Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia (del.) Zofia Pawelczyk-Bik

Protokolant: Anna Kapanowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 października 2024 r. w Warszawie

sprawy A. C.

przeciwko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania A. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 6 grudnia 2022 r. znak (...)

oddala odwołanie.

(...)

UZASADNIENIE

A. C. w dniu 30 grudnia 2022r. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 6 grudnia 2022r. znak: (...) odmawiającej prawa do ponownego obliczenia emerytury z FUS.

Ubezpieczona zaskarżyła decyzję w całości zarzucając, że ZUS odmówił przeliczenia jej emerytury na dzień 2 stycznia 2023r., gdy osiągnie powszechny wiek emerytalny obowiązujący w lipcu 2017r. Ubezpieczona powołała się na okoliczność, że nie przystąpiła w 1999r. do Otwartego Funduszu Emerytalnego i z uwagi na to obecnie jest w mniej korzystnej sytuacji niż osoby, które do Otwartego Funduszu Emerytalnego przystąpiły. A. C. zaznaczyła, że w jej ocenie odmowa przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeliczenia emerytury jedynie z tego względu, że nie przystąpiła do OFE jest niesprawiedliwa, a organ rentowy kieruje się wyłącznie przepisami prawa, a nie stanem faktycznym- co powoduje, że ubezpieczona ma rażąco niesprawiedliwą emeryturę w stosunku do kobiet, które przystąpiły do Otwartego Funduszu Emerytalnego. Mając powyższe na względzie A. C. wniosła o stwierdzenie niezgodności ustalonego przez ZUS stanu fanatycznego polegającego na braku regulacji emerytalnych, pozwalających do przeliczania w identyczny sposób emerytur dożywotnich dla kobiet, które fakultatywnie nie przystąpiły do OFE w 1999r. z tymi, które przystąpiły do drugiego niezależnego od ZUS filara, nie podejrzewając odmiennego sposobu przeliczania dożywotnich emerytur kobiet po kilku latach od rozpoczęcia pobierania z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz z Konstytucją. Odwołująca podkreśliła, że ze względu na nieprzystąpienie przez nią do OFE jej emerytura jest o około 80 % mniejsza z powodu odmiennego sposobu naliczania emerytury dożywotniej dla kobiet, które przystąpiły do OFE i tych, które oszczędzały wyłącznie w I filarze, bez żadnego uzasadnienia. Mając powyższe na względzie ubezpieczona wniosła o uznanie zaskarżonej decyzji jako niezgodnej z przepisami i przeliczenie jej emerytury zgodnie z żądaniem (odwołanie k. 3-16 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu stanowiska ZUS wskazał, że zgodnie z art. 26c ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat przez osobę, która pobierała okresową emeryturę kapitałową do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku, emeryturę z Funduszu oblicza się ponownie z urzędu na zasadach określonych w art. 26, z tym, że do obliczenia emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku 65 lat, obowiązujące w dacie osiągniecia tego wieku. Organ rentowy zaznaczył, że ubezpieczona już we wniosku o emeryturę z dnia 2 stycznia 2017r. podała, że nie jest członkiem OFE i przekazanie środków zgromadzonych na rachunku OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa jej nie dotyczy. ZUS podkreślił, że ubezpieczona nie była członkiem OFE i nie nabyła prawa do okresowej emerytury kapitałowej w oparciu o przepisy ustawy z dnia 21 listopada 2008r. o emeryturach kapitałowych. Wobec powyższego organ rentowy zaskarżoną decyzją z 6 grudnia 2022r. odmówił odwołującej ponownego ustalenia wysokości emerytury w oparciu o art. 26c ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Mając powyższe na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z dnia 17 stycznia 2023r. k.17- 18 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. C. urodziła się (...) Ubezpieczona nie przystąpiła do Otwartego Funduszu Emerytalnego (bezsporne).

W dniu 3 stycznia 2017r. odwołująca złożyła wniosek o emeryturę, w którym zaznaczyła, że nie jest członkiem OFE. Świadczenie zostało jej przyznane od 2 lutego 2017r. Wypłata emerytury podlegała wówczas zawieszeniu z uwagi na kontynuowania przez ubezpieczoną pracy (wniosek o emeryturę z dnia 3 stycznia 2017r. k.1-8 tom II a.r., decyzja z dnia 16 lutego 2017r. k.11 tom II a.r.). Odwołująca pismem z dnia 27 lipca 2017r. wniosła o podjęcie wypłaty świadczenia emerytalnego, na skutek, którego organ rentowy decyzją z dnia 9 sierpnia 2017r. ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytury od 1 lipca 2017r. tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek (wniosek o podjęcie wypłaty zawieszonej emerytury z dnia 27 lipca 2017r., decyzja z dnia 9 sierpnia 2017r. – nienumerowane karty tom II a.r.).

