Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 grudnia 2021 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 1 ust. 3 art. 2 i art. 4 ust. 3 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, odmówił A. K., prawa do świadczenia uzupełniającego. W uzasadnieniu decyzji, organ rentowy wskazał, że Komisja Lekarska ZUS, w orzeczeniu z dnia 26.11.2021 r., ustaliła, że A. K. nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji.

/decyzja k.35-36 akt ZUS w przedmiocie prawa do świadczenia uzupełniającego/

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 12.01.2022 r. złożyła A. K. wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do świadczenia uzupełniającego.

/ odwołanie k. 5/

W odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podnosząc argumentację jak w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k. 4/

Pismem procesowym z dnia 24.11.2023 r. ustanowiony w toku procesu pełnomocnik z urzędu wnioskodawczyni - radca prawny poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawczyni kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego udzielnego urzędu wg. Norm przepisanych ewentualnie przyznanie z kasy sądu kosztów zastępstwa prawnego udzielonego z urzędu jednocześnie oświadczając, że koszty te nie zostały zapłacone ani w całości ani w części.

Na rozprawie w dniu 3.06.2024 r. strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska procesowe.

/ końcowe stanowiska procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 3.06.2024 r. 00:02:41 -00:03:40/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni A. K. ur. (...) jest uprawniona do renty socjalnej na stałe. Z wykształcenia jest dziewiarzem nigdy nie pracowała. Obecnie od 7 lat po śmierci matki mieszka sama. Jest w stanie samodzielnie się ubrać umyć uczesać, zrobić kanapkę i herbatę, kupić tylko podstawowe produkty. Sama nie gotuje. Pozostaje pod opieką opiekunki sąsiadki mieszkającej w tym samym bloku. Chodzi do niej na posiłki. WW pomaga jej w przyjmowaniu leków. Nie jest w stanie załatwić żadnych spraw urzędowych. Chodzi na zajęcia w klubie seniora.

/ bezsporne/

Wnioskodawczyni składała już wniosek oświadczenie uzupełniające 2.10.2019. w rozpoznaniu wskazanego wniosku organ wydał decyzje odmowną 17.03.2020 ponieważ Komisja Lekarska ZUS nie uznała wnioskodawczyni za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji. Od wskazanej decyzji A. K. złożyła odwołanie do Sądu Okręgowego w Łodzi. Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 25.06. 2021 sygn akt VIII U 1401/20 oddalił odwołanie.

/ bezsporne wniosek w aktach ZUS k. 1-4 decyzja z k. 15-17 akt ZUS/

A. K. złożyła również w dniu 25.11.2021 wniosek o rentę rodziną po zmarłej matce M. K.. Lekarz Orzecznik ZUS orzeczeniem z 30.12.2021 r. ustalił ze wnioskodawczyni nie jest całkowicie niezdolna do pracy. Organ rentowy decyzją z dnia 24.01.2022 r. odmówił A. K. prawa do renty rodzinnej.

/ bezsporne/

W dniu 29.10.2021 r. A. K. złożyła kolejny wniosek o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

/ wniosek k. 21-27 akt ZUS w przedmiocie prawa do świadczenia uzupełniającego/

Lekarz orzecznik ZUS rozpoznał u wnioskodawczyni upośledzenie umysłowe lekkiego stopnia, astmę oskrzelową, nadciśnienie tętnicze zredukowane, atopowe zapalenie skóry. Przebyte półpasiec i covid 19. O. po przebytej chorobie G. B., stan po usunięciu wola nadczynnego, torbiele trzustki i przydatków, , przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka, pogłębiona kyfozę odcinka piersiowego kręgosłupa a wtórnymi zmianami zwyrodnieniowymi. Podejrzenie osteoporozy. Ocena w skali B. 90 pkt. Wobec powyższego orzeczeniem z dnia 24.11.2021 r. lekarz orzecznik ZUS stwierdził, że wnioskodawczyni nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji.

/opinia lekarska k. 62-64 dokumentacji medycznej ZUS , orzeczenie k. 29/30 akt ZUS w przedmiocie prawa do świadczenia uzupełniającego /

W dniu 24.11.2021 r. wnioskodawczyni złożyła sprzeciw od orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS, domagając się rozpatrzenia sprawy przez Komisję Lekarską ZUS.

