Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powodowie J. O. i A. O. wystąpili z pozwem przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., wnosząc o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz łącznie kwot 94.011,57 zł i
318,81 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi od dnia 25 lipca 2024 r. do dnia zapłaty. Powodowie jednocześnie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości trzykrotnej stawki minimalnej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia prawomocności orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu żądania powodowie podali, że w dniu 02 stycznia 2001 r. (data widniejąca na umowie to 28 maja 2001 r.) zawarli z (...) Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. (obecnie Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W.) umowę kredytu hipotecznego nr (...) (...)- (...) na kwotę 22.366,00 CHF. Do powyższej umowy powodowie przystąpili jako konsumenci, zaś umowa została zawarta na wzorcu umownym stosowanym przez Bank dla umów o kredyt hipoteczny. Kredyt miał być wypłacony w walucie polskiej przy zastosowaniu kursu kupna waluty (...) obowiązującej w Banku. Wypłata kredytu nastąpiła w dniu 29 maja 2001 r. Bank nie przestawił powodom danych o wysokości kursów walut. Powodowie za udzielenie kredytu zapłacili prowizję w wysokości 447,32 CHF, która została potrącona z kwoty kredytu. Spłata miała następować w ratach malejących wyrażonych w walucie polskiej, w drodze potracenia z rachunku powodów prowadzonego w pozwanym banku. Kredyt był oprocentowany wedle zmiennej stopy procentowej ustalanej w oparciu o stopę referencyjną LIBOR. Powodom nie umożliwiono negocjacji postanowień umowy. Bank nie wytłumaczył powodom w jaki sposób kształtować się będzie wysokość poszczególnych rat kredytu w zależności od zmiennej wysokości kursu (...). Poniesiony przez powodów całościowy koszt kredytu według stanu na dzień wniesienia pozwu tj. 11 września 2024 r. wyniósł 94.011,57 zł oraz
255,07 CHF. W dniu 01 maja 2016 r. powodowie dokonali całkowitej spłaty kredytu. Umowa kredytowa, zdaniem powodów, jest nieważna jako sprzeczna z przepisami prawa, a to z art. 353 ¹ k.c., art. 69 ust. 1 i 2 ustawy – Prawo bankowe i art. 58 § 2 k.c. - zasadami współżycia społecznego. Dodatkowo zawiera ona klauzule abuzywne (w zakresie zapisów określających sposób kształtowania przez pozwanego kursu (...) na potrzeby realizacji umowy, a to w § 2, § 7 ust. 1 zd. 2, § 13 zd. 2 oraz § 15 ust. 3, których wyeliminowanie czyni niemożliwym dalsze jej wykonywanie. Skutkiem takiego uznania jest to, że Bank powinien zwrócić powodom wszystko to, co wpłacili w ramach umowy, gdyż spełnione świadczenia nie miały podstawy prawnej, są więc nienależne (art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 i § 2 k.c.). Żądanie zasądzenia określone w pozwie stanowi suma: 94.011.57 zł tytułem rat kapitałowo-odsetkowych zapłaconych przez powodów na rzecz banku w całym okresie od dnia udostępnienia im kredytu do dnia wniesienia pozwu; 255,07 CHF tytułem rat kapitałowo-odsetkowych zapłaconych przez powodów na rzecz Banku w całym okresie od dnia udostępnienia im kredytu do dnia wniesienia pozwu oraz 63,74 CHF tytułem składki za ubezpieczenie pomostowe.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany zaprzeczył, aby: umowa była nieważna; jakiekolwiek postanowienie umowy, a w szczególności klauzule denominacyjne, były abuzywne lub nieważne; aby w toku wyjaśniania umowy przez pracownika Banku doszło do uchybienia jakimkolwiek obowiązkom informacyjnym, nie poinformowano powodów o jakiejkolwiek istotnej okoliczności; umowa była sprzeczna z jakimkolwiek przepisem prawa; Bank mógł arbitralnie, dowolnie ustalać kursy publikowane w (...); postanowienia umowy, w szczególności dotyczące denominacji kredytu kursem (...) nie były indywidualnie uzgadniane przez strony; postanowienia umowy były niejednoznaczne, sprzeczne z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszały interesy powodów; umowa nie mogła być dalej wykonywana; umowa mogła zostać przekształcona w umowę kredytu złotowego, oprocentowanego jak frankowy lub uznana za nieważną, wskutek stwierdzenia bezskuteczności spornych klauzul; wysokość jakiejkolwiek płatności na poczet spłaty kredytu została zawyżona; powodowie świadczyli na rzecz pozwanego jakiekolwiek nienależne świadczenie; kredyt udzielony powodom był kredytem złotowym; mechanizm denominacji był sprzeczny z istotą waloryzacji; umowa była sprzeczna z zasadą walutowości; jakikolwiek z zarzutów stawianych Bankowi przez powodów dla poparcia żądań pozwu oraz jakakolwiek część roszczeń powodów były zasadne. Argumentując swoje stanowisko w sprawie pozwany Bank przyznał, że zawarł z powodami umowę kredytu wskazaną w pozwie. W jego ocenie jednak w stosunku do tej umowy brak jest podstaw do stwierdzenia nieważności. Stanowiła ona bowiem kredyt walutowy (denominowany), który był dopuszczalny w świetle prawa. Zdaniem pozwanego, przy tym zapisy przedmiotowej umowy, kwalifikowane przez powodów jako abuzywne, charakteru takiego wcale nie miały. Powodowie byli bowiem świadomi ryzyka kursowego istniejącego zarówno na etapie wypłaty, jak i spłaty kredytu oraz jego wpływu na zaciągnięte zobowiązanie – Bank informował ich o ryzyku walutowym o istnieniu ryzyka kursowego i związanych z tym konsekwencji. Sporne klauzule zostały z powodami indywidualnie uzgodnione. Umowa ściśle określała wysokość zobowiązania wyrażonego w (...). Kwota kredytu, saldo kredytu harmonogram spłat kredytu, zabezpieczenie kredytu oraz prowizja z tytułu udzielenia kredytu zostały określone we franku szwajcarskim. Przedmiotowa umowa dawała kredytobiorcom również możliwość spłaty rat bezpośrednio w walucie (...) od momentu zawarcia umowy, z pominięciem kursów walut publikowanych przez Bank w Tabeli Kursów Walut Obcych.

Pozwany podnosił zarzut przedawnienia wskazując, że umowa została zawarta ponad 10 lat przed skutecznym wniesieniem pozwu, zatem w zakresie całości roszczeń wywodzonych przez powodów, upłynął 10-letni okres przedawnienia.

Nadto dodał, że umowa została zawarta przed wejściem Polski do Unii Europejskiej, zatem nie może mieć wobec niej zastosowania zasada skutku bezpośredniego dyrektywy, wyrażona w orzeczeniu (...) V. G. en L., sygn.: (...), co wyklucza postulowane przez powodów, stosowanie w niniejszej sprawie bezpośrednio lub jako wykładnie prawa krajowego Dyrektywy Rady (...) z dnia 05 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.

