Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 grudnia 2024 roku

Sąd Rejonowy Katowice – Zachód w Katowicach VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: sędzia Magdalena Niemiec

Protokolant: sekretarz sądowy Monika Marchewka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 grudnia 2024 roku w Katowicach

sprawy z powództwa: A. O.

przeciwko: Prokuraturze Okręgowej w Katowicach

o wynagrodzenie

1.  zasądza od pozwanej Prokuratury Okręgowej w Katowicach na rzecz powoda A. O. następujące kwoty tytułem wynagrodzenia:

a)  za styczeń 2021 roku kwotę 598,41 złotych (pięćset dziewięćdziesiąt osiem złotych i czterdzieści jeden groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lutego 2021 r. do dnia zapłaty;

b)  za luty 2021 roku kwotę 611,29 złotych (sześćset jedenaście złotych i dwadzieścia dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 marca 2021 r. do dnia zapłaty;

c)  za marzec 2021 roku kwotę 611,29 złotych (sześćset jedenaście złotych i dwadzieścia dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 kwietnia 2021 r. do dnia zapłaty;

d)  za kwiecień 2021 roku kwotę 611,29 złotych (sześćset jedenaście złotych i dwadzieścia dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 maja 2021 r. do dnia zapłaty;

e)  za maj 2021 roku kwotę 546,65 złotych (pięćset czterdzieści sześć złotych i sześćdziesiąt pięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2021 r. do dnia zapłaty;

f)  za czerwiec 2021 roku kwotę 611,29 złotych (sześćset jedenaście złotych i dwadzieścia dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lipca 2021 r. do dnia zapłaty;

g)  za lipiec 2021 roku kwotę 611,29 złotych (sześćset jedenaście złotych i dwadzieścia dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty;

h)  za sierpień 2021 roku kwotę 611,29 złotych (sześćset jedenaście złotych i dwadzieścia dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 września 2021 r. do dnia zapłaty;

i)  za wrzesień 2021 roku kwotę 611,29 złotych (sześćset jedenaście złotych i dwadzieścia dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 października 2021 r. do dnia zapłaty;

j)  za październik 2021 roku kwotę 611,29 złotych (sześćset jedenaście złotych i dwadzieścia dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 listopada 2021 r. do dnia zapłaty;

k)  za listopad 2021 roku kwotę 611,29 złotych (sześćset jedenaście złotych i dwadzieścia dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 grudnia 2021 r. do dnia zapłaty;

l)  za grudzień 2021 roku kwotę 611,29 złotych (sześćset jedenaście złotych i dwadzieścia dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty;

m)  za styczeń 2022 roku kwotę 1498,34 złotych (jeden tysiąc czterysta dziewięćdziesiąt osiem złotych i trzydzieści cztery grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lutego 2022 r. do dnia zapłaty;

n)  za luty 2022 roku kwotę 1498,34 złotych (jeden tysiąc czterysta dziewięćdziesiąt osiem złotych i trzydzieści cztery grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 marca 2022 r. do dnia zapłaty;

o)  za marzec 2022 roku kwotę 1498,34 złotych (jeden tysiąc czterysta dziewięćdziesiąt osiem złotych i trzydzieści cztery grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty;

p)  za kwiecień 2022 roku kwotę 1498,34 złotych (jeden tysiąc czterysta dziewięćdziesiąt osiem złotych i trzydzieści cztery grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 maja 2022 r. do dnia zapłaty;

q)  za maj 2022 roku kwotę 1498,34 złotych (jeden tysiąc czterysta dziewięćdziesiąt osiem złotych i trzydzieści cztery grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2022 r. do dnia zapłaty;

r)  za czerwiec 2022 roku kwotę 1498,34 złotych (jeden tysiąc czterysta dziewięćdziesiąt osiem złotych i trzydzieści cztery grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lipca 2022 r. do dnia zapłaty;

s)  za lipiec 2022 roku kwotę 1498,34 złotych (jeden tysiąc czterysta dziewięćdziesiąt osiem złotych i trzydzieści cztery grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty;

t)  za sierpień 2022 roku kwotę 1498,34 złotych (jeden tysiąc czterysta dziewięćdziesiąt osiem złotych i trzydzieści cztery grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 września 2022 r. do dnia zapłaty;

u)  za wrzesień 2022 roku kwotę 1498,34 złotych (jeden tysiąc czterysta dziewięćdziesiąt osiem złotych i trzydzieści cztery grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 października 2022 r. do dnia zapłaty;

v)  za październik 2022 roku kwotę 1498,34 złotych (jeden tysiąc czterysta dziewięćdziesiąt osiem złotych i trzydzieści cztery grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 listopada 2022 r. do dnia zapłaty;

w)  za listopad 2022 roku kwotę 1498,34 złotych (jeden tysiąc czterysta dziewięćdziesiąt osiem złotych i trzydzieści cztery grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 grudnia 2022 r. do dnia zapłaty;

x)  za grudzień 2022 roku kwotę 1498,34 złotych (jeden tysiąc czterysta dziewięćdziesiąt osiem złotych i trzydzieści cztery grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 594,99 złotych (pięćset dziewięćdziesiąt cztery złote i dziewięćdziesiąt dziewięć groszy) brutto tytułem dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2021 rok wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1528,30 złotych (jeden tysiąc pięćset dwadzieścia osiem złotych i trzydzieści groszy) brutto tytułem dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2022 rok wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 kwietnia 2023 roku do dnia zapłaty;

4.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

5.  wyrokowi nadaje rygor natychmiastowej wykonalności w zakresie punktu 1 (pierwszego) do kwoty 18000,00 złotych (osiemnaście tysięcy złotych i zero groszy).

sędzia Magdalena Niemiec

sędzia Magdalena Niemiec

Sygn. akt VII P 1267/23

UZASADNIENIE WYROKU

Sądu Rejonowego Katowice-Zachód w Katowicach z dnia 4 grudnia 2024 r.

