Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu w XVII Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący: SSO Mariusz Sygrela

Sędziowie: SSO Sławomir Olejnik /spr./

SSR del do SO Zygmunt Przytulski

Protokolant: st. prot. sąd. Agnieszka Słuja

przy udziale Prokuratora Wojskowej Prokuratury Okręgowej del. do Prokuratury Okręgowej Agnieszki Hildebrandt

po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2014 roku sprawy przeciwko

S. M.

K. K.

oskarżonych o czyn z art. 280§1 k.k.

z powodu apelacji wniesionych przez oskarżone i oskarżyciela publicznego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 8 sierpnia 2013 roku (sygn. akt III K 332/13)

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, iż:

uznaje oskarżone S. M. i K. K. za winne tego, że w dniu 2 marca 2013r. przy ul. (...) w P. działając wspólnie i w porozumieniu, nadto z dwoma nieustalonymi mężczyznami, stosowały przemoc wobec M. A. poprzez przytrzymywanie za ręce i ubranie, wciągnięcie do bramy kamienicy, uderzanie po twarzy i żebrach, kopanie po nodze, przewrócenie na ziemię oraz kierowały wobec niego groźby pozbawienia wolności i uszkodzenia ciała w celu uzyskania od niego zwrotu dokumentu w postaci karty rezydenta tj. przestępstwa z art. 191§1 kk i za to na podstawie art. 191§1 kk wymierza kary:

- oskarżonej S. M. 8/ośmiu/ miesięcy pozbawienia wolności,

-oskarżonej K. K. 6/sześciu/ miesięcy pozbawienia wolności,

2. W pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy.

3. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz A.. A. Ł. kwotę 516,60 zł /420 zł + 23 % VAT/ tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonej K. K. z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

4. Zasądza od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa zwrot kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze w kwocie po 20zł i wymierza oskarżonej S. M. 330 zaś oskarżonej K. K. 160 zł opłaty za II instancje.

SSR Zygmunt Przytulski SSO Mariusz Sygrela SSO Sławomir Olejnik

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8 sierpnia 2013 r. w sprawie III K 332/13 Sąd Rejonowy Poznań –Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu uznał oskarżone S. M. oraz K. K. za winne tego, że:

w dniu 02 marca 2013 r. przy ul. (...) w P., działając wspólnie i w porozumieniu nadto z dwoma nieustalonymi mężczyznami, przy użyciu przemocy w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności stosowały przemoc wobec M. A. poprzez przytrzymywanie za ręce i ubranie, wciągnięcie do bramy kamienicy, uderzenie po twarzy i żebrach, kopanie po nodze, przewrócenie na ziemię oraz kierowanie wobec M. A. groźby pozbawienia wolności i uszkodzenia ciała, które to groźby wzbudziły w pokrzywdzonym uzasadnioną groźbę ich spełniania, to jest przestępstwa z art. 191 § 2 k.k. i za to na podstawie art. 191 § 2 k.k. wymierzył kary:

- oskarżonej S. M. 8 miesięcy pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 71 § 1 k.k. wymierzył jej karę grzywny w liczbie 50 stawek przyjmując wysokość stawki na kwotę 30 zł,

- oskarżonej K. K. 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 71 § 1 k.k. wymierzył jej karę grzywny w liczbie 40 stawek przyjmując wysokość stawki na kwotę 10 zł.

Sąd na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 2 k.k. wykonanie wyżej wymienionych kar pozbawienia wolności warunkowo zawiesił - oskarżonej S. M. na okres 2 lat, zaś oskarżonej K. K. na okres 3 lat tytułem próby, a na podstawie art. 73§ 2 k.k. oskarżoną K. K. w tym okresie oddalał pod dozór kuratora sądowego.

Na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary grzywny Sąd zaliczył oskarżonej S. M. okres zatrzymania tj. dzień 12.03.2013 r. i uznał tę karę za wykonaną w wymiarze 2 stawek dziennych.

Nadto Sąd zasądził od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe po ½ części i tak od S. M. w kwocie 425 zł, w tym opłatę 330 zł i od K. K. w kwocie 255 zł, w tym opłatę w kwocie 160 zł.

Apelację od wyroku wniosły oskarżone oraz prokurator.