Wyrokiem z dnia 12 grudnia 2024 r., sygn. akt I C 231/24, Sąd Rejonowy w Olecku zasądził od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powodów J. O. i A. O. kwotę 94.011,57 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi od dnia 25 lipca 2024 r. do dnia zapłaty (pkt I) oraz zasądził od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powodów J. O. i A. O. kwotę 6.468,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi od tej kwoty od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (pkt II).

Jednakże, w dniu 23 grudnia 2024 r. (data prezentaty Sądu Rejonowego w Olecku – k. 134) do Sądu I instancji wpłynął datowany na dzień 18 grudnia 2024 r. wniosek strony powodowej o uzupełnienie wskazanego wyżej wyroku z dnia
12 grudnia 2024 r. o rozstrzygnięcie dotyczące żądania zapłaty kwoty 318,81 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 25 lipca 2024 r. do dnia zapłaty – objętej pkt 1 wskazanego wyroku.

W związku z powyższym, na mocy wyroku z dnia 27 marca 2025 r., sygn. akt:
I C 231/24, Sąd Rejonowy w Olecku I Wydział Cywilny uzupełnił wydany w sprawie w dniu 12 grudnia 2024 r. wyrok, w ten sposób, że w pkt I ww. wyroku, oprócz wskazanej tam kwoty 94.011,57 zł zasądził nadto od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powodów J. O. i A. O. kwotę 318,81 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi od dnia 25 lipca 2024 r. do dnia zapłaty.

Powyższe rozstrzygniecie Sąd Rejonowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i prawne:

J. O. i A. O. potrzebowali środków pieniężnych na sfinansowanie części inwestycji, której celem było nabycie lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w O. przy ul. (...), dlatego też udali się do (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. (obecnie Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.), gdzie otrzymali ofertę kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem waluty obcej (...), w którym wypłata miała nastąpić w PLN. Dnia 28 maja 2001 r. małżonkowie pozostający w ustroju ustawowej wspólności majątkowej J. O. (posiadający wówczas wykształcenie wyższe, zatrudniony jako nauczyciel) i A. O. (posiadająca wówczas wykształcenie wyższe, zatrudniona jako nauczyciel) zawarli z (...) Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. (obecnie Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W.) umowę kredytu hipotecznego nr (...) (...)- (...), udzielonego w walucie wymienialnej, według standardowego wzorca umownego stosowanego przez Bank. Przedmiotowa umowa kredytu nie precyzowała jednak mechanizmu stosowanego przez Bank przy ustalaniu kursów kupna/ sprzedaży walut (w tym (...)), publikowanych następnie w tabelach Banku. W umowie tej strony ustaliły, że Bank udziela kredytobiorcom kredytu w kwocie 22.366,00 CHF, z przeznaczeniem na finansowanie części inwestycji, której celem jest zakup lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w O. przy ul. (...) (§ 3 umowy). Wypłata kredytu miała nastąpić w sposób bezgotówkowy z rachunku kredytu nr (...)- (...) na rachunek wskazany we wniosku o wypłatę kredytu. Kwota kredytu miała zostać wypłacona w złotych po przeliczeniu zgodnie z kursem kupna waluty kredytu obowiązującym w Banku w dniu wypłaty zgodnie z Tabelą kursów (...) SA w W., ogłoszoną w siedzibie Banku (§ 13 umowy). Oprocentowanie kredytu miało być zmienne (suma stawki referencyjnej LIBOR dla terminów półrocznych i stałej marży Banku, zgodnie § 4 umowy), zaś zabezpieczeniem spłaty kredytu miały być w szczególności hipoteka w kwocie 22.366,00 CHF, ustanowiona na kredytowanej nieruchomości na rzecz Banku
(§ 8 ust. 1 pkt. 1). Kredytobiorcy zobowiązali się jednocześnie do spłaty całości wynikającego z umowy zadłużenia wraz z odsetkami zgodnie z harmonogramem spłat stanowiącym załącznik do umowy. Zmiana harmonogramu spłat na skutek zmiany wysokości oprocentowania kredytu nie wymagała zawarcia aneksu. O nowej wysokości spłat Bank zawiadamiał Kredytobiorcę pisemnie wskazując datę, od której zmiana ta obowiązuje. Zawiadomienie stanowi integralną część umowy kredytu. Kredyty miał być spłacany w ratach malejących (równe raty kapitału i bieżące odsetki) ustalonych w walucie kredytu. Kwota spłaty podlegała przeliczeniu na złote po kursie sprzedaży waluty kredytu obowiązującym w Banku w dniu spłaty zgodnie z Tabelą kursów (...) SA w W. ogłaszaną w siedzibie Banku. Pierwsza rata kredytu płatna była w dniu 01 czerwca 2001 r., a kolejne raty pierwszego dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Niespłacenie przez kredytobiorców części albo całości raty w terminie umownym powodowało, że należność z tytułu zaległej spłaty stawała się zadłużeniem przeterminowanym. Od kwoty kredytu niespłaconego w terminie Bank pobierał odsetki naliczane według zmiennej stopy procentowej w wysokości równej oprocentowaniu ustalonemu w § 4 umowy powiększonemu o
10 punktów procentowych poczynając od dnia spłaty określonego w umowie
(§ 24 umowy). Bank mógł wypowiedzieć umowę i postawić kredyt w stan wymagalności w przypadkach: braku terminowej spłaty zadłużenia, naruszenia warunków umowy kredytowej lub umów dotyczących zabezpieczenia spłaty kredytu, stwierdzenia, że Kredytobiorca złożył fałszywe dokumenty i podał nieprawdziwe dane, które stanowiły podstawę udzielenia kredytu, złożenia przez Kredytobiorcę niezgodnych z prawdą oświadczeń dotyczących zabezpieczenia spłaty kredytu, zagrożenia terminowej spłaty kredytu i odsetek z powodu złego stanu majątkowego Kredytobiorcy, znacznego obniżenia się realnej wartości zabezpieczenia kredytu i nieuzupełnienia go w terminie wskazanym przez Bank, braku odpisu z księgi wieczystej zawierającego prawomocny wpis hipoteki na rzecz Banku w chwili wygaśnięcia ubezpieczenia kredytu w Towarzystwie (...) (§ 27 ust. 1 pkt 1-7 umowy). Okres wypowiedzenia wynosił 30 dni kalendarzowych.

