Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9.09.2024 r. (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 6.08.2024 przyznał K. Ś. w formie zaliczkowej prawo do emerytury od 22.08.2024 r. tj. od osiągniecia wieku emerytalnego.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem ich waloryzacji zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwota środków zaewidencjonowanych na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji.

Emerytura została obliczona zgodnie z art. 26c ustawy emerytalnej jako równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę

Przy ustaleniu wysokości emerytury uwzględniono:

- kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji 27876,32 zł

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego 751445,06 zł;

- kwota środków zaewidencjonowanych na subkoncie z uwzględnieniem ich waloryzacji wynosi (...),65

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 218,90 miesięcy;

- wyliczona kwota emerytury wynosi 3616,56 zł

Emeryturę ustalono w charakterze zaliczkowym z powodu rozliczenia środków zaewidencjonowanych na subkoncie.

Jednocześnie wobec nie udokumentowania 15 lat wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze organ uznał, iż brak jest podstaw do obliczenia rekompensaty. Na podstawie dostarczonych dokumentów organ stwierdził, że wnioskodawca udowodnił staż pracy w szczególnych warunkach w wysokości 13 lat 3 miesięcy i 24 dni.

/ decyzja w aktach ZUS k. nienumerowane/

Decyzją z dnia 24.10.2024 r. (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 6.08.2024 przyznał K. Ś. emeryturę od 22.08.2024 r. tj. od osiągniecia wieku emerytalnego.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury,

Emerytura została obliczona zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę

Przy ustaleniu wysokości emerytury uwzględniono:

- kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji 40220,97 zł

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego 751445,06 zł;

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 218,90 miesięcy;

- wyliczona kwota emerytury wynosi 3616,56 zł

/ decyzja w aktach ZUS k. nienumerowana/

Odwołanie od obu powyższych decyzji w części w zakresie odmowy przyznania rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych i w szczególnym charakterze wniósł K. Ś.. Odwołujący podniósł, iż w okresach zatrudnienia od 3.10.1978-21.04.1979 w Kopalni (...) w R., gdzie wykonywał pracę jako mechanik obsługując silniki na taśmociągach na terenie kopalni na odkrywce oraz w okresie pracy od 1.07.1985 do 31.07.2000 w (...) (...) (...) pracując jako kierowca samochodu uprzywilejowanego - karetki pogotowia ( także w okresie od 1.07.1985 do1.06.1986, gdy woził lekarzy i pacjentów między przychodniami lub pacjentów w celu odbycia rehabilitacji karetką pogotowia) stale i w pełnym wymiarze pracował w szczególnych warunkach.

Odwołujący wskazał też, iż nie zgadza się ze sposobem wyliczenia przez ZUS stażu pracy w szczególnych warunkach - odliczeniem okresów przebywania na zwolnieniu zdrowotnym w sytuacji, gdy 15 letni okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych został osiągnięty na dzień 31.07.2000 r. tj przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 20.04.2004 o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw (D.U 2004 nr 121 poz 1264.) skarżący wskazał nadto, iż jego nieobecność w pracy wynikała z faktu wykonywania pracy - zarażenia się gruźlicą od jednego z przewożonych pacjentów.

Z uwagi na powyższe skarżący wniósł o przyznanie prawa do rekompensaty.

/ odwołanie k. 3-4 akt VIII U 2343/24 oraz k. 3-5 akt VIII U 2741/24/

W odpowiedziach na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji. Zakład podkreślił, że uwzględnił wnioskodawcy do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okres zatrudnienia u płatnika (...) (...) (...) w Ł. O/ P. od 1.06.1986 do 31.07.2000 z wyłączeniem okresów przerw w pracy z powodu korzystania ze świadczeń w razie choroby i macierzyństwa na podstawie art. 12 ustawy o emeryturach pomostowych. Tym samym udowodnionym zostało 13 lat 3 miesiące i 24 dni okresów pracy w warunkach szczególnych. Organ podkreślił, że wnioskodawca nie przedłożył żadnych innych dokumentów mogących stanowić podstawę ustalenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Świadectwo pracy z 13.04.1994 r. wystawione przez płatnika (...) ”B.„ w R. w okresie od 3.10.1978 do 21.04.1979 r. nie spełnia wymogów formalnych, nie jest świadectwem wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Ponadto zatrudnienie trwało ok. 6 miesięcy , więc sumarycznie nie powodowałoby ustalenia prawa do rekompensaty z uwagi na brak udowodnienia pracy w warunkach szczególnych w wymiarze co najmniej 15 lat do 31.12.2008 r.