Oskarżone S. M.i K. K.w swojej apelacji podniosły, iż dopuściły się zarzucanego im czynu w poczuciu bezsilności i zbagatelizowania przez policjantów zgłoszonej przez nie kradzieży, co w konsekwencji doprowadziło do podjęcia „irracjonalnych kroków”. Natomiast czując się dyskryminowane ze względu na swoją odmienność narodową podjęły próbę odzyskania swojej własności w sposób niezgodny z prawem i chcąc odzyskać swoje dokumenty. W apelacji podniesiono, iż z zeznań świadków wynika, że wobec pokrzywdzonego nie kierowano żądania zwrotu pieniędzy, natomiast prośby, błagania i krzyk. Ostatecznie zastosowano siłę w celu odzyskania ważnych i cennych dokumentów. Oskarżone podniosły, iż niesłusznie zostały ukarane, w szczególności karą grzywny w sytuacji gdy prawdziwy przestępca został uznany za osobę pokrzywdzoną.

Oskarżyciel publiczny zaskarżył powyższy wyrok w całości na niekorzyść oskarżonych. Orzeczeniu zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych, który miał wpływ na treść wydanego orzeczenia polegający na błędnej ocenie zebranego materiału dowodowego i przyjęcie, że całokształt okoliczności ujawnionych w czasie rozprawy sądowej nie daje podstawy do przyjęcia, że oskarżone popełniły zarzucane im przestępstwo z art. 280 § 1 k.k. i art. 275 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., a wypełniły swoim zachowaniem znamiona przestępstwa z art. 191 § 2 k.k., podczas gdy prawidłowo ocenione okoliczności dotyczące zachowania S. M. i K. K. prowadzą do wniosku przeciwnego.

W związku ze stawianymi zarzutami prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniesiona apelacja oskarżonych należy ocenić jako bezzasadną.

Wskazać należy, iż jest ona jedynie polemiką z ustaleniami dokonanymi przez Sąd I instancji, przy jednoczesnym braku wskazania przez skarżące na konkretne uchybienia dotyczące zaskarżonego wyroku. Chociaż skarżące w konkluzji apelacji podnoszą, iż niesłusznie zostały ukarane, to jednak z wcześniejszej treści pisma jednoznaczne wynika, iż przyznają swoje sprawstwo i winę oraz mają poczucie, iż dopuściły się tego czynu w poczuciu bezsilności wobec nieukarania sprawcy kradzieży w sklepie (...). Oskarżone w szczególny sposób jednak podkreślały, iż nie mogą pogodzić się z faktem ukarania ich przede wszystkim karą grzywny. W ocenie Sądu odwoławczego, nie sposób zakwestionować wymiary orzeczonej przez Sąd Rejonowy kary, w tym kary grzywny, albowiem jest karą adekwatną do stopnia społecznej szkodliwości występku przypisanego oskarżonym i stopnia ich winy. Spełni zamierzone cele w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa oraz celów zapobiegawczych i wychowawczych, jakie musi osiągnąć w stosunku do oskarżonych, a nadto w sposób właściwy uwzględnia okoliczności popełnienia czynu, a także czyni zadość względom prewencji generalnej i indywidualnej. Orzeczone grzywny nie mogą być również uznane za nadmiernie surowe, bowiem w sposób należyty uwzględniają możliwości dochodowe i sytuację majątkową oskarżonych. Podkreślenia nadto wymaga, iż funkcją grzywny orzekanej przy stosowaniu przez Sąd warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności jest uczynienie sprawcy dolegliwości ekonomicznej mającej zapobiec poczuciu, iż czyn ten pozostał całkowicie bezkarny. W ocenie Sądu odwoławczego w istocie orzeczona kara grzywny spełnia taką funkcję, skoro z treści apelacji oskarżonych jednoznacznie wynika, iż S. M.i (...) K.uznały właśnie karę grzywny za najdalej idącą dolegliwość jako konsekwencję ich zawinionego postępowania.

Przechodząc zaś do apelacji prokuratora, w pierwszej kolejności wskazać należy, iż okazała się ona częściowo uzasadniona jednak nie w zakresie podniesionego w niej zarzutu, co pozwoliło jednak na dokonanie zmiany wyroku w zakresie wskazania prawidłowej podstawy prawnej zarzucanego oskarżonym czynu oraz jego opisu.

