Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2025 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Radomska-Stęplewska

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2025 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. S.

przeciwko (...)Biuru (...)z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu

z dnia 13 czerwca 2023 r.

sygn. akt V C 44/21

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym kwotę 450 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia rozstrzygającego o kosztach postępowania apelacyjnego do dnia zapłaty.

Małgorzata Radomska - Stęplewska

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2023 r. Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu zasądził od pozwanego (...) Biura (...) z siedzibą w W. na rzecz powoda M. S. kwotę 3.606,33 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 lutego 2017 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 1.656,91 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Apelację od ww. wyroku wniósł pozwany, zaskarżając wyrok w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

I.  naruszenie przepisu postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobody osądu sędziowskiego i wybiórczą ocenę materiału dowodowego polegające na pominięciu, iż zgodnie z treścią dokumentów przedłożonych przez strony i poszkodowany, i powód mieli możliwość ustalenia odpowiedzialności pozwanego za szkodę już w 2016 r., a w konsekwencji błędne przyjęcie, że roszczenia powoda do pozwanego nie uległy przedawnieniu,

II.  naruszenie prawa materialnego poprzez:

1)  niezastosowanie art. 372 k.c. i błędne przyjęcie, że zgłoszenie roszczenia do korespondenta zagranicznego ubezpieczyciela skutkowało przerwaniem biegu terminu przedawnienia roszczenia w stosunku do pozwanego, podczas gdy z uwagi na charakter odpowiedzialności pozwanego (in solidum) zgłoszenie takie wobec pozwanego skutku nie wywołuje,

2)  niewłaściwe zastosowanie art. 819 § 4 k.c. i błędne przyjęcie, że zgłoszenie roszczenia do korespondenta zagranicznego ubezpieczyciela skutkowało przerwaniem biegu terminu przedawnienia roszczenia w stosunku do pozwanego, podczas gdy przepis ten w niniejszej sprawie zastosowania nie znajduje (pozwany nie jest ubezpieczycielem),

3)  błędne zastosowanie art. 123 § 1 pkt 1 k.c. poprzez nieuwzględnienie, iż powód nie dokonał skutecznego przerwania biegu terminu przedawnienia w stosunku do pozwanego przed złożeniem pozwu,

4)  błędne zastosowanie art. 442 ¹ § 1 k.c. poprzez nieuwzględnienie, że powód najpóźniej w grudniu 2016 r. miał wiedzę co do powstania szkody oraz podmiotów odpowiedzialnych za jej naprawienie (w tym co do pozwanego), a w konsekwencji błędne uznanie, że roszczenie nie uległo przedawnieniu przed złożeniem pozwu przeciwko pozwanemu;

5)  niezastosowanie art. 120, 122, 123 w zw. z art. 19 ust 3 ustawy z dnia 22 marca2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych i pominięcie, że pozwany pełni funkcje przewidziane w tej ustawie, posiada osobowość prawną i jest podmiotem odrębnym zarówno od zagranicznego ubezpieczyciela, jak i jego korespondenta, poszkodowany miał możliwość skierowania roszczeń bezpośrednio do pozwanego, a zatem skierowanie roszczenia do korespondenta nie wywołało skutków prawnych w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia w odniesieniu do pozwanego.

