sygn. akt IX U 220/23
Orzeczeniem z dnia 2 lutego 2023 r., znak (...). (...).75.2023, (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. zaliczył D. Z. do lekkiego stopnia niepełnosprawności do 29 lutego 2024 r., z symbolem niepełnosprawności 07-S. Organ wskazał, że niepełnosprawność ubezpieczonej istnieje od 11-go roku życia, ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 22 listopada 2019 r., iż odwołująca się jest zdolna do poszukiwania zatrudnienia na otwartym rynku pracy, nie wymaga korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki, nie wymaga również konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, nie spełnia przesłanek określonych w art. 8 ust 3a pkt 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym oraz nie wymaga prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju.
Na skutek odwołania wnioskodawczyni Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S., w dniu 29 marca 2023 r. uchylił zaskarżone orzeczenie w całości i wydał orzeczenie, w którym zaliczył odwołującą się do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności do dnia 28 lutego 2025 r., wskazując że ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 18 marca 2020 r., iż D. Z. wymaga stanowiska przystosowanego do odpowiedniego zatrudnienia, orzekając w pozostałym zakresie jak (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S.. Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. swoje stanowisko uzasadnił tym, że odwołująca się ma naruszoną sprawność organizmu, która powoduje w konsekwencji ograniczenia w możliwości funkcjonowania na poziomie uważanym za typowy dla osoby z pełną sprawnością a rodzaj i zakres tych ograniczeń powoduje, że warunkiem koniecznym dla wyrównania szans jest zapewnienie orzekanej częściowej pomocy innych osób w celu uczestnictwa w różnych sferach życia, oraz że orzekana jest zdolna do pracy jedynie na stanowisku przystosowanym. W ocenie organu potwierdza to, że odwołująca się spełnia ustawowe przesłanki zaliczenia jej do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Ponadto organ wskazał, że odwołująca się jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym z powodu schorzeń oznaczonych symbolem 07-S, które w całości wypełniły obraz zaburzenia funkcji organizmu oraz ograniczeń w wykonywaniu czynności życiowych, orzekana wymaga konieczności zaopatrzenia w środki ułatwiające funkcjonowanie oraz że nie spełnia ona przesłanek koniecznych dla uzyskania karty parkingowej, ponieważ nie ma znacznie ograniczonych możliwości w samodzielnym przemieszczaniu się.
D. Z. wniosła odwołanie od wskazanego orzeczenia, domagając się uznania jej za osobę trwale niepełnosprawną w stopniu znacznym (po ostatecznym sprecyzowaniu żądania na rozprawie w dniu 6 listopada 2024 r.) oraz ustalenia, iż wymaga korzystania z systemu środowiskowego wsparcia, ponadto, że spełnia przesłanki określone w ustawie Prawo o ruchu drogowym z racji obniżonej sprawności oddechowej oraz przesłanki do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju. D. Z. domagała się również przyznania jej drugiej przyczyny niepełnosprawności o symbolu 08-T (choroby układu pokarmowego) oprócz symbolu 07-S (choroby układu oddechowego) oraz wskazania, że niepełnosprawność istnieje od 3-go miesiąca życia. Odwołująca się argumentowała, że choruje na mukowiscydozę, która jest ciężką chorobą nierokującą poprawy stanu zdrowia, prowadzącą nieuchronnie do przedwczesnej śmierci, wiążącą się z produkcją nadmiernej ilości wydzieliny przez organy wewnętrzne, wymagającą od niej oraz opiekującej się nią matki codziennych wielogodzinnych zabiegów w celu oczyszczania układu oddechowego z zagrażającej życiu wydzieliny. Ponadto zwróciła uwagę na to, że wymaga ona wsparcia w codziennych czynnościach, takich jak zakup leków czy innych produktów, przygotowywanie posiłków, utrzymywanie czystości w domu, przemieszczanie się, załatwianie spraw urzędowych. Uzasadniając konieczność posiadania karty parkingowej odwołująca zwróciła uwagę na swoje dolegliwości takie jak: duszności, obniżona wydolność oddechowa, produkowanie trudnej do odkrztuszania wydzieliny czy też na konieczność unikania zbiorowej komunikacji w sytuacji, gdy przy jej schorzeniu najdrobniejsza infekcja stanowi dla niej poważne zagrożenie, zatem zmuszona jest funkcjonować w warunkach ścisłego reżimu sanitarnego. Ponadto, odwołująca się stwierdziła, że konieczność usuwania z organizmu wydzieliny jest dla niej krępująca w obecności innych osób i potrzebuje oddzielnego pokoju do zamieszkania. Swój wniosek o wskazanie drugiego symbolu niepełnosprawności 08-T (choroby układu pokarmowego) umotywowała tym, że stwierdzono u niej trwałe uszkodzenie zewnątrzwydzielniczej funkcji trzustki, co skutkuje zespołem złego wchłaniania w jelitach i wymaga przyjmowania enzymów trzustkowych do każdego posiłku, ponadto cierpi na refluks, poranne wymioty nasilane kaszlem oraz na nietolerancję glutenu i laktozy. Odwołująca stwierdziła, że mukowiscydoza jest chorobą genetyczną, a zatem już urodziła się z wadliwym genem, zaś objawy choroby pojawiły się u niej w trzecim miesiącu życia, wobec tego błędnie ustalono w zaskarżonym orzeczeniu przebieg schorzenia od 11 roku życia, podczas gdy początek niepełnosprawności powinien zostać ustalony od trzeciego miesiąca życia.