Powód A. O. domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanej Prokuratury Okręgowej w Katowicach kwoty 28212,60 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od następujących kwot:



611,29 zł od dnia 1 lutego 2021 r. do dnia zapłaty,



611,29 zł od dnia 1 marca 2021 r. do dnia zapłaty,



611,29 zł od dnia 1 kwietnia 2021 r. do dnia zapłaty,



611,29 zł od dnia 1 maja 2021 r. do dnia zapłaty,



611,29 zł od dnia 1 czerwca 2021 r. do dnia zapłaty,



611,29 zł od dnia 1 lipca 2021 r. do dnia zapłaty,



611,29 zł od dnia 1 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty,



611,29 zł od dnia 1 września 2021 r. do dnia zapłaty,



611,29 zł od dnia 1 października 2021 r. do dnia zapłaty;



611,29 zł od dnia 1 listopada 2021 r. do dnia zapłaty,



611,29 zł od dnia 1 grudnia 2021 r. do dnia zapłaty,



611,29 zł od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty,



1368,74 zł (trzynastka) od dnia 31 marca 2022 r. do dnia zapłaty,



1 498,34 zł od dnia 1 lutego 2022 r. do dnia zapłaty,



1 498,34 zł od dnia 1 marca 2022 r. do dnia zapłaty,



1 459,74 zł od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty,



1 498,34 zł od dnia 1 maja 2022 r. do dnia zapłaty,



1 498,34 zł od dnia 1 czerwca 2022 r. do dnia zapłaty,



1 498,34 zł od dnia 1 lipca 2022 r. do dnia zapłaty,



1 498,34 zł od dnia 1 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty,



1 498,34 zł od dnia 1 września 2022 r. do dnia zapłaty,



1 498,34 zł od dnia 1 października 2022 r. do dnia zapłaty,



1 590,96 zł od dnia 1 listopada 2022 r. do dnia zapłaty,



1 590,96 zł od dnia 1 grudnia 2022 r. do dnia zapłaty,



1 590,96 zł od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty,



1 528,30 zł (dodatkowe wynagrodzenie roczne) od dnia 31 marca 2023 r. do dnia zapłaty.

Powód wniósł również o zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania według norm prawem przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia (k. 3-13).

W uzasadnieniu pozwu podał, że jest prokuratorem Prokuratury Okręgowej w Katowicach i domaga się wyrównania wynagrodzenia za cały rok 2021 i 2022, a także dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2021 i 2022. Wskazał, że w okresie od 1 stycznia 2021 roku do 19 stycznia 2021 roku jego wynagrodzenie kształtowało się w szóstej stawce awansowej, a w dalszym okresie do 31 grudnia 2022 roku w siódmej stawce awansowej wynagrodzenia zasadniczego. Ponadto w okresie objętym żądaniem pozwu powodowi przysługiwał dodatek za długoletnią pracę w wysokości 20%.

Powód powołując się na przepisy art. 124 i 123 ustawy z 28 stycznia 2016 roku Prawo o prokuraturze, a także wskazując na treść art. 14 ust. 1 ustawy z 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021, art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 wywiódł, że nie mogą one wywołać skutków prawnych i być podstawą obliczenia jego wynagrodzenia. Dalej podał, że system wynagradzania prokuratorów i asesorów prokuratury został oparty na mechanizmie samoistnej podwyżki wynagrodzenia zasadniczego w oparciu o kryterium przeciętnego wynagrodzenia, a jakiekolwiek odstępstwa od przyjętego systemu wynagradzania uzasadnione mogą być tylko w sytuacji poważnych trudności budżetowych państwa oraz powinny mieć charakter wyjątkowy i jednostkowy. Podkreślił, że zamrożenie płac prokuratorów i asesorów prokuratury w roku 2022 ma miejsce drugi rok z rzędu, co rysuje się jako powtarzalna praktyka, która rzutuje realnie na pogorszenie ich sytuacji materialnej. W ocenie powoda uzasadnienia projektów ustaw okołobudżetowych na lata 2021-2022 powoływały się na bardzo ogólnie określoną potrzebę prawidłowej realizacji ustawy budżetowej, bez szczegółowego wyjaśnienia sytuacji budżetowej oraz niezbędności zamrożenia wynagrodzeń prokuratorów. Odwołując się do relacji długu publicznego do PKB w 2020 i 2021 roku powód wywiódł dalej, że brak jest podstaw do przyjęcia, że sytuacja budżetowa wymagała podjęcia tak radykalnych kroków, jak zamrożenie wynagrodzenia prokuratorów i asesorów prokuratury, tym bardziej, że dopuszczalne jest to tylko w sytuacjach ekstraordynaryjnych. Zwrócił nadto uwagę, że w czasie kiedy doszło do zamrożenia wynagrodzenia prokuratorów, w odniesieniu do przedstawicieli władzy ustawodawczej i wykonawczej doszło do podwyżki wynagrodzeń. Zdaniem powoda doszło zatem do dyskrecjonalnej decyzji władzy ustawodawczej i wykonawczej w zakresie podwyżek wynagrodzenia dla wybranych grup zawodowych, przy jednoczesnym zamrożeniu wynagrodzenia prokuratorów czy też sędziów. Powód wskazał, że epizodyczne regulacje w zakresie wynagrodzeń przybrały formę stałej praktyki, obchodząc za pomocą przepisów o charakterze incydentalnym mechanizm automatycznej waloryzacji wynagrodzeń. Dodatkowo decyzja o zamrożeniu wynagrodzenia godzi w zasadę równego traktowania, w kontekście wzrostu wynagrodzeń przedstawicieli władzy ustawodawczej i wykonawczej.

W odpowiedzi na pozew pozwana Prokuratura Okręgowa w Katowicach wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na swoją rzecz od powoda zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od daty uprawomocnienia się orzeczenia. Nadto domagała się zwrócenia się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym co do zgodności regulacji zawartych w art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2021, art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. szczególnych rozwiązanych służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2022, z Konstytucją RP (k. 37-39).