/sprzeciw – k. 65 dokumentacji medycznej ZUS/

Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 26.11.2010 r. rozpoznała u wnioskodawczyni asmę oskrzelową leczona niesystematycznie, niewyrównaną niedoczynność tarczycy po leczeniu operacyjnym, organiczne zaburzenia osobowości z cechami otępiennymi na podłożu upośledzenia umysłowego lekkiego stopnia. Nadciśnienie tętnicze. Atopowe zapalenie skóry. Mając to na uwadze podtrzymała wnioski lekarza orzecznika uznając, że ubezpieczona nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji.

/opinia lekarska k. 67 dokumentacji medycznej akt ZUS, orzeczenie k. 31-32 akt ZUS w przedmiocie prawa do świadczenia uzupełniającego /

W wyniku powyższego orzeczenia Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 26.11.2021 r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

/decyzja k.35-36 akt ZUS w przedmiocie prawa do świadczenia uzupełniającego/

Ze stanowiska pulmonologa u wnioskodawczyni rozpoznaje się astmę oskrzelową częściowo kontrolowaną w okresie zachowanej wydolności oddechowej która nie powoduje u Wnioskodawczyni całkowitej niezdolności do pracy. W. ze względów pulmonologicznych nie jest również i niezdolna do samodzielnej egzystencji ponieważ nie wymaga stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych , z które uważa się przede wszystkim samoobsługę, samodzielne poruszanie się i komunikowanie z otoczeniem. Osoba niezdolna do samodzielnej egzystencji jest całkowicie zależna od otoczenia w zakresie pielęgnacji, higieny osobistej, karmienia, w wykonywaniu czynności samoobsługowych lub i kontaktowania się ze środowiskiem. Wnioskodawczyni do tych osób ze stanowiska pulmonologa nie kwalifikuje się.

/ pisemna opinia biegłego pulmonologa A. M. k. 13-15/

Z punktu widzenia biegłego lekarza chorób wewnętrznych, u wnioskodawczyni rozpoznaje się nadciśnienie tętnicze, dobrze kontrolowane lekami, bez powikłań ze strony serca. Astmę oskrzelową, kontrolowaną lekami, bez objawów upośledzenia sprawności wentylacyjnej płuc i niewydolności oddechowej. Niedoczynność tarczycy, po strumektomii , z powodu choroby G.-B. (1955), w trakcie hormonalnej terapii zastępczej. Kamicę pęcherzyka żółciowego. Torbiele trzustki. Przewlekłe zapienia błony śluzowej żołądka. Atopowe zapalenie skóry z suchością i przewlekłym świądem. Zaburzenia lękowo-depresyjne. Stopień naruszenia sprawności organizmu wnioskodawczyni, nie powoduje , internistycznych przyczyn całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Powyższe wynika z następujących okoliczności:

- u badanej nie stwierdza się objawów niewydolności serca (obrzęków, zaburzeń rytmu serca, zastoju w płucach), a ciśnienie tętnicze krwi jest dobrze kontrolowane lekami na co wskazuje Raport (...) i Raport E. H. z czerwca 2022 r. Badaniem lekarskim nie stwierdza się również objawów upośledzenia sprawności wentylacyjnej płuc i niewydolności oddechowej. Inne choroby z zakresu interny (kamica pęcherzyka żółciowego, torbiele trzustki czy przewlekłe zapalenie żołądka nie wpływają na zdolność do pracy a tym bardziej na niezdolność do samodzielnej egzystencji.

- wnioskodawczym mieszka sama w mieszkaniu i jest w dostatecznym stopniu sprawna ruchowo by samodzielnie udać się do sklepu celem zakupów podstawowych produktów spożywczych.

- rozbiera się i ubiera samodzielnie bez trudności co pozwala z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że jest zdolna również do przygotowania prostych posiłków, ich spożywania, a także do samodzielnego wykonywania czynności toaletowych.

Nie wymaga, zatem, długotrwałej, a tym bardziej stałej pomocy innej osoby w zaspakajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Z uwagi na pewne zaburzenia mentalne, o których wspominała opiekunka (upór, roztargnienie, brak rozeznania w cenach produktów, niesystematyczność w przyjmowaniu leków) wymaga okresowej pomocy np. przy dokonywaniu większych zakupów lub wymagających skupienia czynności administracyjnych (wypełnianie formularzy).

W odniesieniu zdolności do pracy, w ocenie biegłego internisty, nie jest ona całkowicie niezdolna do jakiejkolwiek pracy. Wydaje się, że wnioskodawczyni mogłaby pracować w jakimś zespole, gdzie wykonywała by jakąś jedną i powtarzającą się czynność np. w zakładzie pracy chronionej. Trudno jest ocenić jej zdolności do pracy ponieważ od ukończenia szkoły zawodowej nigdy nie podjęła jakiekolwiek działalności zarobkowej.