W odpowiedzi na odwołanie Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. wniósł o jego oddalenie w całości, argumentując jak w zaskarżonym orzeczeniu.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
D. Z., urodzona (...), posiada wykształcenie wyższe (uzyskała licencjat z wychowania fizycznego). Ze względu na stan zdrowia nie jest aktywna zawodowo.
Niesporne, nadto dowód: ocena stanu zdrowia osoby zainteresowanej – k. 210 akt organu, przesłuchanie odwołującej D. Z. w charakterze strony – k. 214-216.
Zasadniczą chorobą D. Z. jest mukowiscydoza (zwłóknienie wielotorbielowate). D. Z. cierpi na mukowiscyzdozę od urodzenia, jednakże została ona zdiagnozowana u niej dopiero w 2020 r. Ponadto cierpi ona na astmę oskrzelową, alergiczny nieżyt nosa, alergię wziewną refluks żołądkowo-przełykowy, przewlekłe zapalenie zatok, wysiłkowe nietrzymanie moczu.
Dowód: przesłuchanie odwołującej D. Z. w charakterze strony – k. 214-216, opinia oraz opinia uzupełniająca biegłej sądowej z zakresu pulmonologii W. W. – k. 48-52, k. 146-149 , opinia oraz opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu gastroenterologii H. K. – k. 129, k. 191, dokumentacja medyczna w aktach organu– k. 203-204, k. 175-190, k. 147, k. 131, k. 114-115, k. 92-112, k. 77-87, k. 65, k. 22-64, k. 13-14, k. 12 (koperta), k. 2-3, k. 1 (koperta), dokumentacja medyczna w aktach sprawy - dokumentacja medyczna – k. 13-18, k. 47 (koperta), k. 79-86, k. 90-93
Aktualny stopień zaawansowania mukowiscydozy oraz astmy oskrzelowej nie daje u D. Z. znacznych zaburzeń wentylacji płuc. Nie występują cechy niewydolności oddechowej, nie doszło do nadkażenia P., nie było licznych hospitalizacji w oddziałach pulmonologicznych.
Dowód: opinia oraz opinia uzupełniająca biegłej sądowej z zakresu pulmonologii W. W. – k. 48-52, k. 146-149 , dokumentacja medyczna w aktach organu– k. 203-204, k. 175-190, k. 147, k. 131, k. 114-115, k. 92-112, k. 77-87, k. 65, k. 22-64, k. 13-14, k. 12 (koperta), k. 2-3, k. 1 (koperta), dokumentacja medyczna w aktach sprawy - dokumentacja medyczna – k. 13-18, k. 47 (koperta), k. 79-86, k. 90-93
Brak podstaw do stwierdzenia u D. Z. choroby trzustki i cech niewydolności tego narządu, brak istotnego upośledzenia funkcji trawiennych. W związku z mukowiscydozą u D. Z. mogą ujawnić się objawy uszkodzenia trzustki w związku z koniecznością odpowiedniej terapii. Przy mukowiscydozie podaje się preparaty trzustkowe jako wsparcie tego narządu, nie wynika to jednak z aktualnej oceny funkcji trzustki u odwołującej.