W uzasadnieniu pozwana w pierwszej kolejności wskazała, że powód częściowo zawyżył dochodzone wynagrodzenie w niniejszym postępowaniu. Następnie wywiodła, że podstawą obliczania i wypłacania wynagrodzeń należnych prokuratorom powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury za lata 2021-2022 nie są wskazane w pozwie art. 123 i 124 ustawy Prawo o prokuraturze, a przepisy tzw. ustaw okołobudżetowych, tj. art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021, art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022. Podkreśliła, że jako jednostka sektora finansów publicznych dysponuje posiadanymi przez siebie środkami zgodnie z ich przeznaczeniem i na zasadach określonych obowiązującymi przepisami prawa, w tym w szczególności dotyczącymi realizacji uchwalonego na dany rok budżetu. Powołując się na uzasadnienie ustawy okołobudżetowej na 2022 rok podała, że gospodarka ciągle odczuwa skutki wywołane wybuchem pandemii COVID-19 w 2020 roku, a obniżenie nominalnej wysokości wynagrodzenia przysługującego prokuratorom było uzasadnione oceną zagrożenia równowagi finansów państwa i obawą o przekroczenie progu ostrożnościowego. Jako istotne uznała, że w przywołanych w pozwie ustawach okołobudżetowych zasady zmiany wysokości wynagrodzeń prokuratorów nie zmieniły ogólnych zasad ustalania wynagrodzenia zasadniczego w oparciu o przeciętne wynagrodzenie ogłaszane przez Prezesa GUS, a powołane przepisy spowodowały jedynie przyjęcie odmiennej podstawy wynagradzania sędziów i prokuratorów. W kwestii sugerowanej przez powoda niekonstytucyjności rozwiązań przyjętych w ustawach okołobudżetowych pozwana wskazała, że zarówno ustawa Prawo o prokuraturze, jak i ustawy okołobudżetowe zajmują równorzędną pozycję w hierarchii aktów prawnych i są źródłami powszechnie obowiązującego prawa. Podkreśliła, że regulacje zawarte w ustawach okołobudżetowych, jako normy o charakterze epizodycznym wyłączają stosowanie przepisów zawartych w ustawie Prawo o prokuraturze. Pozwana wywiodła nadto, że sądy powszechne w procesie orzekania nie są upoważnione do odmowy stosowania przepisów obowiązujących ustaw, nawet gdy dostrzegają ich ewentualną niezgodność z Konstytucją RP. Dodatkowo, przywołała wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z 1 sierpnia 2023 r. (sygn. akt VI Pa 31/23), w którym wskazano, że zamrożenie wynagrodzeń w roku 2021 było uzasadnione, albowiem podyktowane wyjątkowością zaistniałej sytuacji i skalą zupełnie nieznanych dotąd wyzwań jakie stanęły przed naszym państwem w związku ze stanem pandemii. W konsekwencji jako epizodyczne i wyjątkowe było dopuszczalne i nie ma podstaw do przyjęcia, że przepisy je wprowadzające nie były zgodne z zapisami ustawy zasadniczej. Sytuacja wywołana ogłoszonym stanem pandemii i jej konsekwencjami społecznymi, gospodarczymi, ekonomicznymi stanowiła poważne obciążenie dla państwa. Zaistniały tym samym przesłanki dla incydentalnego wyjątkowego podyktowanego siłą wyższą i przejściowego zamrożenia waloryzacji wynagrodzeń, czym nie naruszono warunków brzegowych.

Powód zobowiązany do ustosunkowania się do wyliczeń spornych należności dołączonych do odpowiedzi na pozew, nie udzielił żadnej odpowiedzi, w konsekwencji należało przyjąć, że wyliczeń przedstawionych przez pozwaną nie kwestionuje (por. zobowiązanie na k. 69, zwrotne potwierdzenie odbioru zobowiązania k. 75).

Postanowieniem z dnia 7 czerwca 2024 r. Sąd oddalił wniosek o zwrócenie się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym (k. 77).

W związku z tym, że przed tut. Sądem toczyły się analogiczne postępowania, w których rozstrzygano już sporną prawnie kwestię czy wysokość wynagrodzeń prokuratorów powinna być ustalana w oparciu o przepisy okołobudżetowe czy w oparciu o przepisy prawa o ustroju sądów powszechnych z pominięciem zapisów ustaw okołobudżetowych, a nadto spór w podobnej sprawie z udziałem pozwanego Sądu został prawomocnie rozstrzygnięty do pozwanego Sądu skierowano zobowiązanie o następującej treści: „W związku z prawomocnym zakończeniem sprawy o sygn. VII P 640/23 mając na względzie, że sytuacja powoda w niniejszej sprawie jest identyczna jak sytuacja powoda w sprawie VII P 640/23 (sygn. Sądu Okręgowego w Katowicach X Pa 70/24) i biorąc pod uwagę, że spór w każdym wypadku nie dotyczył faktów, lecz interpretacji prawa (spór o zasadę na jakiej podstawie liczyć wynagrodzenie prokuratorów w latach 2021 i 2022 czy w oparciu o przepisy Prawo o ustroju sądów powszechnych czy na podstawie przepisów okołobudżetowych), biorąc pod uwagę przepis art. 32 Konstytucji RP oraz art.11 ² k.p. Sąd zobowiązuje Pozwany Sąd do wskazania w terminie 14 dni czy podtrzymuje dotychczasowe stanowisko w sprawie pod rygorem uznania, że tego stanowiska nie zmienia mimo, że Prokuratura Okręgowa w Katowicach jako organ władzy publicznej powinna działać na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji RP)”,

Na rozprawie 2 października 2024 r. Przewodnicząca zwróciła uwagę na argumentację tut. Sądu w składzie obecnym na zawartą w uzasadnieniach orzeczeń o sygn. VII P 1382/23, VII P 97/24, VII P 248/24, VII P 227/24, VII P 147/24, VII P 254/24, VII P 1543/23. Nadto zwróciła uwagę na orzeczenie tut. Sądu w sprawie o sygn. VII P 640/23 oraz wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z uzasadnieniem wydany na skutek rozpoznania apelacji w tej sprawie o sygn. IX Pa 70/24.

Pełnomocnik pozwanej powołując się na rozwiązania systemowe uznał, że Prokuratura nie posiada uprawnienia do oceny konstytucyjności ustaw.

W piśmie z dnia 8 października 2024 roku pozwana dodatkowo wskazała, że kwestionowane przez powoda przepisy pozostają w mocy i muszą być stosowane, a nadto, że prokuratora musi trzymać się zasad wydatkowania środków publicznych zgodnie z planami i otrzymanymi środkami na konkretne cele. W ocenie pozwanej tylko Sąd może pomijać niekonstytucyjne przepisy prawa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód A. O. został powołany na stanowisko prokuratora Prokuratury Okręgowej w Katowicach z dniem 20 stycznia 2016 r.

Dowód: pismo Prokuratora Generalnego z 18 stycznia 2016 r. k. 206,211 – część B akt osobowych.

Wynagrodzenie powoda z dniem 20 stycznia 2016 r. ustalone było w stawce szóstej dla danego stanowiska prokuratorskiego, przy zastosowaniu mnożnika – 2,65, a z dniem 20 stycznia 2021 roku r. ustalone było w stawce siódmej dla danego stanowiska prokuratorskiego, przy zastosowaniu mnożnika – 2,75. Ponadto powód pobierał dodatek za wysługę lat 20%.

Dowód: pismo Prokuratora Okręgowego w Katowicach z dnia 22 stycznia 2016 r. k. 210 – część B akt osobowych; pismo Prokuratora Okręgowego w Katowicach z 5 stycznia 2021 r. k. 223 – część B akt osobowych; okoliczności bezsporne

W latach 2021-2022 r. pozwana wypłacała powodowi wynagrodzenie z pominięciem przepisów art. 123 i 124 ustawy Prawo o prokuraturze, a w oparciu o art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021, art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022.

