Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 128/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

CZĘŚĆ WSTĘPNA

Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 26 lutego 2024 r., w sprawie o sygn. akt

III Ko 831/24.

Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

Granice zaskarżenia

Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☒ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

Wnioski

Uchylenie

Zmiana

Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

Ustalenie faktów

Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

Ocena dowodów

Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Prokurator na podstawie art. 425 § 1 i 2 k.p.k. i art. 444 § 1 k.p.k., zaskarżył wyrok w części zasądzającej zadośćuczynienie na niekorzyść wnioskodawców.

Na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. i art. 438 pkt 1a k.p.k. wyrokowi temu zarzucił:

- obrazę przepisów prawa procesowego, tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 8 ust. 5 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, a polegającą na przekroczeniu zasady swobody oceny dowodów oraz dokonanie jej bez uwzględnienia zasad prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego i w efekcie dowolne i bezpodstawne uznanie, że brak jest dowodów na świadomą współpracę K. Ł. (1) z organami bezpieczeństwa PRL, w sytuacji, gdy nawet szczątkowe informacje wynikające z dokumentacji milicyjnej oraz IPN w koniunkcji z okolicznościami dot. warunków życia ww. wskazanymi w zeznaniach członków rodziny pozwalały uznać bez wątpliwości, iż współpraca K. Ł. (1) z organami bezpieczeństwa miała charakter rzeczywisty i tajny.

Zarzut Prokuratora dotyczący obrazy przepisów prawa procesowego, tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 8 ust. 5 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego zdaniem Sądu Apelacyjnego jest niezasadny.

Postępowanie odwoławcze nie dało podstaw do stwierdzenia, że Sąd Okręgowy dopuścił się dowolnej oceny materiału dowodowego w zakresie ustalenia, że brak jest dowodów na świadomą współpracę K. Ł. (1) z organami bezpieczeństwa PRL. Sąd I instancji w prawidłowy sposób zebrał w niniejszej sprawie kompletny materiał dowodowy. W rzeczowym, logicznym i obszernym uzasadnieniu swego orzeczenia Sąd I instancji zaprezentował całokształt dowodów, które zgromadził w toku przeprowadzonego postępowania, następnie wskazał, którym dowodom, w jakim zakresie i dlaczego dał wiarę, którym zaś, w jakiej części, a także z jakich przyczyn, wartości tej odmówił, sumiennie przedstawił dokonane ustalenia faktyczne. W ocenie Sądu odwoławczego zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy został prawidłowo oceniony przez Sąd I instancji z zachowaniem reguł dowodzenia wynikających z przepisu art. 7 k.p.k. z zachowaniem zasady obiektywizmu, ocena jest oceną wszechstronną i obiektywną. Nie narusza granic oceny swobodnej, jest zgodna z zasadami wiedzy i doświadczeniem życiowym oraz nie zawiera błędów faktycznych lub logicznych.

Nie można zgodzić się ze skarżącym, że szczątkowe informacje wynikające z dokumentacji milicyjnej oraz IPN w koniunkcji z okolicznościami dotyczącymi warunków życia K. Ł. (1) wskazanymi w zeznaniach członków rodziny pozwalały uznać bez wątpliwości, iż współpraca K. Ł. (1) z organami bezpieczeństwa miała charakter rzeczywisty i tajny.

Zgodnie z art. 3a ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, współpracą jest świadoma i tajna współpraca z ogniwami operacyjnymi lub śledczymi organów bezpieczeństwa w charakterze tajnego informatora lub pomocnika przy operacyjnym zdobywaniu informacji.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 10 listopada 1998 roku, w sprawie o sygn. K 39/97, orzekł, że dla wyczerpania znamion współpracy w rozumieniu powołanej ustawy niezbędne jest łączne spełnienie pięciu przesłanek:

1) współpraca musi polegać na kontaktach z organami bezpieczeństwa państwa,

2) współpraca musi mieć charakter świadomy, co oznacza, że współpracujący musi zdawać sobie sprawę, że nawiązał kontakt z przedstawicielami jednej ze służb, które wymienia ustawa lustracyjna,

3) współpraca musi być tajna, co oznacza, że współpracujący musi zdawać sobie sprawę, że fakt nawiązania współpracy i jej przebieg ma pozostać tajemnicą,

4) działanie współpracującego musi się wiązać z operacyjnym zdobywaniem informacji przez organy bezpieczeństwa państwa,

5) współpraca nie może ograniczać się do samej deklaracji woli, ale musiała materializować się w świadomie podejmowanych konkretnych działaniach w celu urzeczywistnienia podjętej współpracy.