Kolejnymi decyzjami organ rentowy dokonywał przeliczenia emerytury A. C. z uwzględnieniem składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej po dniu ustalenia prawa do świadczenia (decyzja z dnia 23 sierpnia 2017r., decyzja z dnia 2 lutego 2019r., decyzja z dnia 27 stycznia 2020r., decyzja z dnia 19 lutego 2021r., decyzja z dnia 2 lutego 2022r., decyzja z dnia 7 kwietnia 2022 r- nienumerowane karty tom II a.r.).

Pismem z dnia 1 grudnia 2022r. odwołująca się wniosła o ponowne ustalenie świadczenia emerytalnego zgodnie z art. 26c ustawy o emeryturach i rentach z FUS powołując się na okoliczność, że jako osoba, która w odpowiednim terminie nie przystąpiła do OFE jest obecnie z tego względu pokrzywdzona, a jej emerytura jest stosunkowo niższa niż osób, które przystąpiły do OFE. Decyzją z dnia 6 grudnia 2022r. organ rentowy odmówił ponownego ustalenia wysokości emerytury z FUS ubezpieczonej. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy powołał się na okoliczność, że zgodnie z art. 26c ustawy emerytalnej po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat przez osobę, która pobierała okresową emeryturę kapitałową do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku, emeryturę z Funduszu oblicza się ponownie na zasadach określonych w art. 26, z tym, że do obliczenia emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku 65 lat obowiązujące w dacie osiągnięcia tego wieku. Zakład odmówił ubezpieczonej ponownego ustalenia wysokości emerytury z FUS, ponieważ nie przystąpiła ona do OFE i w związku z tym nie pobierała okresowej emerytury kapitałowej (wniosek odwołującej z dnia 1 grudnia 2022r. w przedmiocie ponownego obliczenia świadczenia emerytalnego, decyzja z dnia 6 grudnia 2022r. – nienumerowane karty tom II a.r.).

A. C. wniosła odwołanie od powyższej decyzji inicjując przedmiotowe postępowanie. Ubezpieczona de facto nie kwestionowała decyzji wydanej przez ZUS, a obowiązujące przepisy, które w jej ocenie prowadzą do pokrzywdzenia osób, które nie przystąpiły w odpowiednim terminie do OFE (odwołanie k.3- 16 a.s.).

W piśmie z dnia 19 sierpnia 2024r. odwołująca się zajęła ostateczne stanowisko w sprawie podtrzymując wniesione odwołanie i równocześnie wskazując na podstawę prawną, która w jej ocenie nakazywała Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych utworzenie subkonta w ZUS wszystkim ubezpieczonym, a tym samym przeliczenie emerytury wszystkim kobietom zgodnie z art. 26c ustawy o emeryturach i rentach z FUS (pismo procesowe z dnia 19 sierpnia 2024r. k.118- 127 a.s.).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie ww. dowodów, mając na uwadze, że nie był on sporny między stronami niniejszego postępowania. Dowodów z dokumentów żadna ze stron nie kwestionowała, a sąd z urzędu nie znalazł podstaw do tego, aby odmówić im wiarygodności i mocy dowodowej.

W toku postępowania Sąd dopuścił również dowód z zeznań ubezpieczonej, jednak zeznania złożone przez A. C. nie wniosły istotnych informacji do sprawy i nie stanowiły podstawy ustaleń stanu faktycznego przez Sąd. Ubezpieczona wskazywała, dlaczego nie przystąpiła do OFE i jaka była motywacja jej decyzji.

Sąd zważył, co następuje:

Dokonując analizy stanowiska ubezpieczonej Sąd ocenił, że nie istnieją podstawy do zmiany zaskarżonej decyzji. A. C. w swoim odwołaniu kwestionowała wysokość przyznanej jej emerytury wskazując na dyskryminujące i niesprawiedliwe w jej ocenie przepisy dotyczące osób, które nie przystąpiły w odpowiednim terminie do otwartego funduszu emerytalnego. Odwołująca, jak sama wskazała zarówno w odwołaniu jak i podczas rozprawy nie podważała de facto wydanej przez ZUS decyzji, a jej odwołanie skierowane było przeciwko obowiązującym przepisom.

Zgodnie z art. 114 ust.1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U.2022.504) w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. W przedmiotowej sprawie ubezpieczona wnosiła o ponowne przeliczenie jej emerytury zgodnie z przepisem art. 26c ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie załączając żadnych nowych dowodów ani nie wskazując na nowe okoliczności istniejące w sprawie. Wobec powyższego w zaskarżonej decyzji organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do ponownego obliczenia emerytury na podstawie art. 26c ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS powołując się przy tym na brak uczestnictwa ubezpieczonej w OFE.

