Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 maja 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 maja 2014 r. w Szczecinie

sprawy K. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 24 stycznia 2012 r. sygn. akt IV U 954/11

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. na rzecz ubezpieczonego K. W. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym.

SSA Urszula Iwanowska SSA Barbara Białecka SSA Jolanta Hawryszko

Sygn. akt III AUa 233/14

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z dnia 19 sierpnia 2011 r. odmówił K. W. prawa do emerytury pomostowej wywodząc, że ubezpieczony nie udowodnił 10 lat pracy w charakterze rybaka morskiego wymienionej w pkt 22 załącznika nr 1 do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. nr 237, poz. 1656; dalej jako „ustawa pomostowa”). Organ rentowy uznał jedynie za pracę w warunkach szczególnych okres 6 lat, 9 miesięcy i 13 dni, zamiast wymaganych ustawą 10 lat.

K. W. nie zgodził się z powyższą decyzją i wniósł o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa do emerytury pomostowej.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 24 stycznia 2012 r., sprostowanym następnie postanowieniem z dnia 28 lutego 2012 r., Sąd Okręgowy w Koszalinie, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zaliczył K. W. do pracy w szczególnych warunkach okres zatrudnienia od dnia 16 listopada 1978 r. do dnia 30 czerwca 1983 r. w Spółdzielni Pracy (...) w K. i od dnia 22 października 1990 r. do dnia 15 lutego 1993 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...) w K. i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury pomostowej.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że K. W. 55 lat ukończył w dniu (...)., a w dniu 11 lipca 2011 r. zgłosił wniosek o emeryturę pomostową. Na dzień złożenia wniosku ubezpieczony rozwiązał stosunek pracy, a po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach. W okresie od 16 listopada 1978 r. do 30 czerwca 1983 r. był zatrudniony w Spółdzielni Pracy (...) w K. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako rybak, wykonując dodatkowe czynności motorzysty. Zaś w okresie od 22 października 1990 r. do 15 lutego 1993 r. K. W. pracował na stanowisku rybaka w (...) Przedsiębiorstwie (...) w K..

Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczony wykonywał w spornych okresach pracę rybaka, identyczną jak pozostali zatrudnieni w przedsiębiorstwach pracownicy. Praca taka wymienna jest w wykazie prac w szczególnych warunkach w pkt 22 stanowiącym załącznik do ustawy pomostowej. Zatem zgodnie z art. 49 prawo do emerytury przysługuje K. W..

Po rozpoznaniu apelacji organu rentowego Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyrokiem z dnia 18 października 2012 r. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie ubezpieczonego. W ocenie sądu drugiej instancji praca mechanika i motorzysty jaką wykonywał K. W. nie jest tożsama z pojęciem rybaka, a zatem nie podlega zaliczeniu do pracy w szczególnych warunkach o jakiej mowa w pkt 22 stanowiącym załącznik do ustawy pomostowej.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony, który zarzucił rozstrzygnięciu naruszenie art. 49 w zw. z art. 8 w zw. z art. 4 pkt 1-5 i 7 w zw. z art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej w zw. z pkt 22 załącznika do tej ustawy poprzez niewłaściwą interpretację tych przepisów, a w szczególności pojęcia „pracy rybaków morskich”. Wskazując na powyższe K. W. wniósł m.in. o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie.

Wyrokiem z dnia 24 stycznia 2014 r. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