Sąd Okręgowy w Szczecinie słusznie uznał, że brak jest dowodów w sprawie wskazujących na wyczerpanie wszystkich przesłanek współpracy. W sprawie uzyskano bowiem z IPN tylko fotokopię protokołu nr (...) zniszczonych teczek personalnej i teczki pracy tajnego współpracownika J. (...) (k. 145) oraz fotokopię karty rejestracyjnej z Wydziału C (...) w S. (k.143). Nie ma innych dowodów świadczących o współpracy. Udokumentowany jest jedynie fakt zarejestrowania K. Ł. (1) na tajnego współpracownika. Brak jest jednak dowodów potwierdzających świadome nawiązanie przez K. Ł. (1) współpracy, nie ma zobowiązania do współpracy podpisanego osobiście, nie ma dowodów podjęcia kontaktów z funkcjonariuszami organów bezpieczeństwa państwa i potwierdzających by działał w warunkach tajnej współpracy. Nie zachowały się żadne dowody, z których wynikałoby by podjął on rzeczywistą współpracę, by otrzymywał zadania i w wyniku ich realizacji dostarczał informacje, które służyły operacyjnemu ich zdobywaniu i aby informacje te były wykorzystywane przez organy bezpieczeństwa państwa, aby jego działanie wiązało się z operacyjnym zdobywaniem informacji przez organy bezpieczeństwa państwa.

Jako że nie zachowały się akta tajnego współpracownika ani teczka personalna ani teczka pracy, oświadczenia o zobowiązaniu do współpracy czy jakiegokolwiek rodzaju dokument zawierający podpis K. Ł. (1), sąd I instancji prawidłowo uznał, że brak jest dowodów potwierdzających urzeczywistnienie współpracy z organami bezpieczeństwa państwa, a tym samym nie można przyjąć, że wypełniona została przesłanka negatywna z art. 8 ust. 5 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Przywoływane przez apelującego dowody w postaci zeznań świadków – wnioskodawców czy fakt zniszczenia akt oraz zarejestrowanie K. Ł. (1) jako tajnego współpracownika, fakt zatrudnienia go w Wojskowym Przedsiębiorstwie Budowlanym na stanowisku technika budowlanego, zamieszkanie rodziny K. Ł. (1) na ul. (...) ( lokale służb mundurowych i organów bezpieczeństwa), a następnie Placu (...), gdzie wybudował dom ( prestiżowa lokalizacja), także przyjęcie wniosku o paszport celem wyjazdu do W. oraz ustalony w oparciu o zeznania świadków fakt wizyt ww. w siedzibie Wojewódzkiego (...) w S. przy ul. (...) nie dowodzą urzeczywistnienia, zmaterializowania współpracy K. Ł. (1) z organami bezpieczeństwa Państwa. Stanowią one jedynie poszlaki, które nie mogą stanowić dowodów na urzeczywistnienie zmaterializowania współpracy z organami bezpieczeństwa Państwa. Wskazać należy, że wnioskowanie Prokuratora o współpracy K. Ł. (1) z organami bezpieczeństwa Państwa przekracza zasadę wyrażoną w art. 7 k.p.k. Wizyty K. Ł. (1) w siedzibie (...) nie dowodzą, że przekazywał on informacje, ani jakiej treści były te informacje i czy te informacje były wykorzystane w pracy operacyjnej. Są dowodem, że tam bywał. Brak jest jakichkolwiek dowodów w tej materii. Zgodnie z przepisem art. 8 ust. 5 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. Nr 34, poz. 149 ze zm.) osobom, które w jakimkolwiek okresie od dnia 1 stycznia 1944 r. do dnia 31 grudnia 1989 r. prowadziły działalność, która była zaprzeczeniem działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, nie przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wykonania orzeczenia, którego stwierdzono nieważność, albo decyzji o internowaniu, która z mocy prawa została uznana za nieważną. Bez znaczenia jest przy tym to, czy działalność taka miała miejsce przed, czy też po wydaniu takiego orzeczenia albo decyzji (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22.02.2012 r., IV KK 166/11). Skoro zatem brak jest dowodów, aby K. Ł. (1) prowadził działalność, która była zaprzeczeniem działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, w okresie wskazanym w art. 8 ust. 5 ustawy lutowej, przyjąć należy, że nie podejmował działalności będącej zaprzeczeniem działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Wniosek

Prokurator podnosząc powyższe zarzuty, na podstawie art. 427 § 1 i 2 k.p.k. i art. 437 § 1 i 2 k.p.k. wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie I części dyspozytywnej wyroku i pozostawienie bez rozpoznania wniosku w punktach 1,3,5 i 7 tj. w zakresie dochodzonego zadośćuczynienia;

- utrzymanie wyroku w pozostałej części w mocy.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Powody uznania wniosku za niezasadny omówiono powyżej w części 3.1 formularza.

