałym. Dodatkowo, Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że nawet nieruchomość, której własność została przeniesiona w 1997 r. w formie aktu notarialnego, została przekazana poprzednikowi prawnemu wnioskodawcy pod tytułem darmym.

Reasumując, Sąd Okręgowy w niniejszym składzie uznał, że uzyskanie posiadania w oparciu o zarządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej, wydzielające z przedsiębiorstwa państwowego nowe przedsiębiorstwo – poprzednika prawnego wnioskodawcy oraz dalsze czynności będące jego wynikiem jak m. in. powołanie komisji do przeprowadzenia inwentaryzacji, sporządzenie bilansu, niezakłócone gospodarowanie przedmiotową nieruchomością przez okres ponad 20 lat - należy uznać za wyjątkowe, obiektywne okoliczności pozwalające na przyjęcie po stronie posiadacza samoistnego dobrej wiary, uzasadniającej zasiedzenie nieruchomości w oparciu o przepis art.172§1 k.c. po 20 latach nieprzerwanego posiadania.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 §1 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie w punkcie I w ten sposób, że stwierdził, iż wnioskodawca (...) Spółka Akcyjna z siedzibą we W. nabył przez zasiedzenie prawo użytkowania wieczystego o powierzchni 0,1433 ha położonej we W. przy placu (...), obejmującej działkę gruntu o nr (...), obręb (...)K., dla której prowadzona jest przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków IV Wydział Ksiąg Wieczystych we W. księga wieczysta KW nr (...) oraz prawo własności budynku posadowionego na tej nieruchomości z dniem 1 lipca 2011 r.; zmienił je także w punkcie II w ten sposób, że zasądził od uczestnika postępowania (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz wnioskodawcy 5600 zł kosztów postępowania.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego znajduje uzasadnienie w treści art. 98 § 1 k.p.c. i art. 391 k.p.c. w zw. z §7 pkt 1 w zw. z §6 pkt 7 oraz § 12 pkt 1 ppkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163 poz. 1349 z późn. zm.).