Dowód: opinia oraz opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu gastroenterologii H. K. – k. 129, k. 191, dokumentacja medyczna w aktach organu– k. 203-204, k. 175-190, k. 147, k. 131, k. 114-115, k. 92-112, k. 77-87, k. 65, k. 22-64, k. 13-14, k. 12 (koperta), k. 2-3, k. 1 (koperta), dokumentacja medyczna w aktach sprawy - dokumentacja medyczna – k. 13-18, k. 47 (koperta), k. 79-86, k. 90-93
W związku z mukowiscydozą D. Z. na co dzień zmaga się z częstymi infekcjami dróg oddechowych, bólami brzucha, dusznościami. Przez większą część każdego roku choruje on na zatoki. Jej stan zdrowia był powodem tego, że ukończenie studiów pierwszego stopnia i zdobycie licencjatu z wychowania fizycznego zajęło jej osiem lat (od 2015 r. do 2023 r.). Uczęszczała na zajęcia ruchowe w czasie studiów (m.in. basen, gimnastyka sportowa, piłka nożna, piłka siatkowa, piłka ręczna, koszykówka, lekkoatletyka, gimnastyka korekcyjna), choć nie w pełnym zakresie. Podczas studiów miała indywidualny tok nauczania. Korzystała również z urlopu zdrowotnego i dziekańskiego, część wykładowców umożliwiła jej zaliczanie zajęć w formie pisemnej. Odwołująca nie pracuje w zawodzie związanym z ukończonymi studiami, gdyż praca w szkole pociągałaby za sobą ryzyko niebezpiecznych dla niej infekcji. Ponadto znaczną część dnia zajmuje jej higiena „drzewa oskrzelowego”. Konieczne jest wykonywanie przez nią trzy razy dziennie inhalacji. Przy pomocy swojej matki wykonuje ona drenaże pozwalające usunąć wydzielinę z płuc z wykorzystaniem specjalistycznego sprzętu do drenażu o nazwach (...) i (...). Dwa razy dziennie płucze zatoki solą izotoniczną. Zażywa leki, również w formie inhalatorów. Po wykonaniu wszystkich zabiegów odwołująca się jest zmęczona (następuje spadek saturacji) i z tego względu potrzebuje pomocy drugiej osoby w czynnościach takich jak przygotowywanie posiłków, sprzątanie czy robienie zakupów. Ponadto, czynniki takie jak kurz czy chemia gospodarcza podrażniają jej drogi oddechowe. Pokarmy spożywa samodzielnie. Unika również kontaktu z warzywami takimi jak cebula i czosnek, ponieważ są one nosicielami oportunistycznej bakterii. Na skutek mukowiscydozy pojawiają się u D. Z. biegunki tłuszczowe. D. Z. zachowuje aktywność fizyczną, jednak w ograniczonym zakresie: dwa razy w tygodniu prowadzi zajęcia z jogi i sama wykonuje przy tym ćwiczenia, dwa do trzech razy w tygodniu odbywa spokojny spacer na bieżni w domu. Ze względu na nawracające zapalenia zatok po dworze spaceruje tylko latem. W okresach lepszego samopoczucia prowadzi samodzielnie samochód. W czasie zaostrzenia objawów chorobowych w dotarciu do celu pomaga jej matka. Odwołująca unika skupisk ludzkich z uwagi na poważne ryzyko, jakie dla jej życia i zdrowia może stanowić każda infekcja. Mieszka sama w samodzielnym mieszkaniu, jednak ze względu na konieczność korzystania przez ubezpieczoną z pomocy, czasami pomieszkuje wraz z nią jej matka, która co do zasady mieszka w innym mieszkaniu.
Dowód: dokumentacja medyczna w aktach organu– k. 203-204, k. 175-190, k. 147, k. 131, k. 114-115, k. 92-112, k. 77-87, k. 65, k. 22-64, k. 13-14, k. 12 (koperta), k. 2-3, k. 1 (koperta), dokumentacja medyczna w aktach sprawy - dokumentacja medyczna – k. 13-18, k. 47 (koperta), k. 79-86, k. 90-93 , dokumentacja ze studiów wychowania fizycznego – k. 173-174, k. 165 akt organu, przesłuchanie odwołującej się na rozprawie – k. 214-216.
D. Z. nie ma znacznie ograniczonej możliwości samodzielnego poruszania się. Nie wymaga zamieszkiwania w oddzielnym pokoju. Wymaga korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki.
Dowód: opinia oraz opinia uzupełniająca biegłej sądowej z zakresu pulmonologii W. W. – k. 48-52, k. 146-149, opinia oraz opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu gastroenterologii H. K. – k. 129, k. 191
Orzeczeniem z dnia 9 sierpnia 2022 r. Lekarz Orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. uznał D. Z. za trwale całkowicie niezdolną do pracy wskazując, że całkowita niezdolność do pracy pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed ukończeniem 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.