Postanowienia zawarte w przedmiotowej umowie kredytu nie były przedmiotem negocjacji ani indywidualnych uzgodnień pomiędzy kredytobiorcami a Bankiem (w tym nie negocjowano wysokości kursu waluty obcej zastosowanej do wypłaty kredytu). Kredytobiorcy nie otrzymali wcześniej projektu umowy do zapoznania się z jej treścią, a Bank przedstawił im gotowy wzór dopiero w dniu jej podpisania. Pracownik Banku zapewniał kredytobiorców o stabilności waluty (...), nie wspominał przy tym o żadnym ryzyku kursowym. Przed zawarciem umowy kredytu pracownik Banku nie przedstawił kredytobiorcom symulacji kształtowania się kursu franka szwajcarskiego przy założeniu jego wzrostu, ani nie wyłuszczył im w sposób dostatecznie jasny i zrozumiały, że zmiana kursu (...) spowoduje nie tylko zmianę wysokości raty, ale też zmianę wysokości globalnej kwoty zadłużenia. Pracownik Banku nie wytłumaczył również kredytobiorcom pojęcia „spreadu” walutowego, ani też mechanizmu ustalania kursu (...) przez Bank (w tym stosowania dwóch rodzajów kursów: kupna i sprzedaży (...) ani też tego, że wysokość tego kursu ustala Bank). Spłata kredytu odbywała się w ratach malejących wyrażonych w walucie polskiej i była pobierana przez Bank z konta kredytobiorców, służącego do obsługi przedmiotowego kredytu. Kredytobiorcy nie mieli przy tym informacji, jak Bank wyliczał ratę i jaki kurs do jej wyliczenia stosował. Kredytobiorcy nigdy wcześniej nie zawierali kredytów waloryzowanych do waluty obcej.

W dniu 01 maja 2016 r. powodowie dokonali całkowitej spłaty kredytu. Tytułem spłaty kredytu, o którym mowa powyżej, kredytobiorcy od dnia 29 maja 2001 r. do dnia 01 maja 2016 r. wpłacili na rzecz Banku łącznie 94.011.57 zł tytułem rat kapitałowo-odsetkowych. Powodowie za udzielenie kredytu zapłacili prowizję w wysokości 447,32 CHF, która została potrącona z kwoty kredytu.

Kredytobiorcy pismem z dnia 11 lipca 2024 r. wezwali pozwanego do zapłaty łącznie kwoty 94.011,57 zł oraz kwoty 318,81 CHF tytułem nienależnego świadczenia na podstawie nieważnej umowy kredytu nr (...) (...)- (...) zawartej w dniu 28 maja 2001 r. Jako podstawę stwierdzenia nieważności wskazali nieokreślenie wysokości świadczenia obu stron (art. 353 ¹ k.c. w zw. z
art. 69 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe), sprzeczność z definicją umowy kredytu i nieokreślenie essentialia negotii umowy (art.69 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe), sprzeczność z naturą stosunku zobowiązaniowego (art. 3 5 3 ¹ k.c.), sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). W odpowiedzi pozwany wskazał w piśmie z dnia 11 lipca 2024 r., że postanowienia umowy są zgodne z prawem bankowym oraz kodeksem cywilnym. Zatem nie zgodzili się z zarzutami, że klauzule zawarte w umowie stanowią niedozwolone postanowienia umowne oraz że umowa jest nieważna i nie uwzględnili reklamacji.

W tak ustalonym stanie faktycznym, w oparciu o regulację art. 351 § 1 k.p.c., Sąd I instancji przyjął, iż powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości w tym odnośnie wskazanej we wniosku o uzupełnienie kwoty (...), zatem wyrok Sądu Rejonowego w Olecku z dnia 12 grudnia 2024 r. należało uzupełnić.

Przyjmując, iż kredyt denominowany mieści się w definicji ustawowej umowy kredytu zawartej w art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, Sąd Rejonowy podzielił stanowisko strony powodowej, iż kwestionowana pozwem umowa kredytu zawiera klauzule abuzywne w postaci zapisów regulujących sposób kształtowania kursu (...) na potrzeby wykonania umowy. I tak, Sąd ten skonstatował, że zapisy te nie były z powodami, którym w przedmiotowym stosunku prawnym przysługiwał status konsumentów – indywidualnie uzgodnione.

Dalej, Sąd Rejonowy wskazał, że kurs wypłaty kredytu w przypadku powodów nie był negocjowany, pozwany ustalał wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w (...), które przeliczano na PLN po kursie sprzedaży ustalanym w tabeli kursowej banku. Sąd Rejonowy podkreślił, że kursy walut kupna i sprzedaży podane w tabelach bankowych były ustalane jednostronnie przez bank, a powodowie nie mieli żadnego wpływu na to jak bank ustalał te kursy, a jedynie posiadali możliwość sprawdzenia w siedzibie banku jaki kurs ustalił bank na dany dzień. Tym samym, zdaniem Sądu Rejonowego, powodowie nie mieli żadnego wpływu na sposób określania wysokości tego kursu przez bank oraz umowa nie określała żadnych zasad ustalania tych kursów.

Ponadto, Sąd Rejonowy wskazał, że kluczowe postanowienia takie jak zasady ustalania zasad wypłaty kredytu i spłat rat kredytu, uregulowano w załączniku do umowy, a nie w samej umowie, co już powodowało, że kredytobiorcy mogli mniejszą uwagę przywiązywać do tego elementu umowy. Sąd Rejonowy wskazał, że w umowie kredytowej nie wskazano sposobu wyliczenia kursów walut, czy mierników obiektywnych odnoszących się do tego jak Bank ustalał te kursy, co skutkowało, że Bank ostatecznie decydował jaka jest kwota zadłużenia kredytobiorców.

Sąd Rejonowy podkreślił, że pozwany stosował różne kursy do wypłaty kredytu i spłat rat, czyli tzw. spread walutowy, stanowiący dodatkowe wynagrodzenie Banku nie ujęte w art. 69 Prawa bankowego. Nadto, zdaniem Sądu Rejonowego, różnica między kursem kupna i kursem sprzedaży mogła dawać Bankowi dodatkowy dochód kosztem kredytobiorców (spread), którego skali w dniu podpisywania umowy kredytobiorcy nie mogli przewidzieć.

Jednocześnie Sąd Rejonowy zaakcentował, że pozwany jako profesjonalista nie wykonał ciążących na nim obowiązków informacyjnych względem powodów, którzy zostali obciążeni niczym nieograniczonym ryzykiem związanym ze zmiennością kursu walut.

Sąd I instancji podkreślił, że przed podpisaniem spornej umowy powodowie nie zostali przez pozwanego rzetelnie, jasno i wyczerpująco poinformowani o charakterystyce kredytu denominowanego, w tym w szczególności o ryzyku zmian kursów wymiany walut, wpływającym tak na wysokość rat kredytu, jak i saldo zadłużenia, wynikającym ze swobodnego ustalania kursów walut przez Bank.

Nie podzielił Sąd I instancji stanowiska pozwanego, że powodowie mieli możliwość nie tylko spłaty kredytu środkami z rachunku bieżącego prowadzonego w walucie polskiej, ale także bezpośrednio w walucie, w której kredyt powodów był denominowany oraz mogli wypłacić kredyt bezpośrednio w walucie (...), co – jak sugerował pozwany Bank – skłaniać ma do wniosku, że korzystanie z tabeli kursów pozwanego Banku przy wypłacie i spłacie kredytu miało charakter fakultatywny i zależało wyłącznie od woli powodów. Z treści umowy bowiem nie można było wywnioskować, aby rzeczywiście mogli oni skorzystać z takiej możliwości, gdyż kredyt wypłacono w złotówkach i jego spłata następowały wyłącznie na rachunek i z rachunku prowadzonego w złotych polskich.

