Pełny tekst orzeczenia

Warszawa, dnia 20 grudnia 2024 r.

Sygn. akt VI Ka 419/23

1

2WYROK

2.1W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

3Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

4 Przewodniczący: SSO Tomasz Morycz

5protokolant sądowy Justyna Kutnikowska

6przy udziale prokuratora Agaty Stawiarz

7po rozpoznaniu dnia 17 listopada 2023 r., 17 stycznia 2024 r. i 17 grudnia 2024 r.

8sprawy S. H., s. R. i J., ur. (...) w W.

9oskarżonego o przestępstwa z art. 270 § 1 kk, art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 § 1 kk

10na skutek apelacji wniesionych przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego i prokuratora

11od wyroku Sądu Rejonowego w Legionowie

12z dnia 23 stycznia 2023 r. sygn. akt II K 200/22

I. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1. uchyla rozstrzygnięcia o karze łącznej z punktu II i obowiązku naprawienia szkody z punktu III;

2. uniewinnia oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 § 1 kk, kosztami procesu w tym zakresie obciążając Skarb Państwa;

II. w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III. zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 100 (sto) złotych tytułem opłaty w sprawie;

IV. kosztami procesu w postępowaniu odwoławczym obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Formularz UK 2

Sygnatura akt

VI Ka 419/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Legionowie z dnia 23 stycznia 2023 r. w sprawie o sygn. akt II K 200/22

1.2  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

uchylenie

Zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Wskazać oskarżonego.

Wskazać fakt.

Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód.

S. H.

Dotychczasowa karalność

Sytuacja majątkowa

Karta karna - k.231-231v

Informacja e - (...) k. 227

S. H.

1. Oskarżonego i pokrzywdzoną łączyła złożona relacja, początkowo wyłącznie zawodowa, a następnie uczuciowa. Początkowo zainteresowanie pokrzywdzonej schlebiało oskarżonemu, jednak z czasem, kiedy przyjeżdżał do niej coraz częściej i coraz więcej czasu poświęcał jej, a nie pracom, nie uzyskując dochodów, stało się problemem. Wskutek tego zaczął się wobec niej dystansować.

2. Oskarżony chciał wykonać prace będące przedmiotem niniejszej sprawy, na które pobrał zaliczki, jednak złożone relacje stron, inne prace, które zaniedbał i oczekiwanie na załatwienie wszystkich formalności, a następnie postawa pokrzywdzonej, która wezwała go do zapłaty i złożyła zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, spowodowały że ostatecznie tego nie zrobił. Tym bardziej, że oskarżony i pokrzywdzona nie rozliczyli się z wykonanych uprzednio prac, których było dużo i których zakres ciągle ewoluował.

3. Inne osoby, w tym świadek D. B. i Ł. W., zgłaszali zastrzeżenia do oskarżonego, a niektórzy byli niezadowoleni z wykonywanych przez niego usług. Pokrzywdzona zawarła ugodę ze świadkiem Ł. W., z którym rozmawiała na temat relacji z oskarżony, a który zwrócił jej pieniądze za sporządzenie dokumentacji dotyczącej prac będących przedmiotem niniejszej sprawy, jaka ostatecznie nie została wykorzystana.

4. Świadkowie D. B. i Ł. W. mieli zastrzeżenia do oskarżonego, jednak nie czuli się przez niego oszukani. W przypadku tego pierwszego oskarżony wykonał, choć z opóźnieniem, zdecydowaną większość i nie był mu winien żadnych pieniędzy. W przypadku tego drugiego oskarżony poprosił go o pomoc przy sporządzeniu dokumentacji dotyczącej prac będących przedmiotem niniejszej sprawy, której nie złożył i która ostatecznie nie została wykorzystana, doprowadzając do zwrotu pieniędzy pokrzywdzonej.

5. Pokrzywdzona wypłacała pieniądze w okresie od kwietnia do lipca 2021 r.

Częściowo zeznania oskarżycielki posiłkowej - k.248-251, 351, wyjaśnienia oskarżonego - k.351-352, zeznania świadka D. B. - k.348-350, zeznania świadka Ł. W. - k.350-351

Wyjaśnienia oskarżonego - k.351-352

Wydruki korespondencji - k.255-257, 260-261, ugoda - k.258-259

Zeznania świadka D. B. - k.348-350, zeznania świadka Ł. W. - k.350-351

Wydruki potwierdzeń transakcji - k.272-291

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Wskazać oskarżonego.

