Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 24 czerwca 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił ubezpieczonemu J. G. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 13 maja 2024 r. do 16 maja 2024 r. W uzasadnieniu wskazał, że ubezpieczony w czasie niezdolności do pracy orzeczonej zaświadczeniem lekarskim (...), trwającej od 10 do 16 maja 2024 r. wykonywał pracę zarobkową. Z informacji uzyskanej od płatnika składek wynika bowiem, że ubezpieczony 10 maja 2024 r. świadczył pracę w godzinach 6:00 - 14:00.

J. G. w ustawowym terminie złożył odwołanie od decyzji. Ubezpieczony w uzasadnieniu odwołania przyznał, że w dniu 10 maja 2024 r. był obecny w pracy. Tego samego dnia, po zakończeniu obowiązków zawodowych, źle się poczuł i udał się do przychodni, jednak nie udało mu się wówczas skorzystać z porady lekarskiej. Jak wskazał, do lekarza dostał się dopiero 12 maja 2024 r., a lekarz, uwzględniając jego stan zdrowia, wystawił zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy z datą wsteczną – obejmującą okres od 10 maja 2024 r. Ubezpieczony podkreślił, że nie domaga się wypłaty zasiłku chorobowego za dzień 10 maja 2024 r., albowiem wykonywał wtedy pracę. Nie zgodził się natomiast z decyzją organu rentowego w zakresie odmowy prawa do zasiłku chorobowego za okres od 13 do 16 maja 2024 r.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie od odwołującego się kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu ZUS podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

S ąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. G. w okresie od 13 maja 2021 r. do 12 maja 2024 r. był zatrudniony na w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) sp. z o.o. na podstawie umowy o pracę na czas określony. Ubezpieczony wykonywał pracę fizyczną polegającą na segregacji odpadów.

W dniu 10 maja 2024 r. (piątek) J. G. odczuwał nasilenie dolegliwości bólowych kręgosłupa z promieniowaniem do prawej kończyny dolnej. Pomimo złego samopoczucia wykonywał tego dnia obowiązki służbowe w godzinach od 6:00 do 14:00.

Bezsporne, a nadto przesłuchanie odwołującego się – k. 17-18.

W przeszłości J. G. miewał już podobne dolegliwości bólowe, które jednak ustępowały po krótszym czasie. Tym razem ból był silniejszy i bardziej uporczywy. J. G. zamierzał stawić się w pracy również w sobotę 11 maja 2024 r., jednak został poinformowany przez przełożonego, że jego umowa o pracę nie zostanie przedłużona, w związku z czym nie polecono mu świadczenia pracy w tym dniu.

W niedzielę (...) córka J. G. skontaktowała się telefonicznie z lekarzem, informując o nasilonym bólu kręgosłupa u jej ojca. Rozmowę z lekarzem prowadziła wyłącznie córka, natomiast J. G. był obecny przy tej rozmowie. W ramach przeprowadzonej tego dnia teleporady lekarz wystawił J. G. zaświadczenie ( (...)) o czasowej niezdolności do pracy obejmujące okres od 10 maja do 16 maja 2024 r. J. G. nie poinformował lekarza o tym, że ostatni dzień, w którym świadczył pracę, przypadał 10 maja 2024 r. Również w dniu 12 maja 2024 r. J. G. udał się na dyżur lekarski do przychodni w M., gdzie otrzymał zastrzyk przeciwbólowy.

Dowód: przesłuchanie odwołującego się – k. 17-18.

W dniach 11 i 12 maja 2024 r. płatnik składek, tj. (...) sp. z o.o. w Dalszym wypłacił J. G. wynagrodzenie chorobowe.

Bezsporne, a nadto zaświadczenie płatnika składek w aktach zasiłkowych ZUS.

S ąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie ubezpieczony domagał się zmiany decyzji z 24 czerwca 2024 r. o odmowie przyznania mu prawa do zasiłku chorobowego za okres od 13 maja 2024 r. do 16 maja 2024 r.

Zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do spornego świadczenia wskazując, że w okresie orzeczonej niezdolności do pracy wykonywał pracę zarobkową.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (j.t. – Dz. U. z 2023 r., poz. 2780 z późn. zm.), dalej: „ustawa zasiłkowa”, ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Przepis art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej przewiduje dwie odrębne, samodzielne przesłanki, których zaistnienie skutkuje utratą prawa do zasiłku chorobowego. Pierwszą z nich jest wykonywanie pracy zarobkowej w okresie, na jaki wystawiono zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy, drugą natomiast – wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego w sposób sprzeczny z jego celem. R. legis regulacji zawartej w powyższym przepisie nie jest represjonowanie ubezpieczonego za zachowanie niezgodne z jego statusem jako osoby chorej, lecz ochrona funduszu ubezpieczenia chorobowego przed nieuprawnionym wypłacaniem świadczeń w sytuacjach ocenianych przez ustawodawcę jako nadużycie prawa. Cel tej normy opiera się na założeniu, że zwolnienie lekarskie ma służyć rekonwalescencji i powrotowi ubezpieczonego do zdrowia, natomiast wszelkie zachowania mogące ten proces zakłócać, a w szczególności kontynuowanie aktywności zarobkowej, pozostają w sprzeczności z przeznaczeniem zwolnienia.

Podkreślić należy, że zasiłek chorobowy ma charakter kompensacyjny – służy rekompensacie utraconych dochodów wskutek czasowej niezdolności do pracy. Ubezpieczenie chorobowe obejmuje ryzyko braku możliwości osiągania przychodów z pracy w związku z chorobą. Tym samym świadczenie z tego tytułu przysługuje wyłącznie wtedy, gdy ubezpieczony rzeczywiście nie może wykonywać pracy zarobkowej. Wykonywanie w tym czasie czynności zawodowych – niezależnie od ich formy prawnej, charakteru, wymiaru czy nawet wpływu na stan zdrowia – oznacza, że cel zasiłku nie jest realizowany, gdyż nie dochodzi do faktycznej utraty zarobku, którą zasiłek ten ma kompensować.

Za pracę zarobkową, w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, uznaje się każdą działalność nakierowaną na uzyskanie dochodu – zarówno na podstawie stosunku pracy, jak i w ramach umów cywilnoprawnych, prowadzenia działalności gospodarczej, a także bez formalnego umocowania prawnego. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 kwietnia 2005 r., sygn. I UK 370/04, pracą zarobkową jest każda aktywność ludzka zmierzająca do osiągnięcia zarobku, nawet jeśli nie wiąże się ona z istotnym obciążeniem organizmu osoby przebywającej na zwolnieniu lekarskim. Wykonywanie pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy skutkuje utratą prawa do zasiłku chorobowego za cały okres objęty zwolnieniem lekarskim. Dla zastosowania art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej wystarczające jest ustalenie, że ubezpieczony podejmował działalność zarobkową w trakcie niezdolności do pracy – nie jest przy tym wymagane, aby działanie to pozostawało w sprzeczności z celem zwolnienia lekarskiego. Przepis ten nie wprowadza jakichkolwiek kryteriów odnoszących się do poziomu uzyskiwanych przez ubezpieczonego przychodów w związku wykonywaniem pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, które mogłyby wyłączać jego zastosowanie, podobnie zresztą jak kryteriów odnoszących się do charakteru pracy zarobkowej – czasu jej trwania, wpływu jej wykonywania na stan zdrowia ubezpieczonego, wysiłku fizycznego, psychicznego czy intelektualnego wkładanego w jej wykonanie. Kluczowe znaczenie ma wyłącznie fakt, że praca zarobkowa miała miejsce w okresie stwierdzonej niezdolności do pracy. W orzecznictwie wskazuje się, że jedynie incydentalne, sporadyczne i wymuszone okolicznościami przejawy aktywności zawodowej nie wypełniają hipotezy art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej (zob. wyroki SN z: 12.5.2005 r., I UK 275/04, 5.4.2005 r., I UK 370/04, 5.10.2005 r., I UK 44/05, 15.6.2007 r., II UK 223/06, z 4.4.2012 r., II UK 186/11).

Stan faktyczny w niniejszej sprawie pozostawał w zasadzie bezsporny. Strony nie kwestionowały przebiegu zatrudnienia odwołującego się ani faktu wystawienia zaświadczenia o czasowej niezdolności do pracy obejmującego czas od 10 do 16 maja 2024 r. Spór dotyczył jedynie prawa ubezpieczonego do zasiłku chorobowego za okres od 13 do 16 maja 2024 r., a w szczególności – konsekwencji podjęcia pracy w dniu 10 maja 2024 r. dla prawa do świadczenia z ubezpieczenia chorobowego.