Sąd Rejonowy zaznaczył, iż treść umowy wyraźnie wskazywała, że na finansowanie zobowiązań w RP kredyt był wypłacany w walucie polskiej
(§ 13 umowy), natomiast zgodnie z § 15 umowy, spłata kredytu miała następować z rachunku (...) kredytobiorców prowadzonego w walucie polskiej. Jeśli zaś chodzi o akcentowaną przez pozwany Bank kwestię możliwości negocjowania przez powodów kursu waluty (...) poprzez zawarcie z pozwanym Bankiem umowy ramowej w zakresie współpracy na rynku finansowym, to Sąd I instancji zaznaczył, iż po pierwsze brak było w sprawie niniejszej dowodów na to, by oferta zawarcia takowej umowy została przez pozwany Bank powodom w ogóle złożona, zaś wzór takowej umowy ramowej wraz z przykładowym potwierdzeniem transakcji wymiany walut z negocjowanym kursem załączone przez Bank do odpowiedzi na pozew nie może być wystarczającym na to dowodem, po drugie zaś – nawet zawarcie przedmiotowej umowy nie mogłoby skłonić do przekonania, że powodowie mogliby z pozwanym Bankiem rzeczywiście negocjować kurs waluty (...). Zdaniem Sądu Rejonowego, przeciwne stanowisko pozwanego nie znalazło poparcia w żadnym z dowodów przeprowadzonych w sprawie niniejszej, a pamiętać należy, że – zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 4 k.c. – ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na pozwanym.

Sąd I instancji przyznał przy tym rację powodom, że przywołane zapisy § 2, § 7 ust. 1 zd. 2, § 13 zd. 2 oraz § 15 ust. 3 umowy łączącej strony postępowania miały charakter abuzywny. Przedmiotowe zapisy regulowały kwestię sposobu ustalania kursu (...) na datę uruchamiania kredytu i na datę spłaty jego poszczególnych rat. Stosownie do ich treści, wysokość zobowiązania powodów miała być przy tym przeliczana przy zastosowaniu dwóch rodzajów kursu waluty (...) (kursu kupna przy wypłacie kredytu i kursu sprzedaży przy spłacie rat). Mechanizm (konkretny sposób) określania tych kursów nie został przy tym opisany ani w umowie ani w jakimkolwiek innym dokumencie załączonym do akt sprawy. Mechanizm ten ma postać bardzo ogólnikową – zawiera jedynie odesłanie do „aktualnej Tabeli kursów”, która została zdefiniowana w § 1 pkt 7) umowy jako tabela kursów Banku obowiązująca w chwili dokonywania przez Bank określonych w umowie przeliczeń kursowych. O ile odesłanie to literalnie jest zrozumiałe, o tyle jego lakoniczność wyklucza zrozumienie merytorycznej treści i konsekwencji, jaką w sobie niesie.

Sąd I instancji dostrzegł przy tym, iż w myśl § 22 – powodowie zostali poinformowani przez Bank o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut oraz, że rozumieją oni wynikające z tego konsekwencje. Rzecz jednak cała w tym, że w oparciu o takie zapisy nie można jeszcze, zdaniem Sądu Rejonowego, wnioskować, by powodom przedstawiono wyczerpująco i zrozumiale mechanizm (konkretny sposób) określania przez Bank kursów walut na potrzeby wykonania spornej umowy, wyjaśniając ich konsekwencje (notabene, nawet w odpowiedzi na pozew pozwany zasad ustalania walut nie wyłuszczył, podkreślając jedynie, że kursy stosowane przez pozwanego były pochodną warunków rynkowych i ustalano je w oparciu o kursy transakcyjne na rynku międzybankowym). Nadto strona powodowa konsekwentnie zaprzeczała temu, a pozwany nie przedstawił żadnego dowodu, który zeznania te by podważył. Takie procedowanie pozwanego Sąd I instancji ocenił jako naruszające dobre obyczaje. W powyższym wniosku gruntują poglądy zaprezentowane przez Sąd Najwyższy choćby w wyrokach z dnia 08 listopada
2023 r. w sprawie I CSK 6438/22 i z dnia 16 listopada 2023 r. w sprawie I CSK 754/23.

Rozważając argumenty powodów przez pryzmat art. 385 ¹ k.c., Sąd I instancji doszedł do przekonania, że zawarta przez powodów i pozwanego umowa kredytu jest nieważna. Po wyeliminowaniu klauzul abuzywnych, umowa ta naruszałaby obowiązujące przepisy, a to art. 353 ¹ k.c. i art. 69 ust. 1 prawa bankowego. O jej nieważności ostatecznie przesądza zatem art. 58 § 1 k.c.

W konsekwencji uznania umowy negowanej pozwem za nieważną, Sąd Rejonowy przyjął, iż zgodnie ze stanowiskiem powodów wskazanym w odniesieniu do żądania głównego, kwoty uiszczone przez nich tytułem spłaty kredytu łożono bez podstawy prawnej. Zatem Sąd I instancji ocenił żądania powodów, jako uzasadnione w świetle art. 410 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c., przy czym wysokość tego żądania została wykazana zaświadczeniem Banku o wysokościach wpłat znajdującym się w aktach sprawy.

Sąd Rejonowy odniósł się nadto do zarzutu pozwanego, że umowa została zawarta przed wejściem Polski do Unii Europejskiej, zatem nie może mieć wobec niej zastosowania zasada skutku bezpośredniego dyrektywy, wyrażona w orzeczeniu (...) V. G. en L., sygn.: (...), wskazując, że orzecznictwo (...) znajduje zastosowanie również do tej części umów kredytu, które zawarte zostały przed wejściem Polski do Unii Europejskiej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd I instancji uwzględnił powództwo w całości zasądzając od pozwanego na rzecz powodów kwotę 94.011,57 zł. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi od dnia 25 lipca 2024 r. do dnia zapłaty.

Sąd Rejonowy negatywnie ocenił przy tym podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia powodów. Wskazując na treść art. 117 k.c.,
art. 118 k.c., art.120 § 1 k.c. i art. 405 k.c., Sąd I instancji podkreślił w tym zakresie, iż do roszczenia powodów nie ma zastosowania trzyletni termin przewidziany dla przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe. Termin ten miałby zastosowanie w sytuacji dochodzenia przez bank od pozwanych zapłaty rat kredytowych. Roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (nienależnego świadczenia) nie jest roszczeniem o świadczenia okresowe. Dlatego do roszczenia dochodzonego przez powodów w pozwie, zdaniem Sądu Rejonowego, ma zastosowanie ogólny, sześcioletni termin przedawnienia (do 08.07.2018 r. termin ten wynosił dziesięć lat).

Ponadto, w przekonaniu Sądu I instancji, podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia całkowicie abstrahuje od kwestii wymagalności roszczenia.

