Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2024 r., zmienionym postanowieniem z dnia 11 lipca 2024 r. w przedmiocie zażalenia strony pozwanej na postanowienie o kosztach procesu, wydanym w sprawie o sygn. akt XII GC 706/23 z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. przeciwko (...) spółce akcyjnej (...) (...) z siedzibą w W. o zapłatę kwoty 4 575,10 zł, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi orzekł w następujący sposób:

1.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 979,22 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 22 października 2020 r. od dnia zapłaty;

2.  oddalił powództwo w pozostałej części;

3.  zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 829,66 zł tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty;

4.  nakazał zwrócić stronie pozwanej z kasy Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi kwotę 230,61 zł tytułem nadpłaconej zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego uiszczonej w dniu 4 grudnia 2023 r., zaksięgowanej pod pozycją(...).

(wyrok k. 174-174v., uzasadnienie k. 182-184v., postanowienie k. 190, uzasadnienie postanowienia k. 219)

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w części, tj.: w zakresie punktu 2. i 3. wyroku.

Zaskarżonemu orzeczeniu skarżący zarzucił:

1. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik rozstrzygnięcia, tj.:

a) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów oraz przyjęcie, że:

- uznanie kontraktu z dnia 20 października 2020 r. za umowę użyczenia, podczas gdy była to umowa najmu, nazwanie jej umową użyczenia było zwykłą omyłką,

- poszkodowany mógł korzystać z udostępnionego mu pojazdu pod tytułem darmym, podczas gdy mógł używać pojazdu tylko odpłatnie, gdyż powód prowadzi działalność gospodarczą ukierunkowaną na osiąganie z niej zysków, nie zaś działalność, np.: charytatywną,

- fakt wystawienia faktury nr (...) nie wskazuje, aby pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy najmu, podczas gdy wystawienie faktury VAT i opłacenie jej w odpowiedniej (obciążającej go) części przez S. K. wskazuje, że pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy najmu i świadomości odpłatności kontaktu po obu stronach,

- strony podjęły działania zmierzające do zmodyfikowania umowy pierwotnej na potrzeby procesu, podczas gdy za pomocą aneksu strony nie zmodyfikowały umowy pierwotnej, a prawidłowo wyraziły swoją pierwotną wolę i naprawiły omyłkę,

- czynność zawarcia aneksu była nieważna jako pozorna, podczas gdy czynność ta nie była pozorna;

b. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez uznanie, że pozwany wykazał jakoby aneks zawarty przez strony do umowy z dnia 20 października 2020 r. był pozorny, podczas gdy okoliczność ta nie została wykazana przez pozwanego, a w szczególności nie wykazał faktu, że pomiędzy stronami aneksu wystąpiło jakiekolwiek inne, tajne, niedostępne osobom trzecim porozumienie albo, że strony chciały wywołać skutki inne niż najem pojazdu zastępczego;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego:

a) art. 710 k.c. i art. 659 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c. przez niewłaściwą wykładnię i uznanie, że pomiędzy powodem a S. K. doszło do zawarcia umowy użyczenia a nie umowy najmu, podczas gdy rzeczywistą wolą stron było zawarcie umowy najmu, a nie umowy użyczenia;

b. art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c. przez niewłaściwą wykładnię i uznanie, że aneks do umowy z dnia 20 października 2020 r. został zawarty dla pozoru, podczas gdy aneks został zawarty celem prawidłowego określenia rzeczywistej woli stron umowy z dnia 20 października 2020 r., a nie pozornego wywołania innych skutków, niewynikających z istoty umowy modyfikowanej.

W konkluzji do tak sformułowanych zarzutów powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda dalszej kwoty 3 595,87 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 października 2020 r. do dnia zapłaty wraz z odpowiednią zmianą rozstrzygnięcia o kosztach procesu za I instancję (stosownie do wyniku sprawy). Ponadto skarżący wniósł o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, za postępowanie przed Sądem II instancji.

(apelacja k. 193-196)

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

(odpowiedź na apelację k. 222-223v.)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda zasługuje na uwzględnienie i skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy przyjmuje za własne, dokonując jednak odmiennej oceny prawnej w zakresie roszczenia o zwrot kosztów wynajmu pojazdu zastępczego.

Apelujący odwoływał się zarówno do zarzutów prawa materialnego, jak i prawa procesowego. Należyte rozpoznanie apelacji wymaga odniesienia się w pierwszej kolejności do zarzutów wywodzonych z przepisów prawa procesowego. Jest bowiem zrozumiałe, że oceny zasadności zarzutów naruszenia prawa materialnego można dokonać dopiero wówczas, gdy stan faktyczny sprawy stanowiący podstawę rozstrzygnięcia, został prawidłowo ustalony ( tak np. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 18 kwietnia 2007 r., sygn. akt V CSK 55/07, OSNC-ZD 2008, z. 1, poz. 24; teza z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z 20 kwietnia 2004 r., sygn. akt V CK 92/04, Lex nr 194083).

