Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Mirosław Godlewski

Sędziowie:SSA Jacek Zajączkowski

SSO del. Dorota Rzeźniowiecka (spr.)

Protokolant: stażysta Agata Jóźwiak

po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2013 r. w Łodzi

sprawy J. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o emeryturę,

na skutek apelacji J. F.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 13 marca 2012 r., sygn. akt: V U 1184/11;

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 802/12

UZASADNIENIE

J. F. złożył odwołanie od decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 19 października 2011 r. odmawiającej mu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, wnosząc o przyznanie żądanego świadczenia.

Organ wniósł o oddalenie odwołania.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 13 marca 2012 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim oddalił odwołanie.

Sąd pierwszej instancji ustalił następujący stan faktyczny, który Sąd Apelacyjny przyjmuje za własny.

J. F., urodzony w dniu (...), w dniu 7 września 2011 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Na dzień 1 stycznia 1999 roku skarżący udowodnił staż pracy wynoszący 26 lat, 1 miesiąc i 29 dni, w tym 14 lat, 2 miesiące i 16 dni w warunkach szczególnych. Wnioskodawca nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Odwołujący w okresie od 29 października 1987 r. do 19 kwietnia 2010 r. podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Działalność ta obejmowała swym zakresem wykonywanie prac budowlanych żurawiem samochodowym. Wnioskodawca zawierał umowy o roboty budowlane m.in. z Przedsiębiorstwem (...)w K.. Przed rozpoczęciem działalności wnioskodawca był zatrudniony w tym przedsiębiorstwie i pracował na ciężkim sprzęcie budowlanym - żurawiu budowlanym o ciężarze całkowitym 10 ton, który następnie przejął na własność. Praca skarżącego polegała na załadunku oraz rozładunku materiałów budowlanych, stali, płyt drogowych. Od 1987 r. czynności te wykonywał wyłącznie w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Była to praca w pełnym wymiarze czasu pracy.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał odwołanie za niezasługujące na uwzględnienie. Przywołał art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wskazał, że z powyższych norm prawnych wynikał niezbędny warunek uzyskania prawa do emerytury w wieku niższym w postaci posiadania co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, przy czym praca ta miała być świadczona stale i w pełnym wymiarze.

Następnie Sąd zaznaczył, że spór pomiędzy stronami ograniczał się do faktu, czy wnioskodawca ma wymagany okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. W jego ocenie zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyznania odwołującemu prawa do emerytury ze względu na wykonywanie pracy w warunkach szczególnych, nie jest bowiem możliwe zaliczenie mu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu prowadzenia działalności gospodarczej od dnia 29 października 1987 r. do dnia 31 grudnia 1988 r. Z analizy przepisów dotyczących warunków przyznania prawa do wcześniejszej emerytury wynika bowiem, iż do stażu pracy w warunkach szczególnych mogą być zaliczone jedynie okresu zatrudnienia pracownika na podstawie stosunku pracy wskazanego w art. 2 k.p. tj. na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Podobne stanowisko zajmował także Sąd Najwyższy. Rozwiązanie takie nie może być przy tym potraktowane jako przejaw nierównego traktowania, co potwierdził zresztą Trybunał Konstytucyjny. Konkludując Sąd pierwszej instancji stwierdził, że wnioskodawca nie może wylegitymować się wymaganym 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych, a przez to nie nabył prawa do świadczenia. Jego odwołanie od decyzji ZUS podlegało więc oddaleniu.

