Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26.07.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że A. P. jako pracownik u płatnika składek B. I SPÓŁKA SP.J. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od 2.01.2021 r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że w świetle zgromadzonego w sprawie materiału ww nie wykonywała pracy u płatnika składek a została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jedynie w celu uzyskania kolejnego tytułu do ubezpieczeń i skorzystania z prawa do wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego od wyżej podstawy wymiaru w związku z chorobą w okresie ciąży a następnie macierzyństwem. Organ ocenił zawartą między stronami umowę jako pozorną.

/ decyzja w aktach ZUS k. 114-120/

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła A. P. reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika (adwokata) domagając się jej zmiany i ustalenia, iż podlegała ubezpieczeniom w spornym okresie, nadto zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. W uzasadnienia powyższego stanowiska podniesiono że kwestionowana przez ZUS umowa była przez strony faktycznie realizowana - A. P. wykonywała umówione obowiązki farmaceuty aż do czasu powstania niezdolności do pracy występującej w okresie ciąży a fakt ten potwierdzają m.in. dokumenty tj. faktury VAT potwierdzające przyjęcie towaru, oraz zgłoszenie ww do NFZ jako osoby upoważnionej do dokonywania zmian umów dotyczących apteki w NFZ oraz mogą potwierdzić zeznania świadków.

/ odwołanie k. 3-7/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych, podnosząc argumentację jak w zaskarżonej decyzji.

/ odwołanie k. 45-47/.

Na rozprawie w dniu 10.12.2024 r. zainteresowany płatnik oświadczył, iż nie zajmuje stanowiska w sprawie.

/ stanowisko procesowe płatnika protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 r. 00:02:45-00:04:06 /

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Spółka Jawna prowadzi działalność gospodarczą od 24.11.2006 - data wpisu do KRS. Jej przedmiotem jest sprzedaż wyrobów farmaceutycznych. Wspólnikami spółki są A. B. i D. P.. Płatnik ma dwie apteki, zatrudnia pracowników na stanowiskach magister farmacji, techników farmaceutycznych, pracowników ds. obsługi sprzedaży internetowej. W ramach stanowiska magistra farmacji dysponuje liczbą 8,5 etatów

/ bezsporne, wypis z KRS k. 6- 28 akt ZUS, zestawienie przy załączonych aktach osobowych, zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:53:19-00:57:49 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:20:01 -00:25:41

Wnioskodawczyni A. P. posiada tytuł magistra farmacji oraz aktywne prawo wykonywania zawodu farmaceuty o nr (...), posiada również kilkuletnie doświadczenie zawodowe.

/ bezsporne, dyplomy k. 82-84 akt ZUS oraz k. 16-17, świadectwa pracy k. 93-96 akt ZUS oraz k. 19-21/

Wnioskodawczyni jest zgłoszona do ubezpieczeń społecznych od 1.03.2023 jako pracownik na ½ etatu w aptece (...). M. , B. (...) spółka jawna, w której wspólnikiem jest jej matka B. S.. Wnioskodawczyni w spornym, okresie realizowała wspomniana umowę w godzinach popołudniowych od 18 lub 17 do 20.30 sobotę 20.01. w godzinach 8-16.00 i 29.01.2024 od 12.00 do 20.30. Zajmowała się robieniem zamówień nie sprzedażą oraz porządkowaniem magazynu.

/ umowa o pracę k. 78 ,grafik na styczeń 2024 r. k. 83, pismo NFZ o braku realizacji recept refundowanych w tym podmiocie k. 99, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 r. 00:51:43-00:53:19 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:04:08-00:20:01, zeznania świadka B. P. protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:34:47-00:40:00 /

Ogłoszenie o możliwości zatrudnienia u płatnika wnioskodawczyni znalazła na stronie Okręgowej Izby Aptekarskiej w Ł. i wysłała CV do płatnika.

