Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Agata Zając (spr.)

Sędzia SA– Ewa Stefańska

Sędzia SO (del.) – Marcin Strobel

Protokolant: – st. sekr. sąd. Ewelina Murawska

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa reprezentowanego przez (...) Zarząd (...) we W.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

przy udziale interwenienta ubocznego (...) Spółki z o.o. w O.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 26 marca 2013 r.

sygn. akt XXV C 605/12

I zmienia zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że:

1. zasądza od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez (...) Zarząd (...) we W. kwotę 100.760,30 zł (sto tysięcy siedemset sześćdziesiąt złotych i trzydzieści groszy) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 grudnia 2010 r. do dnia zapłaty;

2. zasądza od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w W. kwotę 3.600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3. nakazuje pobranie od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwoty 5.039 zł (pięć tysięcy trzydzieści dziewięć złotych) tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu;

II zasądza od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w W. kwotę 2.700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

III nakazuje pobranie od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwoty 5.039 zł (pięć tysięcy trzydzieści dziewięć złotych) tytułem nieuiszczonej opłaty od apelacji.

Sygn. akt VI ACa 960/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 kwietnia 2012 r. Skarb Państwa – (...) Zarząd (...) we W. wniósł o zasądzenie od pozwanego Towarzystwa (...) SA w W. kwoty 100 760,30 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 grudnia 2010 r. do dnia zapłaty.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 26 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3 617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy dokonał następujących ustaleń faktycznych:

W dniu 21 grudnia 2009 r. między Jednostką Wojskową nr (...) z siedzibą w O. a (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O. została zawarta w trybie zamówień publicznych umowa dotycząca ochrony obiektów w całodobowym systemie zmianowym obejmująca okres od godz. 8.00 w dniu 31 grudnia 2009 r. do godz. 8.00 w dniu 31 grudnia 2010 r.

Umowa obejmowała ochronę kompleksu koszarowego, na terenie którego znajdował się budynek magazynu Wojskowej administracji Koszar nr (...).

Szczegółowy zakres umowy obejmował zapewnienie pełnej, całodobowej obsady kadrowej posterunku w chronionym obiekcie, staranne wykonywanie czynności związanych ze świadczeniem usług ochronnych oraz wykonywanie czynności kontrolnych obejmujących m.in. ochronę obiektu przed przedostaniem się na jego teren osób nieuprawnionych, przyjmowanie pod ochronę, po zakończeniu pracy, warsztatów, magazynów i innych pomieszczeń, sprawdzanie prawidłowości zamknięcia, zabezpieczenia i oplombowania zgodnego z wzorami plomb i odcisków pieczęci, sprawdzanie po godzinach pracy stanu zabezpieczenia warsztatów, magazynów i pomieszczeń przyjętych pod ochronę zgodnie z ustaleniami zawartymi w instrukcji ochrony obiektu, ochronę mienia znajdującego się na terenie obiektu przed kradzieżą, zniszczeniem lub uszkodzeniem oraz ujawnienie faktów dewastacji, reagowanie i natychmiastowe zgłaszanie zamawiającemu lub osobom przez niego upoważnionym wszelkich zauważonych zagrożeń dla mienia oraz zdrowia lub życia osób przebywających na chronionym obiekcie, niezwłoczne powiadamianie bezpośrednich przełożonych, zamawiającego lub osób przez niego upoważnionych, żandarmerię wojskową oraz najbliższą jednostkę policji o przestępstwach i nadzwyczajnych wydarzeniach zaistniałych na terenie chronionego obiektu oraz podejmowanie niezbędnych czynności zabezpieczających ślady i dowody przestępstwa.

Wymagana ilość pracowników dla zapewnienia ochrony to jeden pracownik (...) na jednej zmianie w systemie podziału doby co najmniej na dwie zmiany.

Wykonawca zobowiązał się do realizacji przedmiotu umowy przez odpowiednio wyposażonych, przeszkolonych, umundurowanych i licencjonowanych pracowników ochrony mających kwalifikacje do wykonania zamówienia z najwyższą starannością wynikającą z profesjonalnego charakteru świadczonych usług.