Wskazać fakt.

Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód.

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Wskazać fakt

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu.

Dotychczasowa karalność

Sytuacja majątkowa

Karta karna

Informacja e - (...)

Dokumenty sporządzone przez uprawnione osoby i podmioty. Nie były kwestionowane i nie budziły żadnych wątpliwości.

Relacja oskarżonego i pokrzywdzonej

Częściowo zeznania oskarżycielki posiłkowej, wyjaśnienia oskarżonego, zeznania świadków D. B. i Ł. W.

Oskarżony i pokrzywdzona mieli pełną i bezpośrednią wiedzę w tym przedmiocie. Ich wersje wydarzeń były zbieżne co do tego, że nie były to wyłącznie relacje łączące inwestora z wykonawcą, ale w grę wchodziły uczucia. Różniły się jedynie ich oceną, która w przypadku pokrzywdzonej miała ścisły związek z niewykonaniem przez oskarżonego prac będących przedmiotem niniejszej sprawy. O ile jednak ona była u siebie i miała źródło utrzymania, chcąc spędzać czas z oskarżonym, o tyle dla niego była to przede wszystkim praca. Większego zaangażowania pokrzywdzonej, które mogło być dla oskarżonego zbyt szybkie i intensywne, przekładając się na zbytnie skupienie się wyłącznie na niej, dowodzi też znajdująca się w aktach sprawy korespondencja sms-owa. Pokrzywdzona pieszczotliwie zwracała się w niej do oskarżonego, ewidentnie chcąc by poświęcał się pracom u niej, a przy okazji także jej dużo czasu. Tym samym to twierdzenia oskarżonego uznano za zgodne z rzeczywistością. Zdaniem Sądu Okręgowego pokrzywdzona była rozczarowana niepowodzeniem relacji z oskarżonym, pochopnie uznając, że dopuścił się przestępstwa na jej szkodę. Co do świadków D. B. i Ł. W. to podczas jednostkowych spotkań z w/w widzieli ich zachowanie wobec siebie i nie mieli wątpliwości, że ich relacje wykraczały poza zawodowe.

Przyczyny niewykonania prac będących przedmiotem niniejszej sprawy

Wyjaśnienia oskarżonego

Oskarżony w sposób spójny, logiczny i nie dający się podważyć wyjaśnił, dlaczego nie wykonał prac będących przedmiotem niniejszej sprawy. Jak już wyżej wskazano, relacje stron były złożone, w pewnym momencie rozwijając się dla oskarżonego w sposób zbyt szybki i intensywny. Ponadto trzeba było poczekać na załatwienie wszystkich formalności w starostwie, na co oskarżony nie miał większego wpływu. Dodatkowo oskarżony zaniedbał inne prace. Pokrzywdzona nie chciała jednak czekać, uznając że wobec niepowodzenia relacji z oskarżonym i nie wykonania prac doszło do oszustwa na jej szkodę, wzywając go do zapłaty i składając zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. W tym momencie nie było już po stronie pokrzywdzonej takiej możliwości, co nie oznacza, że oskarżony nie uczyniłby tego, gdyby upłynęło trochę czasu, opadłyby emocje związane ze sferą uczuciową i dopięto by formalności. Jego wyjaśnienia znalazły potwierdzenie w znajdującej się w aktach sprawy korespondencji sms-owej, dokumentacji związanej z przedmiotem niniejszej sprawy, wezwaniem do zapłaty i zeznaniach świadka Ł. W.. Zastrzeżeń nie budziły też jego twierdzenia co do nie rozliczenia się z wykonanych uprzednio prac, których było dużo i których zakres ciągle ewoluował. Ta kwestia również powinna być bliżej zbadania na ewentualnej drodze cywilnej.

Zgłaszanie zastrzeżeń do oskarżonego przez inne osoby i zawarcie ugody z Ł. W.