/ pisemna opinia biegłego internisty profesora L. P. k. 41 -45/

W badaniu przez biegłego sądowego endokrynologa u wnioskodawczyni rozpoznaje się stan po przebytej w 1995 r. strumectomii z powodu choroby G. - B. w roku 1995 z następową pooperacyjną niewyrównaną niedoczynnością tarczycy leczoną podażą E. w dawce 150. Obecne dane z maja 2022 wskazują na znaczną poprawę leczonej niedoczynności tarczycy.

Z punktu widzenie endokrynologa u wnioskodawczyni nie można stwierdzić całkowitej niezdolności do pracy jak też nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji. Wymaga jednak opieki i nadzoru m.in. w systematycznym przyjmowaniu leków oraz odżywianiu się.

/ pisemna opinia biegłego endokrynologa profesora T. P. k. 58-60/

W badaniu neuropsychologicznym, stwierdza się u wnioskodawczyni zaburzenia bezpośredniej pamięci werbalnej i wzrokowej; zaburzenia plastyczności procesów intelektualnych; trudności w liczeniu; spowolnienie psychoruchowe; znaczne obniżenie sprawności grafomotorycznej; znacznie obniżone tempo uczenia się; trudności w planowania swoich czynności; osłabienie koncentracji uwagi; cechy znacznie obniżonego krytycyzmu wobec swoich zachowań i możliwości. Powyższe objawy potwierdzają postępujące zmiany organiczne w o.u.n.

W konsekwencji u badanej stwierdza się :

1. Wyjściową sprawność intelektualna w dolnych obszarach granicach lekkiego upośledzenia umysłowego (II - 52 w badaniu z dnia 21.07.1999 r.). Stopień upośledzenia umysłowego nie ulega zmianie, może ulec zmianie liczba ilorazu inteligencji np. na skutek dobrej stymulacji środowiskowej.

2. Zaburzenia sprawności procesów poznawczych i czynności wykonawczych świadczące o postępujących zmianach organicznych w mózgu.

3. Cechy osobowości niedojrzałej emocjonalnie i społecznie z tendencjami do reakcji lękowych, znacznie zakłócające funkcjonowanie, z poczuciem bezradności w codziennych relacjach społecznych.

4. Badana aktualnie wymaga stałej kontroli i pomocy ze strony innych osób. Jest zdolna do samoobsługi ale nie jest zdolna do podejmowania decyzji w podstawowych sytuacjach życiowych czy przy załatwianiu jakichkolwiek spraw urzędowych.

/ pisemna opinia biegłego neuropsychologa L. S. k. 69-71/

Ze względów psychiatrycznych u A. K. rozpoznaje się

1. pośledzenie umysłowe w st. lekkim i powstałe na tym podłożu organiczne zaburzenia osobowości z cechami otępiennymi,

2. pierwotne zaburzenia psychiczne ( upośledzenie umysłowe ) powstały w okresie dzieciństwa, czyli przed 16 r.ż., jednak z istoty swojej nie powodują one całkowitej niezdolności do pracy, a jedynie częściową niezdolność do pracy,

3) badana jest zdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych,

4) aktualnie wnioskodawczyni jest całkowicie niezdolna do pracy, co wynika z pogłębienia pierwotnych zaburzeń psychicznych; stan psychiczny badanej nie wywołuje jednak niezdolności do samodzielnej egzystencji,

5) pogorszenie stanu psychicznego ( jak wynika z dokumentacji ) miało miejsce w 1996r.,

6) obecny stan psychiczny wnioskodawczyni jest trwały.

/ pisemna opinia biegłego psychiatry R. Ż. k. 110-120/

W zakresie oceny przez biegłego w zakresie medycyny pracy przy uwzględnieniu stanowisk pozostałych biegłych wydających opinię w procesie opisywany w dokumentacji medycznej, w badaniach LO ZUS jak i dotychczasowych biegłych stan Skarżącej nie był na tyle nasilony by spełniał kryterium medyczne niezdolności do samodzielnej egzystencji .

Ubezpieczona nie wymaga długotrwałej czy stałej opieki osób drugich w czynnościach dnia codziennego czy w ramach samoobsługi. Takiej pomocy wymaga jedynie częściowo, okresowo jedynie podczas gotowania złożonych, skomplikowanych obiadów (sama gotuj zupy czy proste drugie danie) w robieniu złożonych, większych zakupów czy wizyt w urzędach czy u lekarzy, (zna swoje rozpoznania leki jakie bierze oraz ich dawkowanie).