/ korespondencja mailowa z płatnikiem zawierająca CV wnioskodawczyni z 3.11.2023 r. k. 62, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 r. 00:51:43-00:53:19 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:04:08-00:20:01 /

W dniu 1.12.2023 r. strony tj (...) Spółka Jawna, reprezentowana przez A. B. - wspólnika i A. P. zawarły umowę o pracę na czas określony od 2.01.2024 r. do 31.12.2025 r. w ramach, którego A. P. zobowiązała się do wykonywania pracy na stanowisku farmaceuty z wynagrodzeniem w kwocie 7583,69 zł brutto. Jako miejsce wykonywania pracy strony określiły Aptekę u D., (...)-(...) Ł., Organizacji (...) 50, (...)-(...) Z., ul. (...), wymiar czasu pracy cały etat, rozpoczęcie pracy 2 .01. 2024 r.

/ umowa o pracę k. 98 akt ZUS oraz k. 18 nadto w dokumentacji osobowej załączonej do akt sprawy /

Płatnik składek, zgłosił wnioskodawczynię jako pracownika do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 2.01.2024 r. z kodem wykonywanego zawodu - farmaceuta w ustawowym terminie tj. 8.01. 2024 r.

/ bezsporne/

Do obowiązków wnioskodawczyni w ramach pisemnego zakresu obowiązków należało prawidłowe sporządzanie leków recepturowych, przechowywanie, identyfikacja oraz sprzedaż produktów leczniczych wydawanych na podstawie recept lub bez recepty, a także wyrobów medycznych, informowanie o lekach i doradzanie pacjentom preparatów dostępnych w sprzedaży, była odpowiedzialna za wydawanie środków odurzających i psychotropowych, wykonywanie obowiązków zgodnie z etyką zawodową i prawem farmaceutycznym (Dz. U. z 2024 r. nr 53, poz. 533).

/ zakres obowiązków k. 86 akt ZUS nadto w dokumentacji osobowej załączonej do akt sprawy/

Wnioskodawczyni wykonywała wszystkie te czynności w aptece przy ul. (...) WiN. W szczególności dokonywała sprzedaży leków, suplementów, przyjmowała i rozkładała leki wykonywała czynności administracyjne, pracowała przy lekach recepturowych.

/ zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 r. 00:51:43-00:53:19 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:04:08-00:20:01 zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:53:19-00:57:49 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:20:01 -00:25:41 zeznania świadka J. G. protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:27:32 -00:33:44, zeznania świadka B. P. protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:34:47-00:40:00, zeznania świadka A. S. protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:40:00 -00:44:36 zeznania świadka K. M. protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:44:36 -00:49:56 /

Wnioskodawczyni potwierdzała odbiór dostaw z hurtowni farmaceutycznych oraz przyjmowała faktury zakupowe na stan apteki.

/ wydruki z systemu płatnika - Magazynu aptecznego k. 74-80 akt ZUS oraz k. 25-38, 40-41 nadto przy załączonych aktach osobowych zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 r. 00:51:43-00:53:19 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:04:08-00:20:01 zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:53:19-00:57:49 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:20:01 -00:25:41, zeznania świadka J. G. protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:27:32 -00:33:44 zeznania świadka K. M. protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:44:36 -00:49:56 zeznania świadka A. S. protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:40:00 -00:44:36 /

WW była zgłoszona od 1.01.2024r. przez płatnika do NFZ w ramach zawartej przez płatnika umowy jako osoba uprawniona do realizacji sprzedaży leków refundowanych.

/ print screen z portalu świadczeniodawcy NFZ k. 72 akt ZUS oraz k 39 nadto przy załączonych aktach osobowych /

Wnioskodawczyni w ramach pracy u płatnika zrealizowała w okresie od 1.01.2024 do 29.02.2024- 419 recept refundowanych. Ponadto dokonywała sprzedaży towaru według przedstawionego przez płatnika raportu obrotów

/ dane dotyczące recept refundowanych zrealizowanych u płatnika k. 65, raport obrotów płatnika przy załączonych aktach osobowych, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 r. 00:51:43-00:53:19 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:04:08-00:20:01 zeznania świadka J. G. protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:27:32 -00:33:44 /

Wszystkie powyższe czynności były rejestrowane imiennie w ramach indywidualnego loginu w systemie płatnika.

