Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

W., dnia 27 grudnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący Sędzia SA Andrzej Szliwa (spr.)

Sędziowie Sędzia SA Agata Regulska

Sędzia SA Bogusław Tocicki

po rozpoznaniu w dniu 27 grudnia 2024 r. na posiedzeniu bez udziału stron

skargi D. R.

na przewlekłość postępowania prowadzonego przez Prokuraturę (...)
we W. pod sygn. akt (...)

na podstawie art. 12 ust. 2 i 4 oraz art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r.
o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora
i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r.
poz. 1725):

p o s t a n o w i ł :

1.  stwierdzić, że w postępowaniu przygotowawczym o sygn.
(...), prowadzonym przez Prokuraturę (...)
we W. przeciwko D. R. wystąpiła przewlekłość, przez co naruszone zostało jego prawo do rozpoznania sprawy
bez nieuzasadnionej zwłoki;

2.  przyznać D. R. od Skarbu Państwa (środki własne Prokuratury (...)we W.) kwotę 7.500 zł (siedem tysięcy pięćset złotych );

3.  zwrócić D. R. opłatę od skargi.

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 2 grudnia 2024 r. skazany D. K. wniósł o:

˗

stwierdzenie, że w postępowaniu prowadzonym przed Prokuraturą (...)
we W. w sprawie o sygn. akt (...) nastąpiła przewlekłość postępowania;

˗

zlecenie Prokuraturze (...) we W.podjęcia, w terminie 30 dni od dnia zwrotu akt, czynności zmierzających do zakończenia postępowania przygotowawczego;

˗

przyznanie od Skarbu Państwa - Prokuratury (...) we W.na rzecz skarżącego kwoty 10.000 zł;

˗

zasądzenie od Skarbu Państwa - Prokuratury (...) we W.kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wnioskodawca argumentował, że w toku postępowania zostały naruszone zostały jego prawa, albowiem przedmiotowe postępowanie trwa już od dnia 7 listopada 2023 r. i znacznie przekracza standardowe terminy dla tego typu spraw. D. K. zauważył przy tym, ze ostatnie procesowe działanie z jego udziałem miało miejsce na początku kwietnia 2024 r., po czym nie podjęto żadnych dalszych działań w sprawie.

W odpowiedzi na skargę, prokurator Prokuratury (...) we W.wniósł o jej oddalenie podnosząc, że w dniu 6 listopada 2023 r. (...) zarząd Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości został zawiadomiony
o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez zorganizowaną grupę przestępczą
w skład której miała wchodzić m.in. D. K., zaś w dniu 7 listopada 2023 r., na podstawie art. 308 k.p.k funkcjonariusze policji przeprowadzili przeszukania pomieszczeń mieszkalnych i zatrzymali cztery osoby, w tym D. K., który został przesłuchany w charakterze podejrzanego, nie przyznając się do zarzucanych mu czynów i składając wyjaśnienia w sprawie. Jednocześnie prokurator wyraził stanowisko, że przedmiotowe postępowanie ma skomplikowany przedmiot
i wielowątkowy charakter, wymaga przeprowadzenia wielu czynności z zakresu cyberprzestępczości, uzyskania danych teleinformatycznych, a następnie ich weryfikacji, także z obszaru Litwy, co wymagało sporządzenia odpowiednich wniosków i przetłumaczenia otrzymanych dokumentów na język polski, a następnie całościowej analizy.

Przystępując do rozpoznania skargi, Sąd Apelacyjny ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

Śledztwo pod sygn. akt (...) zostało wszczęte przez prokuratora Prokuratury (...) we W.postanowieniem z dnia 8 listopada 2023 r.
m.in. przeciwko D. K. (k. 518-519, t. I.3). Zawiadomienie w tej sprawie zostało skierowane do tego podejrzanego z dniem 20 listopada 2023 r. (k. 520, t. I.3). Sam D. K. został zatrzymany w dniu 7 listopada 2023 r. (k. 2, t. II.1). Zarzut popełnienia przestępstwa został mu przedstawiony na mocy postanowienia z dnia
8 listopada 2023 r. (k. 82-99, t. II.1).