Przytaczając treść art. 120 § 1 k.c. i uchwały Sądu Najwyższego z dnia 07 maja 2021 r., III CZP 6/21, Sąd Rejonowy przyjął, że termin przedawnienia tych roszczeń może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę-konsumenta wiążącej decyzji w tym względzie, gdyż dopiero wtedy można uznać, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny, a strony mogły zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia. Sąd I instancji podkreślił, iż do chwili, w której należycie poinformowany konsument wyrazi zgodę na związanie niedozwolonym postanowieniem umownym albo zgody tej odmówi, umowa kredytu, która bez tego postanowienia nie może wiązać, znajduje się w stanie bezskuteczności zawieszonej, tj. nie wywołuje skutków prawnych. W przekonaniu Sądu Rejonowego, powodowie mogli dowiedzieć się o tym, że zawarta przez nich umowa może zawierać postanowienia niedozwolone (klauzule abuzywne) nie wcześniej niż w październiku 2019 r., kiedy to został ogłoszony, szeroko później komentowany w mediach wyrok w sprawie C-260/18, gdyż chodzi tu o potencjalną możliwość, a nie pewność lub choćby przekonanie. Przekonanie to powodowie natomiast uzyskali wówczas, gdy kancelaria prawna, do której się zwrócili o poradę potwierdziła im, że zawarta przez nich umowa zawiera postanowienia niedozwolone (klauzule abuzywne). Nawet licząc ww. termin – tu dziesięcioletni, od daty spłaty kredytu, to i tak, w ocenie Sądu
I instancji, na datę wniesienia pozwu ów nie upłynął. Nadto, zdaniem Sądu Rejonowego, nie mógł również upłynąć nawet 6-cioletni termin liczony wedle aktualnego brzmienia ww. przepisów, ponieważ ten przypadałby na koniec 2024 r., a pozew wniesiono dnia 11 września 2024 r.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w W., zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia, tj.:

a)  art. 235 ² § 1 pkt 2, 3 i 5 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z
art. 278 § 1 k.p.c., poprzez pominięcie postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 05 grudnia 2024 r. wniosku pozwanego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, sformułowanego w pkt. III, ppkt 3 petitum odpowiedzi na pozew (tezy ogólnoekonomiczne dotyczące w szczególności sposobu ustalania kursów walut przez podmioty działające na rynku finansowym, ustalonych zwyczajów w tym zakresie i rynkowego charakteru kursów pozwanego, wyliczenia z wykorzystaniem kursu średniego NBP), co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego w oparciu o wskazane tam uwagi natury ogólnoekonomicznej oraz dokonane wyliczenia rat kredytu powodów w oparciu o kurs średni (...)/PLN Narodowego Banku Polskiego pozwoliłoby bezsprzecznie wykazać brak możliwości ustalania kursów przez Bank w sposób dowolny, precyzyjny sposób ustalenia wartości świadczeń stron w oparciu o obiektywny miernik wartości, zgodność spornych klauzul z dobrymi obyczajami i brak naruszenia interesu powodów (a w konsekwencji brak wadliwości spornych klauzul); zgodność spornych klauzul z dobrymi obyczajami, brak dowolności Banku w ustalaniu kursów walut oraz pozwoliłby na wykazanie rynkowego charakteru kursów pochodzących z Tabel Kursów Walut Obcych pozwanego Banku, braku naruszenia interesu konsumenta wskutek wprowadzenia spornych klauzul do umowy, w szczególności w sposób rażący, a zatem pominięcie tego dowodu miało wpływ na rozstrzygnięcie w postaci uznania klauzul denominacyjnych za wadliwe i uwzględnienia w oparciu o tę tezę roszczeń formułowanych przez stronę powodową;

b)  art. 227 k.p.c. w zw. z 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 327 ¹ § 1 k.p.c., poprzez błędną ocenę części dowodów z dokumentów, brak nadania im właściwego znaczenia i niepoczynienie na ich podstawie ustaleń faktycznych, co w szczególności dotyczy umowy oraz informacji w zakresie skutków projektu ustawy o sposobach przywrócenia równości stron niektórych umów kredytu i umów pożyczki - Wpływ na instytucje kredytowe, Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, W. 2016; „Oceny wpływu na sytuację sektora bankowego i polskiej gospodarki propozycji przewalutowania kredytów mieszkaniowych udzielonych w (...) na PLN według kursu z dnia udzielenia kredytu", Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, W. 2013; „Raportu UOKiK dotyczący spreadów”, wrzesień 2009 r.; „Białej księgi kredytów frankowych w Polsce" opracowana przez (...) Banków (...) w marcu 2015 r.; Stanowiska Pierwszego Prezesa SN / Biura Studiów i Analiz SN z dnia 06 września 2016 r. - mimo iż mają one znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ dowodzą, że Bank nie mógł dowolnie kształtować publikowanych kursów (...)/PLN oraz w przedmiotowej sprawie nie doszło do spełnienia przesłanki braku zgodności z dobrymi obyczajami, a także nie doszło do spełnienia przesłanki rażącego naruszenia interesu konsumenta, a treść umowy została indywidualnie uzgodniona co z powołanych dokumentów wynika, a do czego Sąd I instancji się nie odniósł. Naruszenie to miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ w oparciu o zarzut abuzywności Sąd ustalił nieważność umowy;

c)  art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dokonanie sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, pozbawionej wszechstronnego i obiektywnego rozważenia całości materiału dowodowego i wyciągnięcie na tej wadliwej podstawie bezpodstawnych i niezgodnych z rzeczywistym stanem faktycznym wniosków leżących u podstaw wyroku, w szczególności przez:

- bezpodstawne przyjęcie, że Bank miał możliwość jednostronnego ustalania wysokości kursu waluty denominacji podczas gdy § 13 i § 15 ust.3 umowy zawierają odesłanie do Tabeli Kursów, publikowanej przez Bank, która z definicji musi zawierać kursy na poziomie rynkowym. Stosunek prawny pomiędzy stronami (którego treść wyznacza nie tylko literalna treść umowy), na dzień zawarcia umowy, przewidywał obowiązek ustalania kursów na poziomie rynkowym, a jego treść wykluczała dowolność ustalania kursów przez pozwanego. Skarżący podkreślił przede wszystkim, że samo odesłanie do tabeli kursowej publikowanej przez Bank, przedsiębiorcę działającego na rynku regulowanym, publikującego kursy w oparciu o normę ustawową (art. 111 ust. 1 pkt. 4 Prawa Bankowego), podlegającego (również w zakresie publikowania kursów walut) nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego), eliminuje możliwość dowolnego ustalania kursów na potrzeby wykonania Umowy. Pozwany podkreślił, że wykazana przez niego okoliczność braku dowolności Banku w zakresie publikowania kursów walut, stanowi dowód przemawiający za tezą, że Bank, w świetle kwestionowanych postanowień Umowy, odsyłających do publikowanej na podstawie określonych przepisów prawa, ustalonych zwyczajów oraz zasad kontrolowanych przez Komisję Nadzoru Finansowego, nie mógł ustalać świadczeń powoda w sposób dowolny, a umowa przewidywała mechanizm ustalenia wysokości świadczeń w przyszłości;