Za trafny uznać należy zarzut powoda dotyczący naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów w zakresie oceny dowodu z dokumentów.

Stosując zasadę swobodnej oceny dowodów według własnego przekonania, Sąd obowiązany jest przestrzegać zasad logicznego rozumowania, a więc może z zebranego materiału dowodowego wyciągnąć wnioski tylko logicznie uzasadnione na podstawie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie. Przy ocenie dowodów, tj. ich wiarygodności i mocy, istotną rolę odgrywają zasady doświadczenia życiowego. Natomiast wszechstronne rozważenie zebranego materiału oznacza uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu oraz wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych środków dowodowych, a mających znaczenie dla ich mocy i wiarygodności ( stanowisko takie zajął Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 czerwca 2003 r., sygn. akt V CKN 417/01, Lex nr 157326).

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy dopuścił się błędnej oceny materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że umowa zawarta między stronami dnia 20 października 2020 r. była umową użyczenia, nie zaś umową najmu pojazdu zastępczego. W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji dokonał oceny zebranego materiału dowodowego zbyt jednostronnie, opierając się m.in. na tym, że opcja użyczenia została wyraźnie zakreślona w odpowiedniej rubryce, a ponadto umowa ta nie zawierała żadnych postanowień dotyczących odpłatności za korzystanie z cudzej rzeczy (ruchomej). Sąd Rejonowy nie wziął przy tym pod uwagę zeznań świadka E. L., który zeznał, że poszkodowany w momencie podpisania umowy wiedział, że jest to umowa najmu. Świadek, jako wieloletni pracownik powoda, zeznał także, że zawsze informuje osoby wynajmujące, że jest to umowa najmu pojazdu zastępczego.

Analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy, w tym umowę zawartą w dniu 20 października 2020 r., fakturę VAT z dnia 3 grudnia 2020 r. nr 12// (...) oraz aneks nr (...) do umowy zawarty w dniu 1 czerwca 2022 r. oraz zeznania świadków, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że wolą stron było zawarcie umowy najmu pojazdu zastępczego.

W konsekwencji powyższego, zasadne są wszystkie zarzuty naruszenia prawa materialnego, w tym w szczególności art. 65 § 2 k.c.

Zastosowanie prawa materialnego, to sprawa prawidłowego odniesienia normy prawa materialnego do ustalonego stanu faktycznego, to jest sprawa właściwego skonfrontowania okoliczności stanu faktycznego z hipotezą normy prawnej i poddania tego stanu ocenie prawnej na podstawie treści tej normy.

Niewłaściwe zastosowanie określonego przepisu prawnego (zarówno zastosowanie, jak i niezastosowanie), polega na błędnej subsumpcji. Wadliwa subsumcja wyraża się w tym przypadku w niezgodności między ustalonym stanem faktycznym a hipotezą zastosowanej normy prawnej, na błędnym przyjęciu czy zaprzeczeniu związku zachodzącego między faktem ustalonym w procesie a normą prawną (zob. uzasadnienie wyroku SN z dnia 25 marca 1999 r., III CKN 206/98,OSNC 1999, nr 10, poz. 183, wyroku SN z dnia 2 kwietnia 2003 r, I CKN 160/01, LEX nr 78813).

Należy stwierdzić, że sąd nie popełnia błędu w subsumcji, jeżeli przyjęte ustalenia faktyczne „podkłada” pod prawidłowo dobrany przepis prawa. W przeciwnym wypadku dochodzi do niewłaściwego zastosowania prawa materialnego.

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy dokonując błędnej subsumcji prawnej ustalonych faktów błędnie przyjął, że umowa zawarta między stronami dnia 20 października 2020 r. była umową użyczenia, nie zaś umową najmu pojazdu zastępczego. Wskazać należy, że zakreślenie w rubryce opcji „użyczenie” nie może przesądzać, że intencją stron było zawarcie innej umowy niż umowa najmu pojazdu zastępczego. Zwłaszcza w świetle wystawionej faktury VAT, która chociaż jest dokumentem podatkowym, niejako potwierdza wolę zawarcia przez strony najmu pojazdu zastępczego, która to umowa różni się od umowy użyczenia właśnie odpłatnością, zaś bezspornym w sprawie było to, że poszkodowany niniejszą fakturę uregulował. Gdyby celem poszkodowanego nie było zawarcie umowy najmu, nie przyjąłby wystawionej faktury, ani nie zapłacił 50% podatku VAT. Tym bardziej, że świadek S. K. zeznał, że uregulował wszystkie należności wobec warsztatu (k. 106). Na marginesie w tym miejscu wspomnieć trzeba, że powód jest przedsiębiorcą, który zawodowo trudni się, m.in. wynajęciem pojazdów zastępczych. Omyłka pisarska przy wypełnianiu formularza umowy, nie może przyćmiewać tego, jaka była właściwa wola stron przy zawieraniu umowy.