3.2.

Pełnomocnik wnioskodawców w oparciu o art. 425 § 1, 2 i 3 k.p.k., art. 428 § 1 k.p.k., art. 444 § 1 k.p.k. oraz art. 445 k.p.k., wniósł apelację na korzyść wnioskodawców. Na podstawie art. 427 § 1 k.p.k. przedmiotowy wyrok zaskarżył w części, tj.: 1. co do pkt. II oddalającego wniosek w pozostałym zakresie, tj. ponad kwotę 100.000,00 zł zasadzoną w sprawie tytułem zadośćuczynienia za doznana krzywdę przez męża i ojca wnioskodawców - K. Ł. (1) wynikłą na skutek represjonowania go przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości działające na terytorium Polski w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim w okresie od dnia 6 listopada 1944 r. do dnia 27 marca 1945 r., za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego oraz odnośnie odszkodowania w całości.

Na podstawie art. 427 § 2 k.p.k., zaskarżanemu orzeczeniu zarzucił:

I. w zakresie zadośćuczynienia:

1. w oparciu o art. 438 pkt 2 k.p.k., obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 7 k.p.k. poprzez dowolną ocenę dowodów i wyciągnięcie z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wniosków sprzecznych z zasadami prawidłowego rozumowania, doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy i uznanie, że zasądzone zadośćuczynienie w kwocie 100.000,00 złotych spełnia cel i wymogi określone art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (dalej: ustawa lutowa, ustawa rehabilitacyjna) w przypadku krzywd K. Ł. (1), doznanych wskutek represjonowania go przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości działające na terytorium Polski w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim w okresie od 6 listopada 1944 r. do dnia 27 marca 1945 r., w związku z jego działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego;

2.w oparciu o art. 438 pkt 1a k.p.k., obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 445 § 2 k.c. oraz art. 448 k.c., w zbiegu z art. 8 ust. 2a ustawy lutowej, poprzez błędne przyjęcie, że zasądzona kwota zadośćuczynienia w wysokości 100.000,00 złotych zasądzona na rzecz Wnioskodawców jest kwotą odpowiednią w przypadku krzywd K. Ł. (1), z uwagi na trudne warunki w jakich przebywał represjonowany, brutalnej przemocy zarówno psychicznej jak i fizycznej, rozłąki z rodziną czy też narażaniu się na śmierć podczas ucieczki z obozu, podczas gdy wskazane w postępowaniu dowodowym okoliczności dotyczące warunków odbywania tej przymusowej izolacji uzasadniają zasądzenie dalszej, dochodzonej w niniejszym postępowaniu sumy, tj. kwoty 842.975,57 zł jako sumy służącej wyrównaniu odniesionych przez represjonowanego krzywd.

II. w zakresie odszkodowania:

1.w oparciu o art. 438 pkt 1a k.p.k. obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 8 ust. 1 ustawy lutowej w zw. z art. 552 § 1 k.p.k. poprzez ich błędną wykładnię na skutek bezpodstawnego uznania, że w niniejszej sprawie brak podstaw do przyznania odszkodowania za utracone przez K. Ł. (1) dochody, podczas gdy w okolicznościach sprawy wniosek taki jest słuszny i zasadny, a nadto wnioskodawcy wykazali utratę i związek przyczynowy pomiędzy szkodą a doznanymi przez ich męża i ojca represjami;

2. w oparciu o art. 438 pkt 2 k.p.k. obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, art. 322 k.p.c. w zw. z art. 8 ust. 3 ustawy lutowej w zw. z art. 558 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy udowodnienie wysokości szkody materialnej doznanej przez K. Ł. (1) — męża i ojca wnioskodawców z uwagi na znaczny upływ czasu od zaistnienia zdarzenia odszkodowawczego, a w konsekwencji zniszczenie istotnego dla wykazania wysokości szkody materiału dowodowego, było niemożliwe;