Jak wynika z akt, w tym dokumentacji medycznej Wnioskodawczyni ,z powodu swoich licznych schorzeń, leczy się u specjalistów w poradniach w tym również okresowo w zaostrzeniach i nasileniach jest krótko leczona w szpitalach. Stosowane leczenie w tym zakresie poprawia i normalizuje parametry oraz wyniki badań. Na ich względną optymalizację wskazuje stan kliniczny jak i wyniki badań dodatkowych w tym obrazowych jak i laboratoryjnych oraz czynnościowych. Leczenie trwa już wiele lat. Stopień naruszenia sprawności Skarżącej a także stan kliniczny nie powoduje konieczności stałej czy długotrwałej pomocy innych osób a zatem niezdolności do samodzielnej egzystencji. Biegły z zakresu medycyny pracy biorąc pod uwagę przebieg i zaawansowanie dotychczasowych schorzeń i leczenia jest zdania iż brak jest podstaw orzekania niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Jak wynika z akt, Ubezpieczona posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności od 1999 roku, na stałe, z powodu upośledzenia umysłowego lekkiego stopnia ale nie wymaga ono długotrwałej pomocy w egzystencji. Brak jest istotnych, znacznych ograniczeń, niesprawności czy wręcz niedołęstwa -ubezpieczonej nie tylko somatycznego ale też mentalnego. Potwierdzają to zapisy w dokumentacji medycznej oraz wydane w tym zakresie liczne zaświadczenia lekarskie wskazujące na umiarkowane ograniczenia w tym ruchowe Wnioskodawczyni, które zostały potwierdzone przez biegłych wydających swoje opinie wcześniej.

Zdaniem biegłego, Ubezpieczona ze względu na swoje schorzenia, dolegliwości ograniczenia oraz niesprawności nie jest niezdolna do wykonywania samodzielnie licznych zadań i czynności jakie są wymagane w ramach samodzielnego funkcjonowania -samodzielnej egzystencji: w tym w zakresie podstawowych czynności fizjologicznych jak utrzymanie higieny, przyjmowania posiłków, przyjmowania leków, ubierania się i rozbierania a także w zakresie prowadzenia gospodarstwa domowego (robienia prostych zakupów, polowania, sprzątania, prania, wieszania prania), samodzielnego sprawnego poruszania się, spacerów. W zakresie załatwiania spraw urzędowych (dokonywanie opłat w urzędach, pisanie pism, załatwianie spraw), organizowania sobie wizyt lekarskich wymaga okresowej częściowej pomocy. Opisywane w dokumentacji medycznej, oraz potwierdzone przez biegłych, osobiście, ograniczenia oraz niesprawności, nie utrudniają Skarżącej, w znacznym stopniu zdolności do samodzielnej egzystencji, również, w zakresie wydolnego funkcjonowania i bytowania.

Biegły, w dokumentacji medycznej Ubezpieczonej, nie znalazł informacji i zapisów na temat znacznie ograniczonej sprawności w zakresie możliwości sprawnego wykonywania czynności dnia codziennego w tym tych podstawowych fizjologicznych czy samoobsługi - a jedynie w zakresie załatwiania spraw urzędowych, robienia większych zakupów, czy realizacji wizyt u lekarza. Przy tym sam fakt istnienia schorzeń, odchyleń w badaniach nie stanowi podstawy orzekania w spornej materii. Decyduje fakt w jaki sposób te nieprawidłowości wpływają na funkcjonowanie jakie maja przełożenie na sprawność funkcjonowanie czy niesprawność opiniowanej. Ewentualne pogorszenie w tym zakresie może być podstawa złożenia kolejnego wniosku o świadczenie uzupełniające

Oceniając holistyczne stan zdrowia skarżącej, stopień naruszenia sprawności jej organizmu wnioskodawczyni na dzień wydania zaskarżonej decyzji jest całkowicie niezdolna pracy ale zdolna do samodzielnej egzystencji tzn. z powodu naruszenia sprawności organizmu nie wymaga długotrwałej opieki i pomocy (oznaczającej pomoc w samoobsłudze oraz w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego). Odwołująca się, jedynie w części czynności życiowych, wymaga pomocy osób trzecich, dlatego nie wpisuje się w kanon osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencj,i w rozumieniu orzeczenia z ubezpieczenia społecznego w tym świadczenia uzupełniającego.

