Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. orzeczeniem z dnia 7 marca 2024 roku, znak (...). (...).(...), utrzymał w mocy orzeczenie (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. z dnia 19 grudnia 2023 r. nie zaliczające małoletniej L. J. do osób niepełnosprawnych. Zespół powołał się na dokonaną ocenę stanu zdrowia małoletniej. Organ rozpoznał u małoletniej Zespół (...) jako choroby zasadniczej oraz zaburzeń regulacji związanych z przetwarzaniem bodźców sensorycznych oraz astmy jako choroby współistniejącej. Zespół wskazał, że odnośnie dziewczynki potrzebne jest wprowadzenie odpowiednich oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych, jednakże L. J. potrafi utrzymać kontakt wzrokowy a jej wypowiedzi są spójne, podtrzymuje rozmowę oraz porusza się samodzielnie. Organ ponadto stwierdził, że badana nie wymaga konieczności sprawowania opieki i pielęgnacji w zakresie przewyższającym opiekę i pielęgnację właściwą dla wieku. Wymaga jednak kontynuacji oddziaływań terapeutycznych zgodnie z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego.

W odwołaniu od powyższego orzeczenia, działająca w imieniu L. J. przedstawicielka ustawowa A. J., wniosła o zmianę orzeczenia poprzez uznanie, że jaj małoletnia córka jest osobą niepełnosprawną. W uzasadnieniu stwierdziła, że L. J. ma poważne zaburzenia neurorozwojowe od dzieciństwa i jest utrudniony z nią werbalny kontakt. Odwołująca się ma spełniać wszystkie cechy osoby chorej na autyzm, czyli między innym ma mieć schematyczne myślenie, wybiórczość pokarmową, brak instynktu samozachowawczego oraz brak samodzielności w codziennych czynnościach, takich jak higiena osobista i nauka.

W odpowiedzi na odwołanie Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. wniósł o jego oddalenie w całości, wywodząc jak w zaskarżonym orzeczeniu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

L. J., urodziła się (...), ma aktualnie 10 lat.

Niesporne

M. L. J. mieszka z mamą. Pozostaje pod kontrolą psychiatryczną od 3 roku życia oraz przyjmuje leki na astmę. Cierpi na zaburzenia zachowania i emocji F92.8., zaburzenia percepcji, regulacji i przetwarzania bodźców oraz Zespół (...) F84.5. L. J. przejawia zachowania nieadekwatne do sytuacji i do swojego wieku, z powodu występujących schorzeń miała przyznane nauczanie specjalne. Matka pomaga jej przy codziennych czynnościach jak mycie włosów, przygotowanie i podawanie posiłków, choć te czynności niekiedy wykonuje również samodzielnie. Do tego jednak należy dziewczynkę motywować i zachęcać. Dziewczynka jest lękliwa, nieufna i niepewna. Na zadawane pytania odpowiada krótkimi zwrotami lub słowami. Jej rozwój intelektualny jest odpowiedni do wieku natomiast jest nieharmonijny. Jest sprawna motorycznie bez występujących zaburzeń wytwórczych. Brak jest manieryzmów. Poza zaburzeniami w sferze emocjonalnej, wykazuje ponad przeciętną sprawność intelektualną, ma dobrze rozwiniętą wyobraźnię, myślenie obrazowo-przestrzenne, a także lubi majsterkować i jest bardzo kreatywna. M. wymaga stymulacji, opieki, nadzoru, pomocy i angażowania w zajęcia pomagające w rozładowaniu negatywnych emocji związanych z frustracją i złością w szkole i poza nią, podobnie jak inne dzieci w tym wieku. Dziewczynka jest zdolna do samoobsługi i nie jest osobą niepełnosprawną z powodu zaburzeń psychicznych.

L. M. nie jest niezdolna jednak do zaspokajania (w porównaniu z rówieśnikami) podstawowych potrzeb życiowych takich jak samoobsługa, samodzielne poruszanie się i komunikowanie z otoczeniem. Nie wymaga konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Dowód : Opinia i opinia uzupełniająca sądowo-lekarska biegłej z zakresu psychiatrii dziecięcej – k. 23-27, 55.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się nieuzasadnione.