Z ostrożności procesowej, co do odszkodowania, wyżej wymienionemu wyrokowi zarzucił:

• błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i przyjęcie, iż „rozważania pełnomocnika wnioskodawców, w zakresie w jakim podaje, że gdyby nie internowanie w obozie wnioskodawca mógłby podjąć zatrudnienie, rozwijać się zawodowo i uzyskiwać godne wynagrodzenie nie przystają do realiów sprawy, wojennego okresu, a także działalności K. Ł. (1) przed internowaniem.”, podczas gdy z prawidłowo ustalonego stanu faktycznego wynika, iż taki stan powodował z uwagi na zatrzymanie pokrzywdzonego niemożność wykonywania pracy, co doprowadziło do straty materialnej w majątku represjonowanego.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja pełnomocnika wnioskodawców i podniesione w niej zarzuty nie zasługiwały na uwzględnienie. Sąd I instancji niewątpliwie w prawidłowy sposób zebrał w niniejszej sprawie kompletny materiał dowodowy. W rzeczowym, logicznym i obszernym uzasadnieniu swego orzeczenia Sąd I instancji zaprezentował całokształt tychże dowodów, które zgromadził w toku przeprowadzonego postępowania, następnie wskazał, którym dowodom, w jakim zakresie i dlaczego dał wiarę, którym zaś, w jakiej części, a także z jakich przyczyn, wartości tej odmówił, sumiennie przedstawił dokonane ustalenia faktyczne. W ocenie Sądu odwoławczego zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy został prawidłowo oceniony przez Sąd I instancji z zachowaniem reguł dowodzenia wynikających z przepisu art. 7 k.p.k. z zachowaniem zasady obiektywizmu, ocena jest oceną wszechstronną i obiektywną. Nie narusza granic oceny swobodnej, jest zgodna z zasadami wiedzy i doświadczeniem życiowym oraz nie zawiera błędów faktycznych lub logicznych. Zarzuty podniesione w apelacji pełnomocnika wnioskodawców w zakresie dotyczącym wysokości zadośćuczynienia sprowadzają się do wytknięcia Sądowi Okręgowemu błędów w ocenie rozmiaru krzywd, jakich doznał K. Ł. (1) na skutek pozbawienia wolności w warunkach i okolicznościach prawidłowo ustalonych przez sąd I instancji. Ustalenie jaka kwota zadośćuczynienia w konkretnych okolicznościach jest "odpowiednia" należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego. Istotne jest to, aby wszystkie relewantne okoliczności sprawy zostały wzięte pod uwagę, jak to ma miejsce w niniejszej sprawie. O rażącym naruszeniu zasad ustalania „odpowiedniego” zadośćuczynienia mogłoby świadczyć np. przyznanie zadośćuczynienia wręcz symbolicznego, zamiast stanowiącego rekompensatę doznanej krzywdy bądź kwoty znacznie wygórowanej, prowadzącej do niestosownego wzbogacenia się tą drogą. W zakresie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę stosuje się art. 445 § 2 Kodeksu cywilnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2001 roku, w sprawie II KKN 351/99; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2008 roku, w sprawie WA 20/08; czy postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2014 roku, w sprawie II KK 221/14). Zadośćuczynienie powinno spełniać funkcję kompensacyjną, mającą na celu przede wszystkim „wyrównanie, przezwyciężenie, złagodzenie cierpień fizycznych i psychicznych, tj. negatywnych doznań, których doznała osoba występująca z roszczeniem. Najistotniejsze jest jednak to, aby zadośćuczynienie było odpowiednie, adekwatne, sprawiedliwe, a więc musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. Nie może być symboliczne. Choć ustalenie, jaka konkretnie kwota jest odpowiednia, należy do sfery swobodnego sędziowskiego uznania, to jednak nie może być to uznanie dowolne, a uwzględniać musi wszystkie okoliczności sprawy i opierać się na czytelnych kryteriach.” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2017 roku, w sprawie III K 81/17). W orzecznictwie podkreśla się, że zadośćuczynienia zasądzane w oparciu o ustawę rehabilitacyjną powinny być znacząco wyższe niż w wypadku tych zasądzanych w oparciu o przepisy k.p.k. Powinno przede wszystkim w sposób zasłużony naprawić wyrządzoną krzywdę i zadośćuczynić, chociaż w finansowy sposób niesprawiedliwości wyrządzonej przez komunistyczną władzę polityczną i sądowniczą. Winno dać również wyraz pamięci osobie, którą poświęcała swój los, walcząc z ówczesnym reżimem i rozliczyć się z czarnymi kartami powojennej historii Polski. Ma także na celu danie świadectwa, że dzisiejsze Państwo Polskie widzi i potępia bezmiar niesprawiedliwości, jakie niosły wyroki pozbawiające wolności osoby zasłużone w walce o niepodległą Polskę. W takich przypadkach obecne Państwo jest obowiązane w sposób wymierny i odczuwalny zrekompensować takie krzywdy. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2015 roku, w sprawie II KK 178/15). Sąd musi mieć na uwadze rozmiar i stopień dolegliwości fizycznych i psychicznych związanych z warunkami izolacji więziennej, rozmiar wykonywanej niesłusznie kary, sposób traktowania w areszcie śledczym i zakładzie karnym oraz ewentualne następstwa tych zdarzeń w postaci np. szkód zdrowotnych. Z istoty zadośćuczynienia wynika, że ustalenie jego wysokości musi uwzględniać wszystkie aspekty doznanej krzywdy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2001 roku, w sprawie WA 44/00).

