Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 25 marca 2024r.

Sąd Rejonowy w Opolu, IX Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2024r. w Opolu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku A. P. (1)

z udziałem K. K.

o stwierdzenie nabycia spadku

1.  stwierdza, że spadek po P. P. (1) (synu B. i A., pesel (...)) zmarłym dnia 27 sierpnia 2022r. w O., ostatnio stale zamieszkałym w O., na podstawie testamentu notarialnego z dnia 12 stycznia 2010r. Rep. A nr 160/2010 sporządzonego przed notariuszem D. T. w Kancelarii Notarialnej w O. nabyła siostrzenica spadkodawcy K. K. (córka P. i E., urodzona (...) w O.) w całości z dobrodziejstwem inwentarza (protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu z dnia 16 listopada 2022r.);

2.  kosztami postępowania obciąża strony w zakresie w jakim je poniosły.

Sygn. akt IX Ns 519/22

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni A. P. (1) wnioskiem z dnia 6 września 2022 r. wniosła o stwierdzenie nabycia spadku po swoim ojcu P. P. (1), zmarłym dnia 27 sierpnia 2022 r.. W uzasadnieniu wniosku podniosła, że jest jedynym dzieckiem spadkodawcy, który w dacie śmierci był rozwiedziony. Podniosła również, iż otrzymała od swojej kuzynki K. K. sms z informacją o sporządzeniu przez spadkodawcę testamentu.

Pod sygn. akt I Ns 540/22 K. K. zainicjowała również postępowanie stwierdzenie nabycia spadku po P. P. (1) na podstawie testamentu notarialnego z dnia 12 stycznia 2010r. Rep. A nr 160/2010.

Sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania postanowieniem z dnia 17 października 2022r. ( sygn. akt I Ns 540/22).

Uczestniczka postępowania K. K. w pismem z dnia 20 lutego 2024 r. wniosła o stwierdzenie, że spadek po P. P. (1), zmarłym dnia 27 sierpnia 2022 r. nabyła na podstawie testamentu uczestniczka. Wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od wnioskodawczyni zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wnioskodawczyni pismem z dnia 4 marca 2024 r. wniosła o stwierdzenie, że spadek po P. P. (1) na podstawie ustawy nabyła w całości wnioskodawczyni jako jego córka, a także ustalenie, że testament notarialny z dnia 12 stycznia 2010 r. jest nieważny z uwagi na fakt, że został sporządzony pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści. Nadto, wnioskodawczyni wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od uczestniczki zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zdaniem wnioskodawczyni uczestniczka postępowania miała być jedynie wykonawcą testamentu spadkodawcy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 27 sierpnia 2022 r. zmarł P. P. (1).

W dacie śmierci P. P. (1) był rozwiedziony. P. P. (1) miał jedną córkę - A. P. (1). P. P. (1) nie posiadał innych dzieci, jak również dzieci przysposobionych. Nikt ze spadkobierców nie został uznany za niegodnego dziedziczenia, nikt nie zrzekał się dziedziczenia. W skład spadku nie wchodzi gospodarstwo rolne ani przedsiębiorstwo objęte zarządem sukcesyjnym. W skład spadku pozostałego po spadkodawcy weszły oszczędności, inne składniki majątkowe zostały rozdysponowane przed śmiercią spadkodawcy. Nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia.

dowód: odpis skrócony aktu urodzenia z dnia 6 września 2022 r. k. 7

odpis skrócony aktu zgonu z dnia 6 września 2022 r. k. 8

zapewnienie uczestniczki K. K. i

zapewnienie wnioskodawczyni A. P. (1) k. 59-60

P. P. (1) w latach 1999 – 2007 pozostawał w związku małżeńskim z A. P. (2). Z tego związku urodziła się wnioskodawczyni A. P. (1). Związek małżeński P. P. (1) i A. P. (2) został rozwiązany przez rozwód wyrokiem sądowym z dnia 26 października 2007 r.. Wnioskodawczyni A. P. (1) po rozwodzie rodziców mieszkała wspólnie z ojcem P. P. (1) w należącym do niego mieszkaniu przy ul. (...) w O.. W kwietniu 2022 r. spadkodawca zaręczył się i planował przeprowadzkę do swojej partnerki do T. chciał, by wnioskodawczyni po jego wyprowadzce mogła zamieszkać w mieszkaniu przy ul. (...) w O.. W lipcu 2022 r., gdy odbywał leczenie w szpitalu, mówił córce, że będzie mogła mieszkać w jego mieszkaniu.