/ pisemna opinia biegłego z zakresu medycyny pracy P. R. k. 331-336 pisemna opinia uzupełniająca k. 357-/

Powyższych ustaleń Sąd dokonał w oparciu o załączone akta organu rentowego, dokumenty w tym dokumentację medyczną oraz opinię biegłych specjalistów pulmonologa , internisty, endokrynologa, neuropsychologa i psychiatry oraz biegłego z zakresu medycyny pracy . W ocenie Sądu opinie tych biegłych są w pełni wiarygodne, zostały bowiem sporządzone przez biegłych o specjalności właściwej z punktu widzenia schorzeń wnioskodawczyni w oparciu o analizę przedłożonej dokumentacji lekarskiej oraz zawartych w niej wyników przeprowadzonych badań oraz po bezpośrednim badaniu ubezpieczonej. Biegli zgodnie uznali, iż wnioskodawca z uwagi na posiadane naruszenie sprawności organizmu nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. Przy tym opinia biegłego z zakresu medycyny pracy miała także charakter holistyczny obejmujący wszystkie schorzenia wnioskodawczyni i ich wpływ na jej bieżące funkcjonowanie.

W ocenie Sądu brak jest podstaw by kwestionować opinię tych biegłych, gdyż są one rzetelne, a wynikające z niej wnioski są logiczne i prawidłowo uzasadnione. Opinie nie zawierały braków i wyjaśniały wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Biegli w opiniach uzupełniających szczegółowo odnieśli się też do zastrzeżeń jakie wnioskodawca zgłosił do treści opinii. Sąd ma przy tym na uwadze, że pełnomocnik wnioskodawczyni kwestionował opinie biegłych neuropsychologa i psychiatry potem zaś holistyczna opinię biegłego z zakresu medycyny pracy , niemniej jednak w ocenie sądu nie przedstawiał do nich żadnych merytorycznie uzasadnionych zrzutów a jedynie prezentował subiektywne stanowisko w zakresie stanu zdrowia i sposobu funkcjonowania uzasadniającego w jego ocenie przyznanie prawa do dochodzonego świadczenia. Odwołujący negując poprawność opinii powołał się na kalectwo, brak możliwości samodzielnego funkcjonowania w zakresie podstawowych potrzeb życiowych spowodowanych w jego ocenie naruszeniem sprawności jego organizmu zakresie sfery mentalnej ubezpieczonej oraz potrzebą sprawowania nad nią opieki. Niemniej jednak stanowisko biegłych w tym przedmiocie było jasne i kategoryczne. Wyżej wymienieni nie widzieli żadnych przesłanek które potwierdzałyby –pomimo istnienia określonych schorzeń i ograniczeń– niezdolność wnioskodawczyni do samodzielnej egzystencji.

Czyniąc ustalenia, sąd , na podstawie (...) § 1 pkt 5 kpc , pominął wniosek pełnomocnika z urzędu odwołującej o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków – opiekunki i sąsiadki wnioskodawczyni na okoliczność sposobu jej funkcjonowania i niezdolności do samodzielnej egzystencji jako nieprzydatny do wykazania ww. faktu i zmierzający do nieuprawnionego wydłużania postępowania . Zauważyć należy, że wobec tego, że biegłym może być jedynie osoba, która posiada wiadomości specjalne potrzebne do wydania opinii i daje rękojmię należytego wykonania czynności biegłego, do zakwestionowania jej stanowiska posłużyć nie może, opinia innej osoby nie posiadającej wiedzy w tym zakresie choćby była osobą bliską osoby badanej na bieżąco uczestniczącą w jej życiu codziennym. Tym samym wskazany wniosek strony powodowej w żadnym razie nie mógł podważyć opinii biegłych lekarzy specjalistów co do oceny braku niezdolności wnioskodawczyni do samodzielnej egzystencji.

Na tej samej podstawie sąd pominął wniosek strony odwołującej się, o dopuszczenie dodatkowo, dowodu opinii biegłych: neurologa , onkologa, gastrologa, kardiologa. Podnieść należy, iż w tym zakresie, strona odwołująca się, odnosiła się do dokumentacji medycznej i stanu zdrowia, jaki powstał, u wnioskodawczyni, już po wydaniu spornej decyzji. A zatem, z oczywistych względów, okoliczność ta , nie mogła mieć wpływu na ocenę prawidłowości tej decyzji, a co najwyżej może, w przypadku pogorszenia stanu zdrowia i funkcjonowania, stanowić asumpt do złożenia kolejnego wniosku o świadczenie uzupełniające.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie nie jest zasadne i podlega oddaleniu.