Postanowieniami z dnia 8 listopada 2023 r. (k. 526, 536-541, t. I.3) i 23 listopada
2023 r. (k. 534, t. I.3) prokurator orzekł o dokonaniu blokady środków zgromadzonych
na rachunkach bankowych prowadzonych m.in. na rzecz D. K., w tym także rachunkami prowadzonymi przez instytucje działające na terytorium Litwy.

Innym postanowieniem z dnia 8 listopada 2023 r. (k. 10a-10d, t. II.1) prokurator zabezpieczył na mieniu tego podejrzanego wykonanie grożącego mu środka karnego i środków kompensacyjnych w wysokości nie mniejszej 651.585,76 zł oraz wykonanie orzeczenia o kosztach postępowania sądowego poprzez zajęcie ruchomości w postaci środków pieniężnych będących we władaniu wskazanego podejrzanego. Odpis postanowienia wysłano podejrzanemu w dniu 2 stycznia 2024 r. Zostało one zaskarżone zażaleniem (k. 189-210, t. II.1 i II.2), które nie zostało uwzględnione postanowieniem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 8 marca 2024 r. w sprawie o sygn. akt III Kp 541/24 (k. 270-273, t. II.2).

Również postanowieniem z dnia 8 listopada 2023 r. (k. 108-110, t. II.1) prokurator zastosował wobec podejrzanego D. K. środki zapobiegawcze w postaci dozoru Policji, poręczenia majątkowego w kwocie 100.000 zł oraz zakazu opuszczenia kraju połączonego z zatrzymaniem paszportu. Pismem z dnia
22 listopada 2023 r. (k. 141-143, t. II.1) obrońca tego podejrzanego wniósł
o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia na to postanowienie, równolegle wnosząc zażalenie na powyższe postanowienie (k. 147-159, t. II.1). Postanowieniem z dnia 4 stycznia 2024 r. (k. 160-162, t. II.1) prokurator odmówił uwzględnienia powyższego wniosku o przywrócenie terminu, równolegle zmieniając postanowienie
z dnia 8 listopada 2023 r. w przedmiocie stosowania środków zapobiegawczych
w zakresie określenia terminu wpłaty poręczenia majątkowego. Obrońca podejrzanego wniósł zażalenie na to postanowienie (k. 163-171, t. II.1), które to zostało utrzymane w mocy postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu z dnia 29 marca 2024 r. w sprawie o sygn. akt V Kp 230/24 (k. 629-630, t. I.4). Jednocześnie postanowieniem z dnia 25 marca 2024 r. prokurator uwzględnił wniosek obrońcy podejrzanego z dnia 21 marca 2024 r. i zmienił postanowienie z dnia
8 listopada 2023 r. poprzez obniżenie kwoty poręczenia majątkowego do 50.000 zł
(k. 233-234, t. II.2).

Zarządzeniem z dnia 29 grudnia 2023 r. prokurator odmówił wyrażenia zgody na udostępnienie obrońcy podejrzanych D. K. i R. K. akt postępowania (k. 180-181, t. II.1). Sąd Okręgowy we Wrocławiu postanowieniem
z dnia 8 marca 2024 r. (k. 275-276, t. II.2) nie uwzględnił zażalenia na to zarządzenie
i utrzymał je w mocy. Z kolei postanowieniem z dnia 5 stycznia 2024 r. (k. 564, t. I.3) prokurator wydał zaświadczenie dotyczące zabezpieczenia w zakresie dokonania blokady wszelkich środków na rachunkach we wskazanych w zawiadomieniu (...) C. z siedzibą w W., równolegle sporządzając europejski nakaz dochodzeniowe (k. 567-589, t. I.3).

Postanowieniami z dnia 25 kwietnia 2024 r. i 7 maja 2024 r. prokurator przedłużył blokadę środków zgromadzonych na rachunkach bankowych na okres kolejnych 6 miesięcy, tj. do dnia 8 listopada 2024 r. W dniu 27 maja 2024 r.
do tut. prokuratury wpłynęło, datowane 23 maja 2024 r, zażalenie obrońcy podejrzanego na powyższe orzeczenie. Niniejszy środek zaskarżenia został przesłany do Sądu celem jego rozpoznania, tj. w dniu 11 września 2024 r.