Na wstępie należy zauważyć, że Sąd I instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe w niniejszej sprawie oraz w sposób wnikliwy i wszechstronny rozważył wszystkie dowody i okoliczności ujawnione w toku rozprawy głównej. Zdaniem Sądu Odwoławczego ocena materiału dowodowego przez Sąd I instancji dokonana została z uwzględnieniem reguł wynikających z treści art. 4 k.p.k., art. 5 k.p.k. i art. 7 k.p.k. Należy też stwierdzić, że ocena i analiza całokształtu materiału dowodowego jest oceną w pełni bezstronną i zgodną z zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego, nie zawierającą w tym zakresie żadnych błędów logicznych.

Sąd Odwoławczy nie stwierdził także w przedmiotowej sprawie, aby wystąpiły uchybienia opisane dyspozycją art. 439 k.p.k., a które skutkowałyby uchyleniem zaskarżonego orzeczenia.

Wyrok skazujący zapadły w przedmiotowej sprawie oparty został nie tylko na zeznaniach pokrzywdzonego przestępstwem w części uznanych przez Sąd Rejonowy za wiarygodne, ale i również zeznaniach osób postronnych tj. sąsiadów, wyjaśnieniach oskarżonych, opinii - sprawozdaniu z badania sądowo-lekarskiego, protokółów okazania wizerunku, przeszukania i zatrzymania rzeczy.

Słusznie prokurator w apelacji wskazał, iż postępowania prowadzone przeciwko M. A. sygn. akt 2 Ds. 531/13/2 podejrzanemu o to, że w dniu 29 stycznia 2013 r. w P., w sklepie z bielizną zabrał w celu przywłaszczenia portfel wraz z zawartością tj. dokumentami i pieniędzmi, tj. o przestępstwo z art. 278 § 1 k.k. zostało w dniu 27 maja 2013 r. umorzone wobec stwierdzenia, iż podejrzany nie popełnił zarzucanego mu czynu. Postanowienie to jest prawomocne, zatem zgodnie z art. 5 § 1 k.p.k. nie jest prawidłowe przyjęcie w opisie stanu faktycznego sprawy, iż M. A. kradzieży tej się dopuścił. Nie mniej podkreślenia wymaga, iż Sąd Rejonowy dokonując oceny materiału dowodowego nie uznawał za udowodnione popełnienia przestępstwa kradzieży przez oskarżonego M. A., a odnosił się jedynie do świadomości oskarżonych w chwili zarzucanego im przestępstwa oraz zamiaru jaki wówczas im towarzyszył. Także dokonując oceny zeznań pokrzywdzonego M. A. (k. 6 i 7 uzasadnienia) Sąd Rejonowy wskazywał jedynie na konieczność zachowania szczególnej ostrożności w zakresie oceny wiarygodności zarówno zeznań pokrzywdzonego i sprzecznych z nimi wyjaśnień oskarżonych w kontekście zdarzenia jakim była kradzież portfela w dniu 29 stycznia 2013 r., nadto dokonując oceny wiarygodności zeznań pokrzywdzonego przyjął pewne hipotetyczne założenie, oczywiście nie przesadzając sprawstwa kradzieży portfela S. M., przeciwnie do tego co sugeruje w apelacji prokurator. Nadto dokonując subsumcji, Sąd I instancji wyraźnie wskazał, iż „oskarżone pozostawały w przeświadczeniu, iż M. A. jest sprawca kradzieży portfela, dokonanej w dniu 29 stycznia 2013 r. na szkodę S. M.”, nadto, że „celem działania S. M. i K. K. było odzyskanie skradzionego w dniu 29 stycznia 2013 r. portfela i dokumentów oraz umożliwienie domniemanemu sprawcy kontaktu z nimi w celu umówienia spotkania w trakcie, którego nastąpi wymiana” (k.9 uzasadnienia). Oznacza to, iż podniesiony w uzasadnieniu apelacji prokuratora zarzut jakoby Sąd Rejonowy w sposób nieuprawniony wypowiedział się co do sprawy, która nie była przedmiotem toczącego się postępowania, jest nietrafiony. Podkreślenia bowiem wymaga, iż Sąd I instancji nie mógł odnieść się prawidłowo do zamiaru sprawczyń czynu całkowicie pomijając jego kontekst.