Wydruki korespondencji, ugoda

Pokrzywdzona twierdziła, że oskarżony oszukał też inne osoby, na potwierdzenie tego składając wydruki korespondencji. Tymczasem raz, że w większości dotyczyły one innych kwestii niż usługi wykończeniowo - remontowe, dwa że nie zostały zweryfikowane zeznaniami, nie mogąc ich zastępować (po skontaktowaniu się

z I. P. uzyskano od niej informację, że pokrzywdzonymi s córka i zięć, którzy jednak mieszkają za granicą i nie pod ich adresów, bo nie chcą mieć z tym nic wspólnego), a trzy, że świadek D. B. nie potwierdził, że został oszukany, tłumacząc treść swojej wiadomości - odnoszącej się do zamiaru złożenia pozwu zbiorowego - ówczesnym niezadowoleniem z usług oskarżonego. W tym miejscu wskazać należy, że korzystając z tego typu usług, które mają swoją specyfikę wiele osób pochopnie używa słów „oszust”, „złodziej” i tym podobnych, automatycznie łącząc czyjeś nieprawidłowe zachowanie, polegające na opóźnieniu, nie wykonaniu prac lub nie rozliczeniu się, z popełnieniem przestępstw.

Zgłaszanie zastrzeżeń do oskarżonego przez świadków D. B. i Ł. W. i ich powody

Zeznania świadka D. B., zeznania świadka Ł. W.

Świadkowie w sposób spójny, logiczny i nie budzące żadnych wątpliwości przedstawili swoje relacje z oskarżonym. Wprawdzie mieli zastrzeżenia do współpracy z jego osobą, które w przypadku świadka D. B. miały związek z przedłużeniem się wykonania prac, a w przypadku świadka Ł. W. sprowadzały się do zaangażowania w niniejszą sprawę, jednak nie czuli się przez niego oszukani.

Wypłata pieniędzy przez pokrzywdzoną

Wydruki potwierdzeń transakcji

Pokrzywdzona wypłacała pieniądze, jednak nie wiadomo, w jaki sposób je wydatkowała. W szczególności czy przekazała je oskarżonemu na prace będące przedmiotem niniejszej sprawy. Raz, że brak pisemnej umowy, z której wynikałoby, co, kiedy i za ile mało być wykonane, a dwa pokwitowań ich odbioru.

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Wskazać fakt

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu.

Wprowadzenie pokrzywdzonej przez oskarżonego w błąd co do zamiaru wywiązania się z umowy dotyczącej prac będącej przedmiotem niniejszej sprawy, w tym poprzez zdobycie jej zaufania stworzeniem relacji o charakterze uczuciowym, a następnie pobranie od niej zaliczek w łącznej kwocie 41.000 złotych, jak również unikanie jej w celu nie poniesienia odpowiedzialności karnej

Częściowo zeznania oskarżycielki posiłkowej - k.248-251, 351

Twierdzenia pokrzywdzonej w tym zakresie nie znalazły potwierdzenia w żadnym innym obiektywnym dowodzie, wynikając zdaniem Sądu Okręgowego z jej przeświadczenia, że jeśli relacja z oskarżonym nie rozwinęła się w określony sposób, a oskarżony zobowiązał się do wykonania prac i tego nie zrobił w ciągu kilku miesięcy, pobierając zaliczki, to dopuścił się przestępstwa oszustwa. Pokrzywdzona jest osobą dorosłą, wykształconą i doświadczoną. Wprawdzie bardzo szybko zaufała oskarżonemu, jednak było to jej świadomą i dobrowolną decyzją. Zgromadzony materiał dowodowy nie potwierdził, żeby oskarżony czynił w tym celu jakieś szczególne zabiegi. To raczej pokrzywdzonej bardziej zależało na tej relacji i to ona była rozczarowana jej finałem. Jeśli chodzi o łączną kwotę pobranych zaliczek, to wobec braku pokwitowań otrzymania pieniędzy twierdzenia pokrzywdzonej były oczywiście niewystarczające. Także wobec dołączenia wydruków potwierdzeń wypłat. Równie dobrze pobrane środki finansowe mogły być przeznaczone na inne cele. Reasumując, Sąd Okręgowy uznał, że nie można się oprzeć na depozycjach pokrzywdzonej w tym zakresie i poczynić określone ustalenia faktyczne.

STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

Prokurator zaskarżonemu wyrokowi zarzucił obrazę przepisu prawa materialnego, a mianowicie art. 286 § 1 k.k. poprzez nie wskazanie w opisie czynu z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. przypisanego oskarżonemu S. H. znamienia ustawowego w postaci działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

Pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. obrazę przepisów postępowania, mogących mieć wpływ na jego treść, polegających na naruszeniu zasady swobodnej oceny dowodów z art. 7 k.p.k., poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów przez Sąd I instancji przyjmując, że wyjaśnienia oskarżonego S. H. stanowią podstawę do uznania zaistnienia wobec oskarżonego okoliczność łagodzącej w postaci wykazania skruchy, w sytuacji gdy z wyjaśnień oskarżonego wynika, że nie rozumie on w sposób dostateczny błędu w swojej postawie, nie dąży on w sposób dostateczny do naprawienia szkody lub zadośćuczynienia w innej formie oraz przejawia postawę nieapologiczną wobec oskarżycielki posiłkowej;

2. rażącą niewspółmierność orzeczonej wobec oskarżonego S. H. kary, wymierzając mu za czyn opisany w punkcie 2 aktu oskarżenia na podstawie art. 286 §1 k.k. przy zastosowaniu art. 37a § 1 k.k. karę grzywny w wysokości 180 (stu osiemdziesięciu) stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 10 (dziesięć) złotych każda, przy wymiarze której Sąd błędnie przyjął, że okolicznością łagodzącą jest fakt, że oskarżony wykazał skruchę, oraz pominął okoliczności obciążające takie jak: stopień winy oskarżonego uzasadniający skazanie na karę pozbawienia wolności w zawieszeniu, znaczny stopnień społecznej szkodliwości czynu z uwagi na nagminność tego typu występków oraz uprzednią karalność oskarżonego przy jednoczesnym braku chęci naprawienia szkody przez oskarżonego, potrzeby większego spełnienia wobec oskarżonego dyrektywy prewencji szczególnej, zwłaszcza celów wychowawczych i zapobiegawczych z uwagi na nagminność tego typu występków przy jednoczesnym wywoływaniu u pokrzywdzonych szkód, których następnie oskarżony nie naprawia, postawy oskarżonego przejawiającej się brakiem apologiczności wobec oskarżycielki posiłkowej, brakiem dostatecznego zrozumienia błędów swojego zachowania oraz brakiem dostatecznego starania się o naprawienie szkody.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny lub niezasadny.

Apelacje wniesione przez prokuratora i pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej zainicjowały kontrolę instancyjną zaskarżonego orzeczenia, która wykazała jego częściową rażącą niesprawiedliwość w rozumieniu art. 440 kpk. Mając powyższe na uwadze, podniesione przez skarżących zarzuty dotyczące naruszenia prawa materialnego, naruszenia przepisów postępowania i rażącej niewspółmierności kary stały się bezprzedmiotowe. Tym samym nie odnoszono się do nich w dalszej części uzasadnienia, skupiając się na powodach zmiany zaskarżonego wyroku i w konsekwencji uniewinnienia oskarżonego od popełnienia czynu z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 § 1 kk.

Wniosek

Prokurator wniósł o zmianę przedmiotowego wyroku poprzez wskazanie w opisie czynu przypisanego oskarżonemu S. H. i zakwalifikowanego z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. znamienia ustawowego w postaci działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

Pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez usunięcie z kwalifikacji prawnej art. 37a § 1 k.k. zastosowanego w stosunku do czynu opisanego w punkcie 2 aktu oskarżenia z art. 286 § 1 k.k., oraz orzeczenie wobec oskarżonego za czyn opisany w punkcie 2 aktu oskarżenia na podstawie art. 286 § 1 k.k. kary pozbawienia wolności w wymiarze roku, zawieszenie orzeczonej kary na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 72 § 1 pkt 8 k.k. na okres próby 2 lat oraz zobowiązanie oskarżonego do wypełnienia ciążącego na nim zobowiązania do naprawienia szkody w całości poprzez uiszczenie na rzecz pokrzywdzonej I. M. kwoty 41 000 zł.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny lub niezasadny.