Jednocześnie nie można przyjąć, że zawarcie aneksu nr (...) do umowy z dnia 20 października 2020 r. było czynnością pozorną. Dokument ten potwierdzał wolę stron zawarcia umowy najmu samochodu zastępczego. Na marginesie w tym miejscu wspomnieć trzeba, że powód jest przedsiębiorcą, który zawodowo trudni się, m.in. wynajęciem pojazdów zastępczych. Omyłka pisarska przy wypełnianiu formularza umowy, nie może przyćmiewać tego, jaka była właściwa wola stron przy zawieraniu umowy. W ocenie Sądu Okręgowego, celem stron zawarcia aneksu do umowy z dnia 20 października 2020 r. było sprecyzowanie woli, która wyrażona została już w momencie zawarcia umowy i która została skutecznie przez strony zrealizowana z momentem wystawienia i opłacenia faktury za najem pojazdu zastępczego. Celem stron nie było kreowanie nowego stosunku prawnego o charakterze pozornym.

Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie woli zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Oświadczenie złożone dla pozoru jest więc w istocie oświadczeniem symulowanym. Symulacja ta musi się składać z dwóch elementów. Po pierwsze, strony, które dokonują takiej czynności prawnej, próbują wywołać wobec osób trzecich rzeczywiste, prawdziwe przeświadczenie, że ich zamiarem jest wywołanie skutków prawnych, objętych treścią ich oświadczeń woli. Ten zamiar wywołania wrażenia może być objawiany także wobec władz publicznych czy notariusza, przed którym składane są oświadczenia. Po drugie, musi między stronami istnieć tajne, niedostępne osobom trzecim porozumienie, że te oświadczenia woli nie mają wywołać zwykłych skutków prawnych (tzw. akt konfidencji). Podkreślić należy, że niezgodność rzeczywistego zamiaru stron z treścią czynności prawnej musi odnosić się do jej skuteczności prawnej, woli powołania do życia określonego stosunku prawnego. Nie powoduje pozorności wskazanie przez strony fałszywych pobudek, daty lub miejsca zawarcia umowy, powołanie się na nieprawdziwe fakty, wadliwe nazwanie umowy lub poszczególnych praw i obowiązków. W przypadku umowy pozornej zatem strony stwarzają pozór rzeczywistego dokonania czynności prawnej o określonej treści, podczas gdy tak naprawdę nie chcą wywołać żadnych skutków prawnych, lub też wywołać inne, niż w pozornej czynności deklarują.

W ocenie Sądu Odwoławczego brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że umowa zawarta w dniu 20 października 2020 r. lub zawarty do niej aneks mają charakter pozorny. Materiał dowodowy zebrany w tej sprawie prowadzi bowiem do wniosku, że wola stron została ściśle wyrażona w treści kontraktu i było nią zawarcie umowy najmu pojazdu zastępczego.

Wskazania wymaga, że zasadą jest, iż odszkodowanie należne poszkodowanemu powinno obejmować wszystkie straty, które poszkodowany poniósł wskutek zaistnienia szkody, stanowiące normalne następstwo działania, z którego szkoda wynikła (art. 361 § 1 k.c.). Poszkodowanemu należy się, zatem zwrot wszelkich celowych i ekonomicznie uzasadnionych wydatków, poniesionych w celu przywrócenia stanu poprzedniego. Do tych celowych i ekonomicznie uzasadnionych wydatków związanych z likwidacją skutków szkody zalicza się konieczność czasowego wynajęcia pojazdu zastępczego przez poszkodowanego. W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że najem pojazdu zastępczego był uzasadniony. Skoro w aktach sprawy brak jest dowodów na to, że pozwana zaoferowała możliwość zorganizowania najmu pojazdu zastępczego, poszkodowany miał prawo wynająć pojazd od podmiotu, zajmującego się tego typu usługami. Ostatecznie na etapie postępowania apelacyjnego spornym był wyłącznie charakter umowy łączącej poszkodowanego z powodem, na podstawie której powód domagał się zwrotu kosztów pojazdu zastępczego od ubezpieczyciela sprawcy szkody, czyli pozwanego. Sama zasadność najmu, ani jego wysokość nie była przez pozwanego kwestionowana.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.c. zmienił zaskarżony wyrok zgodnie z wnioskami apelacji, zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3 595,87 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 października 2020 r. do dnia zapłaty. O kosztach postępowania przed sądem pierwszej instancji orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Strona powodowa wygrała proces w całości, koszty postępowania obciążają zatem w całości stronę pozwaną. Na koszty te złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika ustalone odpowiednio do wartości przedmiotu sporu, opłata od pełnomocnictwa oraz opłata od pozwu.

O kosztach instancji odwoławczej Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Na koszty te złożyła się opłata od apelacji oraz wynagrodzenie pełnomocnika ustalone odpowiednio do wartości przedmiotu zaskarżenia.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanego przez PI.