- bezpodstawne przyjęcie, że sporne klauzule nie podlegały indywidualnym negocjacjom, podczas gdy: powodowie, wypełniając wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego i wpisując kwotę i nazwę waluty kredytu jednocześnie zawnioskowali o udzielenie kredytu hipotecznego w (...), co oznacza, po pierwsze, że negocjowano z pewnością co najmniej te parametry kredytu, jak również, że to z warunków zawnioskowanych przez powodów wynikała konieczność wprowadzenia mechanizmu denominacji do umowy; możliwe było zawarcie umowy bez spornych postanowień, powodowie mieli zdolność kredytową dla zaciągnięcia zobowiązania w PLN (tj. bez klauzul denominacyjnych) i zaproponowano im taką umowę,

co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ doprowadziło Sąd I instancji do bezpodstawnego wniosku, że sporne klauzule nie były indywidualnie uzgodnione oraz sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interes powodów, w konsekwencji były abuzywne, względnie zaś nieważne;

- bezpodstawne przyjęcie, że Bank nie pouczył powodów w należyty sposób o związanych z umową ryzykach, podczas gdy: informacje o ryzyku kursowym były powodom przekazywane w formie rozmów z pracownikiem Banku, podczas których powodom zaprezentowano symulacje poziomu rat kredytu oraz poziomu kursów z poprzednich lat, jak również udzielano im wyczerpujących informacji; powodowie w
§ 22 ust. 1 umowy oświadczyli, że przyjmują do wiadomości i akceptują ryzyko związane ze zmianą kursu waluty kredytu,

a w konsekwencji stwierdzić należy, że powodowie byli informowani o ryzyku związanym z umową;

- nie nadanie odpowiedniego znaczenia faktowi, iż powodowie zabezpieczeni byli przed ryzykiem kursowym przy pomocy mechanizmów ekonomicznych - każdorazowy wzrost kursu (...)/PLN równoważony był jednoczesnym spadkiem stopy referencyjnej LIBOR, w oparciu o którą oprocentowany był kredyt powodów; występujący w umowie mechanizm denominacji premiował powodów, nieograniczone były ich potencjalne korzyści wynikające z hipotetycznego spadku kursu waluty denominacji do złotego

co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ doprowadziło Sąd I instancji do bezpodstawnego wniosku, że sporne klauzule nie były indywidualnie uzgodnione oraz sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interes powodów, w konsekwencji były abuzywne, a w oparciu o ww. zarzut Sąd ustalił nieważność umowy;

d)  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c., poprzez oparcie ustaleń faktycznych na zeznaniach powodów w zakresie, w jakim były one niewiarygodne i sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oraz dokumentacją kredytową i innymi dokumentami zgromadzonymi w sprawie, co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ doprowadziło Sąd
I instancji do nieprawidłowych ustaleń faktycznych opisanych poniżej, które doprowadziły Sąd I instancji do przekonania o wadliwości spornych postanowień, a w oparciu o zarzut abuzywności oraz sprzeczności klauzul z ustawą, Sąd I instancji stwierdził bezpodstawne wzbogacenie po stronie pozwanego i zasądził zwrot rzekomo nienależnych świadczeń na rzecz powodów;

e)  art. 316 k.p.c., poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji rozstrzyganie o skutkach abuzywności postanowień umowy wyłącznie na podstawie przepisów aktualnych na dzień zawarcia umowy , podczas gdy w przedmiotowej sprawie można zastosować art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu aktualnym na dzień zamknięcia rozprawy, (tj. z uwzględnieniem nowelizacji zmieniającej art. 358 § 2 k.c., która weszła w życie 24 stycznia 2009 r., przewidującej oparcie przeliczeń wartości świadczeń w oparciu o kurs średni NBP), co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ gdyby Sąd zastosował wskazany przepis postępowania, nie ustaliłby nieważności umowy;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

a)  art. 385 ¹ § 1 w zw. z § 3 k.c., przez błędną wykładnię art. 385 ¹ § 1 k.c. i niezastosowanie art. 385 ¹ § 3 k.c. i w konsekwencji bezpodstawne przyjęcie, że sporne klauzule nie były indywidualnie uzgodnione, podczas gdy powodowie mieli rzeczywisty wpływ na te postanowienia, w rozumieniu art. 385 ¹ § 3 k.c.;

b)  art. 385 ¹ § 1 k.c., poprzez jego błędną wykładnię i bezpodstawne przyjęcie, że sporne postanowienia spełniają przesłanki abuzywności, w szczególności, że są niejednoznaczne, sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interes konsumenta;

c)  art. 385 ¹ § 2 k.c., poprzez jego niezastosowanie i bezpodstawne przyjęcie, że z powodu wyeliminowania z treści umowy klauzul denominacyjnych, umowa ta jest nieważna, podczas gdy nawet, gdyby stwierdzić bezskuteczność spornych klauzul, umowa powinna obowiązywać w pozostałym zakresie;

d)  art. 385 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy (...), poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i stwierdzenie upadku umowy w sytuacji, gdy było to obiektywnie niekorzystne dla powodów;

e)  art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 56 k.c., poprzez jego niezastosowanie i ocenę oświadczeń woli złożonych przez strony umowy wyłącznie na podstawie literalnego brzmienia postanowień umowy, bez wzięcia pod uwagę okoliczności, w których zostały złożone, zasad współżycia społecznego oraz ustalonych zwyczajów, jak również oparcie się na dosłownym brzmieniu umowy, bez uwzględnienia zgodnego zamiaru stron i celu umowy, a w konsekwencji nieprawidłowe ustalenie, że umowa przewidywała możliwość dowolnego ustalania kursów na potrzeby wyliczenia wysokości rat kredytowych przez Bank;

f)  art. 69 ustawy - Prawo bankowe oraz art. 385 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 58 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 358 § 2 k.c. (wg stanu prawnego na dzień zamknięcia rozprawy) w zw. z art. 3 k.c. oraz w zw. z art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady (...) w zw. z art. 353 ¹ k.c. oraz w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 5 k.c. w zw. z art. 4 ustawy antyspreadowej poprzez stwierdzenie nieważności umowy, podczas gdy:

- umowa została zawarta przed wejściem Polski do Unii Europejskiej, zatem nie może mieć wobec niej zastosowania zasada skutku bezpośredniego dyrektywy, wyrażona w Orzeczeniu (...) V. G. en L., sygn. (...), co wyklucza postulowane przez powodów, stosowanie w niniejszej sprawie bezpośrednio lub jako wykładnia prawa krajowego Dyrektywy Rady (...) z dnia 05 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich;