Pozwany wniósł o zmianę wyroku Sądu I instancji w punkcie 1. poprzez oddalenie powództwa w całości oraz w punkcie 2. poprzez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania w I instancji według norm przepisanych, a także o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Odpowiedź na apelację wniósł dnia 6 grudnia 2023 r. powód, domagając się jej oddalenia w całości oraz zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Niniejsza sprawa, zgodnie z art. 505 ¹ § 1 k.p.c. była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym. Na etapie postepowania odwoławczego, zgodnie z art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. W niniejszej sprawie przepis ten znalazł zastosowanie.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy rozważył zgłoszony przez pozwanego zarzut naruszenia prawa procesowego w postaci art. 233 § 1 k.p.c. Zarzut ten okazał się nietrafiony na dwóch płaszczyznach. Po pierwsze, Sąd Rejonowy nie pominął w swych rozważaniach faktu wskazanego przez apelującego, szczegółowo ustalając stan faktyczny, w tym sekwencję zdarzeń i czynności uczestników postępowania likwidacyjnego. Po drugie, Sąd Rejonowy istotnie nie wyprowadził wniosku o przedawnieniu roszczenia, jednak stanowiło to konsekwencję dokonanej przez ten Sąd oceny dowodów i ustalenia określonego stanu faktycznego, nie zaś zarzucane przekroczenie granic swobody osądu sędziowskiego i wybiórczą ocenę materiału dowodowego. Ustalenie, że nastąpiło bądź nie przedawnienie roszczenia mieści się w sferze oceny prawnej ustalonych faktów, a nie ustaleń faktycznych bądź oceny dokonywanej przez sąd na podstawie art. 233 § 1 k.p.c. Tym samym, w ocenie Sądu Okręgowego, brak jest podstaw do uznania, że w postępowaniu pierwszoinstancyjnym przekroczone zostały kodeksowe zasady oceny dowodów, według których ocena zebranego materiału powinna być wszechstronna, zgodna z zasadami doświadczenia życiowego i logiczna. Uchybień tym wymogom apelujący nie wykazał. Dokonaną przez Sąd I instancji ocenę zebranego materiału i ustalone na tej podstawie fakty Sąd odwoławczy uznał za własne i uczynił podstawą do dokonania oceny poprawności materialnoprawnej zaskarżonego rozstrzygnięcia, przy uwzględnieniu zarzutów apelującego.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że podstawami normatywnymi mającymi znaczenie dla oceny tych zarzutów – w istocie sprowadzających się do tezy, że roszczenie powoda uległo przedawnieniu – powinny być przepisy ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. 2003 Nr 124, poz. 1152 z późn. zm.; zwanej dalej: „UstUb”), ale także, uwzględniając źródło dochodzonego roszczenia, akt prawny noszący nazwę „Regulamin Wewnętrzny”, stanowiący wielostronną umowę państw członkowskich Unii Europejskiej o przestrzeganiu we wzajemnych stosunkach tego Regulaminu, który w aktualnie obowiązującej wersji wszedł w życie z dniem 1 lipca 2008 r. Celem Regulaminu Wewnętrznego, co wynika jasno z Artykułu 1-Cel, było określenie wzajemnych stosunków między Narodowymi Biurami Ubezpieczycieli i wprowadzenie w ten sposób postanowień Rekomendacji nr 5 przyjętej 25 stycznia 1949 r. przez Grupę Roboczą do spraw Transportu Drogowego Komitetu Transportu Śródlądowego Europejskiej Komisji Gospodarczej Narodów Zjednoczonych, zastąpionej Załącznikiem nr 1 do Ujednoliconej Rezolucji w sprawie ułatwienia Transportu Drogowego (R.E. 4) przyjętej przez Komitet Transportu Wewnętrznego na sześćdziesiątym szóstym posiedzeniu, które odbyło się od 17 do 19 lutego 2004 r., w jej aktualnej wersji (zwanej dalej „Rekomendacją nr 5”). (...) Biuro (...), działając jako biuro narodowe w Systemie Zielonej Karty, realizuje zadania określone w Regulaminie Wewnętrznym. Polska jest członkiem Systemu Zielonej Karty od 1958 roku, a pozwane Biuro reprezentuje Polskę w Systemie od 1 stycznia 2004 r.

Do zadań Biura - zgodnie z art. 122 ust. 1 pkt 2, 4, 6 UstUb - należy m. in. organizowanie likwidacji szkód lub bezpośrednia likwidacja szkód spowodowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez posiadaczy pojazdów mechanicznych zarejestrowanych za granicą posiadających ważne dokumenty ubezpieczeniowe wystawione przez zagraniczne biura narodowe, organizowanie likwidacji szkód lub bezpośrednia likwidacja szkód spowodowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez posiadaczy pojazdów mechanicznych zarejestrowanych w państwach, o których mowa w art. 25 ust. 2 (które to zadanie realizować mogą wyłącznie członkowie Biura), pełnienie funkcji, o której mowa w art. 83 ust. 3 (organu odszkodowawczego). Według art. 123 pkt 2 UstUb, Biuro odpowiada za szkody będące następstwem wypadków, które miały miejsce na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i powstały w związku z ruchem pojazdów mechanicznych, zarejestrowanych w państwach, których biura narodowe podpisały z Biurem umowy o wzajemnym uznawaniu dokumentów ubezpieczeniowych i zaspokajaniu roszczeń, pod warunkiem istnienia ważnej Zielonej Karty wystawionej przez zagraniczne biuro narodowe.

Zgodnie z § 2 statutu PBUK (por. obwieszczenie Ministra Finansów z 20 czerwca 2007r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu statutu Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, t.j. Dz.Urz..MF 2007.7.37 ze zm.), celem Biura jest zagwarantowanie obsługi likwidacyjnej szkód spowodowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez posiadaczy pojazdów mechanicznych zaopatrzonych w zagraniczne tablice rejestracyjne.