Orzekanie o stopniu niepełnosprawności jest regulowane (na moment wydania zaskarżonego orzeczenia) przez ustawę z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. 2023.100 t.j. z dnia 13 stycznia 2023 r.) oraz wykonujące ją rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. 2021.857 t.j. z dnia 6 maja 2021 r.) i rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz. U. 2002.17.162 z dnia 1 marca 2002 r.).

Zgodnie z art. 4a ust. 1 wyżej wskazanej ustawy, osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

L. J. w chwili obecnej ma ukończonych 10 lat, a więc niewątpliwie należy w stosunku do niej stosować nadal zasady ustalania niepełnosprawności dotyczące osób poniżej 16 roku życia.

Szczegółowe zasady ustalania niepełnosprawności u osób poniżej 16 roku życia zostały określone we wskazanym wyżej rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia. Zgodnie z § 1 rozporządzenia, oceny niepełnosprawności u osoby w wieku do 16 roku życia, zwanej dalej „dzieckiem”, dokonuje się na podstawie następujących kryteriów:

1) przewidywanego okresu trwania upośledzenia stanu zdrowia z powodu stanów chorobowych, o których mowa w § 2, przekraczającego 12 miesięcy,

2) niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku, albo

3) znacznego zaburzenia funkcjonowania organizmu, wymagającego systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem.

Paragraf drugi wskazanego rozporządzenia, stanowi natomiast, że do stanów chorobowych, które uzasadniają konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku, należą:

1) wady wrodzone i schorzenia o różnej etiologii prowadzące do niedowładów, porażenia kończyn lub zmian w narządzie ruchu, upośledzające w znacznym stopniu zdolność chwytną rąk lub utrudniające samodzielne poruszanie się,

2) wrodzone lub nabyte ciężkie choroby metaboliczne, układu krążenia, oddechowego, moczowego, pokarmowego, układu krzepnięcia i inne znacznie upośledzające sprawność organizmu, wymagające systematycznego leczenia w domu i okresowo leczenia szpitalnego,

3) upośledzenie umysłowe, począwszy od upośledzenia w stopniu umiarkowanym,

4) psychozy i zespoły psychotyczne,

5) całościowe zaburzenia rozwojowe powodujące znaczne zaburzenia interakcji społecznych lub komunikacji werbalnej oraz nasilone stereotypie zachowań, zainteresowań i aktywności,

6) padaczka z częstymi napadami lub wyraźnymi następstwami psychoneurologicznymi,

7) nowotwory złośliwe i choroby rozrostowe układu krwiotwórczego do 5 lat od zakończenia leczenia,

8) wrodzone lub nabyte wady narządu wzroku powodujące znaczne ograniczenie jego sprawności, prowadzące do obniżenia ostrości wzroku w oku lepszym do 5/25 lub 0,2 według S. po wyrównaniu wady wzroku szkłami korekcyjnymi, lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w granicach 30 stopni,

9) głuchoniemota, głuchota lub obustronne upośledzenie słuchu nie poprawiające się w wystarczającym stopniu po zastosowaniu aparatu słuchowego lub implantu ślimakowego.

Przy czym przy ocenie niepełnosprawności dziecka bierze się pod uwagę:

1) rodzaj i przebieg procesu chorobowego oraz jego wpływ na stan czynnościowy organizmu,

2) sprawność fizyczną i psychiczną dziecka oraz stopień jego przystosowania do skutków choroby lub naruszenia sprawności organizmu,

3) możliwość poprawy stanu funkcjonalnego pod wpływem leczenia i rehabilitacji (§ 2 ust. 2).