Podczas przesłuchania odwołujący się uzupełnił i doprecyzował okoliczności dotyczące przebiegu zdarzeń z okresu od 10 do 12 maja 2024 r. Jego relacje pozostają w ocenie Sądu w pełni wiarygodne. Były one bowiem spójne i logiczne, a ich treść nie była sprzeczna pozostałym materiałem dowodowym. Kluczowe jest przy tym, że ubezpieczony jednoznacznie przyznał, iż 10 maja 2024 r. normalnie świadczył pracę w zakładzie pracy w godzinach od 6:00 do 14:00. Wskazał również, że nie poinformował lekarza wystawiającego zaświadczenie lekarskie o fakcie wykonywania pracy w tym dniu. Jak wynika z jego relacji, kontakt z lekarzem został nawiązany przez córkę ubezpieczonego w dniu 12 maja 2024 r. i to ona przekazała informacje o pogorszeniu się stanu zdrowia ojca od 10 maja 2024 r. W tej rozmowie nie padła jednak informacja, że mimo odczuwanych dolegliwości bólowych ubezpieczony tego dnia pracował. W konsekwencji lekarz wystawił zaświadczenie obejmujące również dzień 10 maja 2024 r., działając w ramach przysługującego mu uprawnienia do orzekania o niezdolności do pracy z datą wsteczną, maksymalnie do trzech dni (§ 7 ust. 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie trybu i sposobu orzekania o czasowej niezdolności do pracy, wystawiania zaświadczenia lekarskiego oraz trybu i sposobu sprostowania błędu w zaświadczeniu lekarskim).

Jak już wyżej wspomniano, w świetle art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, wykonywanie pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy skutkuje utratą prawa do zasiłku chorobowego za cały okres objęty zwolnieniem od pracy. Przepis ten nie przewiduje wyjątków związanych z zakresem, czasem trwania czy charakterem pracy – wystarczające jest ustalenie faktu jej wykonywania w czasie określonym w zaświadczeniu lekarskim. W rozpoznawanej sprawie nie budzi wątpliwości, że ubezpieczony pracował w dniu 10 maja 2024 r., a zatem w dniu objętym zwolnieniem. Jednocześnie z zebranego materiału dowodowego wynika, że zaświadczenie lekarskie zostało wystawione w oparciu o niepełne informacje przekazane lekarzowi przez osobę trzecią, tj. córkę ubezpieczonego. Gdyby lekarz posiadał wiedzę, że ubezpieczony wykonywał pracę w dniu 10 maja 2024 r., najprawdopodobniej zaświadczenie zostałoby wystawione od dnia następnego, czyli od 11 maja 2024 r.

W konsekwencji należy uznać, że orzeczenie o niezdolności do pracy w zakresie dnia 10 maja 2024 r. nie oddaje rzeczywistego stanu faktycznego, albowiem ubezpieczony tego dnia pozostawał aktywny zawodowo i faktycznie wykonywał obowiązki pracownicze. W takiej sytuacji nie przysługiwało mu wynagrodzenie chorobowe za ten dzień, lecz normalne wynagrodzenie. Jednocześnie z materiału dowodowego nie wynika, aby ubezpieczony wykonywał jakąkolwiek pracę w dniach od 11 do 16 maja 2024 r. Przeciwnie – jego stan zdrowia pogorszył się na tyle, że w dniu 12 maja 2024 r. skorzystał z pomocy medycznej w ramach dyżuru lekarskiego, a już od dnia 11 maja 2024 r. pracodawca wypłacał mu wynagrodzenie chorobowe, co również potwierdza brak świadczenia pracy.

W związku z powyższym problem w niniejszej sprawie wynikał nie z faktycznego wykorzystywania zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem, lecz z błędnego – choć usprawiedliwionego brakiem wiedzy lekarza – objęcia zaświadczeniem lekarskim także dnia, w którym ubezpieczony faktycznie pracował. Okoliczność ta miała jednak charakter wtórny i była wynikiem niepełnej informacji przekazanej lekarzowi w ramach teleporady. Z relacji złożonej przez odwołującego się można wywnioskować, że nie był on świadomy konieczności poinformowania lekarza o tym, że 10 maja 2024 r. świadczył jeszcze pracę. Ubezpieczony nie zdawał sobie sprawy z tego, że brak takiej informacji może prowadzić do wystawienia zwolnienia obejmującego ten dzień, co w konsekwencji – przy literalnym zastosowaniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej – może skutkować uznaniem przez organ rentowy, iż wykonywał on pracę w okresie orzeczonej niezdolności do pracy i utratą prawa do zasiłku chorobowego za cały okres wskazany w zaświadczeniu.