Zgodnie z § 6.1.2 umowy wykonawca odpowiadał wobec zamawiającego za straty wynikłe wskutek dewastacji lub kradzieży mienia stanowiącego własność zamawiającego i (...) (wojskowej administracji koszar) nr 2 powierzonego do ochrony, dokonanej przez osoby trzecie wskutek niewykonania bądź nienależytego wykonania przez wykonawcę obowiązków wynikających z niniejszej umowy, bądź z udowodnionego czynu niedozwolonego, do pełnej wysokości start, ustalonej na podstawie protokołu sporządzonego na tę okoliczność i podpisanego przez upoważnionych przedstawicieli obu stron.

(...) sp. z o.o. a pozwanym Towarzystwem (...) SA zawarta była umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmująca okres od 16 czerwca 2009 r. do 15 czerwca 2010 r.

W dniu 27 kwietnia 2010 r. w magazynie Jednostki miała miejsce kradzież z włamaniem – sprawca usunął łańcuch i kłódki antywłamaniowe na bramie nie używanej od 5 lat oraz usunął kłódki zabezpieczające boksy wewnętrzne w magazynie. Wszczęte tego dnia dochodzenie zostało umorzone postanowieniem z dnia 28 maja 2010 r. z uwagi na niewykrycie sprawców. Ochronę w tym dniu pełnił J. G., który nie dopełnił obowiązku w zakresie obchodów nocnych z uwagi na złe samopoczucie. Pracownik ten często czuł się źle – 11 lat wcześniej przeszedł zawał - i nie miał zwyczaju wychodzenia na nocne obchody bo się bał, miał tylko uprawnienie do broni gazowej. J. G. przed wyjściem z pracy nie sprawdził zabezpieczenia magazynów, zaś w książce odnotował, że odbył wszystkie obchody. Brak plomby przy bramie nr 2 zauważył przejmujący ochronę obiektu w godz. 6.00-7.00 K. F. w trakcie obchodu początkującego jego zmianę, zawiadomił o tym magazyniera natychmiast po jego stawieniu się do pracy i spółkę (...), zaś magazynier zawiadomił swoich przełożonych.

W dniu 10 maja 2010 r., gdyż wartownikiem również był J. G., miało miejsce usiłowanie kradzieży z włamaniem do tego samego obiektu, sprawcy nie zostali wykryci.

Przedstawiciel ubezpieczyciela dokonał oględzin miejsca włamania w dniu 21 maja 2010 r., uprzedzono go, że w tym dniu nie jest możliwe dokładne określenie, co zostało skradzione w wyniku włamania, konieczna jest inwentaryzacja, zaś wartość skradzionego mienia może się kształtować w granicach około 40 000 zł.

Protokół (sprawozdanie) końcowy przewodniczącego komisji inwentaryzacyjnej został sporządzony dopiero w dniu 2 lipca 2010 r., stwierdzono niedobór ogólny na kwotę 100 760,30 zł.

Wniosek o wypłatę odszkodowania w kwocie 100 760,30 zł został złożony w dniu 19 listopada 2010 r.

Ubezpieczyciel sporządził ze szkody raport, wskazując we wnioskach na brak dokumentów potwierdzających własność skradzionego mienia.

Powód przedstawił faktury świadczące o zakupie w latach 2006-2008 różnych przedmiotów, a także dowody przyjęcia PZ przez jednostkę wojskową (...).

W dniu 2 sierpnia 2011 r. pozwany odmówił wypłaty odszkodowania .

Sąd Okręgowy uznał, że wina Spółki (...) i w konsekwencji odpowiedzialność ubezpieczyciela była ewidentna, o zaniedbaniu i winie w wykonaniu zobowiązania umownego świadczenia ochrony obiektu świadczy zdaniem Sądu Okręgowego choćby dalsze zatrudnianie tak niesumiennego pracownika, jak J. G., który nie dopełnił swoich obowiązków, bo źle się czuł, nie wychodził na nocne obchody bo się bał, fałszywie wypełniał księgę meldunków obchodów, nie miał pozwolenia na broń, a tym samym nie spełniał warunków pracownika (...) wynikających z zapisu § 1.2.17 umowy.

Sąd Okręgowy przywołał treść zapisu § 6.1.2 umowy i uznał, że spółka (...) ponosi odpowiedzialność za nienależyte wykonanie zobowiązania.

