Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA – Beata Kozłowska /spr./

Sędzia SA – Ewa Kaniok

Sędzia SO del. – Joanna Zaporowska

Protokolant – st. sekr. sąd. Katarzyna Foltak

po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2012 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa I. Z.

przeciwko Skarbowi Państwa - P. Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w W. i Funduszowi Składkowemu Ubezpieczenia Społecznego Rolników w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 5 stycznia 2012 r. sygn. akt XXIV C 917/09

1. uchyla zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym w stosunku do Skarbu Państwa - P. Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w W. i w tym zakresie postępowanie umarza;

2. oddala apelację w stosunku do Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników w W.;

3. nie obciąża powódki kosztami postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt: I ACa 737/12

Uzasadnienie:

Powódka I. Z., prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą (...) Z. I. w O., pozwem z dnia 10 września 2009 r. wniosła o zasądzenie od Skarbu Państwa - P. Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w W. kwoty 500 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2008 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów procesu.

W uzasadnieniu podała, że Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, reprezentowana przez ówczesnego jej prezesa J. D. (1), działającego w porozumieniu z rolniczymi związkami zawodowymi, zainicjowała akcję zakupu i dystrybucji książek dla dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym z terenów wiejskich i bezpłatnego ich przekazania, jako daru KRUS. P. KRUS zaakceptował propozycję zakupu przedmiotowych książek i zobowiązał się, że Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego sfinansuje ten zakup. W lipcu 2007 r. na spotkaniu P. KRUS i przedstawiciela powódki zawarto ustną umowę zlecenia, na podstawie której powódka zobowiązała się dostarczyć komplety podręczników, zaś P. KRUS zobowiązał się do zapłaty kwoty 500 000 zł natychmiast po wykonaniu zlecenia. Zapłaty miał dokonać Fundusz Składkowy (...). Powódka wykonała zlecenie, natomiast nie otrzymała za wykonanie zobowiązania ustalonego wynagrodzenia.

Pozwany Skarb Państwa - P. Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Pozwany zaprzeczył, aby doszło do zawarcia umowy z powódką, na podstawie której zobowiązałaby się do zapłaty za wydrukowanie i rozprowadzenie podręczników. Pozwany zakwestionował przedstawione przez powódkę dowody w postaci oświadczeń osób trzecich nie zawierające oświadczeń J. P. KRUS oraz wskazał, iż podstawą działania KRUS są zarówno przepisy ustawy, jak i statut, które nie przewidują możliwości finansowania przez KRUS zakupu podręczników. Gdyby doszło do zawarcia takiej umowy, byłaby ona nieważna. Wydatki KRUS są bowiem określone w planie finansowym, a nadto podmiot ten podlega ustawie o zamówieniach publicznych.

Pismem z dnia 27 stycznia 2010 r. powódka wniosła o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Funduszu Składkowego (...) w W., z uwagi na fakt, iż podmiot ten miał być płatnikiem wynagrodzenia powódki, a nadto monitorował wykonanie umowy zlecenia zawartej między powódką a P. KRUS.

Postanowieniem z dnia 3 lutego 2010 r. Sąd Okręgowy wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanego na podstawie art. 194 § 3 k.p.c. Fundusz Składkowy (...) w W..

Pozwany Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników w W. wniósł o oddalenie powództwa i wskazał, iż działa na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz statutu, które nie przewidują możliwości finansowania zakupu podręczników i ściśle określają cele, jakie pozwany może finansować. Umowa zawarta z powódką byłaby zatem nieważna jako sprzeczna z ustawą. Pozwany przyznał, iż statut Funduszu przewiduje możliwość udzielenia wsparcia organizacjom społecznym rolników i ich rodzin po przeprowadzeniu określonej procedury, która jednak w niniejszej sprawie nie miała miejsca, zaś powódka nie jest podmiotem, który byłby uprawniony do ubiegania się o wsparcie finansowe akcji. Pozwany zaprzeczył zatem, aby doszło do zawarcia z powódką umowy oraz wskazał, że fakt uczestnictwa w rozmowach na temat akcji dystrybucji podręczników P. KRUS J. D. (1), pełniącego jednocześnie funkcję jednoosobowego zarządu pozwanego Funduszu, nie oznacza, iż złożył on w imieniu pozwanego oświadczenie woli prowadzące do powstania zobowiązania po stronie pozwanego.

Na rozprawie w dniu 8 grudnia 2011 r. powódka wniosła o solidarne zasądzenie od pozwanych wskazanej w pozwie kwoty wraz odsetkami ustawowymi jak w pozwie oraz kosztami procesu i kosztami postępowania.