W uzasadnieniu wskazano, że z ustalonego w niniejszej sprawie stanu faktycznego wynika, że ubezpieczony, jako członek załogi kutra rybackiego, zasadniczo pełnił obowiązki motorzysty i mechanika kutrowego, ale również wykonywał czynności związane ze stanowiskiem rybaka jak wydawanie i wyciąganie sieci oraz sortowanie i patroszenie ryb. Brak w przepisach ustawy o emeryturach pomostowych jakiegokolwiek ograniczenia możliwości zaliczenia do prac rybaków morskich prac poszczególnych członków załogi kutra rybackiego w zależności od przynależności do załogi pokładowej czy mechanicznej i to w zależności od zatrudniającego podmiotu, przemawia w ocenie Sądu Najwyższego za przyjęciem, że art. 8 tej ustawy obejmuje swą dyspozycją wszystkie osoby, wykonujące prace rybaków morskich. Ponadto pojęcie rybaka morskiego obejmuje nie tylko tych członków załogi, którzy zatrudnieni są na stanowisku rybaka czy starszego rybaka, ale również tych zajmujących stanowisko mechanika czy motorzysty, co wynika z art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o pracy na morskich statkach handlowych (Dz.U. nr 61, poz. 258) oraz z art. 3 lit. b rozporządzenia Rady /WE/ nr 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz.U. UE L 223 z 15.08.2006 r., str. 1). Uprawnia to do przyjęcia, że użyte w ustawie o emeryturach pomostowych ogólne pojęcie „pracy rybaków morskich”, obejmuje wszystkich członków załogi kutra rybackiego i wszystkie prace rybaków morskich, na wszystkich wyszczególnionych na liście załogi stanowiskach.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W wyniku uchylenia wyroku Sądu Apelacyjnego przez Sąd Najwyższy i przekazania mu sprawy do ponownego rozpoznania, będąc związany oceną prawną zaprezentowaną w uzasadnieniu tego wyroku, sąd drugiej instancji uznał, że apelacja organu rentowego nie zasługiwała na uwzględnienie. Zgodnie bowiem z art. 398 ¹⁵ § 1 k.p.c. sąd, któremu sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy.

Sąd Apelacyjny stwierdza, że w art. 3 ust. 1 ustawy pomostowej wskazuje się, że prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, mogące z wiekiem z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, stawiające przed pracownikami - mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej - wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Wykaz tych prac określa załącznik nr 1 do ustawy pomostowej. Z kolei z definicji prac o szczególnym charakterze zawartej w art. 3 ust. 3 ustawy wynika, że pojęciem tym objęte zostały prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się. Wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy pomostowej. Wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy „o szczególnym charakterze” lub „w szczególnych warunkach” nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem.

Przesłanki przyznania prawa do emerytury pomostowej określone w art. 8 ustawy pomostowej, mającym zastosowanie w niniejszej sprawie, to wykonywanie przez okres co najmniej 10 lat prac w szczególnych warunkach wymienionych w punkcie 20, 22 i 32 załącznika nr 1 do ustawy, spełnienia warunków z art. 4 pkt 1, 4-7 ustawy oraz ukończenie 55 lat życia w przypadku mężczyzny. Z kolei w punkcie 22 załącznika nr 1 do ustawy pomostowej zostały wymienione prace rybaków morskich. Ustawa nie definiuje tego pojęcia, dlatego pomocniczo można odnieść się do znaczenia nadanego im w rozporządzeniu z 1983 r., które w swoim załączniku zawiera bowiem określenie: „prace rybaków morskich” i wymienia je w dwóch odrębnych pozycjach - w wykazie A, Dziale VIII (w Transporcie i łączności) pod pozycją 9 oraz w Wykazie B, Dziale IV (Prace rożne) pod pozycją 4. W przypadku prac rybaków morskich, dla ustalenia, jakiego rodzaju prace ustawodawca zaliczył do poszczególnych wykazów, konieczne jest posłużenie się resortowymi wykazami stanowisk, które jakkolwiek nie stanowią samodzielnej podstawy przyznania indywidualnych uprawnień, posiadają jednak charakter informacyjny, techniczno-porządkujący i uściślający, w szczególności wówczas, gdy w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia nie wymienia się określonych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym. W zarządzeniu nr 24 z 1983 r. do wykazu B zostały zaliczone prace rybaków morskich w służbie pokładowej, a do wykazu A prace rybaków morskich w służbie mechanicznej, zgodnie z podziałem wynikającym z § 58 i § 62 ust. 1 i § 64 ust. 3 rozporządzenia Ministra Żeglugi z dnia 30 października 1971 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych członków załóg polskich statków morskich (Dz.U. nr 33, poz. 299 ze zm.), w § 54, 58 i 61 ust. 3 rozporządzenia Ministra - Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 17 sierpnia 1983 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych członków polskich statków morskich (Dz.U. nr 52, poz. 232 ze zm.), w § 26, 27, 30 i 31 rozporządzenia z dnia 23 maja 1992 r. Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie kwalifikacji zawodowych i składu załóg polskich statków morskich (Dz.U. nr 49, poz. 227 ze zm.) oraz § 38 i § 49 rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 24 sierpnia 2000 r. w sprawie wyszkolenia i kwalifikacji zawodowych, pełnienia wacht oraz składu załóg statków morskich o polskiej przynależności (Dz.U. nr 105, poz. 1117). Sąd Apelacyjny podziela zatem pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 24 stycznia 2014 r., iż ustawa pomostowa nie ogranicza możliwości zaliczenia do prac rybaków morskich prac poszczególnych członków załogi kutra rybackiego w zależności od przynależności do załogi pokładowej czy mechanicznej. Pojęcie rybaka morskiego obejmuje nie tylko tych członków załogi, którzy zatrudnieni są na stanowisku rybaka czy starszego rybaka, ale również tych zajmujących stanowisko mechanika czy motorzysty.