(okoliczność bezsporna)

Powyżej opisany stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych w sprawie dowodów z dokumentów, których autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania. Sąd nadto nie znalazł podstaw, by kwestionować ich wiarygodność i rzetelność z urzędu. Okoliczności faktyczne stanowiące podstawę żądania pozwu pozostawały zresztą poza sporem w niniejszej sprawie, co się tyczy również wysokości dochodzonych przez powoda roszczeń. Pozwana w wykonaniu zobowiązania Sądu przedłożyła wyliczenia potencjalnie należnego powodowi wynagrodzenia za pracę oraz dodatkowego wynagrodzenia rocznego, a wyliczeń tych strona powodowa nie kwestionowała. Rozstrzygnięcie sprawy warunkowane było zatem przesądzeniem powstałych w jej realiach faktycznych zagadnień prawnych.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało co do zasady na uwzględnienie. Spór w niniejszej sprawie nie dotyczył faktów a jedynie prawa. Powód dochodził zarówno wyrównania wynagrodzenia za lata 2021 - 2022 jak i wyrównania dodatkowego wynagrodzenia rocznego za te same lata. Spornym w istocie rzeczy było, czy wynagrodzenie powoda należało ustalać w oparciu o przepisy Prawa o prokuraturze, czy też na podstawie ustaw okołobudżetowych. W ocenie pozwanego przepisy ustaw okołobudżetowych mają tutaj zastosowanie, a Sąd rozpoznający sprawę nie ma możliwości ich pominięcia jako niekonstytucyjnych, zdaniem zaś powódki Sąd powinien pominąć przepisy ustaw okołobudżetowych i zasądzić wyrównanie należności zgodnie z ustawą Prawo o prokuraturze.

Zgodnie z art. 123 § 1 ustawy z 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1247) podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wynagrodzenie to określa się w stawkach, z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wysokości wynagrodzenia prokuratora (art. 124 § 2 ustawy). Prokurator obejmujący stanowisko w prokuraturze rejonowej nabywa prawo do uposażenia w stawce pierwszej (art. 124 § 3 pkt 1), natomiast wynagrodzenie zasadnicze prokuratora określa się w stawce bezpośrednio wyższej po upływie kolejnych 5 lat pracy na danym stanowisku prokuratora (art. 124 § 5 ustawy). Dodatkowo, zgodnie z art. 124 § 11 ustawy o prokuraturze, prokurator nabywa prawo do dodatku za długoletnią pracę wynoszącego, począwszy od 6. roku pracy, 5% aktualnie pobieranego przez prokuratora wynagrodzenia zasadniczego. Wzrasta on po każdym kolejnym roku pracy o 1% tego wynagrodzenia, aż do osiągnięcia 20% wynagrodzenia zasadniczego.

Od wyżej przedstawionych przepisów określających sposób ustalania wynagrodzenia prokuratorów ustawodawca odstąpił w tzw. ustawach „okołobudżetowych” dotyczących lat 2021-2023. W art. 14 ust. 1 ustawy z 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz. U. z 2020 r. poz. 2400) określono, że podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora w 2021 r. stanowić będzie przeciętne miesięczne wynagrodzenie w II kwartale 2019 r., ogłaszane w trybie i na podstawie wcześniej przedstawionej. W kolejnych latach ustawodawca zabieg ten powielał. I tak w art. 10 ust. 1 ustawy 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. z 2022 r. poz. 2445) jako podstawę kształtowania wynagrodzeń prokuratorskich w roku 2022 przyjęto przeciętne wynagrodzenie, co prawda z II kwartału, ale roku 2020, powiększone o kwotę 26,00 złotych. Jej celem było zwiększenie wartości świadczenia o 4,6% adekwatnie do podwyżek świadczeń dla pracowników sfery budżetowej.

Istota sporu w rozpoznawanej sprawie sprowadzała się do tego, czy przepisy przywołanych wyżej ustaw okołobudżetowych mają zastosowanie w indywidualnej sprawie powoda czy też są niezgodne z przepisami art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a w pierwszej kolejności, czy Sąd rozpoznający niniejszą sprawę, jako sprawę dotyczącą indywidualnego stosunku prawnego stron, uprawniony jest do pominięcia wątpliwych konstytucyjnie przepisów i zastosowania pozostałych dotychczas obowiązujących regulacji kształtujących wynagrodzenie prokuratorów.

W myśl art. 188 Konstytucji RP, orzekanie o zgodności ustaw i innych aktów niższej rangi z Konstytucją należy do Trybunału Konstytucyjnego. Niemniej czym innym jest badanie konstytucyjności przepisu erga omnes, co należy do wyłącznej kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, a czym innym jest ocena konstytucyjności przepisu przez sąd powszechny w ramach wykładni prawa w danej sprawie. Już w uchwale z 4 lipca 2001 r., w sprawie III ZP 12/01 (opubl. OSNAPiUS 2002/2/34) Sąd Najwyższy podkreślił, że odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Istota tego stanowiska bazowała na wskazaniu, że przedmiot orzekania sądu dotyczy indywidualnego stosunku społecznego, a Trybunał Konstytucyjny orzeka o prawie. Wykonując władzę sądowniczą (art. 10 ust. 2 Konstytucji) sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji). Z kolei rola Trybunału przypomina bardziej władzę ustawodawczą tzw. ustawodawcy negatywnego (mimo że art. 10 ust. 2 Konstytucji zalicza go do władzy sądowniczej). Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni identyfikuje się ze stanowiskiem judykatury, zgodnie z którym „sędziowie są związani wyłącznie Konstytucją i ustawami, a wobec tego mogą odmówić zastosowania niekonstytucyjnego przepisu także, gdy zdarzenie miało miejsce w dacie jego obowiązywania” (zob. wyrok NSA z dnia 16 października 2009 r. I OSK 52/09). Sąd ma nie tylko prawo, ale i obowiązek orzekania na podstawie przepisów, które mają swoje umocowanie w ustawie zasadniczej. Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, że „skoro Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej i jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej (art. 8 Konstytucji RP), zaś sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP), to istnieje możliwość samodzielnego dokonania przez sąd oceny zgodności przepisów ustawowych z Konstytucją na użytek rozpoznawanej sprawy. W tym przypadku nie chodzi więc o przeprowadzanie przez Sąd Najwyższy – „w zastępstwie” Trybunału Konstytucyjnego – oceny konstytucyjności przepisów ustawowych, lecz o „odmowę zastosowania” przepisów, które są niezgodne (zwłaszcza w sposób oczywisty) z przepisami (wzorcami) Konstytucji RP” (porównaj wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2016 r. III KRs 46/12)

.