W ocenie Sądu, w zaistniałej sytuacji nie byłoby słuszne obciążanie odwołującego się negatywnymi konsekwencjami tej formalnej pomyłki, powstałej w wyniku nieporozumienia komunikacyjnego, a nie celowego działania. Ubezpieczony nie wykorzystywał zwolnienia w sposób sprzeczny z jego celem ani nie podejmował pracy zarobkowej w okresie rzeczywistej niezdolności do pracy. Przeciwnie – podjął leczenie, korzystał z pomocy medycznej, a jego stan zdrowia uzasadniał niezdolność do pracy od 11 maja 2024 r. Co więcej, za dzień 10 maja 2024 r. nie otrzymał on żadnego świadczenia z zakresu zabezpieczenia społecznego. Tym samym nie można uznać, aby ubezpieczony nadużył prawa do zasiłku chorobowego w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Nie budzi zatem wątpliwości, że gdyby zaświadczenie lekarskie zostało wystawione z pominięciem dnia 10 maja 2024 r., organ rentowy nie zakwestionowałby prawa odwołującego się do zasiłku chorobowego.

Na marginesie należy odnieść się do formy, w jakiej udzielono świadczenia zdrowotnego, skutkującego wystawieniem zaświadczenia lekarskiego w niniejszej sprawie. Jak wynika z przesłuchania odwołującego się, rozpoznanie czasowej niezdolności do pracy zostało postawione w ramach teleporady udzielonej w dniu 12 maja 2024 r., a więc bez fizycznego badania pacjenta w placówce medycznej. Zgodnie z § 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie trybu i sposobu orzekania o czasowej niezdolności do pracy, wystawiania zaświadczenia lekarskiego oraz trybu i sposobu sprostowania błędu w zaświadczeniu lekarskim, zaświadczenie lekarskie wystawia się wyłącznie po przeprowadzeniu bezpośredniego badania stanu zdrowia ubezpieczonego. Pojęcie „bezpośredniego badania” bywa interpretowane jako wykluczające możliwość wystawienia zwolnienia lekarskiego na podstawie teleporady, zwłaszcza gdy kontakt odbywa się wyłącznie drogą telefoniczną, a nie np. w formie wideokonsultacji. Niemniej, należy mieć na uwadze, że wykładnia systemowa i funkcjonalna przepisów prowadzi do odmiennego wniosku. Zgodnie bowiem z art. 2 ust. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, lekarz może udzielać świadczeń zdrowotnych, to jest wykonywać czynności takie, jak: badanie stanu zdrowia, rozpoznawanie chorób i zapobieganie im, udzielanie porad lekarskich, a także wydawanie opinii i orzeczeń lekarskich również za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Regulacja ta przesądza, że udzielanie świadczeń zdrowotnych, w tym orzekanie o stanie zdrowia pacjenta, może odbywać się również na odległość, o ile zachowane są ustawowe standardy należytej staranności. Pogląd ten został ugruntowany w okresie epidemii (...)19, kiedy to teleporady stały się powszechną formą udzielania świadczeń zdrowotnych, nie tylko w stanach nagłych, ale i w rutynowych przypadkach, w tym również przy orzekaniu o czasowej niezdolności do pracy.

Wskazać należy, że obowiązujące przepisy nie zawierają wyraźnego zakazu wystawiania zaświadczeń lekarskich w wyniku teleporady. Wręcz przeciwnie – skoro ustawodawca dopuścił możliwość wykonywania zawodu lekarza z użyciem narzędzi zdalnych, to logiczną konsekwencją tego uregulowania jest dopuszczenie wystawienia zaświadczenia lekarskiego również po takim kontakcie, zwłaszcza gdy lekarz ma podstawy do przyjęcia, że pacjent jest niezdolny do pracy, np. na podstawie wywiadu, historii choroby, znajomości pacjenta czy dokumentacji medycznej.

W okolicznościach niniejszej sprawy lekarz udzielił porady na podstawie zgłoszonych objawów (przekazanych przez córkę ubezpieczonego). Nie sposób zatem twierdzić, że zaświadczenie lekarskie zostało wystawione z naruszeniem przepisów, a sam fakt braku fizycznego badania nie może automatycznie stanowić podstawy do jego dyskwalifikacji. Zwłaszcza że ustawodawca w art. 68 ust. 1 ustawy zasiłkowej daje organowi rentowemu prawo do formalnej zaświadczeń lekarskich – także tych wystawionych w wyniku teleporad.

Mając na uwadze całokształt przedstawionych wyżej okoliczności, należało przyjąć, że brak jest podstaw do odmowy przyznania odwołującemu się prawa do zasiłku chorobowego za okres od 13 do 16 maja 2024 r. W konsekwencji, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do zasiłku chorobowego za sporny okres.

Zarządzenia:

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

(...)