K. W. jako członek załogi kutra rybackiego zasadniczo pełnił obowiązki mechanika i motorzysty. Do zakresu jego obowiązków należała ocena jednostki przed wyjściem w morze, uruchomienie kutra, sprawdzenie silnika, urządzeń mechanicznych na kutrze, sprawdzenie paliwa, olejów, stanu technicznego silnika, działania urządzeń elektrycznych – oświetlenia, przetwornicy prądu, działania umywalki, sprawdzenie, czy włączają się światła nawigacyjne. Praca mechanika i motorzysty odbywała się na pokładzie i w maszynie. Pracując na kutrze wacht nie pełnił, gdyż takich nie było. Ubezpieczony ponadto pomagał rybakom przy wydawaniu i wyciąganiu sieci, sortowaniu i ręcznym patroszeniu ryb, przez cały czas mając nadzór nad maszynownią. Zgodnie z wiążącym Sąd Apelacyjny w niniejszej sprawie stanowiskiem Sądu Najwyższego pojęcia „prace rybaków morskich”, wymienionego w pkt 22 załącznika nr 1 do ustawy pomostowej, nie można ograniczać tylko do stanowiska rybaka i obejmuje ono także pracę wykonywaną na statku rybackim przez innych członków załogi zatrudnionych m.in. na stanowisku motorzysty.

Z tych właśnie względów Sąd drugiej instancji uznaje, że rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego stwierdzające, iż K. W. posiada dłuższy staż zatrudnienia w szczególnych warunkach z racji pracy w charakterze rybaka morskiego w okresie od 16 listopada 1978 r. do 30 czerwca 1983 r. w Spółdzielni Pracy (...) w K. oraz w okresie od 22 października 1990 r. do 15 lutego 1993 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...) w K. było prawidłowe. Organ rentowy nie naprowadził takich argumentów, które pozwalałyby podważyć prawidłowość rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji. Po zsumowaniu wszystkich okresów pracy w warunkach szczególnych ubezpieczony spełnia warunki niezbędne do przyznania mu emerytury pomostowej z tego względu, że udowodnił ponad 10 lat pracy wymienionej w pkt 22 załącznika nr 1 do ustawy pomostowej, co słusznie ustalił Sąd Okręgowy.

Apelacja podlegała zatem oddaleniu jako bezzasadna na podstawie art. 385 k.p.c. (pkt I wyroku).

O kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego orzeczono na podstawie przepisu art. 98, art. 99 i art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 i ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu, zasądzając łączną kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II wyroku).