Wyrokiem z dnia 5 lipca 2011 roku Sąd Okręgowy oddalił powództwo i zasądził od I. Z. prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą (...) - Z. I. w O. na rzecz Skarbu Państwa - P. Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w W. i na rzecz Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników w W. kwoty po 3 600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. 

Swe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i następujących ocenach prawnych:

W 2006 r. została przeprowadzona pierwsza akcja dystrybucji podręczników szkolnych dla dzieci z terenów wiejskich przez Związek Zawodowy (...), który sfinansował zakup książek w wydawnictwie. W kolejnym roku akcja ta miała zostać powtórzona. W dniu 13 czerwca 2007 r. na spotkaniu z udziałem Ministra Rolnictwa A. L. (1), posła J. M. (1), B. G. (1) po. Przewodniczącej Związku Zawodowego (...) i J. P. Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, (...) przedstawił koncepcję przeprowadzenia akcji przekazania podręczników do szkół. Związek (...) miał zebrać informacje o zapotrzebowaniu, zamówić podręczniki w wydawnictwie, a następnie zająć się ich dystrybucją. Koszt książek miał nie przekroczyć kwoty 1 mln złotych. Na spotkaniu omówiono również możliwość dofinansowania akcji przez Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników w W.. P. KRUS wskazywał, że organizacja społeczna powinna złożyć wniosek w celu uzyskania dofinansowania zakupu.

Po tym spotkaniu J. M. (1) telefonicznie zlecił powódce wydrukowanie książek, zapewniając, iż KRUS zapłaci za podręczniki. Początkowo na podręcznikach miały znaleźć się naklejki z napisem „dar związku” jednak ostatecznie Związek (...) postanowił wykonać logo z napisem „dar KRUS”.

W dniu 3 lipca 2007 r. B. G. (1) w imieniu (...) złożyła wniosek do P. Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o dofinansowanie kwotą 1 mln zł zakupu podręczników szkolnych dla sześciolatków. W piśmie tym zadeklarowała, iż związek zbierze informacje o potrzebach w poszczególnych regionach, zajmie się dystrybucją podręczników oraz zbierze pokwitowania odbioru książek przez szkoły, a także zadeklarowała oznakowanie wszystkich egzemplarzy książek logo KRUS z napisem, iż jest to dar KRUS nieprzeznaczony do sprzedaży.

Podręczniki miały być również zatwierdzone przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Akcja miała być przeprowadzona w lipcu i sierpniu 2007 r. Pismo to wpłynęło do Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników w dniu 5 lipca 2007 r. i zostało skierowane przez Prezesa Zarządu Funduszu do radcy prawnego do zaopiniowania.

W dniu 5 lipca 2007 r. odbyło się kolejne spotkanie z udziałem J. D. (1), w którym uczestniczyli przedstawiciele związków zawodowych: E. G. reprezentująca Solidarność (...) (...) M. S. reprezentujący Związki (...). G. reprezentująca (...). Osoby te wchodziły w skład Prezydium Rady (...) KRUS. Na spotkaniu omówiono kwestę sfinansowania podręczników. Na spotkaniu tym przedstawiciel ZZ Solidarność (...) (...) przedstawił propozycję przeznaczenia kwoty 500.000 zł na zakup podręczników w wydawnictwie (...). Przedstawiciele związków ustalili, iż podręczniki trafią bezpośrednio do placówek, a rolą związków będzie zebranie zamówień, przekazanie ich wydawnictwu, pomoc w dystrybucji oraz zebranie pokwitowań. (...) zaproponował, iż zajmie się dystrybucją 10.000 podręczników. P. KRUS wyrażał akceptację dla akcji oraz potwierdzał możliwość dofinansowania przez Fundusz Składkowy.

Dnia 10 sierpnia 2007 r. powódka otrzymała informacje od związków zawodowych gdzie ma dostarczyć podręczniki i rozpoczęła ich dystrybucję. We wrześniu i październiku 2007 r. B. G. interweniowała w celu uzyskania zapłaty za podręczniki.

W związku z wnioskiem z 3 lipca 2007 r. na początku października 2007r. Dyrektor Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników zwróciła się do (...) o wyjaśnienie, czy podręczniki posiadają atest i czy związek rozpoczął już akcję przekazywania podręczników. W odpowiedzi na to pismo B. G. (1) - po. Przewodniczącego (...) poinformowała, iż do dnia 3 października 2007 r. przekazano 9 000 kompletów książek, zaś pokwitowania są przez związek zbierane. Dnia 5 października 2007 r. ZZ Solidarność (...) (...) poinformował Dyrektora Funduszu, iż nie rozprowadził żadnego kompletu, zaś przekazanie podręczników może nastąpić po podpisaniu porozumienia w sprawie dofinansowania akcji. Takiej informacji udzielił również (...) (...).