Sąd Okręgowy uznał jednak, że strona powodowa nie przedstawiła dowodów na to, że konkretne przedmioty znajdowały się w magazynie do którego dokonano włamania, że stanowiły one własność powoda i że zostały skradzione w wyniku włamania w dniu 27 kwietnia 2010 r., mimo iż zgodnie z art. 6 k.c. wykazanie tych faktów spoczywało na stronie powodowej. Dowodów na te okoliczności nie mogło zdaniem Sądu Okręgowego zastąpić ogólnikowe stwierdzenie o wyliczeniu wartości szkody zgodnie z obowiązującymi przepisami o rachunkach i finansach, ani brak faktur czy ich zniszczenie.

W ocenie Sądu Okręgowego nie zostało wykazane przyjęcie na magazyn przedmiotów określonych w fakturach, nie został też wykazany wzajemny związek między przedłożonym do akt plikiem dokumentów a protokołem potwierdzającym niedobory. Tym samym zdaniem Sądu Okręgowego nie można poddać weryfikacji twierdzeń strony powodowej, że właśnie te a nie inne przedmioty zostały skradzione, że były w tym czasie na stanie w magazynie i nie zostały wydane już wcześniej uprawnionym pracownikom, jak też jaka była ich wartość w chwili kradzieży.

Sąd Okręgowy wskazał też, że wątpliwości budzi długotrwałość dokonywania spisu inwentaryzacyjnego, nie został zaś sporządzony – zgodnie z umową łącząca powoda ze Spółką (...) – protokół określający straty powstałe w wyniku zdarzenia , podpisany przez upoważnionych przedstawicieli obu stron, zaś komisja inwentaryzacyjna była jednostronna.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł powód, zaskarżając wyrok w całości i podnosząc zarzuty:

1. naruszenia prawa materialnego, tj. art. 6 k.c. polegającego na uznaniu, że powód nie udowodnił faktu, iż na skutek kradzieży z włamaniem w nocy z 26 na 27 kwietnia 2010 r. poniósł szkodę w wysokości 100 760,30 zł;

2. naruszenia prawa materialnego polegającego na niezastosowaniu przepisu § 6 ust. 3 umowy z dnia 21 grudnia 2009 r. odnośnie przyjętego przez strony sposobu wyliczenia strat;

3. naruszenia prawa materialnego polegającego na błędnej wykładni przepisu § 6 ust. 4 powołanej wyżej umowy w zakresie ustalenia osoby zobowiązanej do powiadomienia o powstałej kradzieży oraz uczestnictwa w komisji badającej okoliczności zdarzenia oraz wysokość strat;

4. naruszenia prawa materialnego, tj. art. 26 ust. 1 ustawy o rachunkowości w zakresie przyjęcia, że przedłożone przez powoda dowody na okoliczność wysokości doznanej szkody nie są wystarczające dla przyjęcia, iż konkretne przedmioty znajdowały się na miejscu zdarzenia – w magazynie, do którego dokonano włamania, stanowiły jego własność i zostały skradzione w wyniku włamania w dniu 27 kwietnia 2010 r.;

5 naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. polegającego na przyjęciu, że:

- dowody PZ sporządzone przez (...) Zarząd (...) we W. nie są dowodem, że mienie, które następnie uległo zdarzeniu znajdowało się na stanie Magazynu Wojskowej Administracji Koszar Nr(...);

- wydruk różnic inwentaryzacyjnych sporządzony przez (...) Zarząd (...) we W. oraz Protokół Komisji Inwentaryzacyjnej z 2 lipca 2010 r. nie jest dowodem na to, iż wysokość szkody będącej wynikiem kradzieży z włamaniem wyniosła 100 760,30 zł;

- włamanie miało miejsce w dniu 27 kwietnia 2010 r., podczas gdy jak wynika z zeznań świadków, nie wiedzieli oni, kiedy zdarzenie miało miejsce, natomiast dowód z dokumentu (postanowienie o umorzeniu postępowania) jako datę kradzieży z włamaniem wskazuje noc z 26 na 27 kwietnia 2010 r.