Zgodnie z art.1 ust. 3 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji z dnia 31 lipca 2019 r. (Dz.U. z 2024 r. poz. 256 t.j.) świadczenie uzupełniające przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1) obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub

2) posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub

3) cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W myśl art. 2 ust. 1 i 2 ustawy świadczenie uzupełniające przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji, zwanym dalej „osobami uprawnionymi”.

Świadczenie uzupełniające przysługuje osobom uprawnionym, które nie posiadają prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych albo suma tych świadczeń o charakterze innym niż jednorazowe, wraz z kwotą wypłacaną przez zagraniczne instytucje właściwe do spraw emerytalno-rentowych, z wyłączeniem renty rodzinnej przyznanej w okolicznościach, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251, 1429 i 1672), bonu energetycznego, o którym mowa w art. 2 ustawy z dnia 23 maja 2024 r. o bonie energetycznym oraz o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia cen energii elektrycznej, gazu ziemnego i ciepła systemowego (Dz.U. poz. 859), zasiłku pielęgnacyjnego, dodatku energetycznego, o którym mowa w art. 5c ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. z 2022 r. poz. 1385, z późn. zm.2)), dodatku osłonowego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o dodatku osłonowym (Dz.U. z 2023 r. poz. 759 i 2760 oraz z 2024 r. poz. 123), świadczenia ratowniczego z tytułu wysługi lat w ochotniczej straży pożarnej, o którym mowa w art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 194, 658 i 1560), dodatku węglowego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o dodatku węglowym (Dz.U. z 2023 r. poz. 1630), dodatku dla gospodarstw domowych z tytułu wykorzystywania niektórych źródeł ciepła, o którym mowa w art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 września 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1772, 1693 i 2760), dodatku elektrycznego, o którym mowa w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku oraz w 2024 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej (Dz.U. z 2023 r. poz. 1704, 1785 i 2760), świadczenia wspierającego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz.U. poz. 1429 i 2760), oraz innych dodatków i świadczeń wypłacanych wraz z tymi świadczeniami na podstawie odrębnych przepisów przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie przekracza kwoty 2157,80 zł miesięcznie.

W myśl art. 4 ust. 1 -3 Świadczenie uzupełniające przysługuje osobie uprawnionej w wysokości nie wyższej niż 500 zł miesięcznie, przy czym łączna kwota świadczenia uzupełniającego i świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, nie może przekroczyć 2157,80 zł miesięcznie, z zastrzeżeniem wyłączeń, o których mowa w art. 2 ust. 2.

W razie przyznania, ustania lub ponownego obliczenia wysokości świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, świadczenie uzupełniające podlega ponownemu obliczeniu z urzędu, w taki sposób, aby łączna kwota świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, wraz ze świadczeniem uzupełniającym, nie przekroczyła kwoty 2157,80 zł miesięcznie, z zastrzeżeniem wyłączeń, o których mowa w art. 2 ust. 2. Świadczenie uzupełniające nie przysługuje osobie uprawnionej, która jest tymczasowo aresztowana lub odbywa karę pozbawienia wolności, z wyjątkiem osoby uprawnionej, która odbywa karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

Przedmiotem sporu, w niniejszej sprawie, była okoliczność, czy istniejące u wnioskodawczyni naruszenie sprawności organizmu powoduje konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji - art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stosowany na podstawie art. 7 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Niezdolność do pracy jak i niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, natomiast jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji przed upływem 5 lat, niezdolność do pracy lub niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się na okres dłuższy niż lat 5 (art. 13 ust. 2 i 3, cytowanej powyżej, ustawy).

Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji ma przy tym szeroki zakres i obejmuje opiekę i pomoc w załatwieniu elementarnych spraw życia codziennego. Jednak sam fakt, że osoba doznaje pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego czy też, że potrzebuje pomocy innych osób nie może przesądzać o uznaniu jej za niezdolną do samodzielnej egzystencji./ III AUa 62/17 - wyrok SA Lublin z dnia 30-08-2017/. Do czynności zabezpieczających samodzielną egzystencję nie należą wyłącznie czynności tzw. samoobsługi jak mycie się, ubieranie, samodzielne jedzenie. Niezdolna do samodzielnej egzystencji jest zarówno osoba, która ze względu na naruszenie sprawności organizmu wymaga stałej lub długotrwałej opieki innej osoby, jak i osoba, która ze względu na naruszenie sprawności organizmu wymaga stałej lub długotrwałej pomocy innej osoby. W ramach zakresu pojęcia ”niezdolności do samodzielnej egzystencji” należy odróżnić opiekę, oznaczającą pielęgnację (czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp.) od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza; wszystkie powyższe czynniki łącznie wyczerpują treść terminu ”niezdolność do samodzielnej egzystencji”. /III AUa 322/12 - wyrok SA Katowice z dnia 07-11-2012 III AUa 269/17 - wyrok SA Szczecin z dnia 31-01-2019, III AUa 872/16 - wyrok SA Szczecin z dnia 19-10-2017/ Jeżeli stan zdrowia ubezpieczonego nie powoduje konieczności zapewnienia mu stałej ani długotrwałej opieki i pomocy innej osoby, by mogły zostać zaspokojone jego elementarne potrzeby życia codziennego i nie zostało wykazane aby nie radził sobie z obowiązkami domowymi, sama okoliczność, że w związku z występującymi u ubezpieczonego schorzeniami doznaje on pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego, a czasem też potrzebuje pomocy innych osób, nie może uzasadniać uznania go za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji / por odpowiednio III AUa 615/12 - wyrok SA Szczecin z dnia 19-12-2012/.

W myśl ogólnych zasad postępowania cywilnego na wnioskodawcy spoczywa ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jego roszczenie, a na stronie pozwanej obowiązek udowodnienia okoliczności uzasadniających jej wniosek o oddalenie odwołania. Pewne odstępstwa od wskazanych reguł ciężaru dowodu zawierają przepisy kodeksu postępowania cywilnego, które określają fakty (okoliczności faktyczne) nie wymagające udowodnienia w przepisach art. 227k.p.c., 228 k.p.c., 229 k.p.c., 230 k.p.c., 231 k.p.c., 234 k.p.c.

Także z treści art. 232 k.p.c. wynika, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Powyższego nie zmienia możliwość prowadzenia przez Sąd postępowania dowodowego z urzędu.

Przekładając powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy Sąd uznał, iż ustalenia dokonane w toku postępowania sądowego nie uzasadniają zmiany zaskarżonej decyzji. Przeprowadzone postępowanie wykazało bowiem, że wnioskodawczyni nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. Wynika to w sposób jednoznaczny z wydanych w sprawie opinii biegłych specjalistów pulmonologa internisty endokrynologa neuropsychologa (opinia o charakterze pomocniczym) psychiatry i biegłego z zakresu medycyny pracy tj biegłych o specjalizacji lekarskiej, odpowiadającej charakterowi schorzeń występujących u wnioskodawczyni, potwierdzając tym samym zasadność orzeczenia Komisji Lekarskiej ZUS i w konsekwencji prawidłowość zaskarżonej decyzji organu rentowego.

Stosownie do merytorycznie uzasadnionych wniosków wynikających z treści opinii biegłych uznać należy, że stopień naruszenia sprawności organizmu spowodowany stwierdzonymi u wnioskodawczyni schorzeniami: upośledzeniem umysłowym w st. lekkim i powstałymi na tym podłożu organicznymi zaburzeniami osobowości z cechami otępiennymi,

nadciśnieniem tętniczym kontrolowanym , astmą oskrzelowa kontrolowaną, niedoczynnością tarczycy po strumektomii z powodu choroby G.-B. (1955), kamicą pęcherzyka żółciowego. Torbielami trzustki, Przewlekłym zapaleniem błony śluzowej żołądka, Atopowym zapalenie skóry nie powoduje konieczności stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu jego podstawowych potrzeb życiowych. Wnioskodawczyni mimo wspomnianych chorób i obciążeń występujących na dzień wydania zaskarżonej decyzji jest zdolna do samodzielnego spożywania posiłków, samodzielnego utrzymania higieny osobistej ubrania się i rozebrania się może zrobić drobne zakupu wymaga wsparcia przy bardziej złożonym gotowaniu w większych zakupach załatwieniu spraw urzędowych, opłacaniu rachunków, oraz w umawianiu wizyt lekarskich. Odwołująca się jest zatem zdolna do samodzielnej egzystencji - choć w poszczególnych czynnościach także w zakresie życia codziennego, czy pełnienia ról społecznych niewątpliwie wymaga okresowej pomocy.