/wydruki z systemu płatnika - Magazynu aptecznego k. 74-80 akt ZUS oraz k. 25-38, 40-41 nadto przy załączonych aktach osobowych raport obrotów płatnika przy załączonych aktach osobowych zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 r. 00:51:43-00:53:19 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:04:08-00:20:01 zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:53:19-00:57:49 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:20:01 -00:25:41 zeznania świadka J. G. protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:27:32 -00:33:44, zeznania świadka A. S. protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:40:00 -00:44:36 zeznania świadka K. M. protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:44:36 -00:49:56/

Wnioskodawczyni wykonywała swe obowiązki zgodnie z grafikiem w godzinach 8-16 od poniedziałku do piątku i w jedną sobotę w miesiącu, za którą miała wolne w wybrany dzień.

/zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 r. 00:51:43-00:53:19 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:04:08-00:20:01 zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:53:19-00:57:49 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:20:01 -00:25:41 zeznania świadka J. G. protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:27:32 -00:33:44 /

Wynagrodzenie za pracę wypłacano wnioskodawczyni przelewem bankowym.

/ potwierdzenia przelewu k. 63-70 akt ZUS, karty wynagrodzeń przy załączonych aktach osobowych, potwierdzenia zlecenia przelewu przy załączonych aktach osobowych zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:53:19-00:57:49 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:20:01 -00:25:41 /

Płatnik sporządził następujące dokumenty osobowo płacowe dotyczące wnioskodawczyni: umowę o pracę z dnia 1.12.2023 r., pisemny zakres obowiązków, oświadczenie o ryzyku zawodowym, świadectwa pracy od poprzednich pracodawców, kartę szkolenia wstępnego w zakresie BHP, dyplom ukończenia studiów na kierunku Farmacja, zaświadczenie o prawie wykonywania zawodu farmaceuty orzeczenie lekarskie do celów sanitarno - epidemiologicznych, orzeczenie lekarskie z 24.04.2003, potwierdzenie przelewów wynagrodzenia za okres 01-04/2004.

/ wskazane dokumenty k. 82-98, 63-70 akt ZUS oraz k. 9-24, 72-77 nadto w dokumentacji osobowej załączonej do akt sprawy /

W okresie od dnia 30.01.2024 r. wnioskodawczyni stała się czasowo niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży. O ciąży dowiedziała się na przełomie stycznia i lutego kiedy leczyła się w związku z infekcją dróg oddechowych. Bezpośrednio w związku z ciążą stała się niezdolna do pracy od marca.

/ karta ciąży k. 42 dokumentacja medyczna k,. 105-128, 133-143 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 r. 00:51:43-00:53:19 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:04:08-00:20:01 zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:53:19-00:57:49 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:20:01 -00:25:41 /

Płatnik przekazał za wnioskodawczynię dokumenty rozliczeniowe za miesiące od stycznia do czerwca 2024 r., w których wykazał pełny wymiar czasu pracy. Obliczył i rozliczył składki od miesięcznych podstaw ich wymiaru: na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za styczeń 2024 r. - 6861,43 zł, za luty 2024 r. - 5814,16 zł, za marzec 2024 r. - 2275,10 zł, od kwietnia do czerwca 2024 - 0,00 zł. Płatnik wykazał również okres nieobecności w pracy usprawiedliwionej bez prawa do wynagrodzenia lub zasiłku od 30 do 31.01.2024 r., wynagrodzenie za czas niezdolności z powodu choroby do pracy finansowane ze środków pracodawcy od 1 do 2 .02.2024 r., od 5 do 9 .02.2024 r., od 11.03. do 5.04.2024 r., oraz zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego od 6.04 do 30.06.2024 r. Do oddziału wpłynęły też wnioski z roszczeniem o wypłatę dla wnioskodawczyni: zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego z od 6.04.do 23.05.2024 r. i od 26.05 do 18 .07.2024 r.