Skarżący wniósł o zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa zgodnie z żądaniem pozwu wraz z kosztami postępowania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Interwenient uboczny po stronie pozwanego wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja powoda zasługuje na uwzględnienie.

Dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne są prawidłowe i Sąd Apelacyjny ustalenia te przyjmuje za własne, uzupełniająco ustalając następujące okoliczności:

Zgodnie z treścią § 6 umowy łączącej powoda z interwenientem ubocznym wykonawca odpowiada za straty wynikłe wskutek dewastacji lub kradzieży mienia stanowiącego własność zamawiającego (Jednostka Wojskowa) i (...) (Wojskowa Administracja Koszar) nr 2 powierzonego do ochrony, dokonanej przez osoby trzecie wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania przez wykonawcę obowiązków wynikających z umowy bądź z udowodnionego czynu niedozwolonego, do pełnej wysokości start, ustalonej na podstawie protokołu sporządzonego na tę okoliczność i podpisanego przez upoważnionych przedstawicieli obu stron (§ 6 ust. 1 pkt 2); wartość start, o których mowa w ust. 1 niniejszego paragrafu oblicza się zgodnie z obowiązującymi w jednostkach budżetowych przepisami o rachunkowości i finansach (§ 6 ust. 3); w wypadku powstania kradzieży, dewastacji, pożaru lub innych zdarzeń losowych na terenach objętych wykonywaniem umowy Wykonawca zobowiązany jest do powiadomienia zamawiającego lub osoby przez niego upoważnionej oraz kierownika (...) o powstałym wypadku oraz uczestnictwa w powołanej komisji badającej okoliczności zdarzenia i oceniającej wysokość poniesionych z tego tytułu strat (§ 6 ust. 4).

Szkoda wyliczona została przez powoda zgodnie z obowiązującymi w jednostkach budżetowych przepisami o rachunkowości i finansach na kwotę 100 760,30 zł i obejmuje stwierdzone niedobory w poszczególnych działach: materiały sanitarne (22 257,60 zł), materiały elektryczne (22 176,02 zł), sprzęt p.poż. nowy (50,40 zł), sprzęt p.poż. używany (4 230 zł), sprzęt gospodarczy nowy (3 273,40 zł), narzędzia jednorazowego użytku (918,32 zł), elektronarzędzia (14 321,69 zł), narzędzia używane (10 271,91 zł), sprzęt maszyny i urządzenia (18 274,09 zł), okucia (4 898,31 zł), rury i stal (88,56 zł),

Powód dołączył też faktury na okoliczność zakupu części mienia ujętego w protokole inwentaryzacji pokradzieżowej.

Ostatnia inwentaryzacja miała miejsce w grudniu 2009 r. Stan ewidencyjny magazynu wynikający z zapisów księgowych pomniejszony został o ustalony według inwentaryzacji pokradzieżowej stan faktyczny pozostałego mienia, ceny zostały przyjęte z zapisów z ksiąg rachunkowych – według cen nabycia zgodnie z art. 28 ustawy o rachunkowości.

Z ustaleń dokonanych przez Sąd Okręgowy jednoznacznie wynika, że miała miejsce kradzież mienia z magazynu znajdującego się w kompleksie koszarowym, nad którym ochronę sprawował interwenient uboczny – (...) sp. z o.o., kradzież została dokonana przez osoby trzecie i jest wynikiem nienależytego wykonania przez pracownika interwenienta ubocznego obowiązków wynikających z umowy łączącej powoda z interwenientem.

Fakt, iż ochrona terenu i mienia powoda nie była wykonywana prawidłowo wynika wprost z zeznań świadka J. G., który przyznał, że nie wykonywał obchodów nocnych terenu mimo odnotowywania tego faktu w książce meldunkowej, zaniechał też wykonania obchodu w nocy z 26 na 27 kwietnia 2010 r., zaś fakt, że włamanie miało miejsce w czasie służby tego świadka wynika też z zeznań innego pracownika interwenienta K. F., który stwierdził włamanie dokonując obchodu bezpośrednio po przejęciu zmiany J. G.. Z zeznań tego świadka wynika też, że zdarzenie zostało zgłoszone tego samego dnia spółce (...).