dowód: zapewnienie uczestniczki K. K. i

zapewnienie wnioskodawczyni A. P. (1) k.

59-60

opinia RODK z dnia 17 kwietnia 2013 r. k. 106 –

115)

zeznania świadka I. W. (e-protokół z dnia 6 września 2023

r. k. 116 i nast. )

zeznania świadka A. P. (2) (e-protokół z

dnia 6 września 2023 r. k. 116 i nast. )

P. P. (1) bardzo kochał córkę, ale nie miał zaufania do swojej byłej żony, obawiał się, że jeżeli on umrze przed osiągnięciem pełnoletności przez wnioskodawczynię ta straci mieszkanie przez matkę.

W dniu 12 stycznia 2010 r. P. P. (1) sporządził przed notariuszem D. T., w siedzibie jej Kancelarii Notarialnej przy ul. (...) w O. jedyny testament, w którym jako swoją jedyną spadkobierczynię powołał swoją siostrzenicę K. K.. której ufał. Chciał w ten sposób zabezpieczyć córkę przed ewentualną utratą mieszkania.

P. P. (1) pozostawał blisko związany ze swoją siostrą – matką uczestniczki postępowania.

W dniu 17 sierpnia 2022 r. P. P. (1) zawarł z uczestniczką postępowania - K. K. umowę dożywocia dotyczącą mieszkania przy ul. (...) w O. (księga wieczysta Sądu Rejonowego w Opolu nr (...)).

dowód: wydruk księgi wieczystej Sądu Rejonowego w Opolu nr

(...) k. 75 – 79

opinia RODK z dnia 17 kwietnia 2013 r. k. 106 – 115

zeznania świadka I. W. (e-protokół z dnia 6 września 2023

r. k. 116 i nast.)

zapewnienie K. K. i A.

P. k. 60-61

zeznania świadka A. P. (2) (e-protokół z

dnia 6 września 2023 r. k. 116 i nast)

testament notarialny z dnia 12 stycznia 2010 r. k. 27 – 28

protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu notarialnego z dnia 12 stycznia 2010 r.

k.58

Wnioskodawczyni nie wiedziała, że jej ojciec P. P. (1) sporządził testament z dnia 12 stycznia 2010 r., a także że została zawarta umowa dożywocia. W korespondencji smsowej uczestniczka zawiadomiła wnioskodawczynię i jej matkę A. P. (2), że mieszkanie jest stało się jej własnością. Uczestniczka poprosiła wnioskodawczynię o kontakt, gdyby ta chciała zabrać z mieszkania jakieś przedmioty. Poinformowała ją również, że mieszkanie zostanie wynajęte, a wnioskodawczyni otrzyma część dochodów z najmu. Gdy uczestniczka zorientowała się, że z mieszkania zniknęły przedmioty należące do P. P. (1), zmieniła zamek w drzwiach.

Wnioskodawczyni sądziła, że po śmierci jej ojca będzie mogła swobodnie dysponować mieszkaniem przy ul. (...) w O., chciałaby w nim mieszkać. Wnioskodawczyni poczuła się rozżalona całą sytuacją.

dowód: wydruk korespondencji smsowej k. 6, 53 – 57

zapewnienie uczestniczki K. K. k. 60-61

zapewnienie wnioskodawczyni A. P. (1) (protokół z

dnia 16 listopada 2022 r.)

zeznania świadka A. P. (2) (e-protokół z

dnia 6 września 2023 r.)