/ bezsporne zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:53:19-00:57:49 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:20:01 -00:25:41/

W okresie nieobecności wnioskodawczyni zastąpiła ją A. Z.. Jest to pracownik zatrudniony w strukturach spółki, który zastępuje nieobecnych pracowników. Spółka ciągle poszukuje pracowników na stanowisko farmaceuty.

/zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 00:53:19-00:57:49 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:20:01 -00:25:41/

Obecnie wnioskodawczyni jest na urlopie macierzyńskim.

/ zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 10.12.2024 r. 00:51:43-00:53:19 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:04:08-00:20:01/

Płatnik z tytułu prowadzonej działalności w 11/2023 osiągnął dochód 129 289,70 zł, w 12/2023 85454,29 zł, w 01/2024 315 408,75 zł, w 02/2024 stratę -35 525,33 zł, w 03/2024 75517,19 zł (...) 75 97,10

/ wykaz przychodów i dochodów płatnika przy załączonych aktach osobowych/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach organu rentowego i załączonych do akt, a także w oparciu o zeznania wnioskodawczyni płatnika i świadków, które ze sobą wzajemnie korespondowały i nie zostały skutecznie podważone przez organ rentowy. Sąd uznał, że zarówno zeznania wnioskodawczyni jak i przesłuchanych w procesie świadków są spójne, konsekwentne i logiczne. Z zeznań tych wynika wprost czym w spornym okresie na podstawie zawartej umowy faktycznie zajmowała się wnioskodawczyni, jakie miała obowiązki. Nie budzą również zastrzeżeń Sądu okoliczności jakie legły u podstaw zatrudnienia wnioskodawczyni. Podkreślić należy też, iż organ rentowy wnioskując o przedłożenie zestawień bankowych dotyczących płatności kartą jakich dokonywała wnioskodawczyni w spornym okresie - które znajdują się w aktach sprawy - nie zdołał ostatecznie wykazać, iż wnioskodawczyni pracy nie wykonywała - bo nie przebywała w miejscu pracy. Wręcz przeciwnie wskazane zestawienia wskakują, iż wnioskodawczyni niekiedy dla potrzeb własnych w godzinach pracy dokonywała zakupów w aptece płatnika.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 497), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym – podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Zgodnie z art. 9 ust. 4 w/w ustawy, osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 2, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W myśl art. 36 ust. 1 w/w ustawy, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Ustęp 2 stanowi, że obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1 (pracowników), należy do płatnika składek.

W myśl ustępu 11 w/w przepisu, każda osoba, w stosunku, do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1 (za pracowników), obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek.

W niniejszej sprawie organ rentowy podważał skuteczność umowy o pracę zawartej między ubezpieczoną a płatnikiem składek wskazując na jej jedynie pozorny charakter.

Należy wskazać, że organ rentowy ma prawo do badania a także kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, ponieważ rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78 oraz w wyroku z dnia 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10, w którym stwierdził, iż:

„1. Na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

2. Podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.” (LEX nr 653664)

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowane przez niego umowa o pracę miała charakter pozorny a strony zmierzały wyłącznie w celu uzyskania wypłaty odpowiednio wysokich świadczeń z ubezpieczeń społecznych, co zarzucał stronom umowy o pracę. Pełnomocnik reprezentujący ZUS nie zgłosił, w toku procesu, żadnych wniosków dowodowych, za pomocą których wykazałby pozorność zawartej między stronami umowy.

Sąd ocenił zatem zasadność decyzji w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, który okazał się wystarczający do wydania orzeczenia.

Wskazać należy również, że ingerencja sądu w kierunku przejęcia od strony inicjatywy dowodowej mogłaby się spotkać ze skutecznie podniesionym przez drugą stronę słusznym zarzutem naruszenia zasady bezstronności. Faktem jest, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wiąże się z pewnymi odrębnościami również w tej sferze, jednakże Sąd nie może zastępować działaniem z urzędu strony procesowej tym bardziej wówczas, gdy jest ona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego- por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 marca 2013 r. III AUa 1011/12 LEX nr 1298879.

Strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał, a Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów – por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 lutego 2013 r. I ACa 613/12 LEX nr 1294695.

Stosownie do treści art. 22 §1 kp, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, iż umowa o pracę zawarta w okresie 2.01.2024 r. między ubezpieczoną a płatnikiem składek, jest nieważna, bowiem została zawarta dla pozoru.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w Łodzi podziela również pogląd Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym to SN stwierdza, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Ponownie podkreślić należy, iż w niniejszej sprawie to na organie rentowym spoczywał ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli, a więc, że nie miały zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych, gdyż pracownik nie podjął wykonywania pracy, a pracodawca świadczenia tego nie przyjmował. Z tych bowiem faktów organ rentowy wywodzi skutki prawne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 roku, I UK 269/2006, LEX nr 328015).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) wskazano , że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującej zarzutów, że zawarła umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Przy tym bezwzględnie należy mieć na uwadze, iż prawo nie zabrania zatrudniania kobiet w ciąży, a sama ciąża nie powoduje automatycznie niezdolności do pracy. Fakt pozostawania w ciąży w kontekście pozorności umowy może mieć znaczenie jedynie wtedy, gdyby ciąża w momencie zawarcia umowy o pracę w sposób oczywisty wykluczałaby możliwość świadczenia pracy przez pracownicę (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 10 lutego 2016 r. III AUa 859/15). Zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet jeśli głównym powodem jest chęć uzyskania zasiłku macierzyńskiego bądź odpowiednio wysokiego zasiłku, nie jest naganne ani tym bardziej sprzeczne z prawem, jeśli umowa faktycznie jest realizowana. /Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi - VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 października 2022 r. VIII U 1950/21,Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 czerwca 2022 r., III AUa 62/21 /

Nadto nawet krótkotrwałe świadczenie pracy przed skorzystaniem ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego nie jest wystarczającą przesłanką do stwierdzenia nieważności umowy o pracę w sytuacji, gdy zamiarem stron tej umowy było nawiązanie stosunku pracy, a zgodna wola stron znalazła odzwierciedlenie w faktycznej realizacji pracowniczego zatrudnienia, czyli wówczas, gdy został wdrożony proces świadczenia pracy, a pracodawca z tejże pracy korzystał. /III AUa 38/18 - wyrok SA Kraków z dnia 07-04-2021/

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał zatem badać, czy pomiędzy ubezpieczoną a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy.

W tym celu Sąd zbadał, czy odwołująca się w spornym okresie osobiście świadczyła pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika (...) Spółka Jawna.

Zdaniem Sądu analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że ubezpieczona osobiście, w sposób stały na rzecz płatnika składek w spornym okresie wykonywała umówioną pracę farmaceuty w jednej z aptek płatnika , za co otrzymywała wynagrodzenie.

Przy wykonywaniu obowiązków wnioskodawczyni była bezpośrednio podporządkowana płatnikowi składek. Zeznania świadków jak i wnioskodawczyni jednoznacznie wskazują, że ubezpieczona w wyznaczonym przez pracodawcę miejscu i czasie, aż do chwili powstania niezdolności do pracy przypadającej w okresie ciąży, wykonywała szereg czynności. Zajmowała się obsługiwaniem klientów, szczególności dokonywała sprzedaży leków suplementów, przyjmowała i rozkładała leki wykonywała czynności administracyjne, pracowała przy lekach recepturowych co znajduje bezpośrednie potwierdzenie zarówno w systemowych wydrukach w ramach programu komputerowego do obsługi aptek płatnika jak i informacji z NFZ potwierdzającej fakt sprzedaży imiennie przez wnioskodawczynie leków refundowanych w ramach działalności płatnika.