W szczególności sądy powszechne mogą badać takie ustawy, które nie mogą podlegać kontroli przez Trybunał Konstytucyjny (tak: ww. uchwała Sądu Najwyższego – Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 listopada 2022 r., sygn. akt III PZP 2/21). Jak wynika z art. 59 ust. 1 pkt 4 w zw. z ust. 3 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 2393). Trybunał nie może prowadzić postępowania w przedmiocie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych, jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał. Tymczasem ustawy okołobudżetowe na rok 2021 i 2022 stanowiące podstawę modyfikacji wynagrodzenia powoda w spornym okresie straciły na aktualności i już nie obowiązują. W konsekwencji, zgodnie z dominującą linią orzeczniczą Sąd rozpoznający niniejszą sprawę nie tylko mógł, lecz miał obowiązek zbadać czy przepisy ustaw okołobudżetowych są zgodne z Konstytucją RP, a jeżeli nie pominąć ich zastosowanie. Tym samym wniosek strony pozwanej o zwrócenie się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym nie zasługiwał na uwzględnienie i został oddalony 2 lipca 2024 roku (postanowienie k. 77).

Przechodząc zatem do oceny przepisów modyfikujących sposób liczenia wynagrodzeń prokuratorów w postaci tzw. ustaw „okołobudżetowych” w omawianym zakresie Sąd doszedł do przekonania, że regulacje te są niezgodne z art. 2 Konstytucji RP, w myśl którego Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Przepis ten wyraża trzy zasady konstytucyjne: zasadę państwa demokratycznego, zasadę państwa prawnego i zasadę sprawiedliwości społecznej, które są ze sobą powiązane funkcjonalnie i materialnie. Nie ma możliwości kompleksowego scharakteryzowania żadnej z nich bez uwzględnienia pozostałych. Zasady te są źródłem innych zasad ustrojowych, które również mają status zasad konstytucyjnych, choć w Konstytucji nie zostały expressis verbis uregulowane. Zasada demokratycznego państwa prawnego od początku jej obowiązywania w polskim porządku prawnym była traktowana jako źródło kolejnych zasad o bardziej szczegółowym charakterze. Jedną z nich jest zasada ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego przez nie prawa, zwana również zasadą lojalności państwa względem obywateli. Zasada ochrony zaufania do państwa i prawa jest z kolei źródłem dalszych zasad, między innymi zasady ochrony praw słusznie nabytych (M. Florczak-Wątor (w:) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. II, red. P. Tuleja, LEX/el. 2021, art. 2). Reguła ta „zakazuje arbitralnego znoszenia lub ograniczania praw podmiotowych przysługujących jednostce lub innym podmiotom prywatnym występującym w obrocie prawnym. Zasada ochrony praw nabytych zapewnia ochronę praw podmiotowych – zarówno publicznych, jak i prywatnych (Tuleja Piotr (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. II, Opublikowano: WKP 2023).

W świetle powyższego za niedopuszczalne uznać należy arbitralne znoszenie lub ograniczanie praw podmiotowych przysługujących jednostce lub innym podmiotom prywatnym występującym w obrocie prawnym. Jednocześnie roszczenie powoda dochodzone w niniejszej sprawie niewątpliwie dotyczy praw słusznie nabytych w wyżej nakreślonym rozumieniu. Zasada ochrony praw nabytych obejmuje bowiem także ekspektatywę prawa podmiotowego, czyli takie sytuacje, gdy zostały spełnione wszystkie zasadnicze ustawowe przesłanki nabycia praw pod rządami danej ustawy, a brak jest tylko ostatniego etapu decydującego o definitywnym przejściu prawa podmiotowego na oczekującego (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 października 2000 r. sygn. SK 7/00). Z dniem ogłoszenia komunikatu Prezesa GUS w sprawie wysokości przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale 2020 r. powód uzyskał ekspektatywę prawa do otrzymywania w 2021 r. wynagrodzenia obliczonego od wskazanej w komunikacie kwoty. Analogiczna sytuacja dotyczy wynagrodzenia powoda za rok 2022.

Zasada ochrony praw nabytych nie ma charakteru absolutnego – prawa nabyte mogą być ograniczane lub znoszone w razie kolizji wartości leżących u ich podstaw z innymi wartościami konstytucyjnymi, którym w danej sytuacji należałoby przyznać pierwszeństwo ochrony. Niemniej w realiach rozpoznawanej sprawy Sąd nie dopatrzył się podstaw do uznania, że ograniczenie praw nabytych przez powoda należało uznać za uzasadnione. Aby ocenić, czy ograniczenie praw nabytych jest dopuszczalne, należy rozważyć: „1) czy podstawą wprowadzonych ograniczeń są inne normy, zasady lub wartości konstytucyjne, 2) czy nie istnieje możliwość realizacji danej normy, zasady lub wartości konstytucyjnej bez naruszenia praw nabytych, 3) czy wartościom konstytucyjnym, dla realizacji których prawodawca ogranicza prawa nabyte, można w danej, konkretnej sytuacji przyznać pierwszeństwo przed wartościami znajdującymi się u podstaw zasady ochrony praw nabytych, a także 4) czy prawodawca podjął niezbędne działania mające na celu zapewnienie jednostce warunków do przystosowania się do nowej regulacji” (tak: wyrok Trybunały Konstytucyjnego z 7 maja 2014 r., K 43/12, OTK-A 2014, nr 5, poz. 50.). Najczęściej odstępstwa od zasady ochrony praw nabytych uzasadniane są potrzebą zapewnienia równowagi budżetowej oraz pogorszeniem sytuacji ekonomicznej państwa. Dodać należy, że omawiana zasada dotyczy wyłącznie praw słusznie nabytych (zob. wyroki Trybunału Konstytucyjnego – z 22 sierpnia 1990 r., K 7/90, OTK 1990, nr 1, poz. 5, z 20 grudnia 1999 r., K 4/99, OTK 1999, nr 7, poz. 165., z 24 lutego 2010 r., K 6/09, OTK-A 2010, nr 2, poz. 15.). Prawa nabyte w sposób nieuczciwy nie podlegają ochronie wynikającej z art. 2 Konstytucji RP.

W zasadzie analogiczna konstrukcja była przedmiotem postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, zakończonej 12 grudnia 2012 r. w sprawie K 1/12. Sprawa została zainicjowana wnioskiem Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego o zbadanie zgodności: art. 22 i art. 23 ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. Nr 291, poz. 1707) ze wskazanymi we wniosku przepisami konstytucyjnymi (głównie art. 2, art. 178 ust. 2 i art. 216 ust. 5 oraz art. 220). Kwestionowaną ustawą okołobudżetową ustawodawca unormował podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego oraz sędziego Sądu Najwyższego (art. 22 ust. 1 i art. 23 ust. 1) w roku 2012, w postaci przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2010 r. Odstąpił więc od ogólnej zasady ustalenia go w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z II kwartału roku poprzedniego. W sferze faktycznej wynagrodzenia tej grupy pozostały w 2012 roku na tym samym poziomie, co w 2011 roku.