- Sąd powinien stosować prawo, a nie je tworzyć - tej fundamentalnej zasadzie przeczy dyskrecjonalne stwierdzenie przez Sąd nieważności wykonywanej przez wiele lat Umowy, tylko dlatego, że pełnomocnik powodów wiele lat po jej zawarciu złożył określone oświadczenie co do swoich aktualnych potrzeb, ocen i możliwości finansowych co nastąpiło z całkowitym pominięciem wykładni płynącej z zamiaru stron na dzień zawarcia Umowy, ich woli, sensu Umowy, sytuacji majątkowej powodów na dzień zawarcia Umowy oraz zakazu nadużywania praw podmiotowych i zasad współżycia społecznego;

- Sąd stosując sankcję nieważności naruszył zasadę proporcjonalności oraz zasadę utrzymania umowy w mocy, które są jednymi z podstawowych zasad prawa cywilnego;

- Sąd zaniechał kompleksowego rozważenia czy orzeczenie, którego podstawą jest uznanie Umowy za nieważną w całości, nie narusza zasad współżycia społecznego, w szczególności zasady słuszności i pewności obrotu gospodarczego poprzez zaniechanie rozważenia konsekwencji stwierdzenia nieważności Umowy, a także konsekwencji, które unieważnienie tego typu umów może nieść dla pozostałych kredytobiorców (zarówno posiadających kredyty złotowe, jak i walutowe) oraz innych klientów Banku (zwłaszcza posiadających depozyty), a w konsekwencji dla całej gospodarki w Polsce oraz płynności i stabilności systemu bankowego, co jest szeroko komentowane w orzecznictwie polskim i unijnym, a także w raportach publikowanych przez Komisję Nadzoru Finansowego. Orzeczenie Sądu I instancji uwzględnia jedynie interes powodów bez analizy skutków takiego rozstrzygnięcia dla ogółu społeczeństwa, gdy każdy kredyt ma swoje odzwierciedlenie w depozytach ustanowionych w bankach przez osoby trzecie;

g)  art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 354 § 1 k.c., poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie, że, po ewentualnym stwierdzeniu rzekomej abuzywności spornych klauzul, cała Umowa jest nieważna, podczas gdy okoliczności, w których złożone zostały oświadczenia woli stron, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje pozwalają na wykonanie Umowy również po usunięciu z niej odwołań do TK Banku -zobowiązania powinny zostać przeliczone po aktualnym na dzień danej operacji finansowej, rynkowym kursie (...)/PLN;

h)  art. 56 k.c., poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że, po ewentualnym stwierdzeniu rzekomej abuzywności spornych klauzul, cała Umowa jest nieważna, podczas gdy art. 56 k.c. stanowi właściwy przepis dyspozytywny, przewidując, że czynność prawna wywołuje skutki w niej wyrażony oraz wynikające z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Zatem zobowiązanie powinno zostać przeliczone po wynikającym z zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów, aktualnym na dzień przeliczenia, rynkowym kursie kupna (...) (takim jak konkretny kurs wskazany w TK na daną historyczną datę);

i)  art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 Prawa bankowego w zw. z art. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. zmieniającej ustawę Prawo bankowe (Dz.U.2011, nr 165, poz. 984, dalej jako „ustawa antyspreadowa") poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że po ewentualnym stwierdzeniu rzekomej abuzywności spornych klauzul cała umowa jest nieważna;

j)  art. 5 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 58 § 1 i 2 k.c., poprzez uznanie umowy za nieważną, podczas gdy nawet przestankowe stwierdzenie nieważności umowy jest dopuszczalne wyłącznie w sytuacji, w której umowa nadal obowiązuje. Nie można natomiast uczynić tego w stosunku do węzła obligacyjnego, który został już wykonany, bowiem godzi to w zasady współżycia społecznego, w szczególności jest sprzeczne z zasadą pewności obrotu gospodarczego oraz zasadą lojalności kontraktowej;

k)  z ostrożności procesowej, pozwany wskazał na naruszenie
art. 358 § 2 k.c., poprzez jego niezastosowanie przy rozstrzyganiu o skutkach rzekomej abuzywności spornych klauzul, podczas gdy możliwe jest zastosowanie na tej podstawie do przeliczeń kursu średniego NBP, po wyeliminowaniu z umowy odesłania do kursów publikowanych w Tabeli Kursów pozwanego Banku;

l)  z ostrożności procesowej, pozwany wskazał na naruszenie art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz.160), poprzez jego niezastosowanie przy rozstrzyganiu o skutkach rzekomej abuzywności spornych klauzul, podczas gdy możliwe jest zastosowanie analogii do przepisów Prawa wekslowego i zastosowanie na tej podstawie do przeliczeń kursu średniego NBP, po wyeliminowaniu z umowy odesłania do kursów publikowanych w Tabeli Kursów pozwanego Banku;

m)  z ostrożności procesowej, pozwany wskazał na naruszenie
art. 24 ust. 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (obecny tekst jednolity Dz.U. z 2020 r. poz. 2027, dalej jako „ustawa o NBP") poprzez jego niezastosowanie przy rozstrzyganiu o skutkach rzekomej abuzywności spornych klauzul, podczas gdy możliwe jest na tej podstawie zastosowanie kursu średniego NBP do przeliczeń opisanych w umowie, po wyeliminowaniu z umowy odesłania do kursów publikowanych w Tabeli Kursów pozwanego Banku;

n)  art. 405 k.c. i art. 410 § 2 k.c. przez ich bezpodstawne zastosowanie i stwierdzenie, że Bank bezpodstawnie wzbogacił się kosztem powodów o kwotę 63,74 CHF, w sytuacji gdy kwota ta nie została uiszczona przez powodów w walucie (...), a zatem brak jest podstaw do przyjęcia, że powodowie są zubożeni w zakresie ww. kwoty;

o)  art. 405 k.c. i art. 410 § 2 k.c. przez ich bezpodstawne zastosowanie i stwierdzenie, że Bank bezpodstawnie wzbogacił się kosztem powodów o kwotę 255,07 CHF, w sytuacji gdy kwota ta nie została uiszczona przez powodów w walucie (...), bowiem w zaświadczeniu wystawionym przez pozwanego i załączonym przez powodów do pozwu wskazany jest brak danych odnośnie kursu, w związku z tym powodowie winni przeliczyć tę kwotę po kursie średnim NBP, a zatem brak jest podstaw do przyjęcia, że powodowie są zubożeni w zakresie ww. kwoty;

p)  art. 405 k.c. i art. 410 § 2 k.c. przez ich bezpodstawne zastosowanie, ewentualnie art. 409 k.c. przez jego niezastosowanie i stwierdzenie, że Bank bezpodstawnie wzbogacił się kosztem powodów (co nie miało miejsca), jak również nie wzięcie pod uwagę, że Bank uzyskane kwoty zużył (w całości, a co najmniej w części, w jakiej służyły one pokryciu kosztów pozyskania kapitału przez Bank - tj. w zakresie rat kapitałowych oraz rat odsetkowych w części, w jakiej odpowiadały stawce bazowej LIBOR 6M dla (...));