W 11 lipca 2024 r. do tut. prokuratury wpłynął wniosek obrońcy podejrzanych D. K. i o zmianę środka zapobiegawczego i uchylenia zabezpieczenia majątkowego. Postanowieniem z dnia 9 września 2024 r., prokurator odmówił uwzględnienia wniosku obrońcy w przedmiocie uchylenia środków zapobiegawczych stosownych wobec podejrzanych D. K. i R. K..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Skarga na przewlekłość postępowania przygotowawczego prowadzonego przez Prokuraturę (...)we W.pod sygn. akt (...) była uzasadniona.

Podstawy dotyczące uznania prawa strony do rozpoznania sprawy
bez nieuzasadnionej zwłoki zawarte zostały w aktach prawa międzynarodowego, Konstytucji RP oraz Kodeksie postępowania karnego. Przepis art. 47 Karty Praw Podstawowych UE oraz Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w art. 6 ust. 1 stanowią, że każdy ma prawo do rzetelnego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy przez sąd w rozsądnym terminie. Konstytucyjny nakaz rozpoznawania spraw bez nieuzasadnionej zwłoki wyrażony w 45 ust. 1 zobowiązuje państwo do zapewnienia rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie (bez nieuzasadnionej zwłoki), gdyż wymaga tego standard rzetelnego postępowania, stosownie do art. 6 ust. 1 EKPCz.

Jednocześnie, stosownie do art. 1 ust. 1 i art. 2 ust. 1 i 1a ustawy z dnia
17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy
w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, ma miejsce wówczas gdy wskutek działań lub zaniechań sądu lub prokuratora postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności prawnych i faktycznych. W szczególności ocenie podlega terminowość
i prawidłowość czynności podjętych przez organ postępowania w celu zakończenia postępowania przy uwzględnieniu charakteru sprawy, stopnia jej faktycznej i prawnej zawartości, znaczenia dla skarżącego rozstrzyganych w niej zagadnień oraz zachowania stron, w szczególności tej zarzucającej przewlekłość (art. 2 ust. 2 ustawy).

Przewlekłość postępowania jest kategorią obiektywną, a obowiązkiem państwa jest zapewnienie by sprawy osób podległych jego jurysdykcji toczyły się bez zbędnej zwłoki (por postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2006 r., sygn. akt
III SPP 154/05, OSNP 2006 nr 21-22, poz. 342, str. 952). Ocena, czy w konkretnej sprawie doszło do przewlekłości postępowania, nie powinna ograniczać się wyłącznie do upływu czasu i subiektywnych odczuć skarżącego, lecz jest wypadkową czynników obiektywnych oraz czasu koniecznego do podejmowania bez zwłoki działań zgodnych z obowiązującymi przepisami, przewidującymi zachowanie określonych procedur
i niezbędnych by wyjaśnić wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności w sposób gwarantujący stronom korzystanie z ich praw (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 maja 2005 r., sygn. akt II S 26/05, KZS 2005 nr 8, poz. 158).

Podkreślenia wymaga też, iż ocena przewlekłości postępowania musi być dokonywana w relacji do czasu trwania całego postępowania, nie mniej jednak sama długość postępowania nie przesądza jeszcze o tym, iż jest ono przewlekłe. Konieczne jest bowiem wskazanie na konkretne długotrwałe i nieuzasadnione zaniechania sądu, względnie na dokonywanie przezeń czynności w sposób nieefektywny
albo na działania, które jedynie pozorują podejmowanie czynności w sprawie
(por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 4 września 2012 r., sygn. akt I S 83/12, Legalis nr 754274). Konkluzję tą odnieść należy także do oceny terminowości czynności podejmowanych w toku postępowania przygotowawczego.

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że postępowanie przygotowawcze przeciwko D. K. trwa ponad rok. W czasie tym stosowane są wobec tego podejrzanego środki zapobiegawcze
i zabezpieczenie majątkowe, obejmujące blokadę środków na rachunku bankowym. Co ważne, nie sposób w świetle okoliczności sprawy uzasadnić tezy, jakoby skarżący przyczynił się jakkolwiek przedłużenia postępowania przygotowawczego, tym bardziej, że na istnienie takich okoliczności nie próbował nawet powoływać się prokurator.