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny sprawy Sąd ustalił na podstawie wszystkich zaoferowanych przez strony dowodów tj. dowodu z dokumentów, zapewnień spadkowych wnioskodawczyni A. P. (1) i uczestniczki K. K., a także na podstawie dowodu z zeznań świadków w osobach I. W. i A. P. (2). Oceny materiału dowodowego dokonano w sposób wynikający z art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.. Przeprowadzone dowody dały spójny obraz w zasadzie niespornych okoliczności faktycznych sprawy.

Przedmiotem sporu pozostawała ocena prawna tak ustalonego stanu faktycznego i rozsądzenie czy można przyjąć, że spadkodawca sporządził skutecznie ważny testament notarialny i dziedziczenie nastąpi na jego podstawie czy też należy przyjąć, że testament jest nieważny i należy przyjąć ustawowy porządek dziedziczenia. Wnioskodawczyni podnosiła, że testament jest nieważny z uwagi na błąd spadkodawcy.

I tak okoliczności sprawy dały sądowi podstawę do przyjęcia, że spadek po P. P. (1) nabyła na podstawie ważnego testamentu notarialnego z dnia 12 stycznia 2010 r. siostrzenica spadkodawcy K. K..

Na zasadzie art. 926 § 1 k.c. powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Zgodnie z brzmieniem art. 950 k.c. testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego. Jak wynika z art. 945 § 1 pkt 2) k.c. testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści. Wymagane jest zatem, by przyczyną sprawczą rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci był błąd subiektywnie istotny testatora. O doniosłości prawnej błędu decyduje ocena konkretnego stanu faktycznego, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności towarzyszących, dokonywana wyłącznie w kategoriach subiektywnych spadkodawcy. Istotny jest punkt widzenia testatora. Nie można dokonywać oceny w oparciu o obiektywne kryterium rozsądku i racjonalnego działania, przewidziane w regulacji ogólnej błędu (art. 84), ponieważ na gruncie art. 945 § 1 pkt 2 rozstrzygające znaczenie ma subiektywna perspektywa spadkodawcy. W przeciwieństwie do regulacji ogólnej (art. 84) nie jest wymagane, by błąd dotyczył treści czynności prawnej. Mylne wyobrażenie spadkodawcy lub jego brak mogą zatem odnosić się do treści złożonego oświadczenia woli, jak również okoliczności nieobjętych treścią dyspozycji testamentowych, a zwłaszcza motywu działania testatora.

Nie ma znaczenia prawnego niedbalstwo błądzącego, w tym rażące (Balwicka-Szczyrba Małgorzata (red.), Sylwestrzak Anna (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany Stan prawny: 31 marca 2023 r. Autorzy fragmentu: Maciejewska-Szałas Maja). Mylna pobudka nie powoduje z reguły nieważności rozporządzenia ostatniej woli (teza wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 1921 r. Rw 1204/21)

Dodać należy, że zgodnie z art. 1015 § 1 k.c. oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Zgodnie z art. 1015 § 2 k.c. brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Na mocy art. 628 k.p.c. do czynności w postępowaniu spadkowym, które należą do zakresu działania sądów, wyłącznie właściwy jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy (…).Na podstawie art. 671 § 1 k.p.c. za dowód, że nie ma innych spadkobierców, może być przyjęte zapewnienie złożone przez zgłaszającego się spadkobiercę. Zgodnie z art. 671 § 2 pkt 1 i 2 k.p.c. w zapewnieniu zgłaszający się powinien złożyć oświadczenie co do wszystkiego, co mu jest wiadome o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi; oraz o testamentach spadkodawcy. W świetle art. 677 § 1 k.p.c. sąd stwierdzi nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy.