/ odpowiedź odwołanie k. 6-7 akt VIII U 2343/24 oraz k. 7-8 akt VIII U 2741/24/

Postanowieniem z dnia 9.12.2024 r. sprawy z obu ww. odwołań połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

/ postanowienie k. 10 akt VIII U 2741/24/

Na rozprawie w dniu 10.01.2025 r. ustanowiony w toku procesu pełnomocnik wnioskodawcy - adwokat poparł odwołania, pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołań.

/ końcowe stanowiska procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 10.01.2025 r. 00:32:13-00:35:16/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca K. Ś. ur. (...), w dniu 6.08.2024 r. wniósł o ustalenie prawa do emerytury z rekompensatą.

/bezsporne/

W rozpoznaniu powyższego wniosku wydano zaskarżone decyzje. Odmawiając wnioskodawcy przyznania prawa do rekompensaty jednocześnie organ uznał za udowodniony okres zatrudnienia wnioskodawcy w szczególnych warunkach na dzień 01.01.2009 w wymiarze 13 lat 3 miesiące i 24 dni - okres zatrudnienia u płatnika (...) (...) (...) w Ł. O/ P. od 1.06.1986 do 31.07.2000 z wyłączeniem okresów przerw w pracy z powodu korzystania ze świadczeń w razie choroby i macierzyństwa.

/ bezsporne/

W okresie od 3.10.1978 do dnia 21.04.1979 r. wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) w R. na stanowisku ślusarza, ślusarza mechanika.

/ świadectwo pracy w aktach osobowych za sporny okres zatrudnienia załączonych do k. 17 zaświadczenie k. 10 akt ZUS, akta osobowo -płacowe za wskazany okres zatrudnienia załączone do k. 17/

Za powyższy okres zatrudnienia wnioskodawca nie legitymuje się świadectwem wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

/ bezsporne/

Wnioskodawca będąc zatrudnionym na kopalni pracował na stanowisku ślusarza mechanika- odpowiadał za pracę koparek i innych maszyn. W 60 % pracował na terenie kopalni w pozostałym zakresie na warsztacie. Wnioskodawca wykonywał prace konserwujące. Na warsztacie w kopalni była duża hala, było tam kilka maszyn. W znacznej części wykonywano tam prace spawalnicze. Praca odbywała się w zadymieniu. Wnioskodawca pracował też w warunkach zimowych. Wnioskodawca nie wykonywał żadnych czynności pod ziemią.

/ zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 10.01.2025 00:31:29-00:32:13 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:24-00:16:20/

W okresie 1.07.1985 do 31.07.2000 r. wnioskodawca był zatrudniony w (...) (...) (...) w Ł. o/P. od 1.07.1985 do 30.06.1986 jako kierowca samochodu osobowo- sanitarnego a od 1.06.1986 jako kierowca samochodu sanitarnego uprzywilejowanego w ruchu. Na wskazany okres zatrudnienia przypadały następujące okresy nieskładkowe 15.12.1998 -24.01.1999, 26.02.1999-31.05.1999, 28.01.2000 -6.04.2000, 24.04.2000 -27.07.2000 r.

/ świadectwo pracy k. 13 akt ZUS nadto w dokumentacji osobowej załączonej do k. 20, dokumentacja osobowo- płacowa za wskazany okres zatrudnienia załączona do k. 20/

Wnioskodawca legitymuje się świadectwem wykonywania prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze z dnia 31.07.2000 wystawionym przez wskazany zakład pracy, w którym wskazano, iż ww. w okresie zatrudnienia w tym zakładzie od 1.06.1986 do 31.07.2000 stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowca samochodu sanitarnego uprzywilejowanego wg rozp. Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 Dz.U nr 8 poz 40 na stanowisku kierowca samochodu sanitarnego wymienionym w wykazie A dziale VIII poz 2 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12.07.1983 w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach resortu zdrowia i opieki społecznej.

/ świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach k. 14 nadto w dokumentacji osobowej załączonej do k. 20/

W okresie zatrudnienia w (...) (...) (...) w Ł. o/P. wnioskodawca przez pierwszy rok od 1.07.1985 do 30.06.1986 pracował jako kierowca samochodu osobowo- sanitarnego jeździł z lekarzami, pielęgniarkami na wizyty domowe, były to wizyty z przychodni. Woził pacjentów na wizyty i rehabilitacje -wtedy siedział w poczekalni i czekał na pacjenta. Woził materiały do badań. Pojazd nie był uprzywilejowany, ale z radiostacją. Były dni, że wnioskodawca jeździł z kogutami, ale wtedy nie brał udziału w akcjach. Musiał być do dyspozycji cały czas. Przychodził do pracy na 8 i potem jeździł z pielęgniarką na zabiegi. Jeździł też do K. i wtedy pracował do 22. Później wnioskodawca zaczął jeździć w pogotowiu ostrym w ramach grafiku i 12 godzinnych dyżurów. Okres pracy stricte w pogotowiu został uwzględniony przy wyliczeniu należnych mu świadczeń jako praca w szczególnych warunkach. Wnioskodawca w pogotowiu mógł zarazić od chorego a w przychodni od pielęgniarki. Miał kontakt z osobami chorymi.

/ dokumentacja osobowo płacowa załączona do k. 20 zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 10.01.2025 00:31:29-00:32:13 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:02:24-00:16:20 zeznania świadka M. B. (1) protokół z rozprawy z dnia 10.01.2025 00:17:33-00:25:32 zeznania świadka M. B. (2) protokół z rozprawy z dnia 10.01.2025 00:25:32 -00:31:15/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dokumentów zawartych w aktach organu rentowego i załączonych do akt sprawy, których wiarygodność nie była przez strony podważana, oraz zeznań świadków i zeznań odwołującego. Sąd dał wiarę ww. zeznaniom co do czynności podejmowanych przez wnioskodawcę, jednakże w ocenie Sądu na ich podstawie nie jest możliwe by przyjąć, że ubezpieczony w spornych okresach pracował w szczególnych warunkach, nadto stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Kwestia zaś pominięcia przy ustaleniu stażu pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach okresów nieskładkowych, w których praca nie była wykonywana ,za które wypłacono wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby stanowi zaś stricte kwestie prawną do której Sąd odniesie się bezpośrednio w rozważaniach

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie nie jest zasadne.

Zgodnie z art. 21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1696) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (zob. np. M. Zieleniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX/el. 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15, LEX 2044406).

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie do dnia wejścia w życie ustawy tj. do 31.12.2008 r. okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W niniejszym postępowaniu wnioskodawca domagał się ustalenia, że w okresie zatrudnienia w Kopalni (...) w R. od 3.10.1978 do dnia 21.04.1979 r. oraz w okresie zatrudnienia w (...) (...) (...) w Ł. o/P. od 1.07.1985 do 30.06.1986 (tj w zakresie pominiętym przez organ rentowy) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Nadto odwołujący podnosił, że organ rentowy ustalając staż jego pracy w szczególnych warunkach bezzasadnie odliczył okres przebywania przez niego na zwolnieniu zdrowotnym w sytuacji gdy 15 letni okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych został osiągnięty na dzień 31.07.2000 r. tj. przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 20.04.2004 o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw (D.U 2004 nr 121 poz 1264.) skarżący wskazał nadto, iż jego nieobecność w pracy wynikała z faktu wykonywania pracy - zarażenia się gruźlicą od jednego z przewożonych pacjentów. Mając wszystko powyższe na uwadze skarżący wywodził, iż spełnia warunki do przyznania rekompensaty.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011 poz. 237 nr.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869 /.

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525/

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, po pierwsze czy praca wykonywana przez wnioskodawcę w spornym okresie zatrudnienia była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 u.e.r.f.u.s. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12 LEX nr 1339369).

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10). Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Możliwe jest przy tym łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy./tak SA w Łodzi w wyroku z dnia z dnia 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15, LEX nr 2062050/ Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest natomiast dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 10 kwietnia 2014 r., (...) UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Przy czym należy pamiętać iż o określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy o e. i r. z FUS) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por wyroki SN: z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306, z dnia 9 maja 2006 r., (...) UK 183/05, LEX nr 1001301).