Zgodzić należy się z prokuratorem, że sprawa ma skomplikowany charakter
z powodu zawiłości rozważanych kwestii prawnych. Okoliczności te nie zwalniają jednak prokuratora od prawidłowego zarządzania śledztwem i sprawnego przeprowadzenia postępowania. Tymczasem ilość podjętych dotychczas czynności procesowych wskazuje na jego nieprawidłowy tok. Dotychczas przesłuchano jedynie kilku świadków, a postępowanie koncentruje się na zbieraniu i analizie danych dotyczących operacji finansowych przeprowadzonych przez współpodejrzanych
w sprawie (w tym D. K.). Postępowanie prowadzone jest zatem według zasady „najpierw zarzuty, a później dowody”, której nie sposób akceptować
w demokratycznym państwie prawnym, gdyż stanowi wyraz lekceważenia dla wolności jednostki. Świadczy to o istnieniu stanu przewlekłości postępowania wobec D. K.. Sam skomplikowany i złożony charakter sprawy nie może uzasadniać ponad rocznego prowadzenia śledztwa. Terminowość i sprawność postępowania
nie mieści się w powszechnie przyjętych oraz ustawowo określonych wymogach w tym zakresie. Sposób prowadzenia i zarządzania śledztwem powoduje, że nie można wskazać terminu jego zakończenia, a tym samym rozstrzygnięcia o odpowiedzialności D. K..

Ustalenie przewlekłości postępowania przygotowawczego prowadzonego przez Prokuraturę (...)we W.pod sygn. (...) stanowi uzasadnioną podstawę do stwierdzenia, że zostało naruszone prawo D. K. do rozpoznania jego sprawy w rozsądnym terminie. Uzasadnia to przyznanie skarżącemu kwoty 7.500 zł, na podstawie art. 12 ust. 4 cytowanej ustawy.
W ocenie Sądu Apelacyjnego stanowi ona wystarczającą rekompensatę za krzywdę wynikającą z naruszenia prawa skarżącego do rozpoznania sprawy
bez nieuzasadnionej zwłoki. Pamiętać należy, że celem tego typu sumy pieniężnej jest zrekompensowanie negatywnych przeżyć związanych z długotrwałością postępowania sądowego (postępowania przygotowawczego), a w swoim charakterze jest ona zbliżona do roszczenie o zadośćuczynienia z art. 445 § 1 k.c. Co ważne, jej przyznanie nie zamyka drogi do dochodzenia przez wnioskodawcę roszczeń
o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie krzywdzie przed sądami cywilnymi, co wynika wyraźnie z przepisu art. 15 cytowanej ustawy.

Jednocześnie, mając na względzie uregulowanie zawarte w art. 17 ust. 3 cytowanej ustawy, D. K. należało zwrócić wniesioną przez niego opłatę od skargi w wysokości 200 zł. Zarazem Sąd Apelacyjny nie stwierdził podstaw do zastosowania art. 12 ust. 3 cytowanej ustawy, mając na uwadze, że określonego we wniosku D. K. sformułowanie „zlecenie Prokuraturze (...)
we W. podjęcia, w terminie 30 dni od dnia zwrotu akt, czynności zmierzających do zakończenia postępowania przygotowawczego” jawi się jako niedostatecznie precyzyjne w świetle treści przywołanego przepisu, w którym mowa jest o tym, że
na żądanie skarżącego lub z urzędu sąd zaleca podjęcie przez sąd rozpoznający sprawę co do istoty albo przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie (bez narzucania określonej oceny faktycznej i prawnej sprawy), chyba że wydanie zaleceń jest oczywiście zbędne. Niemniej organy ścigania powinny zintensyfikować prowadzenie czynności mających na celu jak najszybsze zakończenie przedmiotowego postępowania przygotowawczego.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji orzeczenia.

Agata Regulska Andrzej Szliwa Bogusław Tocicki