Podkreślić należy, że przy ocenie opinii biegłych lekarzy Sąd nie może zająć stanowiska odmiennego, niż wyrażone w tej opinii, na podstawie własnej oceny stanu faktycznego. (por wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1987 roku, II URN 228/87, (...) Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 lipca 2018 r.III AUa 1328/17 Legalis numer 1824314). Sposób motywowania oraz stopień stanowczości wniosków wyrażonych w opinii biegłych jest jednym z podstawowych kryteriów oceny dokonywanej przez Sąd, niezależnie od kryteriów zgodności z zasadami wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego oraz podstaw teoretycznych opinii (tak postanowienie SN z 27 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001 nr 4 poz. 84). Tylko brak w opinii fachowego uzasadnienia wniosków końcowych, uniemożliwia prawidłową ocenę jej mocy dowodowej (wyrok SN z 2000-06-30 II UKN 617/99 OSNAPiUS 2002/1/26). Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinia biegłego (biegłych) przekonała strony sporu. Wystarczy, że opinia jest przekonująca dla sądu, który wiążąco ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę. Granicę obowiązku prowadzenia przez sąd postępowania dowodowego wyznacza podlegająca kontroli instancyjnej ocena, czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy (wyr. SN z 25.9.1997 r., II UKN 271/97, OSNP 1998, Nr 14, poz. 430). Dostateczne wyjaśnienie okoliczności spornych w sprawie, nie jest równoznaczne z uzyskaniem dowodu korzystnego dla strony, niezadowolonej z faktów, wynikających z dowodów, dotychczas przeprowadzonych (wyrok SN z 28 lutego 2001 roku, II UKN 233/00 L.).

Znamiennym jest ,również, iż wnioski ,wynikające ze wskazanych opinii, dotyczące tej zdolności nie zostały merytorycznie skutecznie zakwestionowane przez stronę powodową. Wnioskodawczyni, której doręczono wskazane opinie i pouczono o konieczności przedstawienia, ewentualnych, do nich, zarzutów, co prawda, za pośrednictwem pełnomocnika z urzędu, kwestionowała treść opinii biegłych, podnosząc odmienny sposób funkcjonowania i powołując się na potrzebę opieki opiekunki i sąsiadki, a także, wskazując na pogorszenie stanu zdrowia, ale te okoliczności były objęte przedmiotem analizy biegłych przy ocenie braku niezdolności wnioskodawczyni do samodzielnej egzystencji. Na te okoliczność wskazał też - w opinii uzupełniającej - wydającą opinię holistyczną biegły z zakresu medycyny pracy, zatem nie można uznać, iż opinie wobec pominięcia tych okoliczności były niekompletne a co za tym idzie nieprawidłowe. Ponadto ustalenie ewentualnej niezdolności wnioskodawczyni do samodzielnej egzystencji wymaga bezwzględnie wiedzy specjalnej, której Sąd nie może czerpać z innych źródeł niż opinie biegłych z danej dziedziny. Tym samym powyższe twierdzenia wnioskodawczyni nie podważają waloru dowodowego wydanych w sprawie opinii. Odwołująca się nie zgłosiła żadnych przekonywujących wniosków dowodowych, na poparcie swojego stanowiska, nie podważyła merytorycznej poprawności wniosków opinii biegłych w zakresie oceny jej zdolności do samodzielnej egzystencji, a tym samym nie uczyniła zadość wymogom określonym w art. 6 kc, zgodnie z którym ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Tymczasem strona w toku procesu winna dowodzić swoich racji, a nie jedynie przedstawiać subiektywne poglądy dotyczące stanu zdrowia i własnej sprawności. W konsekwencji żądanie odwołania zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania wnioskodawczyni prawa do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji nie mogło zostać zaakceptowane.

Wnioskodawczyni, stosownie do przywołanych opinii biegłych specjalistów, nie wymaga stałej lub długotrwałej opieki osób trzecich, w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, choć wymaga częściowej okresowej pomocy– co nie jest kwestionowane.

W związku z powyższym ,A. K. na dzień wydania zaskarżonej decyzji, nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji.

W tym stanie rzeczy, odwołanie wnioskodawczyni, jako niezasadne podlegało oddaleniu, o czym Sąd Okręgowy orzekł na postawie art. 477 ¹⁴ §1 kpc w sentencji wyroku.

O zwrocie kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy z urzędu orzeczono na podstawie z §4 ust. 1 i3 w zw. § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2023 roku, poz. 3437) uwzględniając zwrot stawki podatku VAT.

J.L.