W § 1 rozporządzenia ustawodawca określił zatem dwa typy kryteriów, które alternatywnie mogą decydować o uznaniu dziecka za niepełnosprawne. Wystarczy zatem, iż w stosunku do osoby mającej zostać uznaną za niepełnosprawną zajdą okoliczności w jednym spośród punktów 2 i 3 tego paragrafu. Nie uznając małoletniej L. J. za osobę niepełnosprawną, Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S., wykluczył wystąpienie kryteriów opisanych w punkcie 2 cytowanego przepisu, (polegających na niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku) oraz punkcie 3 (polegających na znacznym zaburzeniu funkcjonowania organizmu, wymagającym systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem). Z takim stanowiskiem nie zgadzała się strona odwołująca się.

Zauważyć należy, że zakresu stałej opieki i pomocy rozporządzenie cytowane powyżej nie określa, nie wyznaczając konkretnych stanów psychofizycznych osoby niepełnosprawnej, które w przypadku zaistnienia konieczność opieki lub pomocy uzasadniałyby. Wyznacza ten zakres posiłkowo § 29 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności wskazując, iż konieczność sprawowania opieki oznacza : całkowitą zależność osoby od otoczenia, polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwiania kontaktów ze środowiskiem.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na stwierdzenie, że małoletnia L. J. spełnia kryteria niezbędne do uznania jej za osobę niepełnosprawną i wymagającą stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w rozumieniu § 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia. Występujące delikatne odchylenia od normy w funkcjonowaniu odwołującej nie przesądzają o zaistnieniu, co warto podkreślić, całkowitej zależności od otoczenia, polegająca na pielęgnacji w zakresie higieny czy karmienia czy przy szeroko pojętej samoobsłudze.

Diagnozę postawioną przez Wojewódzki Zespół (...) o Niepełnosprawności w S., potwierdził dopuszczony dowód z opinii biegłej z zakresu psychiatrii dziecięcej. Biegła M. Ś. stwierdziła, że na obecnym etapie rozwoju odwołującej się należy ocenić jej stan jako wysoko funkcjonujący, to jest niepowodujący występowania takich zaburzeń, które powodowałyby konieczność stałej opieki. Z treści przedstawionej przez biegłą opinii wynika, iż wzięła ona pod uwagę okoliczności podawane w wywiadzie medycznym, opinii o funkcjonowaniu uczennicy z jej szkoły czy historii choroby i innej dokumentacji medycznej. Biegła zgodziła się z wnioskami przedstawionymi przez (...) i (...) w kwestii nie zaliczenia małoletniej do osób niepełnosprawnych. Powzięła w wątpliwość kwestię rozpoznania u L. J. zespołu (...) i w tej sprawie wskazała, że powinna być ponownie przebadana klinicznie na tą okoliczność, natomiast nie zaprzeczyła występowaniu tego schorzenia u dziewczynki.

Opinia została oparta zarówno na bezpośrednim badaniu, jak i na całości dokumentacji medycznej. Oznacza to, iż biegła w swojej opinii uwzględniła aktualny stan zdrowia małoletniej i przebieg jej schorzeń. Zdaniem Sądu, opinia biegłej charakteryzuje się wszechstronnością, zrozumiałością i brakiem wewnętrznych sprzeczności, jak również wnikliwością w zakresie badania odwołującego się i rozpoznania jej dolegliwości. Wnioski opinii zostały przez biegłą wyciągnięte w sposób logiczny i odpowiedni do wyników przeprowadzonych badań oraz w oparciu o gruntowną analizę dokumentacji medycznej. Stąd też, sporządzona ekspertyza zasługuje, zdaniem Sądu, na przyjęcie za miarodajną dla wydania orzeczenia w sprawie w pełnym zakresie.

Zarzuty do opinii i opinii uzupełniającej złożyła strona odwołująca zarzucając biegłej sprzeczne wnioski i nieprawdziwe ustalenia faktyczne. Matka odwołującej podkreślała, że dziewczynka praktycznie nie jest samodzielna, ma napady złości i nieharmonijnie się rozwija. Odwołująca podniosła, że nie jest prawdą, że L. J. jest osobą rozwijająca się adekwatnie do swoich rówieśników, skoro ma stwierdzony zespół (...), który w sposób istotny wpływa na jej codzienne funkcjonowanie.