Dowód: orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 9 sierpnia 2022 r. – k. 10-10v.
Sąd zważył, co następuje:
Odwołanie okazało się uzasadnione w części.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 100) rozróżnić można trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki. Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. (art. 4 ust. 1 ustawy). Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych (art. 4 ust. 2 ustawy). Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu powodującą w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną lub mającą ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub techniczne. (art. 4 ust. 3 ustawy).
Standardy w zakresie kwalifikowania do poszczególnych stopni niepełnosprawności, uregulowane zostały w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz.U. z 2021 r. poz. 857). I tak zgodnie z rozporządzeniem: niezdolność do pracy oznacza całkowitą niezdolność do pracy zarobkowej z powodu fizycznego, psychicznego lub umysłowego naruszenia sprawności organizmu (§ 29 ust. 1 pkt 1), konieczność sprawowania opieki - całkowitą zależność od otoczenia polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwiania kontaktów ze środowiskiem (§ 29 ust. 1 pkt 2), konieczność udzielania pomocy, w tym pomocy w pełnieniu ról społecznych – zależność osoby od otoczenia wymagającą wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych (§ 29 ust. 1 pkt 3), czasowa pomoc w pełnieniu ról społecznych – konieczność udzielania pomocy, o której mowa w § 29 ust.1 pkt 3 w okresach wynikających ze stanu zdrowia (§ 30 ust. 1 pkt 1), a częściowa pomoc w pełnieniu ról społecznych – wystąpienie co najmniej jednej okoliczności, o której mowa w § 29 ust. 1pkt 3 (§ 30 ust. 1pkt 2), istotne obniżenie zdolności do wykonywania pracy - naruszoną sprawność organizmu powodującą ograniczenia w wykonywaniu pracy zarobkowej znacznie obniżające wydajność pracy na danym stanowisku w porównaniu do wydajności, jaką wykazują osoby o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną (§ 31 ust. 1 pkt 1), ograniczenia w pełnieniu ról społecznych - trudności doświadczane przez osobę zainteresowaną w relacjach z otoczeniem i środowiskiem według przyjętych norm społecznych, jako skutek naruszonej sprawności organizmu (§ 31 ust. 1 pkt 2), zaś możliwość kompensacji ograniczeń - wyrównywanie dysfunkcji organizmu spowodowanej utratą lub chorobą narządu odpowiednio przez przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne (§ 31 ust. 2 rozporządzenia).
W rozpoznawanej sprawie niespornym było, iż D. Z. jest osobą niepełnosprawną. Spornym natomiast pozostawał stopień niepełnosprawności, jakim skutkują jej schorzenia. D. Z. kwestionowała bowiem zaliczenie jej do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, utrzymując, iż jej stan zdrowia skutkuje stopniem znacznym. Spornym pozostawało również to, czy odwołująca wymaga korzystania z systemu środowiskowego wsparcia, które umożliwia między innymi korzystanie z usług rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć organizacji pozarządowych oraz czy spełnia ona przesłanki określone w ustawie Prawo o ruchu drogowym, uprawniające do otrzymania tzw. „karty parkingowej”, ponadto, czy odwołująca spełnia przesłanki do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju. Organ w zaskarżonym orzeczeniu wypowiedział się w każdej z powyższych kwestii negatywnie, natomiast D. Z. twierdziła, że wyżej wskazane uprawnienia winny zostać jej przyznane. Spornym pozostawała również kwestia, czy oprócz niekwestionowanego przez żadną ze stron symbolu niepełnosprawności 07-S (choroby układu oddechowego) ubezpieczonej przyznać należy symbol niepełnosprawności 08-T (choroby układu pokarmowego). Odwołująca twierdziła, że także drugi spośród wyżej wskazanych symboli powinien zostać jej przyznany. Spornym pozostawała też kwestia od kiedy istnieje niepełnosprawność odwołującej oraz na jaki okres powinien zostać ustalony stopień niepełnosprawności. W zaskarżonym orzeczeniu organ ustalił początek niepełnosprawności na 11 rok życia odwołującej, wydając przy tym przedmiotowe orzeczenie na okres do dnia 28 lutego 2025 r. Odwołująca domagała się wskazania, iż początek jej niepełnosprawności datuje się od 3 miesiąca życia oraz że jest osobą niepełnosprawną w żądanym przez nią stopniu na stałe.