Trybunał podkreślił, że w demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich, była przez pozostałe władze osłabiana, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. Wskazano w szczególności, że zamrożenie wynagrodzeń może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności, ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. Z uwagi na brak możliwości wykreowania sztywnych reguł, ocena ewentualnych kolejnych regulacji musi uwzględniać uwarunkowania społeczno-gospodarcze i cały kontekst normatywny.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego wydany w przywołanej wyżej sprawie odnosił się bezpośrednio do wynagrodzeń sędziowskich. Zdaniem Sądu nie sposób jednak pominąć, że zasady kształtowania wynagrodzeń sędziów i prokuratorów są tożsame, co jednoznacznie przesądza art. 123 § 1, a szczególnie art. 124 § 1 i 2 ustawy Prawo o prokuraturze. Trudno byłoby uznać za zasadne rozumowanie, zgodnie z którym w sytuacji jednej grupy zawodowej (np. sędziowie) ten sam przepis odpowiadał będzie standardom konstytucyjnym, a w sytuacji drugiej (prokuratorzy) będzie od tego daleki. Należy mieć oczywiście na uwadze, że w przypadku prokuratorów niemożliwe staje się jedynie odwołanie do unormowania art. 178 ust. 2 Konstytucji, co nie pozbawia możliwości oceny względem nich kwestionowanego unormowania z punktu widzenia wskazanych kryteriów. Przede wszystkim jednak, co należy podkreślić, skoro zgodnie z art. 123 § 1 zd. 2-4 ustawy Prawo o prokuraturze wynagrodzenie zasadnicze prokuratorów prokuratur rejonowych i okręgowych jest równe wynagrodzeniu zasadniczemu sędziów w takich samych jednostkach organizacyjnych sądów powszechnych, wynagrodzenie zasadnicze prokuratorów prokuratur regionalnych jest równe wynagrodzeniu zasadniczemu sędziów sądów apelacyjnych, a wynagrodzenie zasadnicze prokuratorów Prokuratury Krajowej jest równe wynagrodzeniu zasadniczemu sędziów Sądu Najwyższego, to nie sposób uznać, by wysokość wynagrodzeń wskazanych grup zawodowych nie była ze sobą powiązana. Czy zasadne jest takie powiązanie zasad wypłacania wynagrodzeń dwóch różnych grup – w tym wypadku sędziów i prokuratorów pozostaje poza oceną Sądu i jest to wyłączna decyzja ustawodawcy. Jeżeli jednak ustawodawca ujednolicił zasady wynagradzania sędziów i prokuratorów, to zasada zaufania obywatela do państwa wywodzona z art. 2 Konstytucji RP wymaga by te dwie grupy traktować identycznie.

Dokonując oceny dopuszczalności zmian legislacyjnych dokonanych poprzez art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 oraz art. 10 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 z punktu widzenia przesłanek podanych w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Sąd w pierwszej kolejności miał na względzie, że ustawodawca w uzasadnieniu projektów ustaw okołobudżetowych na lata 2021-2022 r. nie wyjaśnił w sposób dostatecznie precyzyjny przyczyn zmiany mechanizmu ustalania wynagrodzeń sędziów i prokuratorów. W przypadku ustawy okołobudżetowej na rok 2021 ustawodawca ograniczył się jedynie do lakonicznego powołania się na „obecną sytuację gospodarczą kraju spowodowaną epidemią COVID-19", natomiast w projekcie ustawy okołobudżetowej na 2022 r. nie zawarł już jakiegokolwiek uzasadnienia wprowadzenia kwestionowanych rozwiązań. W ocenie Sądu samo powołanie się na „sytuację gospodarczą kraju spowodowaną epidemią COVID-19” nie stanowi wystarczającej analizy kondycji finansów publicznych, która pozwalałaby na stwierdzenie, że istotnie istnieje konieczność podjęcia działań zmierzających do czasowego ograniczenia wydatków i w konsekwencji odstąpienia od przewidzianego w ustawie sposobu obliczania uposażeń prokuratorów. W szczególności nie przedstawiono żadnych wyliczeń matematycznych pozwalających na ustalenie, jaką kwotę budżet państwa „zaoszczędzi” w wyniku przyjęcia rozwiązań zaproponowanych w ustawie okołobudżetowej. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w powołanym już wyroku wydanym w sprawie K 1/12 w warunkach istotnego zagrożenia równowagi budżetowej i przyjęcia przez władzę wykonawczą i ustawodawczą szerokiego programu ratowania finansów publicznych pierwszeństwo należy dać zasadzie ochrony równowagi budżetowej, kosztem zaakceptowania ograniczonego w czasie (incydentalnego) zahamowania wzrostu wynagrodzeń sędziowskich, a co za tym idzie – również prokuratorskich. Okoliczności te powinny zostać wskazane przez samego ustawodawcę w uzasadnieniu przepisów, w których zamierza on zmodyfikować czasowo zasady wynagradzania sędziów i prokuratorów. Natomiast w uzasadnieniu projektów ustawy okołobudżetowej na rok 2021 i 2022 r. nie powołano żadnych tego typu przyczyn, ani nie przedstawiono jakichkolwiek analiz finansowych czy gospodarczych.

Ponadto, w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego ugruntowane jest stanowisko, iż ograniczenie praw słusznie nabytych nie jest dopuszczalne w sytuacji, gdy istnieje możliwość realizacji danej wartości konstytucyjnej bez naruszania praw nabytych. Ustawodawca natomiast nie wyjaśnił przyczyny odstąpienia od mechanizmów przewidzianych w ustawie Prawo o prokuraturze, ani nie wykazał w żaden sposób, aby dokonał dogłębnej analizy wad i zalet zakwestionowanego rozwiązania w porównaniu do innych rozwiązań alternatywnych. W tym kontekście warto zwrócić uwagę chociażby na instrument zapewnienia równowagi budżetowej, jakim jest system podatkowy. Ten zaś jest instrumentem powszechnym, umożliwiającym najbardziej równomierne obciążenie obywateli skutkami ewentualnego kryzysu budżetowego, a co najistotniejsze, ewentualne podwyższenie podatków w celu zapewnienia równowagi budżetowej nie narusza konstytucyjnych praw obywatelskich (zob. wyrok Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z 8 grudnia 2023 roku, sygn. akt IV Pa 53/23, LEX nr 3651546).