Tylko na marginesie Sąd wskazuje, że dowód z opinii biegłego podlega szczególnej ocenie, bowiem sąd, nie mając wiadomości specjalnych, może oceniać jedynie logiczność wypowiedzi biegłego. Ocena dowodu z opinii biegłego nie jest dokonywana według kryterium wiarygodności w tym znaczeniu, że nie można „nie dać wiary biegłemu”. Opinia biegłego podlega tak jak inne dowody, ocenie według art. 233 § 1 k.p.c. należy jednak wyróżnić szczególnie dla tego dowodu kryteria oceny, które stanowią: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, jakkolwiek opinia biegłych jest oparta na wiadomościach specjalnych, to podlega ona ocenie sądu w oparciu o cały zebrany w sprawie materiał.

Wskazać należy że sąd nie jest zobowiązany dążyć do sytuacji, aby opinia biegłego przekonała strony sporu. Wystarczy zatem, że jest przekonująca dla sądu, który wiążąco ocenia czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 16 czerwca 2016 r., sygn. akt (...)).

Nawet jeżeli strona by podniosła zarzuty do opinii to sama rozbieżność stanowisk pomiędzy lekarzem biegłym sądowym i stroną postepowania nie jest podstawą odrzucenia opinii biegłego jako wiarygodnego materiału dowodowego i dopuszczenia dowodu z kolejnej opinii. Trzeba bowiem zauważyć, że w sprawach toczących się z odwołania od decyzji organów rentowych zawsze występuje rozbieżność stanowisk. Właśnie dlatego sąd powołuje bezstronnego, niezainteresowanego wynikiem postępowania biegłego lekarza odpowiedniej specjalności, którego opinia pozwala wyjaśnić zaistniałe rozbieżności.

Wobec powyższych wniosków płynących z wydanych w sprawie opinii, Sąd nie znalazł podstaw, aby podzielić argumenty przytoczone przez stronę odwołującą się. Analiza całości materiału dowodowego pozwoliła uznać, że wsparcie, jakie otrzymuje małoletnia od matki oddziaływania lecznicze, w tym farmakologiczne przynosi wymierne efekty, co uzasadnia konieczność stałego współudziału opiekuna w oddziaływaniach terapeutycznych. Jednocześnie, szeroko przywołane przez przedstawicielkę ustawową zachowania L. J. odbiegające od norm, nie świadczą o tym, iż wymaga ona stałej opieki porównywalnej z koniecznością zastępowania małoletniej w podstawowych czynnościach. Zasady doświadczenia życiowego nakazują również przyjąć, że konieczność motywacji do podejmowania określonych aktywności związanych chociażby z utrzymywaniem higieny czy spożywaniem posiłków jest właściwe dla dzieci zdrowych, znajdujących się w normie wiekowej małoletniej. Z opinii biegłej wynika, że dziewczynka jest lękliwa, wycofana, ale także empatyczna, kreatywna a jej rozwój intelektualny jest ponad przeciętny. Ubytki emocjonalne są pochodną wcześniactwa i pozostawania w inkubatorze we wczesnym etapie życia. Poświęcanie większej uwagi wobec dziecka, które wykazuje pewne ubytki w psychice, w porównaniu do innych dzieci, u których ten problem nie występuje nie musi automatycznie oznaczać, że dziecko to jest osobą niepełnosprawną. Sam fakt stwierdzonego Zespołu (...) nie koniecznie musi być przesłanką do zaliczenia L. J. do grona tych osób, co biegła w obu opiniach wykazała, opisując ustalony poziom funkcjonowania L. J..

Na podstawie całości materiału dowodowego Sąd stwierdził, że orzeczenie Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. z dnia 7 marca 2024 roku, znak (...). (...).(...) jest prawidłowe.

W tym stanie rzeczy, w oparciu o treść art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzeczono jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...),

3.  (...)

(...)