W toku niniejszego postępowania ustalono, że odwołująca się została orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 9 sierpnia 2022 r. uznana za trwale całkowicie niezdolną do pracy. ZUS powstrzymał się od dokładnego wskazania od jak dawna ubezpieczona jest całkowicie i trwale niezdolna do pracy, zaznaczając jedynie, że całkowita niezdolność do pracy pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed ukończeniem 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 życia lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Orzeczeniem tym dysponował także organ, ponieważ zostało ono złożone przez odwołującą w toku toczącego się postępowania przed organem w sprawie ustalenia jej niepełnosprawności.
Oceniając stopień niepełnosprawności D. Z. Sąd oparł się na treści orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS, na treści opinii biegłych lekarzy z zakresu pulmonologii i gastroenterologii, na przedłożonej w sprawie dokumentacji medycznej oraz przesłuchaniu odwołującej podczas rozprawy. Pomimo, że biegli w swoich opiniach ocenili stopień niepełnosprawności odwołującej na lekki, to jednak Sąd nie mógł w ocenie niepełnosprawności odwołującej pominąć jej zeznań złożonych na rozprawie, w których przedstawiła ona sposób codziennego funkcjonowania (uznanych przez Sąd za wiarygodne) oraz przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Sąd doszedł do wniosku, że treść przepisu art. 5 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie pozostawia żadnych wątpliwości interpretacyjnych. Stanowi on bowiem o tym, że orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Zatem o dokonaniu takiego właśnie „przełożenia” decyduje wprost art. 5 pkt 2 wyżej przytoczonej ustawy. Już zatem sam fakt uznania przez organ rentowy (wobec brzmienia art. 5 pkt 2 przytoczonej ustawy) D. Z. za osobę całkowicie trwale niezdolną do pracy wyczerpuje definicję umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe. W zaskarżonym orzeczeniu Wojewódzkiego Zespołu do Spaw Orzekania Niepełnosprawności stwierdzono wprawdzie, że D. Z. jest osobą o umiarkowanym stopni niepełnosprawności, jednakże nie na stałe, a jedynie czasowo. Szczególnego podkreślenia wymaga, że art. 5 pkt 2 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych przewiduje jednostronne zrównanie orzeczeń. Oznacza to, że określone orzeczenia organu rentowego są traktowane jak orzeczenia o stopniu niepełnosprawności na mocy przytoczonego przepisu i w tym zakresie są wiążące w postępowaniu odwoławczym od orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności. Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Na mocy tego przepisu każda osoba całkowicie niezdolna do pracy jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym.
Rozważania Sądu orzekającego w niniejszej sprawie znajdują w tym zakresie poparcie w poglądach judykatury, które dotyczą przełożenia na podstawie ww. przepisu orzeczenia ZUS o całkowitej niezdolności do pracy na orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a orzeczenia ZUS o niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji na orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności (por. postanowienie Sądu Najwyższego - Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 czerwca 2020 r. (...), L., wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2008 r., II UK 130/07, z dnia 11 marca 2008 r., I UK 286/07, z dnia 24 maja 2016 r., (...), postanowienie Sądu Najwyższego - (...), (...) i (...)z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. II UK 77/05, OSNP 2006 nr 23-24, poz. 372, str. 1042).
Konkludując, przyznanie w wyroku odwołującej umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe wynika z faktu, że odwołującą orzeczeniem z dnia 9 sierpnia 2022 r. Lekarz Orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. uznano za trwale całkowici niezdolną do pracy.
Sąd uznał dalsze rozważania w tym przedmiocie za zbędne, gdyż żadna ze stron w niniejszej sprawie nie kwestionowała tego, że stopień niepełnosprawności ubezpieczonej jest wyższy od lekkiego. Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności, w zaskarżonym przez odwołującą orzeczeniu, zaliczył ją do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (z tym że okresowo, a nie na stałe), zaś odwołująca się zażądała zaliczenia jej do osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym. Zatem kwestia ewentualnego uznania odwołującej się za osobę niepełnosprawną w stopniu lekkim (co mogłyby nastąpić jedynie w przypadku literalnego przyjęcia samych tylko wniosków finalnych z opinii biegłych), znajduje się poza zakresem niniejszego sporu, ponadto takie rozwiązanie byłoby nie do pogodzenia z przepisami powszechnie obowiązującego prawa oraz istniejącym w obrocie prawnym orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 9 sierpnia 2022 r. Nadmienić należy, że Sąd przesłuchał odwołującą i uznał, że sposób jej funkcjonowania w związku z jej sytuacją zdrowotną oraz wynikające z niej ograniczenia odpowiadają w istocie niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym. W ślad za orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS uznano, że niepełnosprawność w tym stopniu ma charakter stały.