Do dnia 13 grudnia 2007 r. przekazano nieodpłatnie podręczniki i książki edukacyjne na kwotę 301 219 zł. Pokwitowania za podręczniki były wystawiane jeszcze w grudniu 2007 r. Fundusz Składkowy nie podjął decyzji w sprawie przyznania dofinansowania. Wniosek (...) pozostał nierozpoznany. W 2008 r. doszło do zmiany na stanowisku Prezesa KRUS i został nim R. K.. Powódka nie otrzymała wynagrodzenia, natomiast wielokrotnie zwracała się do Funduszu i KRUS o wypłatę wynagrodzenia. W 2008 r. na posiedzenie Rady Nadzorczej Funduszu został przygotowany projekt uchwały w sprawie przyznania dofinansowania akcji. Rada Nadzorcza nie podjęła uchwały, zaś jej członkowie odmówili głosowania w tej sprawie, gdyż J. D. (1) nie potwierdził faktu zawarcia porozumienia w sprawie zapłaty za podręczniki.

Dnia 22 lipca 2008 r. powódka wezwała P. KRUS do spełnienia świadczenia w terminie 7 dni. Świadczenie nie zostało spełnione.

(...) Rolniczego (...) działa na podstawie ustawy z 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Podstawą działania Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników jest również ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, zarządzenie z dnia 23 grudnia 1991 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia gospodarki finansowej KRUS oraz sposobu przekazywania środków pieniężnych z Funduszu Ubezpieczenia Społecznego (...) oraz statut. Zgodnie z treścią statutu, działalność Funduszu obejmuje: obsługę finansową ubezpieczeń rolniczych, finansowanie kosztów funkcjonowania Rady Ubezpieczenia Społecznego Rolników (Rady Rolników), finansowanie działalności KRUS, prowadzenie działalności gospodarczej, wykonywanie inwestycji kapitałowych a także udzielanie wsparcia organizacjom społecznym działającym na rzecz rolników i ich rodzin potrzebujących pomocy. Organem uprawnionym do składania oświadczeń woli w imieniu Funduszu jest Zarząd sprawowany jednoosobowo przez P. Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że ustaleń faktycznych dokonał na podstawie dokumentów prywatnych, zeznań świadków oraz zeznań powódki. Dokumenty prywatne w postaci notatek ze spotkań, wniosków, korespondencji oraz protokołów z posiedzeń Rady Nadzorczej Funduszu Składkowego stanowiły wyłącznie dowód tego, że osoba, która je podpisała złożyła oświadczenie zawarte w tym dokumencie. Notatka ze spotkania z dnia 13 czerwca 2007 r. sporządzona przez B. G. stanowiła wyłącznie dowód tego, iż w tym dniu odbyło się spotkanie z udziałem wymienionych w niej osób. Osoby uczestniczące w spotkaniu w tym dniu potwierdziły, iż miało ono miejsce, jednak przebieg spotkania nie ograniczał się wyłącznie do przedstawienia stanowiska Prezesa KRUS-u, jak wynika to z treści notatki. Z zeznań J. M. i J. D. wynikało bowiem, iż na spotkaniu tym została przedstawiona inicjatywa (...) dotycząca dystrybucji podręczników i sposobu jej przeprowadzenia. Kwestia sfinansowania akcji była tylko elementem rozważań, zaś J. D. (1) potwierdził możliwość dofinansowania akcji przez Fundusz Składkowy na wniosek organizacji społecznej. Również notatka sporządzona przez B. G. (1) za spotkania z dnia 5 lipca 2007 r. nie odzwierciedla przebiegu spotkania, w szczególności w zakresie stanowiska P. J. D. (1). Świadek B. G. w trakcie przesłuchania w charakterze świadka zeznała jedynie, iż w rozmowach z nią, jako przedstawicielem związku zawodowego (...), P. KRUS wyrażał dobrą wolę, twierdził, że środki się znajdą, a zapłata nastąpi po spełnieniu wszystkich warunków. Z zeznań świadka nie wynikało, aby P. D. czynił wiążące dla wszystkich stron spotkania ustalenia. Nie była również wiarygodna treść notatki sporządzonej przez R. G. (1) po spotkaniu z P. KRUS-u w dniu 14 kwietnia 2008 r., zgodnie z którą P. KRUS potwierdził decyzję o przeznaczeniu środków finansowych w kwocie 500 000 zł na zakup podręczników i książek edukacyjnych, albowiem z materiału dowodowego zebranego w sprawie nie wynika, aby kiedykolwiek została podjęta decyzja o dofinansowaniu zakupu, przeciwnie, wniosek (...) z dnia 3 lipca 2007 r. o dofinansowanie pozostał nierozpoznany. Na posiedzenia Rady Nadzorczej Funduszu Składkowego w dniach 18 sierpnia i 23 czerwca 2008 r. zostały przygotowane projekty uchwał o przyznaniu dofinansowania, jednak uchwały w tym przedmiocie nie zostały podjęte, co potwierdzają również protokoły z posiedzeń Rady, z których wynika jednoznacznie, iż (...) nie poddała ich pod głosowanie, gdyż P. J. D. nie potwierdził zawarcia jakiegokolwiek porozumienia w tej kwestii.