Z uwagi na bezprzedmiotowość zarzutów bezprzedmiotowe były również związane z nimi wnioski.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

Wskazać wszystkie okoliczności, które sąd uwzględnił z urzędu, niezależnie od granic zaskarżenia
i podniesionych zarzutów (art. 439 k.p.k., art. 440 k.p.k.).

Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że zaistniała okoliczność przewidziana w art. 440 kpk skutkująca koniecznością zmiany zaskarżonego wyroku i w konsekwencji uniewinnienia oskarżonego od popełnienia czynu z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 § 1 kk. Utrzymanie go w tym zakresie w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności.

Na wstępie wskazać należy, że przesłanką zmiany orzeczenia na korzyść oskarżonego albo uchylenia niezależnie od granic oskarżenia i podniesionych zarzutów jest uznanie sądu odwoławczego, że utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe (art. 440 kpk). Nie jest to samodzielna podstawa orzekania. Przyjęcie jej wymaga wskazania, na czym polega "rażąca niesprawiedliwość". Chodzi tu o zaistnienie jednego z uchybień będących względnymi podstawami odwoławczymi określonymi w art. 438 kpk, które zostały stwierdzone przez sąd odwoławczy poza granicami zaskarżenia i podniesionymi zarzutami i wpłynęły na treść orzeczenia, a ich natężenie jest takie, że w rażący sposób czyni to orzeczenie niesprawiedliwym. Innymi słowy, „rażąca niesprawiedliwość" rozstrzygnięcia związana jest z popełnionym przez sąd pierwszej instancji uchybieniem względnym z art. 438 kpk, którego nie wskazano w środku odwoławczym, a które ma taką wagę, że utrzymanie zaskarżonego orzeczenia w mocy byłoby nie do zaakceptowania.

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy, Sąd Rejonowy dopuścił się rażącego naruszenia przepisów postępowania, w szczególności art. 7 kpk, art. 5 § 2 kpk, art. 167 kpk oraz art. 410 kpk, które miało wpływ na treść orzeczenia poprzez niewyjaśnienie i nieuwzględnienie wszystkich okoliczności sprawy, nie dostrzeżenie nie dających się usunąć wątpliwości i nie rozstrzygnięcie ich na korzyć oskarżonego, jak również dowolną, niepełną i niezgodną z zasadami prawidłowego rozumowania oraz doświadczenia życiowego ocenę zgromadzonego materiału dowodowego, co ostatecznie skutkowało błędem w ustaleniach faktycznych i przyjęciem, że oskarżony dopuścił się popełnienia czynu z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 § 1 kk. W ocenie Sądu Okręgowego było to orzeczenie nie dające się zaakceptować. Po pierwsze, oskarżony i pokrzywdzona zawierali jedynie ustne umowy. Zarówno na wcześniejsze prace, z których oskarżony się wywiązał, jak i na prace będące przedmiotem niniejszej sprawy. Tym samym nie można stwierdzić dokładnie, co, kiedy i za jaką kwotę miało zostać wykonane. Po drugie, nie wiadomo, ile dokładnie pieniędzy pokrzywdzona przekazała oskarżonemu tytułem zaliczki. W aktach sprawy na próżno szukać pokwitowań. Wydruki potwierdzeń wypłat gotówki świadczą tylko o takich czynnościach. Nie wiadomo, czy faktycznie trafiła ona do oskarżonego i w jakiej łącznie wysokości. Tym bardziej, że nie była to jedna wypłata, ale kilka, a według oskarżonego była to kwota niższa niż 41.000 złotych. Po trzecie, nie wiadomo czy oskarżony i pokrzywdzona rozliczyli się za wcześniejsze prace. Tym bardziej, że zajmowali odmienne stanowiska w tym przedmiocie. Nie można wykluczyć, że część przekazanych oskarżonemu środków finansowych w istocie stanowiła bądź powinna stanowić rozliczenie za coś, co już zostało przez niego zrobione. W tym miejscu podkreślić należy dużą ilość różnego rodzaju prac, które wykonał, a których zakres ciągle ewoluował. Tymczasem, o czym mowa była już wyżej, oskarżony i pokrzywdzona wszelkich ustaleń dokonywali ustnie, podczas prowadzonych przez nich rozmów i bez udziału świadków.