Zostało też wykazane, co jest podstawowym składnikiem stosunku pracy, podporządkowanie wnioskodawczyni poleceniom pracodawcy. Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym. Powyższe niewątpliwie miało miejsce na gruncie rozpatrywanego przypadku. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdza, że płatnik składek kierował pracą ubezpieczonej gdyż decydował o codziennym czasie pracy w ramach ustalanego grafiku i wykonywanych na bieżąco czynnościach.

Płatnik oczekiwał od wnioskodawczyni jako pracownika obecności i rzetelnego wykonywania pracy. Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu. Zatrudnienie wnioskodawczyni było oparte na rzeczywistej potrzebie pracodawcy wynikającej z warunków prowadzenia działalności, dużej rotacji pracowników - konieczności zapewnienia obsady stanowiska farmaceuty. Pracując w aptece wnioskodawczyni faktycznie więc podejmowała czynności, co do których została zatrudniona. Nadto nie zostało wykazanym by wykonywane przez nia czynności kolidowały jakkolwiek z pracą na ½ etatu u innego płatnika - matki.

Podkreślić należy też, iż praca świadczona przez wnioskodawczynię była wykonywana na ryzyko płatnika. To płatnik ponosił ryzyko osobowe i ekonomiczne związane z brakiem należytej obsady pracowniczej, zapewnieniem właściwego funkcjonowania apteki, kosztami z tym związanymi w przypadku nieobecności w pracy wnioskodawczyni. Podnieść należy, iż zaoferowany w sprawie materiał dowodowy nie wskazuje by ubezpieczona będąc w ciąży w ogóle pracy nie podjęła. Wnioskodawczyni co wynika z dostępnej dokumentacji medycznej oraz jej zeznań o ciąży dowiedziała się na przełomie stycznia i lutego przechodząc badania w związku infekcją dróg oddechowych. Strony nie działały tylko i wyłącznie w celu uzyskania odpowiednio wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego przez wnioskodawczynię płatnik potrzebował pracownika a wnioskodawczyni pracy. Wnioskodawczyni w okresie bezpośrednio poprzedzającym sporny okres pozostawała w innym zatrudnieniu na pełen etat jednakże umowa ta wygasała z końcem roku, była też na pół etatu zatrudniona dorywczo u matki . Kluczowym było więc uzyskanie źródła utrzymania.

Z powyższych względów, Sąd Okręgowy uznał, że strony były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nosił konstytutywne cechy umowy o pracę, wynikające z art. 22 § 1 k.p.

Natomiast z uzyskaniem przez A. P. statusu pracownika w związku z zatrudnieniem u płatnika wiązał się skutek w postaci nabycia przez nią uprawnień do świadczeń ubezpieczenia społecznego. Skutek ten nie został wywołany działaniem niezgodnym z przepisami obowiązującego prawa, ale wynika z obowiązującego systemu prawnego. W ocenie Sądu, z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż umowa o pracę zawarta przez płatnika z A. P. była w realizowana. Na pracę wnioskodawczyni w spornym okresie istniało zapotrzebowanie. WW. wykonywała pracę na podstawie umowy o pracę, a płatnik pracę przyjmował. Jeszcze raz podkreślić należy, że z żadnego z dowodów nie wynika, że zamiarem wnioskodawczyni, nie było świadczenie pracy, a jedynie stworzenie pozorów jej wykonywania, w celu uzyskania w przyszłości świadczeń z ubezpieczenia społecznego w postaci zasiłku chorobowego i świadczeń związanych z macierzyństwem w większym wymiarze. Fakt, że wnioskodawczyni w związku z ciążą stała się niezdolna do jej wykonywania najpierw wobec infekcji dróg oddechowych na przełomie stycznia i lutego a potem stricte w związku z ciążą od marca - sam w sobie nie może stanowić podstawy uznania zatrudnienia za pozorne, jeżeli umowa o pracę jest faktycznie realizowana, a tak w świetle zgromadzonego w procesie materiału dowodowego, było w rozpatrywanej sprawie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak punkcie pierwszym w sentencji wyroku.

O zwrocie kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami orzeczono na podstawie art.98 §1 -3 k.p.c., w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2023 r., poz.1964).