Na gruncie rozpoznawanej sprawy spornym jest czy faktycznie wykonywane przez wnioskodawcę czynności w spornym okresie zatrudnienia od 3.10.1978 do dnia 21.04.1979 r. w (...) w R. oraz od 1.07.1985 do 30.06.1986 w (...) (...) (...) w Ł. o/P. od 1.07.1985 do 30.06.1986 r. były pracą w szczególnych warunkach. Podnieść przy tym należy, iż wnioskodawca nie legitymuje się świadectwem wykonywania pracy w warunkach szczególnych za te okresy. Co prawda w (...) (...) (...) w Ł. o/P. wystawiła wnioskodawcy takie świadectwo lecz za okres późniejszy od 1.06.1986 do 31.07.2000 stricte za okres jego pracy w pogotowiu na stanowisku kierowcy samochodu sanitarnego uprzywilejowanego, pomijając sporny wcześniejszy okres wykonywania pracy w charakterze kierowcy samochodu osobowo- sanitarnego

Odnosząc się zatem w pierwszej kolejności co do generalnej możliwości zakwalifikowania pracy wnioskodawcy w spornych okresach zatrudnienia pracy w szczególnych warunkach wskazać należy, iż analiza treści wykazu A do powołanego rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że wymienione Dziale I. W górnictwie poz 2. Wydobywanie odkrywkowe węgla brunatnego, piasku podsadzkowego, anhydrytu i gipsu są pracą warunkach szczególnych. Także wymienione w wykazie A w Dział VIII w transporcie i łączności poz. 2. Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów, stanowią prace w warunkach szczególnych.

Jednocześnie zarządzenie Nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach. (Dzienniki Urzędowe - rok 1983 nr 8 poz. 12) w wykazie A dziale I w górnictwie poz 2 Wydobywanie odkrywkowe węgla brunatnego i piasku podsadzkowe, wymienia stanowiska w pkt 1. elektromonter koparki wielonaczyniowej w pkt 2. elektromonter ruchu i montażu wiertni, w pkt 3. elektromonter zwałowarki, w 8. konserwator tras przenośnikowych w pkt 13 mechanik maszyn i urządzeń wiertniczych

Natomiast Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej. (Dzienniki Urzędowe - rok 1983 nr 8 poz. 40) w wykazie A dziale VIII w transporcie i łączności. Poz 2. Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów: w punkcie 1 wymienia stanowisko kierowca samochodu uprzywilejowanego w ruchu.

Kluczowym jest zatem czy prace wykonywane przez wnioskodawcę w spornych okresach zatrudnienia mogą być utożsamianie ze wskazanymi pozycjami wykazu, nadto czy były przez niego wykonywane stale w pełnym wymiarze czasu pracy. Jak już bowiem wskazywano tylko okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), i nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia. /III AUa 101/16 - wyrok SA Gdańsk z dnia 11-05-2016/.

Odnosząc powyższe do pracy na jaką powoływał się skarżący i jaką opisywali przesłuchani w sprawie świadkowie wskazać należy iż nie mogą być one kwalifikowane jako spełniające powyższe wymagania.

Co do okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Kopalni (...) w R. w świetle wyjaśnień już jego samego nie można uznać iż pracował on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy stricte przy wydobywaniu odkrywkowym węgla brunatnego. Co prawda wnioskodawca miał być odpowiedzialny za pracę koparek, taśmociągów i innych maszyn, co mogło by być ewentualnie poczytywane za faktyczne wykonywanie pracy na stanowiskach wymienionych wyżej w wspomnianym zarządzeniu resortowym Ministra Górnictwa i Energetyki jednakże co sam przyznał jedynie w 60 % pracował na terenie kopalni w pozostałym zaś zakresie na warsztacie. Tym samym wnioskodawca nie pracował stale i w pełnym wymiarze przy pracach wydobywczych lecz zajmował się także czynnościami konserwacyjnymi i naprawczymi w warsztacie, które w świetle zapisów rozporządzenia nie są objęte tym zakresem. W ramach dniówki roboczej na pracę wnioskodawcy składały się też czynności, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia. Nie można zatem uznać, iż wnioskodawca pracując jako mechanik ślusarz faktycznie w pełnym wymiarze i ciągle faktycznie wykonywał jednak prace wymienione w wykazie.