Podsumowując tę część rozważań należy stwierdzić, że o ile zmiana zasad kształtowania wynagrodzeń w roku 2012 uzasadniana była trudną sytuacją finansów publicznych i konsekwentnymi poczynaniami kreującymi oszczędności, nie tylko płacowe, to w 2021 i 2022 r. analogiczna decyzja nie została należycie uzasadniona, ukonkretniona i odniesiona do warunków budżetowych. Powyższe prowadzi do wniosku, że ustawodawca nie dokonał dogłębnej analizy i refleksji kwestionowanego rozwiązania.

Przeciwko uznaniu, że art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2021 i art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach dotyczących realizacji ustawy budżetowej za rok 2022 służyły ochronie wartości konstytucyjnej w postaci równowagi budżetowej przemawia również fakt, że w spornym okresie ustawodawca dokonywał szeregu zmian legislacyjnych, które wiązały się ze zwiększonymi wydatkami, a zatem wymagały zwiększonych nakładów finansowych, co stanowiło swego rodzaju niekonsekwencje ustawodawcy, a już z pewnością jest podstawą uznania, że zmiany legislacyjne dotyczące wynagrodzeń prokuratorów zostały dokonane z naruszeniem praw słusznie nabytych, a cel wprowadzonej zmiany przedstawiany jako ochrona wartości konstytucyjnej w postaci równowagi budżetowej, jawi się jako wątpliwy. Warto przy tym zauważyć, że rozwiązaniu dotyczącym wynagrodzenia sędziów i prokuratorów towarzyszył wzrost płac przedstawicieli władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej.

Argumentem trudnej sytuacji finansowej kraju ustawodawca posługuje się zatem niekonsekwentnie i wybiórczo. Z jednej bowiem strony prawodawca odchodzi od ukształtowanych zasad ustalania płac jednej grupy, by podnosić uposażenia innym grupom lub przyznawać dodatkowe świadczenia socjalne.

Tymczasem zgodnie z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Z nakazu równego traktowania wynika zakaz wprowadzania zróżnicowań o nieuzasadnionym charakterze. Skoro ustawodawca zdecydował się na modyfikacje wynagrodzeń płac prokuratorów (i sędziów), zdaniem Sądu analogiczne rozwiązania powinny dotyczyć władzy ustawodawczej i wykonawczej, w przeciwnym wypadku dochodzi do dyskryminacji i naruszenia zasady równego traktowania podmiotów podobnych. Każde odstępstwo od zasady równego traktowania powinno znajdować swoje uzasadnienie w odpowiedniej argumentacji natury konstytucyjnej. W realiach niniejszej sprawy ustawodawca takiej argumentacji nie przedstawił.

Dowolność i uznaniowość poczynań zauważalna jest z pewnością w kontekście zapowiedzi czynionych w uzasadnieniu ustawy budżetowej na rok 2021, o wyjątkowości przyjętego odstępstwa, której jednak próżno poszukiwać w kolejnych latach. Owa wskazywana incydentalność stała się w zasadzie rutynowym postępowaniem, przy braku kryteriów co do warunków ewentualnych zmian przepisów. Zdaniem Sądu orzekającego w niniejszej sprawie kreacja zmian wynagrodzenia osób zatrudnionych w sferze publicznej przybrała wymiar corocznego kształtowania tych zasad poprzez przepisy co prawda rangi ustawowej, ale o epizodycznym i de facto wykonawczym charakterze.

Przez okres trzech lat 2021 - 2023 modyfikowano, za każdym razem w inny sposób, wynagrodzenia sędziów, a w konsekwencji i prokuratorów. Podobne modyfikacje planowano w 2024 roku, lecz ostatecznie zrezygnowano z kolejnej modyfikacji. Taki stan rzeczy sprawia, że poddać można w wątpliwość czy zamiarem władzy wykonawczej i w konsekwencji ustawodawczej była rzeczywiście tymczasowa zmiana zasad wynagrodzenia sędziów i prokuratorów, czy też zalegalizowanie praktyki odstąpienia od stosowania norm powszechnie obowiązujących. Stosowanie jednorocznych rozwiązań tymczasowych w perspektywie wieloletniej, dodatkowo o zmiennym charakterze, sprawia, że wynagrodzenia sędziów i prokuratorów w latach 2021 -2023 kształtowane były przez ustawodawcę w sposób całkowicie uznaniowy – zarówno co do konstrukcji mechanizmu wynagradzania jak i tempa wzrostu płac. Taka praktyka naruszała art. 2 Konstytucji RP. Wynagrodzenia sędziów i prokuratorów za 2023 rok wyrównano, przyjmując, że za zasadną argumentację przedstawioną w wyroku Trybunału Konstytucyjnego o sygn. K 1/23.

Organy władzy publicznej, a takim podmiotem jest również pozwana jednostka Prokuratury, ma obowiązek działać na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji RP), a takim najwyższym prawem jest Konstytucja RP, którą stosuje się bezpośrednio. Skoro zatem oczywistym jest, że wynagrodzenia prokuratorów w latach 2021 – 2022, tak jak w roku 2023 zostały ukształtowane niezgodnie z Konstytucją RP, to nie tylko prawem, ale obowiązkiem pozwanej Prokuratury jest wyrównanie świadczeń zgodnie z zasadami wynikającymi z Konstytucji RP – wskazanymi wyżej art. 2 i 32 Konstytucji RP. Obowiązkiem (a nie tylko prawem) organów władzy jest pomijanie niekonstytucyjnych rozwiązań prawnych o charakterze ustawowym, w przeciwnym razie zapis Konstytucji RP wynikający z art. 8 byłby jedynie pustą normą, która nie znajduje żadnego przełożenia na praktykę.