Oceniając zeznania świadków Sąd Okręgowy wyjaśnił, że nie dał wiary przede wszystkim zeznaniom R. G. (1), występującego jako przedstawiciel powódki, iż w jego obecności odbyło się spotkanie z P. KRUS J. D. (1), na którym J. D., jako jednoosobowy zarząd Funduszu Składkowego, złożył ofertę zakupu podręczników za kwotę 1 mln zł z zasobów Funduszu Składkowego. Na spotkaniu tym miał być obecny również poseł J. M.. Z zeznań R. G. wynikało również, iż złożył ofertę polegającą na obniżeniu ceny za książki do kwoty 500 000 zł. P. KRUS zaakceptował tą propozycję oraz cenę. Świadek zeznał także, iż wiedział o spotkaniu w dniu 13 czerwca 2007 r. i ustaleniach, które wówczas zapadły i na spotkanie, którego daty nie pamiętał, przyszedł przygotowany, z gotową ofertą dotyczącą obniżenia ceny. Według zeznań świadka na spotkaniu ustalono również, iż podręczniki zostaną oznakowane logo KRUS, na prośbę J. D., był to wręcz nakaz Funduszu Składkowego. Treść logo miała uzgadniać B. G. w porozumieniu z Funduszem Składkowym. W ocenie Sądu Okręgowego zeznania świadka R. G. (1) były sprzeczne z zeznaniami J. D. (1), B. G. (1), a także J. M. (1). Świadek J. D. (1) przede wszystkim nie pamiętał spotkania z R. G. (1), zaprzeczył, aby zobowiązywał się w imieniu Funduszu Składkowego do zapłaty za zakup podręczników. Świadek zeznał, iż nie mógł prowadzić żadnych negocjacji ze świadkiem, jak również nie mógł zawrzeć umowy z R. G. (1), ani z wydawnictwem (...), gdyż przekroczyłby swoje kompetencje, zarówno jako P. Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, jak również jako organ Funduszu Składkowego. Jako P. KRUS musiałby ogłosić przetarg. Świadek potwierdził, iż deklarował możliwość dofinansowania akcji organizacjom społecznym, tj. związkom zawodowym, na których wniosek takie dofinansowanie mogło być udzielone. Świadek zaprzeczył natomiast, aby ustalano z nim kształt logo i treść naklejek. Zeznania świadka D. potwierdzają zeznania B. G. (1). Świadek G. potwierdziła, iż wstępna rozmowa na temat akcji miała miejsce w dniu 13 czerwca 2007 r. i brali w niej udział J. D., A. L. oraz J. M.. Następnie odbyło się spotkanie przedstawicieli związków zawodowych, które ustaliły, iż wezmą udział w akcji. Związki ustaliły wówczas sposób jej przeprowadzenia, zaś P. KRUS deklarował możliwość dofinansowania akcji ze środków Funduszu Składkowego. Świadek potwierdziła, iż P. KRUS nie mógł zawrzeć żadnej umowy z wydawnictwem, zaś środki z Funduszu w ramach dofinansowania miał otrzymać związek zawodowy. Zeznania świadka R. G. są także sprzeczne z zeznaniami świadka J. M.. Przede wszystkim świadek R. G. twierdził, iż do spotkania z J. D. doszło na przełomie czerwca i lipca 2007 r., ale przed 3 lipca 2007 r., zaś świadek M. zeznał, iż miało ono miejsce już po spotkaniu związków zawodowych, na którym ustalono kwotę przeznaczoną na zakup książek - 500 000 zł. Posiedzenie związków miało zaś miejsce w dniu 5 lipca 2007 r. Odmienna jest również relacja świadków dotycząca negocjowania ceny. Świadek G. zeznał bowiem, iż J. D. postanowił zakupić podręczniki za kwotę 1 mln zł, a wówczas świadek zaoferował upust cenowy i kwotę 500 000 zł, na co był przygotowany idąc na spotkanie. Świadek J. M. zeznał z kolei, iż to J. D. poinformował o ustaleniach związków zawodowych rolników i zmniejszeniu kwoty przeznaczonej na akcję. Dla świadka M. było to zaskoczenie, ocenił sytuację, jako niezręczną, „rozpoczęła się nieprzyjemna dyskusja” „...wtedy prezes R. G. powiedział, że daje 40 % upust”.