W przedmiotowej sprawie, jak ustalił Sąd Rejonowy i co było niesporne – sprawcą wypadku był prowadzący pojazd zarejestrowany w państwie obcym, ubezpieczony u ubezpieczyciela holenderskiego, objęty Systemem Zielonej Karty, co należało uwzględnić przy ocenie charakteru roszczenia i przy rozważaniu zarzutu jego przedawnienia.

Podstawowym celem, jakiemu ma służyć System Zielonej Karty, jest ochrona interesów poszkodowanych w wypadkach drogowych na terenie państw ich miejsca zamieszkania, spowodowanych ruchem pojazdów zarejestrowanych za granicą (por. Dorota Maśniak, Komentarz do art. 122 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, lex.online).

Regulamin Wewnętrzny w sposób szczegółowy reguluje procedurę rozpatrywania roszczeń przez Biuro. Zgodnie z art. 3 ust. 1 Regulaminu, gdy Biuro otrzymuje informację o wypadku, który wydarzył się na terytorium kraju, dla którego jest właściwe, z udziałem pojazdu z innego kraju, przystępuje, bez oczekiwania na formalne roszczenie, do badania okoliczności wypadku. Biuro jest upoważnione między innymi do przyjmowania wezwań w postępowaniu pozasądowym lub sądowym, które mogą pociągać za sobą obowiązek zapłaty odszkodowania. Co istotne, jeżeli Biuro stwierdza w trakcie badania okoliczności wypadku, że został zidentyfikowany ubezpieczyciel pojazdu, którego dotyczy wypadek, i że zgodnie z postanowienia Artykułu 4 został zatwierdzony korespondent tego ubezpieczyciela, przesyła tę informację niezwłocznie temu korespondentowi do dalszego działania (Artykuł 3 ust. 1 Regulaminu Wewnętrznego). Z kolei po otrzymaniu roszczenia, jeżeli został zatwierdzony korespondent ubezpieczyciela, Biuro przesyła roszczenie niezwłocznie temu korespondentowi w celu jego opracowania i uregulowania zgodnie z postanowieniami Artykułu 4 (Artykuł 3. Ust. 2.1 Regulaminu Wewnętrznego). Natomiast w przypadku, gdy nie ma zatwierdzonego korespondenta, Biuro zawiadamia ubezpieczyciela, który wydał Zieloną Kartę lub polisę ubezpieczeniową, lub, jeżeli jest to właściwe, zainteresowane Biuro, że otrzymało roszczenie i będzie je opracowywało lub zorganizuje jego opracowanie przez agenta, którego tożsamość poda również do wiadomości (Artkuł 3 ust. 2.1. Regulaminu).

Biuro jest upoważnione do polubownego uregulowania każdego roszczenia lub do przyjmowania wezwań w postępowaniu pozasądowym lub sądowym, które może pociągnąć za sobą zapłatę odszkodowania (Artykuł 3 ust. 3 Regulaminu Wewnętrznego).

W Regulaminie używane jest i zdefiniowane (Artykuł 2 ust. 4.) pojęcie „korespondent” –oznacza każdego ubezpieczyciela lub inną osobę wyznaczoną przez jednego lub kilku ubezpieczycieli i zatwierdzoną przez biuro kraju, w którym ta osoba jest ustanowiona, w celu opracowywania i regulowania roszczeń wynikających z wypadków dotyczących pojazdów, dla których ubezpieczyciel lub ubezpieczyciele wydali polisę ubezpieczeniową i które to wypadki wydarzyły się w tym kraju.

Jak wynika z wyżej przytoczonych postanowień Regulaminu Wewnętrznego, jeżeli zostaje zidentyfikowany zagraniczny ubezpieczyciel pojazdu, którego dotyczy wypadek, z którym związane jest roszczenie, opracowanie i uregulowanie roszczenia następuje - co do zasady - przez właściwego korespondenta, powołanego zgodnie z postanowieniami Regulaminu Wewnętrznego. Natomiast w przypadku, gdy dany ubezpieczyciel nie posiada w Polsce zatwierdzonego korespondenta, Biuro opracowuje roszczenie samodzielnie albo zleca jego opracowanie swojemu Agentowi.

Sąd Rejonowy ustalił, że szkoda z dnia 24 grudnia 2016 r. pierwotnie zgłoszona 28 grudnia 2016 r. (...) SA, została przekazana w dniu 2 stycznia 2017 r. Towarzystwu (...) S A - jako agentowi (...) . Przyjąć należało, że (...) S A było agentem Biura w rozumieniu Regulaminu Wewnętrznego, działającym zgodnie z postanowieniami Artykułu 3 ust. 2 Regulaminu. Potwierdzeniem powyższego jest treść pism kierowanych przez ww. podmiot w toku postępowania likwidacyjnego szkody, w których użyto określenia „agent (...) Biura (...)” (k. 10) i podano, że (...) SA działa w tym charakterze. Uwzględniając brzmienie postanowienia Artykułu 3 Regulaminu Wewnętrznego i określony w nim status agenta uznać należy, nie działa on ani we własnym imieniu, ani we własnym interesie. Nie jest więc samoistnym podmiotem postępowania likwidacyjnego. Zarazem, nie działa też w imieniu zagranicznego ubezpieczyciela, tylko w imieniu Biura.