Oczywiście Sąd rozpoznający sprawę w pełni zdaje sobie sprawę, że pozwana Prokuratura nie posiada środków na wypłatę uposażeń ponad kwotę przekazaną w ramach budżetu. Tym nie mniej nie ma żadnych podstaw prawnych ku temu by dyscyplinę budżetową stawiać ponad wartości wynikające z Konstytucji RP. Takie postępowanie godzi w zasadę zaufania obywatela do państwa, która również stanowi fundament demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP). Brak systemowego rozwiązania problemu tj. w istocie rzeczy zapewnienia środków budżetowych na wyrównanie wynagrodzeń prokuratorów, które niezgodnie z Konstytucją w latach 2021 -2022 zaniżono i przekazanie tych środków właściwym prokuratorom, nie zwalnia władz pozwanej Prokuratury z przestrzegania przepisów prawa, a najwyższym prawem Rzeczpospolitej Polskiej jest Konstytucja RP (art. 8 Konstytucji RP). Co istotne przed tut. Sądem pod sygn. VII P 640/23 toczyła się sprawa przeciwko pozwanej z powództwa innego prokuratora o wyrównanie wynagrodzenia za lata 2021 -2022 na identycznej podstawie prawnej. W uzasadnieniu tego orzeczenia wyraźnie wskazano, że przepisy ustaw okołobudżetowych w związku z naruszeniem Konstytucji RP należy pomijać i ustalać wynagrodzenie prokuratora w oparciu o przepisy powszechnie obowiązujące. Wyrok podlegał kontroli w Sądzie Okręgowym w Katowicach na skutek apelacji Prokuratury Okręgowej w Katowicach, która została oddalona (wyrok o sygn. XI Pa 70/24). Tym bardziej zaskakującym jest, że pozwana Prokuratura nadal podtrzymuje stanowisko, że przepisy ustaw okołobudżetowych były zgodne z Konstytucją RP. Prowadzi to de facto do odmiennego traktowania dwóch osób - prokuratorów Prokuratury Okręgowej w Katowicach, których dotyczy identyczny stan prawny, co kolejny raz prowadzi do naruszenia zasady równości obywateli wobec prawa (art. 32 Konstytucji RP).

Konkludując należy stwierdzić, że nie było żadnych podstaw do zmiany zasad naliczania wynagrodzeń prokuratorów w latach 2021 -2022 i za zasadny należy uznać postulat ochrony prawa prokuratora do wynagrodzenia w corocznie ustalanej obiektywnej wysokości, pozostającej w ścisłej relacji do przeciętnego wynagrodzenia. W tym stanie rzeczy Sąd uwzględnił żądanie pozwu, odstępując od zastosowania art. 14 ust. 1 ustawy z 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 i art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022. W konsekwencji należało przyjąć, że wynagrodzenie należne jeszcze (dodatkowo) powodowi za lata 2021 -2022 stanowiło różnicę między wynagrodzeniem ustalonym na podstawie przepisów Prawa o prokuraturze a wynagrodzeniem wypłaconym za wskazany w pozwie okres. Jeśli zaś chodzi o wysokość zasądzonych na rzecz powoda kwot, to Sąd w całości oparł się w tym względzie na załączonych do odpowiedzi wyliczeniach, których co do zasady strona powodowa nie, co znalazło wyraz w punkcie 1 wyroku. Sąd w punkcie 4 oddalił w niewielkim zakresie żądanie pozwu co do należności za styczeń 2021 roku oraz kwiecień 2021 roku w zakresie wyrównania wynagrodzenia, albowiem żądania w tym zakresie były nieznacznie zawyżone.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 9 § 1 k.p. w zw. z art. 85 § 1 k.p. w zw. z art. 300 k.p. Wymagalność roszczeń nie była kwestionowana w zakresie żądania wyrównania wynagrodzenia za pracę. Stąd też o odsetkach w tym zakresie orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu.

Na uwzględnienie zasługiwało również żądanie powoda w zakresie wyrównania dodatkowego wynagrodzenia rocznego, o czym orzeczono w punktach 2 i 3 wyroku. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników sfery budżetowej (tekst jednolity: Dz.U. z 2023 r. poz. 1690, ze zm.) dodatkowe wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5 % sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie, uwzględniając wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy. Jak zatem wynika z literalnego brzmienia przytoczonego powyżej przepisu, nieprawidłowo wypłacone powodowi miesięczne wynagrodzenie spowodowało nieprawidłowe wypłacenie dodatkowego wynagrodzenia rocznego, gdyż podstawę obliczenia dodatkowego wynagrodzenia rocznego stanowi m.in. wynagrodzenie miesięczne. W zakresie dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2021 r. żądanie powoda było zawyżone względem wyliczeń pozwanej stąd też sąd zasądził z tego tytułu na jego rzecz kwotę 594,99 zł, a w pozostałym zakresie powództwo w punkcie 4 wyroku oddalił, a za rok 2022 Sąd zasądził na rzecz powoda kwotę 1528,30 zł, a zatem dokładnie taką kwotę jaką żądał powód, gdyż była ona o grosz niższa niż ta, której mógł się domagać.

W zakresie odsetek od kwoty wyrównania wynagrodzenia rocznego za lata 2021 i 2022 roku Sąd miał na uwadze treść art. 5 ust. 2 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej, zgodnie z którym wynagrodzenie roczne wypłaca się, nie później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie. Tym samym, pozwana pozostawała w opóźnieniu z wypłatą dodatkowego wynagrodzenia rocznego począwszy od dnia 1 kwietnia 2022 roku i odpowiednio od 1 kwietnia 2023 roku. Żądanie przez powoda odsetek od dnia wcześniejszego, czyli odpowiednio od 31 marca 2022 roku i od 31 kwietnia 2023 roku należało oddalić w punkcie 4 wyroku.

O rygorze natychmiastowej wykonalności orzeczono w punkcie 5 na podstawie stosowanym per analogiam art. 477 ² § 1 k.p.c. , zgodnie z którym zasądzając należność pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy, sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika.

W sentencji wyroku nie znalazło się orzeczenie w zakresie rozliczenia kosztów sądowych. W tym przedmiocie należy mieć na względzie, że powód z mocy art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy z 28 lipca 2005 r. zwolniony był od kosztów sądowych. Z kolei wydane rozstrzygnięcie co do zasady uzasadniałoby obciążenie pozwanego obowiązkiem ich zwrotu na podstawie art. 113 ust. 1 tej ustawy, niemniej zgodnie z art. 94 ustawy, Skarb Państwa nie ma obowiązku uiszczania opłat. Dla zwolnienia Skarbu Państwa od obowiązku ponoszenia opłat nie ma znaczenia, czy na podstawie przepisów regulujących postępowania odrębne jednostki, o których stanowi art. 67 § 2 zdanie pierwsze k.p.c., występują jako samodzielne podmioty postępowania cywilnego (zob. art. 460 § 1 k.p.c.). Dlatego zwolnienie od obowiązku ponoszenia opłat w sprawach z zakresu prawa pracy dotyczy również samej Prokuratury Okręgowej w Katowicach, która w procesie personifikuje Skarb Państwa jako jego statio fisci, mimo że w postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu prawa pracy Prokuratura Okręgowa w Katowicach występuje jako pracodawca i ma własną zdolność sądową oraz własną zdolność procesową (art. 460 ab initio k.p.c., uchwała Sądu Najwyższego z 8 stycznia 2008 r., II PZP 8/07).

Sędzia Magdalena Niemiec