W ocenie Sądu Okręgowego rozbieżności w zeznaniach świadków dotyczące daty spotkania z J. D., którego on sam zresztą nie pamięta, jak również rozbieżności dotyczące przebiegu spotkania i negocjacji cenowych podważają wiarygodność świadków. Ze spotkania nie został sporządzony żaden dokument potwierdzający, iż spotkanie takie w ogóle się odbyło, nie został sporządzony również żaden dokument potwierdzający zobowiązanie P. KRUS i Funduszu Składkowego do zapłacenia powódce wynagrodzenia. Świadek J. M. potwierdził natomiast, iż zlecił powódce wydrukowanie i dostarczenie podręczników, a także wykonanie logo i zaprojektowanie szaty graficznej.

Sąd dał wiarę pozostałym świadkom: M. S. (2), T. S., S. G., E. K. (2), A. K., R. K., gdyż nie było podstaw, aby zeznania tych świadków podważać, miały one znaczenie wyłącznie dla ustalenia, iż wniosek (...) nie został w żaden sposób rozpoznany i w związku z powyższym odbywały się liczne spotkania w celu rozwiązania zaistniałej sytuacji.

Sąd Okręgowy wskazał, że powództwo oparte jest na twierdzeniu, iż doszło do zawarcia umowy zlecenia pomiędzy powódką, a pozwanym P. Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, reprezentującym Skarb Państwa i pełniącym jednocześnie funkcję jednoosobowego zarządu Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników. Na podstawie zawartej umowy P. KRUS miał zlecić powódce wydrukowanie i dostarczenie podręczników dla sześciolatków oraz zobowiązać się do zapłacenia za nie ze środków Funduszu Składkowego. Powód wskazywał, iż między stronami zawarta została umowa dostawy, ewentualnie umowa sprzedaży podręczników.

Umowa jest czynnością prawną dwustronną i obejmuje zgodny zamiar stron skierowany na powstanie, zmianę bądź ustanie skutków prawnych. Do zawarcia umowy niezbędne są zgodne oświadczenia obu stron stanowiące przejaw woli i wyrażające w sposób dostateczny zamiar wywołania skutku prawnego. Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść i cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

W ocenie Sądu Okręgowego materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie daje podstaw do przyjęcia, iż między stronami postępowania doszło do zawarcia umowy. Brak jest podstaw do przyjęcia, aby P. KRUS, pełniący jednocześnie funkcję jednoosobowego zarządu Funduszu, złożył oświadczenie woli, w którym zobowiązałby się do zapłacenia powódce za dostarczenie podręczników.

Elementem przedmiotowo istotnym umowy dostawy jest wytworzenie rzeczy przez dostawcę i jej dostarczenie oraz zobowiązanie do odbioru rzeczy i zapłacenia ceny przez odbiorcę. Z kolei w przypadku umowy sprzedaży, sprzedawca zobowiązuje się do przeniesienia rzeczy na własność i wydania jej nabywcy zaś kupujący obowiązany jest zapłacić umówioną cenę. Jak wynika ze zgromadzonych w sprawie dowodów, inicjatywa przeprowadzenia akcji była inicjatywą związków zawodowych w szczególności (...). Wszelkie ustalenia dotyczące sposobu realizacji akcji rozdawania podręczników były czynione pomiędzy przedstawicielami związków zawodowych. To na spotkaniu w dniu 5 lipca 2007 r. związki ustaliły, iż zajmą się gromadzeniem informacji o zapotrzebowaniu na podręczniki, dystrybucją książek, a następnie zbieraniem pokwitowań. Związki ustaliły również, iż przeznaczą na akcję kwotę 500 000 zł, jednakże warunkiem jej przeprowadzenia było uzyskanie dofinansowania o co zwrócono się do Funduszu Składkowego. Rola P. Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ograniczyła się do wyrażenia akceptacji dla akcji oraz potwierdzenia, iż istnieje możliwość dofinansowania akcji ze środków Funduszu Składkowego na wniosek złożony przez organizację społeczną, przy czym takie deklaracje były składane wyłącznie związkom zawodowym, które mogły ubiegać się na podstawie statutu Funduszu o dofinansowanie, jako uprawnione organizacje społeczne. Zainteresowane związki złożyły takie wnioski, które jednak nie zostały pozytywnie rozpoznane. Wszystkie związki z wyjątkiem (...) zrezygnowały z udziału w akcji wobec braku porozumienia z Funduszem Składkowym w przedmiocie dofinansowania. Wszelkie ustalenia były zatem czynione pomiędzy przedstawicielami związków zawodowych przy udziale P. KRUS przy czym brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, aby P. KRUS składał przedstawicielom związków jakiekolwiek oświadczenia dotyczące zapłaty za podręczniki. Należy wskazać, iż P. KRUS, składając oświadczenie o zakupie podręczników w celu ich bezpłatnego przekazania, działałby z przekroczeniem uprawnień wynikających z ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, która jest podstawą działania zarówno KRUS, jak i Funduszu Składkowego. Umowa sprzeczna z zapisami ustawy byłaby zaś nieważna. Jedyną możliwością uzyskania zapłaty za podręczniki była przewidziana w statucie Funduszu Składkowego możliwość uzyskania dofinansowania zakupu na wniosek organizacji społecznej. Powódka nie mogła zatem zawrzeć umowy z P. KRUS-u lub z Funduszem Składkowym, albowiem zawarcie takiej umowy przekraczałoby kompetencje tych podmiotów. Nigdy również nie doszło do złożenia oświadczenia woli przez pozwanych powódce, którego treścią byłoby zlecenie powódce dostarczenia podręczników i zobowiązanie do zapłaty. Należy także wskazać, iż sama powódka nie była przekonana z kim zawiera umowę. Pierwotnie w pozwie wskazała, iż umowę zawarła ze Skarbem Państwa - P. KRUS, a następnie wskazała na Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników, reprezentowany przez zarząd w osobie J. D. (1).