Podstawą oddalenia powództwa przez Sąd Okręgowy jest jedynie stwierdzenie, iż przedstawione przez powoda dowody nie są wystarczające dla wykazania wysokości szkody pozostającej w związku przyczynowym z nienależytym wykonaniem przez interwenienta ubocznego obowiązków wynikających z zawartej umowy.

Zasadnie jednak, w ocenie Sądu Apelacyjnego, skarżący powołuje się na postanowienia zawartej przez strony umowy, w której strony określiły sposób ustalenia wysokości start poniesionych przez powoda.

Przede wszystkim z § 6 ust. 1 umowy wynika, że wysokość strat ma być ustalona na podstawie protokołu sporządzonego na tę okoliczność i podpisanego przez upoważnionych przedstawicieli stron. Co więcej, z § 6 ust. 4 umowy wynika, że wykonawca (interwenient uboczny) zobowiązany jest do uczestnictwa w powołanej komisji badającej okoliczności zdarzenia i oceniającej wysokość poniesionych z tego tytułu start.

Bezsporne jest, że powód taką komisję powołał i że zarówno interwenient uboczny, jak i pozwany wiedzieli o jej powołaniu i podjętych czynnościach zmierzających do ustalenia wysokości szkody.

Skoro z umowy wynika, że przedstawiciele Spółki (...) mieli obowiązek uczestniczenia w pracach komisji, zaś ani pozwany ani interwenient nie powołują się na żadne okoliczności świadczące o tym, że nie mogli wziąć udziału w pracach Komisji z przyczyn od nich niezależnych, czy też że powód uniemożliwił im udział w tych pracach, należy przyjąć, że sporządzony przez Komisję protokół, mimo braku podpisu przedstawiciela interwenienta ubocznego, stanowi wystarczający dowód wykazujący wysokość poniesionej przez powoda starty, a tym samym to na pozwanym spoczywa ciężar wykazania, iż dokument ten został sporządzony wadliwie lub że wymienione w nim przedmioty nie znajdowały się w magazynie w chwili kradzieży lub nie były mieniem objętym ochroną zgodnie z umową.

Skoro pozwany nie przedstawił żadnych dowodów potwierdzających powyższe okoliczności, w ocenie Sądu Apelacyjnego powód wykazał w sposób ustalony w umowie wysokość poniesionej straty, zarówno co do ilości mienia utraconego na skutek kradzieży, jak i jego wartości wyliczonej – jak stanowi § 6 ust. 3 umowy – zgodnie z obowiązującymi w jednostkach budżetowych przepisami o rachunkowości i finansach.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, że powód mógł wykazać wysokość szkody także winny sposób, niż określony zapisem § 6 ust. 1 umowy, a więc protokołem podpisanym przez obie strony umowy.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego dowody przedstawione przez powoda w postaci inwentaryzacji pokradzieżowej, faktur, dokumentów PZ wskazujących na datę przyjęcia określonego składnika do magazynu, dokument zakupu, indeks, ilość, cenę, wartość oraz wartość wynikającą z faktury – są dowodami wystarczającymi dla wykazania poniesionej szkody, biorąc pod uwagę charakter szkody i to że, że kradzież została dokonana w magazynie. Z akt sprawy nie wynika, aby w chwili objęcia przez interwenienta ubocznego ochrony mienia powoda został sporządzony dokument wykazujący składniki mienia objęte tą ochroną, a tym samym w ocenie Sądu Apelacyjnego jedyną możliwością ustalenia wysokości szkody – w sytuacji gdy nie doszło do ustalenia sprawców zdarzenia, a skradzione mienie nie zostało odzyskane – było sporządzenie inwentaryzacji tego, co w magazynie po kradzieży zostało i porównanie tego ze stanem magazynu na dzień 27 kwietnia 2010 r. wynikającym z wcześniej przeprowadzonej inwentaryzacji i dokumentów przyjęcia do magazynu.

Tym samym w ocenie Sądu Apelacyjnego dowody złożone przez powoda w toku postępowania likwidacyjnego były w pełni wystarczające dla ustalenia przez pozwanego wysokości szkody i wypłaty należnego odszkodowania.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok uwzględniając w całości żądanie objęte pozwem i obciążając kosztami postępowania za obie instancje pozwanego na podstawie art. 98 k.p.c.