Sąd nie znalazł podstaw do uznania D. Z. za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym. Zgodnie bowiem z wyżej już powołaną ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji (art. 4 ust. 1 ustawy). Użycie przez ustawodawcę spójnika „i” wskazuje więc na to, że nie wystarczy li tylko uznanie odwołującej za osobę całkowicie niezdolną do pracy, by możliwe stało się zaliczenie jej do osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym. Ustawodawca wiąże bowiem znaczny stopień niepełnosprawności również z koniecznością stałej lub długotrwałej opieki i pomocy w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Konieczność opieki oznacza zaś całkowitą zależność od otoczenia polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwiania kontaktów ze środowiskiem (§ 29 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności). Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych zawiera dodatkowo definicję niezdolności do samodzielnej egzystencji warunkującej zaliczenie do znacznego stopnia niepełnosprawności. Zgodnie z art. 4 ust. 4 tej ustawy niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację. Dla przyjęcia niezdolności do samodzielnej egzystencji konieczne jest stwierdzenie, że niepełnosprawny wymaga zarówno pielęgnacji, czyli zapewnienia możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp., jak i pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego. Wskazane przesłanki muszą występować łącznie (por. wyroki Sądów Apelacyjnych: w B. z dnia 18 lutego 2014 r. (...), LEX nr 1437853 i w Ł. z dnia 29 października 2013 r.(...), LEX 1400349).
Rozważając przytoczone wyżej przesłanki Sąd doszedł do wniosku, że D. Z. nie jest osobą całkowicie zależną od otoczenia. Świadczy o tym chociażby fakt, że mieszka ona sama. Pomoc matki, która mieszka u niej jedynie czasami ma charakter częściowy, czasowy i służy wsparciu odwołującej się w wykonywaniu czynności zmierzających do utrzymania drożności dróg oddechowych, takich jak: oklepywanie, pomoc w wykonywaniu drenaży, czy też zwiększeniu komfortu psychicznego ubezpieczonej poprzez obecność matki w czasie nocnych ataków kaszlu i duszności. Odwołująca się nie jest jednak całkowicie zależna od matki (czy innej osoby). Jest w stanie samodzielnie zrobić sobie nieskomplikowany posiłek, wykonywać lekkie ćwiczenia fizyczne jak joga, a nawet prowadzić dwa razy w tygodniu zajęcia z jogi dla osób trzecich. Odwołująca spaceruje na bieżni w domu czy na dworze w okresie letnim, w momentach lepszego samopoczucia samodzielnie prowadzi samochód. Należy podkreślić, że przy uzyskaniu pewnych dostosowań do swojego schorzenia i w dłuższym niż u przeciętnego studenta czasie – odwołująca ukończyła studia pierwszego stopnia z wychowania fizycznego, uczestnicząc w ich toku w zajęciach z różnych dziedzin sportu.
Niewątpliwie schorzenie, na które cierpi odwołująca się, w poważny sposób utrudnia jej codzienne funkcjonowanie. Konieczność stosowania każdego dnia częstych zabiegów w celu usunięcia nadmiaru wydzieliny z układu oddechowego, wymóg zachowania reżimu sanitarnego, zmęczenie, szybki spadek saturacji pod wpływem wysiłku i ogólne złe samopoczucie na skutek licznych objawów mukowiscydozy oraz chorób współwystępujących stanowią przeszkodę w podjęciu stałej pracy. Matka odwołującej pomaga jej w wykonywaniu tych zabiegów, w sprzątaniu, przygotowywaniu posiłków, czy robieniu zakupów, czy w transporcie. Wyczerpuje to jednak definicję umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (częściowa, czasowa pomoc w pełnieniu ról społecznych, niezdolność do pracy), nie zaś znacznego stopnia niepełnosprawności.