Ta specyficzna natura agenta Biura w systemie Zielonej Karty nie pozostaje bez wpływu na ocenę wzajemnej relacji agenta, Biura i poszkodowanego. Działanie agenta Biura „w imieniu” pozwanego Biura, prowadzić musi do stwierdzenia, że działalność podmiotów zaangażowanych w likwidację szkody (pozwanego Biura i agenta) nie miała w tym przypadku charakteru skutkującego powstaniem solidarności dłużników w rozumieniu art. 366 § 1 k.c. albo ich odpowiedzialności in solidum. Charakter czynności dokonywanych przez agenta – na gruncie przedstawionego uregulowania co do jego statusu obowiązującego w systemie Zielonej Karty – odpowiada dyspozycji normy art. 95 § 2 k.c., w myśl której czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.

Nietrafiony był w tych okolicznościach zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 372 k.c., odnoszącego się do przerwania lub zawieszenia biegu przedawnienia w stosunku do jednego z dłużników solidarnych, które to nie ma skutku względem współdłużników. Skoro bowiem agent Biura nie jest współdłużnikiem w ramach łączącego strony stosunku prawnego, to nie może mieć do niego zastosowania wskazana dyspozycja ustawowa. Skoro agent działał „w imieniu Biura”, to wszelkie podjęte przez niego i wobec niego czynności, odnosiły skutek względem pozwanego.

Nie zasługiwał również na uwzględnienie zarzut naruszenia przepisu art. 819 § 4 k.c. Skoro w dniu 22 marca 2017 r. zatwierdzony przez Biuro agent ( (...) S A), po opracowaniu roszczenia zgodnie z Regulaminem Wewnętrznym, wydał decyzję kończącą postępowanie likwidacyjne, zawierającą oświadczenie w sprawie częściowego uznania roszczenia odszkodowawczego, odpowiadające dyspozycji art. 819 § 4 k.c., to od tego dnia rozpoczął się na nowo bieg przedawnienia roszczenia, i to względem pozwanego Biura, które przy opracowaniu szkody reprezentował działający w jego imieniu ubezpieczyciel (zatwierdzony agent). Termin ten nie upłynął przed złożeniem pozwu - wobec rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia na nowo 22 marca 2017 r. roszczenie powoda nie było przedawnione w dniu 31 grudnia 2020 r. Z tych względów nie doszło do naruszenia przepisu art. 123 k.c.

Chybiony okazał się zarzut naruszenia art. 442 ^{( 1)} k.c. Skoro bowiem agent Biura występował przy opracowywaniu szkody „w imieniu Biura”, roszczenie zostało mu zgłoszone bezpośrednio po powstaniu szkody i było opracowywane do wydania decyzji 22 marca 2017 r., ze skutkiem wynikającym z art. 819 § 4 k.c., to przedawnienie roszczenia względem pozwanego nie mogło nastąpić wcześniej niż przyjął to Sąd Rejonowy. Bez znaczenia dla biegu tego terminu pozostawał fakt podniesiony przez pozwanego, że najpóźniej w grudniu 2016 r. poszkodowany dowiedział się o tym, że Biuro jest podmiotem odpowiedzialnym za szkodę, albowiem podjęcie czynności względem agenta Biura i przystąpienie do czynności przez agenta, odnosiło skutek względem Biura, w którego imieniu działał agent i zachowanie terminu do dochodzenia roszczenia określonego w art. 442 ^{( 1)} k.c. Wzajemny stosunek tych podmiotów, tj. Biura i agenta, znalazł potwierdzenie w treści pism agenta w postępowaniu likwidacyjnym (k. 10), w których pouczono poszkodowanego, że ma możliwość dochodzenia roszczeń na drodze sądowej, ale od (...) Biura (...), jeżeli nie zaakceptuje decyzji agenta.

Mając na uwadze powyższe rozważania, prowadzące do stwierdzenia bezzasadności zarzutów apelacyjnych, Sąd Okręgowy - na podstawie art. 385 k.p.c. - apelację oddalił.

O kosztach postepowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 §1 i §1(1) k.p.c. oraz § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radów prawnych.

Małgorzata Radomska-Stęplewska