Po czwarte, oskarżony twierdził, że wykonał część prac będących przedmiotem niniejszej sprawy, w szczególności wykopy, jak również kupił część materiałów, w szczególności przeszklenia, z których część dostarczył pokrzywdzonej. Jak ponadto wyjaśnił, nie wykonał zlecenia nie dlatego, że nie chciał, ale dlatego, że miał też inne prace, które zaniedbał i nie mógł cały czas skupiać się wyłącznie na pokrzywdzonej. Ponadto jak podał czuł się przez nią osaczony. W tym miejscu wskazać należy, że oskarżonego łączyła z pokrzywdzoną złożona relacja. Początkowo wyłącznie zawodowa, a następnie, co potwierdziły relacje obu stron, zeznania świadków i korespondencja sms-owa, uczuciowa. W efekcie, co zauważył oskarżony i co jest wielce prawdopodobne, dochodziło do sytuacji, że bywał tam coraz częściej i coraz więcej czasu poświęcał pokrzywdzonej, której nie potrafił odmówić, a nie pracom. Powyższe nie przekładało się na dochody, których potrzebował do swojego utrzymania i co powodowało, że początkowo schlebiająca mu relacja stała się problemem. Sąd Rejonowy nie dostrzegł tych okoliczności. Było to o tyle istotne, że relacja oskarżonego z pokrzywdzoną nie ewoluowała, zostając zerwana i przekładając się na dokonywaną przez pokrzywdzoną ocenę oskarżonego. Nie tylko w kontekście jego uczuć, ale również zleconych prac, w szczególności pod kątem wyczerpania znamion przestępstwa oszustwa.

Po piąte, oskarżony i pokrzywdzona poznali się w marcu 2021 r., a już w kwietniu 2021 r. oskarżony miał się podjąć wykonania prac będących przedmiotem niniejszej sprawy, pobierając zaliczki na ten cel. Przy czym według pokrzywdzonej nie było to jednorazowe, ale kilkukrotne, trwając przez kilka miesięcy, do około czerwca/lipca 2021 r. Zdaniem Sądu Okręgowego było to świadomą i dobrowolną decyzją pokrzywdzonej, będącej osobą dorosłą, wykształconą i doświadczoną. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika, żeby oskarżony czynił w tym celu jakieś szczególne zabiegi. Tak w zakresie prac, jak i relacji. Co więcej, po otrzymaniu pieniędzy oskarżony nadal utrzymywał kontakt z pokrzywdzoną, nadal wykonując szereg prac na jej rzecz. Po szóste, zdecydowano że prace będące przedmiotem niniejszej sprawy zostaną poprzedzone sporządzeniem i złożeniem dokumentacji do właściwego starostwa. Oskarżony nie mógł tego zrobić, więc zlecono to świadkowi Ł. W.. Dokument w tym przedmiocie opatrzono datą 18 czerwca 2021 r. Wprawdzie nie został wówczas złożony, albowiem w/w świadek o tym zapomniał, a później pokrzywdzona zrezygnowała z realizacji - uznając że została oszukana, wzywając oskarżonego i w/w świadka, który według niej miał z nim współdziałać do zapłaty, a następnie składając zawiadomienie o popełnieniu przez nich przestępstwa - jednak przed załatwieniem wszystkich formalności oskarżony, który nie miał na nie wpływu, nie mógł przystąpić do zasadniczej części prac. Nie można wykluczyć, że gdyby zostało to zrobione, to oskarżony by je wykonał. Zwłaszcza, jeśli upłynęłoby trochę czasu i opadłyby emocje związane ze sferą uczuciową. Po siódme, chociaż oskarżony podrobił podpis pokrzywdzonej na dokumencie, który miał zostać dołączony do dokumentacji sporządzonego przez w/w świadka, co stanowiło przestępstwo z art. 270 § 1 kk, jednak raz że uczynił to w jej interesie - pokrzywdzona z pewnością sama złożyłaby tam swój podpis, a według niego nie mogła tego wtedy uczynić i chciał nadać sprawie bieg - a dwa, że nie oznacza to automatycznie popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 § 1 kk.