Na materiał dowodowy w niniejszej sprawie złożyła się dokumentacja dotycząca odwołującej się, w tym również dokumentacja medyczna zawarta w aktach sprawy oraz w aktach organu, której prawdziwości i rzetelności żadna ze stron nie kwestionowała. W poczet materiału dowodowego zaliczono także opinie biegłych sądowych z zakresu pulmonologii i gastroenterologii. Choć z określonych powyżej przyczyn, w tym przede wszystkim z uwagi na związanie przy ocenie stopnia niepełnosprawności orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności odwołującej do pracy, nie podzielono wniosków końcowych biegłych w zakresie ustalonego przez nich stopnia niepełnosprawności (lekki), pozostałe wnioski biegłych nie budziły wątpliwości Sądu. Opinie te zostały sporządzone przez wysokiej klasy fachowców o wieloletnim doświadczeniu zawodowym, także klinicznym, wieloletnim doświadczeniu orzeczniczym i specjalności odpowiedniej do schorzeń odwołującej. Wnioski ich opinii są należycie uargumentowane i znajdują potwierdzenie w zgromadzonej i przywołanej w opiniach dokumentacji medycznej.
M.in. z opinii biegłej pulmonolog wynika, że niepełnosprawność odwołującej istnieje od urodzenia. Pierwsze symptomy choroby zostały wprawdzie zauważone, gdy miała ona 3 miesiące, przy czym mukowiscydoza jest chorobą genetyczną, a zatem musiała ona istnieć u odwołującej się od urodzenia. Ponadto biegła oceniła, w ślad za żądaniem odwołującej, że charakter schorzenia odwołującej związany jest z koniecznością korzystania przez nią z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki. Biegły z zakresu gastroenterologii podzielił wszystkie wnioski biegłej pulmonolog.
Biegli ocenili też, że D. Z. nie spełnia przesłanek określonych w art. 8 ust. 3a pkt 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym. W przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności spełnienie tych przesłanek może zostać stwierdzone jedynie w przypadku ustalenia przyczyny niepełnosprawności oznaczonej symbolem 04-O (choroby narządu wzroku), 05-R (upośledzenie narządu ruchu), 10-N (choroba neurologiczna) i 07-S (choroby układu oddechowego i krążenia). Ponadto zgodnie z art. 8 ust. 3a pkt 1 z dnia 20 czerwca 1997 r. ustawy - Prawo o ruchu drogowym kartę parkingową wydaje się osobie niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności mające j znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się. Znacznie ograniczona możliwość samodzielnego poruszania się to poważne, wyjątkowe w porównaniu do osoby w pełni sprawnej problemy związane z możliwością chodzenia, np. stałe korzystanie z wózka inwalidzkiego, czy pokonywanie niewielkich nawet odległości z ogromnym trudem. Karta parkingowa nie stanowi środka przemieszczania się dla osób niepełnosprawnych, czy też możliwości zatrzymywania się w miejscach ograniczonego postoju – karta parkingowa stanowi dla części niepełnosprawnych jedyną możliwość dotarcia do miejsca przeznaczania z uwagi na zupełny brak możliwości przemieszczenia się samodzielnie. Tymczasem w przypadku D. Z. nie stwierdzono, że ma ona tego typu problemy. Stan jej zdrowia nie wyklucza aktywności fizycznej, choćby umiarkowanej.
Sąd, stosownie do opinii biegłego z zakresu gastroenterologii, nie znalazł także podstawy do wskazania u odwołującej dodatkowego symbolu niepełnosprawności 08-T (choroby układu pokarmowego). Niewątpliwie umiarkowany stopień niepełnosprawności odwołującej wiąże się jej zasadniczym schorzeniem – mukowiscyzdozą, a więc chorobą wskazującą na symbol 07-S niepełnosprawności. Sąd ocenił stopień niepełnosprawności D. Z. na umiarkowany w oparciu o przesłankę zaburzeń układu oddechowego. To one powodują u odwołującej wskazaną w orzeczeniu ZUS całkowitą niezdolność do pracy, na co wskazuje już choćby podana tam data zaistnienia tej niezdolności (przed 18 r. ż). Natomiast objawy choroby dotykające układ pokarmowy wymagają stosowania preparatów trzustkowych, powodują dolegliwości takie jak biegunki, wymioty czy niska masa ciała, same w sobie nie powodują stopnia niepełnosprawności wyższego niż lekki, co potwierdza opinia biegłego lekarza z zakresu gastroenterologii, zgromadzona w aktach sprawy dokumentacja medyczna oraz przeprowadzone przez Sąd przesłuchanie odwołującej w charakterze strony, wyraźnie akcentującej ograniczenia w swoim funkcjonowaniu właśnie z uwago na schorzenia układu oddechowego. Tymczasem przyznawany osobom z niepełnosprawnością symbol odpowiada upośledzeniu tego narządu bądź układu, które przekłada się na wyższy stopień niepełnosprawności, a zatem w przypadku odwołującej się na stopień umiarkowany. Zgodnie bowiem z przepisem § 32 ust. 4 w zw. z § 3 ust. 5 rozporządzenia Ministra Gospodarki. Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o stopniu niepełnosprawności - orzeczenie może zawierać więcej niż jeden symbol przyczyny niepełnosprawności, nie więcej niż trzy symbole schorzeń, które w porównywalnym stopniu wpływają na zaburzenie funkcji organizmu. Schorzeniem, które najbardziej determinuje zaburzenie D. Z. jest mukowiscydoza. Konieczność przyjmowania przez nią preparatów trzustkowych także wynika z mukowiscyzdozy. Biegły gastroenterolog, pomimo zarzutów odwołującej, nie stwierdził zresztą u niej występowania choroby trzustki i cech niewydolności tego narządu, czy istotnego upośledzenia funkcji trawiennych, co odpowiednio uargumentował w swoich opiniach. Spór o ścisłe określenie poszczególnych jednostek chorobowych w zakresie układu pokarmowego nie ma większego znaczenia, jeżeli zważy się na fakt, iż dla oceny stopnia niepełnosprawności z danym symbolem ma sposób funkcjonowania danej osoby, zaś dolegliwości pokarmowe odwołującej nie mają na niego tak istotnego przełożenia jak mukowiscyzoza.
Odwołującej, w ślad za opinią biegłych, nie przyznano również prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju. Jak ustalił Sąd, D. Z. jest osobą mieszkającą w samodzielnym mieszkaniu. Nie musi dzielić swojego pokoju na przykład z rodzeństwem. Obecność jej matki w mieszkaniu jest jedynie okresowa i ma na celu pomoc odwołującej się w zabiegach oczyszczania układu oddechowego bądź czuwania nad jej bezpieczeństwem w przypadku ataku duszności i kaszlu. Skoro odwołująca się ma do osobistej i wyłącznej dyspozycji całe mieszkanie, to tym bardziej nie potrzebuje uzyskania orzeczenia o prawie do oddzielnego pokoju. Jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w (...) w wyroku z dnia 19 stycznia 2011 r. I OSK (...), LEX nr 951960 - orzeczenie powiatowego zespołu stwierdzającego niepełnosprawność połączoną z wymogiem zamieszkiwania w oddzielnym pokoju należy odnieść do konkretnej sytuacji mieszkaniowej osoby niepełnosprawnej. Określenie „wymóg zamieszkiwania w oddzielnym pokoju będzie miało tylko wówczas zastosowanie, gdy osoba niepełnosprawna zamieszkuje z innymi osobami lub przynajmniej chociaż z jedną osobą.
Sąd pominął na podstawie art. 235 2 § 1 pkt 5 k.p.c. wniosek strony odwołującej o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego pulmonologa aniżeli biegły opiniujący w sprawie. Podstawą takiego wniosku, jak wynika z ugruntowanego orzecznictwa, nie może być fakt, iż opinia wydana przez dotychczasowego biegłego jest dla strony niekorzystna. Brak podstaw do podzielenia stanowiska odwołującej jakoby biegła z zakresu pulmonologii, posiadająca specjalizację z pulmonologii i alergologii, nie posiadała wiedzy w zakresie schorzenia dróg oddechowych jakim jest mukowiscydoza.
Na marginesie należy tylko wskazać, że zgodnie z § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności - w przypadku zmiany stanu zdrowia osoba niepełnosprawna posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności może wystąpić z wnioskiem, o którym mowa w § 6 ust. 1, o wydanie orzeczenia o ponowne wydanie orzeczenia uwzględniającego zmianę stanu zdrowia. Jeżeli zatem stan zdrowia odwołującej pogorszy się, będzie miała ona prawo ponownie wystąpić do organu z wnioskiem o wydanie orzeczenia o aktualnej treści.
Mając wszystko powyższe na uwadze, Sąd, na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c., zmienił zaskarżone orzeczenie, zaliczając D. Z. do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe z symbolem niepełnosprawności 07-S, ustalając, iż jej niepełnosprawność istnieje od urodzenia oraz, że D. Z. wymaga korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki, zaś oddalił odwołanie w pozostałym zakresie. W pozostałym zaś zakresie, na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c., odwołanie oddalił.
1. (...),
2. (...)
3. (...)
4. (...)
20.11.2024 r.