W ocenie skarżącego o zamiarze kradzieży świadczy, iż w mieszkaniu S. M. ujawniono telefon komórkowy marki N. (...), portfel parciany w kwocie 47,01 zł, kartę stałego klienta na nazwisko M. A., wizytówki oraz bilet swarzędzkiej komunikacji miejskiej, zaś w mieszkaniu K. K. dowód osobisty M. A., kartę bankomatową V. Elektron P. i kartę bankomatową V. Elektron (...). Nie mniej sam prokurator wskazał w akcie oskarżenia (k.97) wszystkie zabrane M. A. przedmioty w postaci dokumentów, kart kredytowych, karty SIM, karty pamięci M. (...) oskarżone dobrowolnie wydały. Zważyć należy, iż jeśli oskarżone w rzeczywistości chciałby zachować wyżej wymienione przedmioty dla siebie, nie miałyby przeszkód aby zacząć je wykorzystywać np. wydać pieniądze, używać telefonu w celu dokonywania rozmów czy zbyć go dla zysku. Tymczasem przedmioty te znajdowały się w stanie nienaruszonym. Nie było również żadnego powodu, dla którego miałby przechowywać takie przedmioty jak kartę stałego klienta na nazwisko M. A., wizytówki oraz bilet swarzędzkiej komunikacji miejskiej, które nie przedstawiają dla sprawczyń żadnej wartości i nie mogłyby być przez nie wykorzystane w przyszłości. Zazwyczaj w takich sytuacjach sprawcy pozbywają się zbędnych rzeczy, natomiast oskarżone przechowywały je przez wiele dni od zdarzenia, co uprawdopodabnia ich wyjaśnienia i czyni je w tym zakresie wiarygodnymi, iż zabrane rzeczy miały zostać zwrócone pokrzywdzonemu, jak tylko on zwróci im skradzione dokumenty. Zarówno sam pokrzywdzony, jak i oskarżone jednoznacznie i konsekwentnie wskazywali, iż zamiarem oskarżonych nie był zabór portfela z zawartością, ani telefonu komórkowego M. A., a jedynie odzyskanie skradzionych im dokumentów.

Zdaniem prokuratora oskarżone swoim zachowaniem wyczerpały znamiona przestępstwa z art. 280 § 1 k.k. i art. 275 § 1 k.k. w zw. z art. 11§ 2 k.k., jednak rozbój znamionuje się tzw. podwójną kierunkowością, obejmującą zarówno działania skierowane przeciwko osobie, jak i przeciwko mieniu. Z uwagi na fakt, iż zabór kwalifikowany jako rozbój polega na użyciu przemocy wobec osoby, groźby natychmiastowego jej użycia lub doprowadzeniu ofiary do stanu nieprzytomności lub bezbronności, zamiar zaboru mienia wystąpić musi u sprawcy najpóźniej w chwili stosowania określonych w art. 280 § 1 k.k. sposobów oddziaływania na osobę (por. wyrok SA w Krakowie z 1 lipca 2004 r., II AKa 128/04, KZS 2004, z. 7-8, poz. 53). W świadomości sprawcy musi więc znaleźć odzwierciedlenie fakt zmierzania do celu, jakim jest zabór rzeczy w celu przywłaszczenia, oraz fakt zmierzania do tego celu przy wykorzystaniu określonych sposobów. Oba te elementy muszą być objęte wolą sprawcy w postaci chęci uzyskania zarówno finalnego rezultatu w postaci zaboru rzeczy, jak i środków do niego prowadzących. Nie zostają spełnione przesłanki strony podmiotowej rozboju w wypadku, gdy sprawca dokonuje zaboru rzeczy, stosując jedną z określonych w art. 280 § 1 k.k. form oddziaływania na osobę, pozostając jednocześnie w przekonaniu, że egzekwuje dług ciążący na pokrzywdzonym wobec sprawcy lub innej osoby. W takim przypadku sprawca nie działa bowiem w odniesieniu do zaboru rzeczy z zamiarem przywłaszczenia. Dla dekompletacji znamion strony podmiotowej nie ma znaczenia, czy obejmowana świadomością sprawcy wierzytelność rzeczywiście istnieje, czy też pozostaje on w tym zakresie w błędzie (por. wyrok SN z 8 grudnia 2004 r., V KK 282/04, OSNKW 2005, nr 1, poz. 10; postanowienie SN z 5 marca 2003 r., III KKN 195/01, OSNKW 2003, nr 5-6, poz. 55; W. Cieślak, glosa do wyroku SA w Krakowie z 6 czerwca 2003 r., II Aka 231/02, Prok. i Pr. 2003, nr 10, poz. 13; odmiennie SA w Krakowie w wyroku z 6 czerwca 2003 r., II Aka 231/02, Prok. i Pr. 2003, nr 10, poz. 13). Sąd odwoławczy jednocześnie podziela wyrażone w Komentarzu do Kodeksu Karnego stanowisko A. M., iż nie można uznać za trafne stanowisko Sądu Najwyższego wskazujące, iż dla przyjęcia odpowiedzialności karnej na gruncie przepisu art. 191 § 2 k.k. konieczne jest ustalenie subiektywnego przekonania sprawcy, stosującego przemoc wobec pokrzywdzonego, że wierzytelność faktycznie istnieje. W ocenie Sądu Okręgowego przekonanie sprawcy jest jedynie znamieniem strony przedmiotowej czynu zabronionego i nie może „zastąpić” znamienia przedmiotowego, jakim jest faktyczna wierzytelność, która sprawca chce w przestępny sposób wyegzekwować (A. Marek, Komentarz do Kodeksu Karnego LEX 2010).