W ocenie Sądu brak też podstaw do uznania, że również pierwszy rok zatrudnienia wnioskodawcy w (...) (...) (...) w Ł. o/P. powinien być kwalifikowany do pracy w warunkach szczególnych, analogicznie jak okres późniejszy. Podkreślić należy, iż z zeznań świadków i wyjaśnień samego wnioskodawcy nie wynika, że faktycznie wykonywał on w tym okresie podobnie jak później pracując w pogotowiu prace kierowcy samochodu uprzywilejowanego w ruchu. Wnioskodawca był kierowcą samochodu osobowo - sanitarnego. Sąd nie zaprzecza, iż praca w tym przypadku wymagała od niego również wysiłku i skupienia na poziomie analogicznym jak w pogotowiu, nie zmienia to jednak faktu, na co wprost wskazywał świadek , przełożony powoda przesłuchany w procesie, iż wnioskodawca nie był kierowcą samochodu uprzywilejowanego. Wnioskodawca woził pielęgniarki i lekarzy na planowane wizyty przewoził pacjentów na rehabilitacje, wykonywał transporty medyczne, w tym także karetką, lecz nie miało to charakteru interwencji czy akcji ratowniczej. Sam pracodawca wyraźnie rozdzielił wskazane okresy zatrudnienia wystawiając wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych tylko za okres pracy w pogotowiu. Z uwzględnieniem tych wszystkich okoliczności nie można dojść do przekonania, że mimo różnicy w warunkach zatrudnienia wykonywane przez wnioskodawcę zadania były tożsame. Jeszcze raz podnieść należy, iż jakkolwiek często z uwagi na poziom szkodliwości czy uciążliwości warunków pracy jest ona kwalifikowana jako praca w szczególnych warunkach - rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki uprawniające do emerytury ustala się (zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. Dz. U z 2013r., poz. 1440 ze zm.) na podstawie przepisów dotychczasowych. To zaś oznacza, że tylko i wyłącznie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą stanowić podstawę prawną emerytury. /III AUa 160/14 - wyrok SA Rzeszów z dnia 25-06-2014/ Sąd ubezpieczeń społecznych, dokonując ustaleń odnośnie do wykonywania przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych, nie ocenia uciążliwości danej pracy, a jedynie bada, czy praca ta odpowiada pracy wskazanej w rozporządzeniu oraz czy była wykonywana przez ubezpieczonego stale i w pełnym wymiarze. /III AUa 1279/17 - wyrok SA Gdańsk z dnia 13-03-2018/. Ponadto nawet uwzględnienie tego spornego okresu nie jest wystarczające dla uzyskania 15 letniego stażu pracy w szczególnych warunkach.

Po drugie, w ocenie Sądu organ rentowy wbrew zapatrywaniom odwołującego prawidłowo wyliczył też staż pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach za okres zatrudnienia w (...) (...) (...) w Ł. o/P. odliczając od tego okresu okresy przebywania na zwolnieniu zdrowotnym.

Odnosząc się do powyższego wskazać należy dla porządku, iż w tym zakresie nie ma zastosowania przywoływany przez organ rentowy w odpowiedziach na odwołania art. 12 ustawy po emeryturach pomostowych, bowiem zawarte w nim odesłanie do art. 4-11 odnosi się wprost do ustalenia okresów pracy w warunkach szczególnych czy w szczególnym charakterze warunkujących nabycie prawa do emerytury pomostowej, a nie rekompensaty uregulowanej w art. 21 ust. 1 tej ustawy

Niemniej jednak zgodnie z art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w brzmieniu dodanym ustawą z dnia 20.04.2004 r. (Dz.U. Nr 121, poz. 1264), która weszła w życie 1.07.2004 r. przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się: okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

W art. 32 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ustawodawca wprowadził istotną zmianę w stanie prawnym, w którym niemożliwe było w drodze wykładni ustalenie zasady pomijania w okresie ubezpieczenia okresów niezdolności do pracy z powodu choroby,

Przepis art. 32 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie ma zastosowania do oceny nabycia prawa do emerytury przed dniem 1 lipca 2004 r. Problem zaliczania do stażu pracy w szczególnych warunkach okresów wcześniejszych (okresów zatrudnienia), sprzed 15 listopada 1991 r., ustawodawca rozstrzygnął natomiast przez wyłączenie ich z regulacji art. 32 ust. 1a ustawy. /Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 czerwca 2024 r., I (...) 61/23/

Przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, warunkującego prawo do rekompensaty na podstawie art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1924), nie uwzględnia się więc okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (art. 32 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 53 ze zm.)./ Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 października 2020 r., III UZP 3/20 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 listopada 2022 r. III AUa 58/21 /

W konsekwencji argumentacja odwołującego, że 15 letni okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych został przez niego osiągnięty na dzień 31.07.2000 r. tj przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 20.04.2004 o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw (D.U 2004 nr 121 poz 1264.) nie może przynieść spodziewanych przez niego skutków procesowych.