Apelację od wyroku złożył ubezpieczony. Postawił zarzut sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego poprzez bezpodstawne przyjęcie, iż okres prowadzenia działalności gospodarczej od dnia 29 października 1987 r. do dnia 31 grudnia 1988 r. nie można zaliczyć do stażu pracy w warunkach szczególnych oraz poprzez bezpodstawne przyjęcie, iż do stażu pracy w warunkach szczególnych mogą być zaliczone jedynie okresy zatrudnienia pracownika na podstawie stosunku pracy wskazanego w art. 2 k.p. Wniósł o zmianę wyroku i przyznanie prawa do emerytury. W uzasadnieniu podkreślił, że w ramach działalności gospodarczej wykonywał taką samą pracę w takich samych warunkach i na rzecz tego samego podmiotu jak w trakcie wcześniejszego stosunku pracy, a nieuwzględnienie tego okresu stanowi przejaw nierównego traktowania obywateli wobec prawa.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t.. Dz.U. 2009 r., Nr 153, poz. 1227 z zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego m.in. w art. 32 jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. 1 stycznia 1999 r., osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (tj. co najmniej 25 lat), przy czym warunkiem uzyskania świadczenia jest także nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa i w stanie prawnym obowiązującym do 1 stycznia 2013 r., rozwiązanie stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Art. 32, do którego odwołuje się art. 184 przewiduje, że emerytura w wieku niższym niż „standardowy” tj. przewidziany w art. 27 ust. 2 i 3 przysługuje ubezpieczonym będącym pracownikami, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Ust. 2 doprecyzowuje, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ust. 4 wskazuje, że wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, a więc rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. 1983 r., Nr 8, poz. 43 z zm.). Rozporządzenie to normuje, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust. 1), wiek emerytalny wynosi dla pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia, 60 lat dla mężczyzn a wymagany okres zatrudnienia w szczególnych warunkach wynosi co najmniej 15 lat (§ 4).

Jak słusznie zauważył Sąd pierwszej instancji w sporze pozostawała okoliczność spełnienia przez ubezpieczonego właśnie warunku odpowiednio długiego okresu pracy w szczególnych warunkach, a konkretnie możliwość zaliczenia czasu od 29 października 1987 r. do dnia 31 grudnia 1988 r., kiedy wnioskodawca w ramach prowadzonej działalności gospodarczej wykonywał prace na żurawiu budowlanym. Zarówno organ rentowy jak i Sąd Okręgowy odmówiły uwzględnienia tego okresu i w tym zakresie apelujący postawił zarzut sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z zebranym materiałem dowodowym. Jednakże z analizy samej apelacji, w tym jej uzasadnienia, wynika, że w istocie skarżącemu chodzi o zakwestionowanie dokonanej przez Sąd interpretacji przepisów prawa materialnego, a mianowicie przyjęcia, że praca w szczególnych warunkach może być jedynie wykonywana przez pracownika o jakim mowa w art. 2 k.p. Nie można bowiem mówić o wyartykułowanej w zarzucie apelacyjnym sprzeczności ustaleń poczynionych w sprawie z dowodami w niej zebranymi, gdyż w tym zakresie stan faktyczny, a więc to jakie czynności w przedmiotowym okresie czasu wykonywał skarżący (praca z ciężkim sprzętem budowlanym – żurawiem), na rzecz jakiego podmiotu i w jakiej formie (w ramach działalności gospodarczej) nie była de facto między stronami sporna i nie budziła wątpliwości.

Sąd Apelacyjny nie uznaje tak zrekonstruowanego zarzutu za zasadny i w tym zakresie w pełni podziela argumentację zaprezentowaną przez Sąd Okręgowy. Przede wszystkim bowiem na ograniczenie uprawnienia polegającego na możliwości przejścia na emeryturę w wieku niższym niż „standardowy”, jedynie do osób, o których mowa w art. 2 k.p. tj. zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę, świadczy konsekwentne używanie przez ustawodawcę pojęcia „pracownik”, którego definicję zawiera właśnie przytoczony wyżej przepis kodeksu pracy. Prócz tego, tam gdzie ustawa emerytalna odwołuje się także do innych kategorii osób używa pojęcia „ubezpieczony”, jak ma to miejsce np. w art. 27 ustawy. Podobnie czyni w art. 184, przy czym w ust. 2 w treści obowiązującej do 1 stycznia 2013 r., wprost zaznacza, że w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem warunkiem uzyskania emerytury jest rozwiązanie stosunku pracy. Powyższe jasno wskazuje, że prawodawca posługuje się przedmiotowym pojęciem jedynie tam, gdzie chce zawęzić zakres zastosowania danej normy prawnej do ścisłego kręgu osób – pracowników, nie ma przy tym żadnych podstaw do przyjęcia, że winno ono być rozumiane inaczej (szerzej) niż wynika to z kodeksu pracy. Tym samym prawo do emerytury w wieku niższym przysługuje wyłącznie pracownikom czyli osobom zatrudnionym w ramach jednej z form wymienionych w art. 2 k.p. Pogląd ten jest silnie utrwalony w orzecznictwie, w tym i orzecznictwie Sądu Najwyższego. Sąd Okręgowy powołał już wyrok Sądu Najwyższego z 8 maja 2008 r., gdzie zwrócono uwagę na szczególny charakter regulacji z art. 32 ustawy nie poddającej się przez to wykładni rozszerzającej przez odniesienie jej do innych kategorii ubezpieczonych niż pracownicy choćby osoby te wykonywały prace w szczególnych warunkach. Podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z 2 października 2008 r. (III UK 51/08, OSNP 2010/7-8/98) podkreślił, że o ile dla uzyskania prawa do emerytury "zwykłej" przepisy prawa nie wymagają, by osoba ubiegająca się o świadczenie miała status pracownika, przez co może mieć status osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, o tyle dla emerytury wcześniejszej wymagane już jest by osoba ubiegająca się o takie świadczenie przynajmniej przez 15 lat wykonywała uprzywilejowane zatrudnienie stale i w pełnym wymiarze w charakterze pracownika.