Na podstawie dokonanych ustaleń faktycznych można natomiast przyjąć, iż doszło do zawarcia umowy między powódką i (...). Powódka zobowiązała się zatem wydrukować i dostarczyć podręczniki, jednakże adresatem jej oświadczenia był wyłącznie (...), który następnie, zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, przeprowadził dystrybucję podręczników oraz zbierał pokwitowania za wykonanie zobowiązania. Związek ten zobowiązał się również do zapłacenia powódce wynagrodzenia z pieniędzy uzyskanych w ramach dofinansowania z Funduszu Składkowego. Mając na uwadze wszystkie wskazane okoliczności, należało orzec jak w wyroku.

Apelację od tego wyroku wniosła powódka.

Zaskarżając wyrok w całości, zarzuciła mu rażącą sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w tej sprawie materiału dowodowego przez całkowicie błędne ustalenie, że pomiędzy dającym zlecenie P. Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników w W. J. D. (1), a powódką, jako przyjmującą zlecenie nie doszło do zawarcia ustnej umowy odpłatnego zlecenia na przygotowanie i bezpłatne dostarczenie dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym ze środowisk wiejskich z terenu całej Polski, podręczników i książek edukacyjnych z zaznaczeniem, że stanowią one dar Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS).

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie w całości powództwa wraz z kosztami sądowymi według norm przepisanych.

Pozwany Skarb Państwa P. Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w W. w odpowiedzi na apelację wniósł o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od powódki na rzecz Pozwanego Skarbu Państwa kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa na podstawie art. 11 pkt 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

Na rozprawie apelacyjnej w dnu 7 grudnia 2012 r. powódka cofnęła pozew w stosunku do Skarbu Państwa P. Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w W. i zrzekła się roszczenia w stosunku do tego pozwanego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż z uwagi na cofnięcie pozwu w stosunku do Skarbu Państwa - P. Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w W., przedmiotem rozpoznania jest jedynie apelacja powódki skierowana wobec oddalenia powództwa wobec drugiego pozwanego - Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników w W..

Apelacja powódki, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie zasługuje na uwzględnienie.

Powódka w swej apelacji zarzuciła rażącą sprzeczność ustaleń Sądu Okręgowego z treścią zebranego w tej sprawie materiału dowodowego przez całkowicie błędne ustalenie, że pomiędzy dającym zlecenie - P. Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników w W. J. D. (1), a powódką, jako przyjmującą zlecenie, nie doszło do zawarcia ustnej umowy odpłatnego zlecenia na przygotowanie i bezpłatne dostarczenie dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym ze środowisk wiejskich z terenu całej Polski, podręczników i książek edukacyjnych z zaznaczeniem, że stanowią one dar Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy są prawidłowe, wobec czego Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne.