Jak wynika z uzasadnienia wyroku Sąd I instancji miarkując wysokość zadośćuczynienia i kształtując je na poziomie 100 000 złotych sąd uwzględnił długość okresu pozbawienia wolności, blisko 5 miesięcy, trudne warunki bytowe - pobyt zimą w słabo ogrzewanym budynku, konieczność spania na łóżku zbitym z desek, słabe odżywianie, niepewność co dalszych losów, brak informacji o terminie zwolnienia, obawę przed wywiezieniem w nieznane miejsce, strach o własne bezpieczeństwo, brak możliwości kontaktowania się z bliskimi, fakt, że pozbawienie wolności wynikało z wcześniejszej działalności w AK, co pogłębiało poczucie jego krzywdy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego kwota przyznana wnioskodawcom jest adekwatna do poziomu doznanych krzywd i upokorzeń, stanowi odpowiednią rekompensatę za krzywdy i nie jest rażąco niska czy rażąco wygórowana, a zarazem nie stanowi źródła bezpodstawnego wzbogacenia. Sąd I instancji miał na względzie panujące w społeczeństwie stosunki majątkowe, siłę nabywczą pieniądza i ustalił wysokość zadośćuczynienia za krzywdy na realnym, rozsądnym poziomie, rozważając nie tylko subiektywne doznania represjonowanego, ale także ich obiektywny kontekst historyczny. W świetle powyższego uznać należało, że wyrok Sądu Okręgowego w zakresie wysokości przyznanego na rzecz wnioskodawców zadośćuczynienia jest słuszny.

Zasądzone zadośćuczynienie w kwocie 100.000,00 złotych wbrew twierdzeniom skarżącego spełnia cel i wymogi określone art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Niezasadny jest zarzut dotyczący oddalenia wniosku o zasądzenie na rzecz wnioskodawców odszkodowania.

Postępowanie oparte o ustawę z dnia 23.02.1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego jest postępowaniem inicjowanym przez wniosek uprawnionego, który domagając się odszkodowania, a więc naprawienia szkody majątkowej, w ramach ciążącego na stronie obowiązku wykazania dowodowego zasadności zgłoszonego roszczenia winien wykazać zaistnienie oraz na tyle, na ile jest to możliwe, rozmiar szkody majątkowej. Konsekwencją braku uregulowania na gruncie przepisów Kodeksu postępowania karnego, pojęcia odszkodowania oraz jego zakresu, jest konieczność odwołania się do treści art. 361 § 2 k.c., który stanowi, że w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Odszkodowanie obejmuje zatem szkodę polegającą na stracie, którą poszkodowany poniósł oraz na utracie korzyści, które mógłby uzyskać, gdyby zdarzenia wywołującego szkodę nie było (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15.10.2020 r., II KK 16/20, LEX nr 3097169). Ustalenie utraconych korzyści następuje przy tym w sposób hipotetyczny. W wypadku utraconych dochodów szkodę stanowi równowartość tych środków pieniężnych, które nie weszły do majątku poszkodowanego z tytułu utraconych możliwości zarobkowych. Zgodnie z art.322k.p.c. jeżeli w sprawie o naprawienie szkody, o dochody, o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe, nader utrudnione lub oczywiście niecelowe, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. Wnioskodawcy domagali się tytułem odszkodowania kwoty po 8359,71 złotych.