Abstrahując od tego, iż 15 letni okres pracy w warunkach szczególnych nie został wykazany- co podnoszono powyżej- jednocześnie nie może być wątpliwości , iż prawo do rekompensaty po stronie odwołującej się mogło najwcześniej powstać z dniem spełnienia warunków do przyznania prawa do emerytury w wieku powszechnym, a więc w przypadku ubezpieczonego 22.08.2024 , a jednocześnie uwzględniany do przyznania rekompensaty okres 15 lat pracy w warunkach szczególnych przypadać miał, stosownie do przepisów wyżej powołanej ustawy o emeryturach pomostowych , do dnia 31 grudnia 2008 r. W obu więc przypadkach przesłanki przyznania prawa do omawianej rekompensaty wystąpiły i mogły nastąpić dopiero po dniu 1 lipca 2004 r. , a więc po dniu wejścia w życie art. 32 ust. 1 a pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, co tym samym stanowiło dostateczną podstawę do przyjęcia zastosowania tego przepisu przy ustalaniu wymiaru okresu pracy w warunkach szczególnych wnioskodawcy na potrzeby rekompensaty, a więc wyłączenia z tego okresu okresów zasiłkowych. Taki też pogląd jest konsekwentnie reprezentowany w orzecznictwie, czego przykładem może być chociażby wyrok z dnia 6 lutego 2020 r. III AUa 641/18, Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie LEX nr 2809471 , Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 24 lipca 2018 r. III AUa 22/18, LEX nr 2579817.

Sąd ma przy tym na uwadze , iż w orzecznictwie prezentowane jest także stanowisko czy to sądów powszechnych czy Sądu Najwyższego, stanowiących o nie uwzględnianiu w wymiarze okresu pracy w warunkach szczególnych okresów zasiłkowych (a więc odmawiających zastosowania w tym względzie ww. art. 32 ust. 1 a ustawy emerytalno- rentowej) /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 lutego 2021 r., III AUa 926/20 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 listopada 2020 r., III UK 53/19 Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 stycznia 2020 r., I UK 424/18/ Jednakże stwierdzić należy, że odnoszą się one wyłącznie do oceny nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych przewidzianej w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS , gdzie warunek stażowy związany z kwalifikowanym zatrudnieniem musi być spełniony na dzień 1 stycznia 1999 r. , a więc przed dniem wejścia w życie ww. art. 32 ust. 1 a , gdy tymczasem jak wskazano wyżej, w przypadku rekompensaty okres ten uwzględnia się na dzień 31 grudnia 2008 r. O stosowaniu zaś omawianego przepisu w odniesieniu do osób, które nabyły uprawnienie do emerytury po dniu 1 lipca 2004 r. wypowiedział się wprost Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 10 lipca 2008 r. K 33/06 , OTK-A 2008/6/106 , a bezspornym jest, iż odwołujący się nabył prawo do emerytury dopiero z dniem 22.08.2024.

Reasumując w ocenie Sądu wnioskodawca nie wykazał w procesie, iż legitymuje się okresami pracy w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze, które niesłusznie pominął organ rentowy. Aby ustalić prawo do rekompensaty konieczne jest wykazanie, iż ubezpieczony do dnia 1 stycznia 2009 r. udowodnił 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, przy jednoczesnym braku możliwości uzyskania prawa do emerytury pomostowej lub prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na skutek zmiany stanu prawnego wprowadzonego ustawą o emeryturach pomostowych. /III AUa 1002/20 - wyrok SA Lublin z dnia 29-12-2020, III AUa 1404/17 - wyrok SA Warszawa z dnia 23-01-2020/ W rozpoznawanej sprawnie wnioskodawca wymogowi udowodnienia 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach nie sprostał.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc, oddalił odwołanie jako bezzasadne.