W uzasadnieniu wyżej wskazanego zarzutu apelacji powódka wskazała, że już na spotkaniu w dniu 13 czerwca 2007 r. z inicjatywy J. D. (1), prezesa KRUS zapadła decyzja zakupu przez Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników podręczników i książek edukacyjnych dla dzieci w wieku szkolnym za kwotę 1 mln zł, ówczesny Minister Rolnictwa A. L. zaakceptował tę decyzję i stała się ona wiążąca. W ocenie Sądu Apelacyjnego materiał dowodowy zgromadzony w tej sprawie nie daje podstaw do przyjęcia, by na spotkaniu w dniu 13 czerwca 2007 r. zapadły jakiekolwiek ustalenia, z których wynikałoby zobowiązanie pozwanego Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników do zapłaty na rzecz powódki kwoty 500 000 zł, będącej przedmiotem roszczeń powódki w niniejszej sprawie. Przede wszystkim wskazać należy, iż w spotkaniu tym nie uczestniczyła powódka. Powódka nie twierdziła przy tym, by którakolwiek z osób uczestniczących w tym spotkaniu składała oświadczenie woli w imieniu powódki. Już z tej tylko przyczyny nie można uznać by w tym dniu doszło co zawarcia umowy zlecenia pomiędzy powódką a pozwanym Funduszem Składkowym Ubezpieczenia Społecznego Rolników. Opierając się na zeznaniach świadków Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, iż na spotkaniu tym została przedstawiona jedynie inicjatywa (...) dotycząca dystrybucji podręczników i sposobu jej przeprowadzenia. Kwestia sfinansowania akcji była tylko elementem rozważań, zaś J. D. (1) potwierdził możliwość dofinansowania akcji przez Fundusz Składkowy na wniosek organizacji społecznej.

Powódka w uzasadnieniu swej apelacji wskazała również, że na spotkaniu, które odbyło się w lipcu 2007 r., w którym uczestniczył J. D. (1), J. M. (1) i przedstawiciel powódki R. G. (1), doszło do ustalenia trybu i terminu realizacji zawartej na tym spotkaniu umowy, tj. umowy pomiędzy powódką a J. D. (1), będącym P. KRUS i pozwanego Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników, w ramach której zobowiązał się on do bezzwłocznego uregulowania zobowiązań płatniczych wobec firmy powódki.

W ocenie Sądu Apelacyjnego te twierdzenia o poczynieniu wiążących ustaleń i tym samym o zawarciu umowy, są jedynie odzwierciedleniem prezentowanej przez powódkę wersji wydarzeń, jednakże nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym w niniejszej sprawie materiale dowodowym. Również odnośnie spotkania, które miało miejsce 5 lipca 2007 r. Sąd Okręgowy w oparciu o zeznania świadków, głównie zeznania świadka B. G., ustalił, że P. J. D. (1) wyrażał dobrą wolę, twierdził, że środki się znajdą, a zapłata nastąpi po spełnieniu wszystkich warunków. Z zeznań tego świadka nie wynikało, aby P. D. czynił wiążące dla wszystkich stron spotkania ustalenia. Sąd Okręgowy w sposób przekonujący wyjaśnił, dlaczego zeznania świadka R. G. (1), potwierdzającego wersję wydarzeń prezentowaną przez powódkę, nie zasługują na wiarę, wskazując przy tym w sposób szczegółowy na sprzeczności pomiędzy zeznaniami tego świadka oraz pozostałych świadków – J. D. (1), B. G. (1) i J. M. (1). Sąd Apelacyjny w pełni podziela te ocenę, zatem uznać należy, iż prawidłowe są ustalenia Sądu Okręgowego, iż na spotkaniu tym przedstawiciel ZZ Solidarność (...) (...) przedstawił propozycję przeznaczenia kwoty 500.000 zł na zakup podręczników w wydawnictwie (...). Przedstawiciele związków ustalili, iż podręczniki trafią bezpośrednio do placówek, a rolą związków będzie zebranie zamówień, przekazanie ich wydawnictwu, pomoc w dystrybucji oraz zebranie pokwitowań. (...) zaproponował, iż zajmie się dystrybucją 10.000 podręczników, a P. KRUS wyrażał akceptację dla akcji oraz potwierdzał możliwość dofinansowania przez Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników.