Wbrew twierdzeniom skarżącego, nie doszło do obrazy art. 438 pkt 1a k.p.k. przepisów prawa materialnego, tj. art. 8 ust. 1 ustawy lutowej w zw. z art. 552 § 1 k.p.k. poprzez ich błędną wykładnię na skutek bezpodstawnego uznania, że w niniejszej sprawie brak podstaw do przyznania odszkodowania za utracone przez K. Ł. (1) dochody. Nie ma żadnych dowodów w sprawie, wnioskodawcy nie wykazali, że przed osadzeniem w obozie w S. K. Ł. (1) osiągał jakiekolwiek dochody, a tym samym, że w wyniku zatrzymania i osadzenia poniósł szkodę z tytułu utraconego zarobku. Również nie wynika ten fakt z jego zeznań złożonych 18 czerwca 2003r. w IPN w S.. K. Ł. (1) został zatrzymany 6 listopada 1944r. w trakcie trwania II wojny światowej, w chwili zatrzymania był żołnierzem II Armii Wojska Polskiego i jak słusznie uznał Sąd Okręgowy nie otrzymywał wynagrodzenia. W momencie ucieczki z obozu działania wojenne nadal trwały, K. Ł. (1) nie mógł więc jak twierdzi pełnomocnik wnioskodawców podjąć pracy zgodnie ze swoim wykształceniem. W tej sytuacji nie było podstaw do zasądzenia odszkodowania i ustalenia jego wysokości za pomocą metody dyferencyjnej, przy zastosowaniu art. 322 k.p.c.

Wniosek

Pełnomocnik wnioskodawców w oparciu o art. 427 § 1 k.p.k. oraz art. 437 § 1 i 2 k.p.k., wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

1. zasądzenie na rzecz wnioskodawców dalszej kwoty 842.975,57 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę oraz kwoty 33.438,84 zł z tytułu odszkodowania za szkodę doznaną przez K. Ł. (1) wskutek represjonowania go przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości działające na terytorium Polski w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim w okresie od dnia 6 listopada 1944 r. do dnia 27 marca 1945 r., za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

2. ewentualnie przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Szczecinie.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Powody uznania wniosku za niezasadny omówiono powyżej w części 3.2 formularza

OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 26 lutego 2024r. r., sygn. akt III Ko 831/22 w zakresie w jakim zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców M. S., W. Ł. (1), A. Ł. i W. Ł. (2) kwot po 25.000 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku, tytułem zadośćuczynienia za krzywdę wynikłą z pozbawienia wolności K. Ł. (1) w okresie od 6.11.1944 r. do 27.3.1945r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty oraz w zakresie, w którym oddalono wniosek w pozostałym zakresie.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Patrz punkt 3.1. i 3.2.

Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Punkt II

Zgodnie z treścią art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego postępowanie jest wolne od kosztów sądowych. Należało zatem kosztami postępowania odwoławczego obciążyć Skarb Państwa.

PODPIS

SSO del. do SA Małgorzata Puczko SSA Stanisław Kucharczyk SSA Andrzej Olszewski

Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 26 lutego 2024r. r., sygn. akt III Ko 831/22 w zakresie w jakim zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców M. S., W. Ł. (1), A. Ł. i W. Ł. (2) kwot po 25.000 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku, tytułem zadośćuczynienia za krzywdę wynikłą z pozbawienia wolności K. Ł. (1) w okresie od 6.11.1944 r. do 27.3.1945r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty oraz w zakresie, w którym oddalono wniosek w pozostałym zakresie.

Prokurator zakwestionował wyrok w części zasądzającej zadośćuczynienie na rzecz wnioskodawców.

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

Zmiana

Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

2

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawców

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 26 lutego 2024r. r., sygn. akt III Ko 831/22 w zakresie w jakim zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców M. S., W. Ł. (1), A. Ł. i W. Ł. (2) kwot po 25.000 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku, tytułem zadośćuczynienia za krzywdę wynikłą z pozbawienia wolności K. Ł. (1) w okresie od 6.11.1944 r. do 27.3.1945r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty oraz w zakresie, w którym oddalono wniosek w pozostałym zakresie.

Pełnomocnik wnioskodawców zakwestionował wyrok w części oddalającej wniosek o zasądzenie na rzecz wnioskodawców zadośćuczynienia ponad kwotę 100 000 złotych oraz w części oddalającej wniosek w części dotyczącej odszkodowania.

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

Zmiana