Na mocy art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. ciężar udowodnienia okoliczności faktycznych spoczywa na tym, kto wywodzi z niej skutki prawne. W świetle art. 3 k.p.c. strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody. Zgodnie z art. 13 § 2 k.p.c. przepisy o procesie stosuje się odpowiednio do innych rodzajów postępowań unormowanych w niniejszym kodeksie, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

W ocenie Sądu wnioskodawczyni nie wykazała by spadkodawca P. P. (1) sporządzając testament w dniu 12 stycznia 2010 r. działał pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści. Jak wynika z analizy dość skąpego materiału dowodowego w tym zakresie, a zgromadzonego w sprawie, motywem spadkodawcy do sporządzenia przez niego testamentu było zabezpieczenie interesów finansowych córki poprzez formalne przekazanie mieszkania innej osobie by nie został stracony przez byłą żonę. Spadkodawca nie ufał bowiem swojej byłej żonie, ufał natomiast siostrzenicy K. K., która na czas sporządzania testamentu w 2010r. była w ocenie spadkodawcy właściwą osobą do przejęcia opieki nad jego majątkiem. Na powyższe okoliczności wskazywał jedyny świadek I. W., która miała na ten temat rozmawiać niegdyś ze spadkodawcą, już po sporządzeniu testamentu.

Co istotne dla sprawy, obecnie w skład spadku wchodzą jedynie oszczędności, mieszkanie natomiast które w dacie sporządzania testamentu było własnością spadkodawcy (a które jako składnik majątkowy jest istotne dla wnioskodawczyni) zostało przez niego rozporządzone tuż przed śmiercią umową dożywocia również na rzecz K. K.. Zatem i tak pozostaje poza majątkiem spadkowym spadkodawcy.

Kontynuując za taką interpretacją ostatniej woli spadkodawcy tj. wolnej od błędu przemawia również dostrzegalna logiczna konsekwencja spadkodawcy. Po pierwsze testament nigdy nie został przez niego odwołany, a miał na to od daty sporządzenia sporo czasu, nadto stosownie do zawartej umowy dożywocia po raz kolejny wyraził swoją wolę co do części swojego majątku zawierając ze swoją siostrzenicą umowę dożywocia.

Nadmienić należy, że nieznane są dziś dalsze losy nieruchomości i nie da się wykluczyć, że mieszkanie faktycznie docelowo przypadnie wnioskodawczyni. Obecnie rozporządza nim, jako nowy właściciel uczestniczka postępowania, i jak wynika z okoliczności sprawy również w interesie wnioskodawczyni (uczestniczka zadeklarowała, że będzie dzielić uzyskanym z wynajmu mieszkania dochodem). Także okoliczność braku zaufania do matki wnioskodawczyni nie może przesądzać o błędzie. Samo twierdzenie świadków, że spadkodawca nie wiedział co robi sporządzając testament jest jego subiektywną ich oceną, i w tym zakresie nie może zostać uznane za przesądzające o rzekomym błędzie. Nie zostało w żaden sposób wykazane by świadomość spadkodawcy w dacie sporządzania testamentu była w jakikolwiek sposób zaburzona bądź też działał bez rozeznania znaczenia swojego czynu. Wskazać należy, że zaoferowany przez strony materiał dowodowy nie wykazał bliższych okoliczności sporządzenia testamentu przez spadkodawcę w 2010r. by można było w odmienny sposób ocenić okoliczności wpływające na ewentualny istotny błąd spadkodawcy w tym zakresie. Argumenty wnioskodawczyni sugerujące jakoby K. K. miała być jedynie wykonawcą testamentu są w świetle przedstawionych dowodów są bezpodstawne.

Reasumując spadkodawca sporządzając testament, w ocenie Sądu, nie działał pod wpływem błędu, bowiem sporządzając go był w ocenie Sądu subiektywnie przekonany, że jego działanie jest właściwe z punktu widzenia zamierzonego celu.

Tym samym, orzeczono jak w punkcie I wyroku.

Ponieważ uczestniczka nie złożyła oświadczenia spadkowego, należało stwierdzić na podstawie przywołanych przepisów, że spadek nabyła z dobrodziejstwem inwentarza.

W punkcie II orzeczono na mocy art. 520 § 1 k.p.c..