Zgodnie z art. 26c ust 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat przez osobę, która pobierała okresową emeryturę kapitałową do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku, emeryturę z Funduszu oblicza się ponownie z urzędu na zasadach określonych w art. 26, z tym, że do obliczenia emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku 65 lat, obowiązujące w dacie osiągnięcia tego wieku. Natomiast zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017r. poz. 38), zgodnie z którym, osobom, którym przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ustalono prawo do okresowej emerytury kapitałowej na okres do dnia poprzedzającego osiągnięcie wieku emerytalnego, emerytura z Funduszu podlega ponownemu obliczeniu na zasadach określonych w art. 26c ust. 2 ustawy zmienianej w art. 1 (to jest ustawy o emeryturach i rentach z FUS), na wniosek zgłoszony po osiągnięciu wieku 65 lat, a do dnia poprzedzającego dzień osiągnięcia wieku emerytalnego, do którego została im przyznana okresowa emerytura kapitałowa, o ile pobierały okresową emeryturę kapitałową do dnia poprzedzającego dzień zgłoszenia tego wniosku, przy czym do ponownego obliczenia emerytury z Funduszu przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku osiągniętego w dniu zgłoszenia wniosku, według tablicy trwania życia obowiązującej w tym dniu. Emerytura z Funduszu w przeliczonej wysokości przysługuje od miesiąca zgłoszenia wniosku, nie wcześniej niż od dnia osiągnięcia wieku 65 lat.

W myśl art. 5 ustawy z dnia 21.11.2008r. o emeryturach kapitałowych (t. j. Dz.U. z 2018r. poz. 926), emerytury kapitałowe przysługują osobom mającym ustalone prawo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Art. 7 ustawy o emeryturach kapitałowych stanowi, że ze środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanym dalej „subkontem”, przysługuje okresowa emerytura kapitałowa. Okresowa emerytura kapitałowa przysługuje członkowi otwartego funduszu emerytalnego do ukończenia 65. roku życia i jest finansowana z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Członek otwartego funduszu emerytalnego nabywa prawo do okresowej emerytury kapitałowej, jeżeli ukończył 60 lat oraz kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie, ustalona na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura, jest równa lub wyższa od dwudziestokrotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego (art. 8 ust 1 i 2 ustawy o emeryturach kapitałowych).

Jak wynika z powyższych przepisów, w sposób niebudzący wątpliwości, prawo do emerytury kapitałowej przysługuje osobom, które należą do otwartego funduszu emerytalnego. Z kolei zgodnie z art. 26c ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS tylko osoby pobierające emeryturę kapitałową mogą ubiegać się o przeliczenie ich świadczenia emerytalnego na zasadach określonych w tym przepisie.

Należy zauważyć, że w związku z reformą emerytalną i utworzeniem otwartych funduszy emerytalnych osoby ubezpieczone urodzone po 1948r. a przed 1969r., z wyjątkiem osób pobierających emeryturę, miały możliwość, zasadniczo w terminie do dnia 31 grudnia 1999r., na swój wniosek przystąpić do wybranego OFE, czego ubezpieczona nie uczyniła i co nie było kwestią sporną w tej sprawie. W ramach reformy emerytalnej osoby ubezpieczone urodzone po 1948r. a przed 1969r., czyli tak jak ubezpieczona, miały możliwość do 31 grudnia do 1999r. przystąpienia do OFE i w takich przypadkach składka była dzielona na dwie części- jedna ewidencjonowana na koncie ZUS (I filar) i druga podlegała na przekazaniu na OFE (II filar). Przystąpienie ubezpieczonego do OFE stanowiło oświadczenie woli o wyborze ubezpieczenia emerytalnego dla osób w tym przedziale. Należy zauważyć, że różnice w sposobie wypłat emerytury, dla osób które nie przystąpiły do OFE wynikają z faktu, że ich emerytury są wypłacane w oparciu o składki, które w całości ewidencjonowane były wyłącznie na koncie w ZUS, wobec czego ustalone w powszechnym wieku emerytalnym wynoszącym dla kobiet 60 lat było świadczeniem dożywotnim. Natomiast dla kobiet, które przystąpiły do OFE, okresowa emerytura kapitałowa ustalana w powszechnym wieku emerytalnym jest świadczeniem przejściowym, stanowiącym formę tzw. programowej wypłaty i zgodnie z założeniami reformy emerytalnej ustalenie świadczenia dożywotniego jest możliwe dopiero w wieku 65 lat i wtedy przyznane świadczenie staje się świadczeniem dożywotnim.

Kwestia podnoszona przez ubezpieczoną w odwołaniu budzi wiele sporów i część społeczeństwa uważa się za pokrzywdzone taką interpretacją przepisów. Warto zwrócić uwagę, że przedmiotowe przepisy były poddawane kontroli przez Trybunał Konstytucyjny, który dokonał oceny reformy emerytalnej, w tym kapitałowej części systemu emerytalnego, m.in. w ramach sprawy K 1/14 wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 listopada 2015r., (Opublikowano: OTK-A 2015/10/163, Dz. U. poz. 1917 Lex). Zasady te nie zostały uznane za niezgodne z Konstytucją.