Sąd Apelacyjny w pełni akceptuje także wywody Sądu Okręgowego dot. zarzutu nierównego traktowania. Również i w tym zakresie w judykaturze od dawna utrwalone jest stanowisko, że utrzymanie w przepisach o rentach i emeryturach z FUS uprzywilejowanego nabycia prawa do wcześniejszej emerytury nie narusza konstytucyjnych zasad sprawiedliwości i równości (por. także wyrok Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2005 r., I UK 300/04, OSNP 2006 nr 5-6, poz. 94 i przytoczony już przez Sąd pierwszej instancji wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 września 2000 r.). W przywołanych orzeczeniach wskazywano, że ograniczenie zakresu podmiotowego wcześniejszego przechodzenia na emeryturę wynika z założeń i celów reformy systemu świadczeń społecznych, jakim było m.in. ogólne zmniejszenie liczny osób uprawnionych do nabywania emerytur w drodze uprzywilejowania. Co więcej ograniczenie to dotyczy także pracowników, jest to bowiem uprawnienie wygasające a jego czasowe utrzymanie było spowodowane faktem, że przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS mieli oni, jako jedyni, możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę. Tym samym pewne zróżnicowanie wśród ubezpieczonych w tym zakresie (na pracowników i pozostałych) jest proporcjonalne i uzasadnione z punktu widzenia zasad sprawiedliwości społecznej zmierza bowiem do „wygaszania dotychczasowych uprawnień z uwzględnieniem zasad łagodnej ewolucji”. Prócz tego, skoro przed 1 stycznia 1999 r., z możliwości przechodzenia na wcześniejszą emeryturę mogli korzystać wyłącznie pracownicy, a nie wszyscy ubezpieczeni, to poszerzenie zakresu stosowania tych przepisów na nową grupę ubezpieczonych prowadziłoby do złamania jednego z założeń reformy emerytalnej jakim było nieutworzenie nowych preferencyjnych uprawnień emerytalnych.

Podsumowując dotychczasowe rozważania prawo do emerytury w wieku niższym na podstawie art. 32 ustawy emerytalnej przysługuje jedynie tym ubezpieczonym, którzy wykonywali pracę w szczególnych warunkach w ramach statusu pracownika. Rozwiązanie takie nie jest przy tym sprzeczne z konstytucyjną zasadną równości wobec prawa. W świetle takiej konstatacji i wobec niespornej okoliczności, że J. F. w spornym okresie wykonywał pracę operatora żurawia w ramach działalności gospodarczej a nie jako pracownik, nieuwzględnienie przez Sąd Okręgowy tego okresu jest w pełni uzasadnione. Tym samym ubezpieczony nie spełnił koniecznego warunku uzyskania żądanego świadczenia i nie mógł nabyć do niego prawa. Apelacja odwołującego jest więc bezzasadna i jako taka podlega na podstawie art. 385 k.p.c. oddaleniu.