Również wskazywany w uzasadnianiu apelacji fakt zaangażowania Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników w nadzór nad dystrybucją podręczników, nie może świadczyć o podjęciu przez pozwany Fundusz zobowiązań finansowych wobec powódki. Zauważyć bowiem należy, iż do pozwanego Funduszu wpłynął wniosek o dofinansowanie kwotą 1 mln zł akcji zakupu i dystrybucji podręczników. W akację tę miały być zaangażowane również inne związki zawodowe. W związku z otrzymanym wnioskiem o dofinansowanie tej akcji Dyrektor Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników zwróciła się do (...) o wyjaśnienie, czy podręczniki posiadają atest i czy związek rozpoczął już akcję przekazywania podręczników. W odpowiedzi na to pismo B. G. (1) – p.o. Przewodniczącego (...) poinformowała, iż do dnia 3 października 2007 r. przekazano 9 000 kompletów książek, zaś pokwitowania są przez związek zbierane. Dnia 5 października 2007 r. ZZ Solidarność (...) (...) poinformował Dyrektora Funduszu, iż nie rozprowadził żadnego kompletu, zaś przekazanie podręczników może nastąpić po podpisaniu porozumienia w sprawie dofinansowania akcji. Takiej informacji udzielił również (...) (...) Zdaniem Sądu Apelacyjnego fakt, iż dwa z trzech wyżej wskazanych związków zawodowych z rozpoczęciem akcji czekały na podpisanie porozumienia w sprawie dofinansowania, daje podstawy do przyjęcia, iż takie właśnie były ustalenia, tj. że ewentualne dofinansowanie będzie przeprowadzone na rzecz związków zawodowych, jako organizacji społecznych - co dopuszczał statut pozwanego Funduszu Składkowego, przy czym udzielenie dofinansowania nastąpi na dotychczas stosowanych zasadach, tj. na podstawie porozumienia zawartego przez Fundusz nie z dostawcą książek, lecz ze związkami zawodowymi, które z kolei byłyby zobligowane do zawarcia stosownej umowy z wydawnictwem. Sam zatem fakt zainteresowania ze strony pozwanego Funduszu Składowego i skierowanie do związków zawodowych prośby o stosowne informacje, wydaje się być uzasadniony, tym niemniej, nie może być odczytywany, jak czyni to powódka, jako świadczący o zawarciu pomiędzy stronami wiążących porozumień, które rodziłyby po stronie powódki roszczenie o zapłatę dochodzonej w niniejszym postępowaniu kwoty, czy też o przystąpieniu przez pozwany Fundusz do realizacji zawartej wcześniej umowy.

Również wskazywane przez powódkę rozmowy czy też podjęte już w 2008 r. próby rozwiązania zaistniałego sporu co do sfinansowania przeprowadzonej już akcji dystrybucji książek, nie świadczą o podjęciu przez pozwany Fundusz wiążących wobec powódki zobowiązań. Niespornym jest przy tym fakt, iż ostatecznie żadne decyzje w tym zakresie nie zostały podjęte przez organy pozwanego Funduszu. Wskazywane przez powódkę projekty uchwał o dofinansowaniu akcji zakupu i dystrybucji książek, zostały przygotowane już po przeprowadzeniu akcji i ostatecznie uchwały te nie zostały podjęte właśnie z uwagi na brak potwierdzenia pojęcia przez pozwany Fundusz wiążących zobowiązań w tym zakresie.

Zauważyć przy tym należy, iż okoliczności w jakich prowadzone były rozmowy na temat planowanej akcji dystrybucji książek były na tyle niekonstruktywne, iż sama powódka miała problem z określeniem z jakim konkretnie podmiotem były czynione, bowiem pierwotnie w niniejszym postępowaniu twierdziła, że umowę zawarła ze Skarbem Państwa reprezentowanym przez P. KRUS, dopiero w toku postępowania zmieniła swe stanowisko i wskazała, że umowę o finansowanie akcji zakupu i dystrybucji książek zawarła z pozwanym Funduszem.

Uznając zatem, iż zarzuty apelacji nie podważyły trafności rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego, Sąd Apelacyjny apelację powódki, jako bezzasadną, oddalił w oparciu o art. 385 k.p.c.

Sąd Apelacyjny postanowił na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążać powódki kosztami postępowania apelacyjnego. Sąd wziął w tym zakresie pod uwagę nie tylko sytuację finansową powódki, lecz również fakt, iż rozmowy w sprawie dofinansowania akcji były prowadzone z osobami piastującymi wysokie stanowiska w administracji państwowej. Żadna z tych osób, wielokrotnie wyrażając pozytywny stosunek do planowanej akcji, w sposób dostatecznie jasny nie uświadomiła powódce zasad, na jakich może odbyć się dofinansowanie akcji, w tym faktu, że dofinansowanie może odbyć się jedynie zgodnie z regułami wynikającymi ze statutu pozwanego Funduszu Składowego, czym osoby te, od których należałoby oczekiwać szczególnej ostrożności w czynionych deklaracjach, przyczyniły się do mylnego wyobrażenia powódki o uzyskaniu wiążącego zapewnienia o tym, że Fundusz Składkowy podjął zobowiązanie do zapłaty za dostarczone książki, czego konsekwencją było wytoczenie niniejszego powództwa.