Odnosząc się do stanowiska wyrażonego przez ubezpieczoną w toku postępowania, w którym ubezpieczona wskazała na podstawę prawną mającą jej zdaniem obligować organ rentowy do utworzenia subkonta w ZUS każdemu obywatelowi, a co za tym idzie przeliczenia emerytury wszystkim kobietom zgodnie z art. 26c należy wskazać, że jest to błędne przeświadczenie.

Zgodnie z art. 40a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w ramach konta ubezpieczonego Zakład prowadzi subkonto, na którym ewidencjonuje się informacje o zwaloryzowanej wysokości wpłaconych składek, o których mowa w art. 22 ust. 3 pkt 1 lit. b i pkt 2, wraz z wyegzekwowanymi od tych składek odsetkami za zwłokę i opłatą prolongacyjną, o których mowa w art. 23 ust. 2, oraz kwotę środków odpowiadających wartości umorzonych przez otwarty fundusz emerytalny jednostek rozrachunkowych po poinformowaniu przez Zakład otwartego funduszu emerytalnego o obowiązku przekazania środków zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego na fundusz emerytalny FUS, o którym mowa w art. 55 ust. 1 pkt 1, w związku z ukończeniem przez ubezpieczonego wieku niższego o 10 lat od wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwane dalej "subkontem".

Natomiast zgodnie z art. 111 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
podział składki, o którym mowa w art. 22 ust. 3, jest obowiązkowy dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1968r. (ust.1). Ubezpieczeni, o których mowa w ust. 1, są zobowiązani do zawarcia umowy z otwartym funduszem emerytalnym w terminie do dnia 30 września 1999r. Przepis art. 39 ust. 2 stosuje się odpowiednio (ust. 2). Ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948r., a przed dniem 1 stycznia 1969r., z wyjątkiem osób pobierających emeryturę, mogą na swój wniosek przystąpić - poprzez zawarcie umowy - do wybranego otwartego funduszu emerytalnego (ust. 3.), a ubezpieczeni, o których mowa w ust. 3, mogą zawrzeć umowę z otwartym funduszem emerytalnym w terminie do dnia 31 grudnia 1999r., z zastrzeżeniem ust. 6 (ust.4). Przystąpienie przez ubezpieczonych, o których mowa w ust. 3, do otwartego funduszu emerytalnego jest nieodwołalnym oświadczeniem woli o wyborze ubezpieczenia emerytalnego na zasadach określonych dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1968r. (ust. 5). Termin, o którym mowa w ust. 4, uważa się za zachowany, jeżeli osoba urodzona w okresie określonym w ust. 3 nie podlegała obowiązkowi ubezpieczeń społecznych w 1999r., lecz przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego w ciągu 6 miesięcy od powstania obowiązku ubezpieczenia po dniu 31 grudnia 1999r. oraz w dniu powstania tego obowiązku nie ukończyła 50 lat. (ust.6).

Tak więc, subkonto stanowi część konta ubezpieczonego i jest prowadzone dla osób, które urodziły się po 1968r. lub jeśli urodziły się przed 1969r. i należą do otwartego funduszu emerytalnego. W przypadku ubezpieczonej zostałoby jej założone subkonto, jeśli należałaby ona do OFE. Z kolei dla rocznika ubezpieczonej przystąpienie do OFE było dobrowolne i ubezpieczona tego nie uczyniła, zatem nie miała wydzielonego subkonta w ZUS. Mając powyższe na względzie należy stwierdzić, że argumentacja przedstawiona przez ubezpieczoną zawarta w piśmie procesowym z dnia 19 sierpnia 2024r. nie znajduje uzasadnienia w przepisach.

Odwołująca w toku postępowania wskazywała na niesprawiedliwość wynikającą z różnicowania kobiet, które przystąpiły do OFE i miały możliwość do ponownego przeliczenia emerytury w wieku 65 lat i kobiet, które nie przystąpiły do OFE i zostały tego prawa pozbawione.

Należy mieć na uwadze, że zarówno organ rentowy jak i Sąd jest obowiązany działać w ramach obowiązujących przepisów prawa. Obecne przepisy nie pozwalają na przeliczenie emerytury ubezpieczonej zgodnie z jej żądaniem. Rolą sądów jest stosowanie prawa. Odmienna wykładnia przepisów, których sens i znaczenie nie powinny rodzić wątpliwości w świetle jednoznacznych wyników ich interpretacji, mogłaby prowadzić do zastępowania ustawodawcy w tworzeniu prawa.

W konsekwencji Sąd oddalił odwołanie jako niezasadne, o czym orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.