Jeśli zatem zważyć, że postępowania prowadzone przeciwko M. A.(sygn. akt 2 Ds. 531/13/2) o przestępstwo z art. 278 § 1 k.k. polegające zaborze w dniu 29 stycznia 2013 r. w P., w sklepie z bielizną w celu przywłaszczenia portfela wraz z zawartością tj. dokumentami i pieniędzmi, zostało umorzone to w świetle art. 5 § 1 k.p.k., nie sposób uznać, iż wierzytelność w rzeczywiści istniała, w konsekwencji jedynie uprawnione jest twierdzenie, iż oskarżone S. M.i K. K.aczkolwiek działały z wolą odzyskanie skradzionych im dokumentów, jednak ich zachowanie w ustalonych wyżej realiach jawić się musi, jako realizujące jedynie znamiona występku z art. 191 § 1 k.k.

Tymczasem Sąd I instancji zachowanie oskarżonych zakwalifikował, jako przestępstwo art. 191 § 2 k.k., uznając iż działały one w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności.

Zatem mimo nietrafności zarzutów obu apelacji, zaskarżony wyrok należało zmienić albowiem nie odpowiadał on wymogom stawianym przez przepis art. 413 § 1 k.p.k. oraz § 2 k.p.k.

Mając powyższe na uwadze Sąd odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że przyjął, że oskarżone S. M.i K. K.w dniu 02 marca 2013 r. przy ul. (...)w P., działając wspólnie i w porozumieniu nadto z dwoma nieustalonymi mężczyznami, stosowały przemoc wobec M. A.poprzez przytrzymywanie za ręce i ubranie, wciągnięcie do bramy kamienicy, uderzenie po twarzy i żebrach, kopanie po nodze, przewrócenie na ziemię oraz kierowały wobec niego groźby pozbawienia wolności i uszkodzenia ciała, w celu uzyskania od niego zwrotu dokumentów w postaci karty rezydenta, to jest przestępstwa z art. 191 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 191 § 1 k.k. wymierzył kary: oskarżonej S. M.8 miesięcy pozbawienia wolności, a oskarżonej K. K.6 miesięcy pozbawienia wolności. Przyjęta kwalifikacja nie miała w ocenie Sądu Okręgowego wpływu na wymiar orzeczonej wobec oskarżonych kar za przypisany im czyn, bowiem okoliczności ją uzasadniające uwzględnione zostały w opisie czynu i w istocie były brane pod uwagę przez Sąd I instancji przy wymiarze kary.

Uznając, że w pozostałym zakresie brak jest podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku, Sąd Okręgowy utrzymał wyrok w mocy.

O kosztach pomocy prawnej udzielonej z urzędu oskarżonemu Sąd Odwoławczy orzekł jak w pkt 3 wyroku na podstawie § 14 ust. 2 pkt. 4 oraz i § 20 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 461 tj.) zasądzając od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy adw. A. Ł. kwotę 516,60 zł tytułem kosztów udzielonej oskarżonej K. K. pomocy prawnej, albowiem nie została ona opłacona w całości ani w żadnej części.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 635 k.p.k. w zw. z art. 627 k.p.k. o opłatach w sprawach karnych.

SSR Zygmunt Przytulski SSO Mariusz Sygrela SSO Sławomir Olejnik