Po ósme, wprawdzie w postępowaniu przygotowawczym oskarżony przyznał się do winy, odnosząc to do obu czynów, to nie jest to okoliczność przesądzająca. Tym bardziej, że tak jak zresztą pokrzywdzona mógł nie dostrzegać różnicy pomiędzy niewykonaniem zlecenia i nie rozliczenia się z pieniędzy a przestępstwem oszustwa. Potwierdziło to jego stanowisko w postępowaniu sądowym, kiedy wyjaśnił przyczyny tego stanu rzeczy. Po dziewiąte, czyn z art. 286 § 1 kk jest przestępstwem, które można popełnić tylko umyślnie. W dodatku w formie zamiaru bezpośredniego kierunkowego, który musiałby istnieć już w chwili zawarcia umowy. Mając powyższe na uwadze, w ocenie Sądu Okręgowego nie sposób uznać, żeby oskarżony umyślnie wprowadził pokrzywdzoną w błąd co do zamiaru wykonania prac będących przedmiotem niniejszej sprawy w celu uzyskania korzyści majątkowej jej kosztem. Brak na to wystarczających dowodów. Po dziesiąte, twierdzenia pokrzywdzonej, że oskarżony oszukał też inne osoby nie potwierdziły się w depozycjach osób przesłuchanych w postępowaniu odwoławczym. Świadek D. B. wskazał, że oskarżony wywiązał się z umowy, jaką z nim zawarł i choć zrobił to z opóźnieniem, co wywołało u świadka zdenerwowanie i zniecierpliwienie, to zrobił to na wysokim poziomie. Wprawdzie w/w słyszał o tym, że inni klienci mieli do oskarżonego pretensje, zamierzając złożyć pozew zbiorowy, jednak sam fakt opóźnienia prac, niewykonania prac czy niesatysfakcjonującego efektu prac nie jest tożsamy z popełnieniem przestępstwa oszustwa. Zdaniem Sądu Okręgowego pokrzywdzona powinna dochodzić swoich praw na drodze cywilnej. Uniewinnienie oskarżonego nie oznacza bowiem, że nie musi rozliczyć się z otrzymanych pieniędzy. Tym bardziej, że ostatecznie nie wykonał prac będących przedmiotem niniejszej sprawy i nie sposób sobie wyobrazić, żeby z uwagi na negatywne ocenianie jego osoby przez pokrzywdzoną było to jeszcze możliwe. Niemniej, cele postępowania karnego są odmienne i nie powinno być ono wykorzystywane jako zastępcza lub dodatkowa droga rozstrzygania tego typu sporów.

Jak słusznie stwierdził Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 17 września 2024 r. w sprawie o sygn. akt II AKa 178/24, podstawowym kryterium rozgraniczenia przestępstwa oszustwa (art. 286 § 1 kk) od niewywiązania się ze zobowiązania o charakterze cywilnoprawnym jest wykazanie, że w chwili zawierania zobowiązania (umowy) sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, tj. dążył do uzyskania świadczenia przez wprowadzenie w błąd lub wyzyskanie błędu co do okoliczności mających znaczenie dla zawarcia umowy mając świadomość, że gdyby druga strona umowy znała rzeczywisty stan, nie zawarłaby umowy w ogóle lub nie zawarłaby umowy na tych warunkach, na jakich została zawarta. Jak z kolei wskazał Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 8 lutego 2023 r. w sprawie o sygn. akt II AKa 250/22, typ czynu z art. 286 § 1 kk ma charakter w całości umyślny. Warunkiem pociągnięcia do odpowiedzialności za wymieniony czyn jest umyślne wprowadzenie w błąd oraz umyślne doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Brak któregokolwiek z tych elementów dekompletuje ustawowe znamiona omawianego typu czynu zabronionego. Warunkiem pociągnięcia oskarżonego do odpowiedzialności za czyn z art. 286 § 1 kk jest ustalenie, że w chwili zawierania umowy działał z zamiarem bezpośrednim wprowadzenia w błąd oraz zamiarem bezpośrednim doprowadzenia pokrzywdzonego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. W zaistniałej sytuacji nie tyle uprawnieniem, co obowiązkiem Sądu Okręgowego było uniewinnienie oskarżonego od popełnienia czynu z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 § 1 kk. Tym bardziej zważywszy na ustną formę umowy, brak pokwitowań odbioru zaliczek, złożone relacje stron, inne prace oskarżonego i oczekiwanie na załatwienie wszystkich formalności, jak również kierując się treścią art. 5 § 2 kpk nakazującego rozstrzygać wszelkie nie dające się usunąć wątpliwości, których w niniejszej sprawie było bardzo dużo, na korzyść oskarżonego.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.3  1

Przedmiot utrzymania w mocy

Wina i kara w zakresie zarzucanego oskarżonemu czynu z art. 270 § 1 kk.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy.

Rozstrzygnięcie w tym zakresie nie budziło żadnych wątpliwości. Zresztą zarówno skarżący, jak również oskarżony i jego obrońca nie mieli co do tego żadnych zastrzeżeń. Odnosiły się one jedynie do czynu z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 § 1 kk. Jednocześnie Sąd Okręgowy, w przeciwieństwie do w/w czynu, nie znalazł podstaw do zastosowania art. 440 kpk. Oskarżony wyczerpał swoim zachowaniem znamiona tego przestępstwa, podrabiając podpis pokrzywdzonej na dokumencie, który miał być dołączony do dokumentacji sporządzonej przez świadka Ł. W. i złożony do właściwego starostwa przed realizacją prac będących przedmiotem niniejszej sprawy.

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.3.1  1.

Przedmiot i zakres zmiany

Wina w zakresie zarzucanego oskarżonemu czynu z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 § 1 kk i związanego z nim obowiązku naprawienia szkody.

Zwięźle o powodach zmiany.

Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchylił rozstrzygnięcia o karze łącznej z punktu II i obowiązku naprawienia szkody z punktu III, a następnie uniewinnił oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 § 1 kk. Nie powtarzając obszernej argumentacji, która została przedstawiona wyżej wskazać jedynie należy, że ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika, żeby oskarżony wyczerpał znamiona w/w przestępstwa. Tyczyło się to w szczególności winy umyślnej w formie zamiaru bezpośredniego kierunkowego. Wprawdzie Sąd Okręgowy nie był zobligowany do uchylenia rozstrzygnięcia o obowiązku naprawienia szkody, wszak jest to naturalną konsekwencją uniewinnienia, jednak uznał to za zasadne w celu uniknięcia prób wyegzekwowania przez pokrzywdzoną tej należności na drodze karnej.

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

Konieczność umorzenia postępowania

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia.

4.

Konieczność warunkowego umorzenia postępowania

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i warunkowego umorzenia ze wskazaniem podstawy prawnej warunkowego umorzenia postępowania.

5.

art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia z wyroku

Lp.

Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku.

Przytoczyć okoliczności.

6.  Koszty Procesu

Wskazać oskarżonego.

Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku.

Przytoczyć okoliczności.

S. H.

I, III i IV

Z uwagi na uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 § 1 kk Sąd Okręgowy obciążył kosztami procesu w tym zakresie Skarb Państwa. Jednocześnie, z uwagi na uchylenie rozstrzygnięcia o karze łącznej, uniewinnienie od czynu z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 § 1 kk i ostateczne przypisanie jedynie czynu z art. 270 § 1 kk, za który wymierzono karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych 10 złotych każda, zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 100 złotych tytułem opłaty w sprawie. Powyższe rozstrzygnięcia wynikały odpowiednio z treści art. 630 kpk w zw. z art. 632 pkt 2 kpk oraz 627 kpk w zw. z art. 634 kpk. Z kolei wysokość opłaty wynikała z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych. Wprawdzie apelacje skarżących były bezzasadne, jednak z uwagi na ostateczny wynik procesu, do którego doprowadziło zastosowanie art. 440 kpk, jego kosztami w postępowaniu odwoławczym obciążono Skarb Państwa. Powyższe rozstrzygnięcie wynikało z treści art. 630 kpk w zw. z art. 632 pkt 2 kpk

7.  PODPIS

1.4  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Nie wskazanie w opisie czynu jednego ze znamion

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

uchylenie

zmiana

1.5  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

2

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Kara

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

uchylenie

zmiana