q)  art. 118 k.c. w zw. z art. 120 § 1 k.c. , poprzez ich wadliwą wykładnię i zastosowanie oraz przyjęcie, że raty kredytu, płacone przez powodów, którym odpowiada zasądzona kwota (Sąd I instancji uznał, że powodowie mają prawo do zwrócenia im całości spłaconych przez nich rat kredytu) rzekomo nie stanowią świadczeń okresowych i nie podlegają 3-letniemu terminowi przedawnienia, jak to podnosił pozwany zgłaszając zarzut przedawnienia;

r)  z daleko posuniętej ostrożności procesowej, wyłącznie w razie nieuwzględnienia żadnego innego zarzutu naruszenia prawa materialnego, skutkującego zmianą wyroku w zakresie zasądzonej kwoty głównej, skarżący sformułował również zarzut naruszenia art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 410 § 1 i 2 k.c. i art. 411 pkt. 2 i 4 k.c. poprzez ich niezastosowanie w zakresie przedstawionej wykładni, tj. zasądzenia dochodzonego roszczenia o zapłatę w całości, pomimo, że zasądzona suma powinna zostać pomniejszona o wartość wypłaconego kapitału. Okoliczność ta potwierdza, że nawet w przypadku przyjęcia najmniej korzystnej dla pozwanego interpretacji stanu faktycznego i interpretacji przepisów, przedstawionej w uzasadnieniu wyroku, zupełnie niezasadne w świetle rozważań Sądu I instancji było zasądzenie na rzecz powodów świadczenia pieniężnego w żądanej wysokości. Sąd powinien ocenić ew. wysokość wzbogacenia po stronie pozwanego i na tej zasadzie ocenić wysokość roszczenia o zapłatę (tzw. „teoria salda”);

s)  z daleko posuniętej ostrożności procesowej, na wypadek stwierdzenia przez Sąd, że wskutek rzekomej abuzywności spornych postanowień, roszczenie główne o zapłatę jest powodom należne w jakimkolwiek zakresie, pozwany sformułował również zarzut naruszenia art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c. przez zasądzenie odsetek począwszy od daty wcześniejszej niż dzień wydania prawomocnego wyroku, podczas gdy nawet przy najbardziej niekorzystnej dla Pozwanego interpretacji tego aspektu należało przyjąć, że do czasu zapadnięcia prawomocnego wyroku Bank miał uzasadnione podstawy by przypuszczać, że nie jest w zwłoce wobec strony przeciwnej.

Wskazując na powyższe, skarżący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku w całości i oddalenia powództwa wobec Banku w całości, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Pozwany wniósł również o zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów procesu za postępowanie I instancji oraz za postępowanie II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych.

Pozwany wniósł przy tym o rozpoznanie postanowienia Sądu I instancji wydanego na rozprawie w dniu 05 grudnia 2024 r. w przedmiocie pominięcia dowodu z opinii biegłego na fakty wskazane przez pełnomocnika pozwanego w pkt. III. ppkt. 3 petitum odpowiedzi na pozew wskazując, że postanowienie to nie podlegało zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, gdyż dowód ten został powołany w szczególności na fakty przemawiające za oddaleniem powództwa. Konsekwentnie skarżący wniósł o uchylenie tego postanowienia oraz dopuszczenie i przeprowadzenie ww. dowodu z opinii biegłego z zakresu finansów, bankowości i rachunkowości w postępowaniu odwoławczym, na fakty wskazane w pkt. III. ppkt 3 petitum odpowiedzi na pozew, tj.:

a)  realiów funkcjonowania kredytów walutowych, w tym (...), w Polsce; oprocentowania takich kredytów; ryzyka związanego z wahaniami kursu (...) i wpływu tej okoliczności na wysokość kredytu; metod ustalania kursu (...) w stosunku do PLN przez Bank; rynkowego charakteru ustalonego kursu oraz braku arbitralności przy ustalaniu kursu; korzystniejszych warunków kredytów „frankowych" w stosunku do kredytów (...); braku korzyści po stronie Banku w związku ze wzrostem kursu PLN/ (...); metod ewidencjonowania w księgach i sprawozdaniach banków kredytów walutowych denominowanych (...); konieczności pozyskiwania przez Bank środków w walucie obcej na potrzeby sfinansowania akcji kredytowej;

b)  wyliczenia wartości salda wyjściowego kredytu przy założeniu zastosowania przez Bank kursu średniego (...)/PLN Narodowego Banku Polskiego;

c)  wyliczenia hipotetycznej wysokości sumy spłat kredytu powodów w okresie objętym żądaniem pozwu, przy założeniu, że wysokość rat spłacanych przez powodów w PLN, wyliczana jest w oparciu o kurs średni (...)/PLN Narodowego Banku Polskiego, aktualny na dzień zapadalności raty, w miejsce faktycznie zastosowanego kursu sprzedaży (...)/PLN, pochodzącego z Tabel Kursów Walut Obcych pozwanego Banku;

d)  wyliczenia różnicy pomiędzy kwotą wyliczoną zgodnie z lit. a-c powyżej, a faktyczną sumą spłat uiszczonych przez powodów w PLN, tytułem rat kapitałowo-odsetkowych w okresie objętym żądaniem pozwu;

- na fakty podnoszone przez pozwanego, w szczególności na fakty: istnienia korelacji pomiędzy kursami publikowanymi przez pozwany Bank a kursami Narodowego Banku Polskiego, rynkowego charakteru kursów pochodzących z Tabel Kursów Walut Obcych pozwanego Banku, braku naruszenia interesu konsumenta wskutek wprowadzenia spornych klauzul do umowy, w szczególności w sposób rażący.

W odpowiedzi, powodowie wnieśli o oddalenie w całości apelacji strony pozwanej, jako bezzasadnej, pominięcie wniosku dowodowego pozwanego z pkt
III. apelacji o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego oraz o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W. nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd I instancji trafnie ocenił bowiem żądanie pozwu i podniesione wobec niego przez stronę pozwaną zarzuty pod kątem merytorycznym, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 § 1 k.p.c., czyniąc prawidłowe i znajdujące należyte odzwierciedlenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym ustalenia, które Sąd Okręgowy w pełni aprobuje i przyjmuje za własne.

Powyższe zbędnym czyniło powielanie tychże ustaleń i uprawniało Sąd
II instancji do ograniczenia pisemnych motywów wyłącznie do oceny poszczególnych zarzutów apelacyjnych (art. 387 § 2 ¹ k.p.c.).

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów pozwanego odnoszących się do przepisów postępowania należy wskazać, iż stanowią one powielenie zarzutów podniesionych przez Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wobec wyroku Sądu Rejonowego w Olecku I Wydział Cywilny z dnia 12 grudnia 2024 r., sygn. akt: I C 231/24. Do zarzutów pozwanego o tożsamej treści podniesionych na gruncie przedmiotowej sprawy Sąd Okręgowy odniósł się już w uzasadnieniu wyroku tut. Sądu z dnia 05 maja 2025 r., sygn. akt: I Ca 92/25, wydanego po rozpoznaniu apelacji pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W. od ww. wyroku Sądu Rejonowego w Olecku z dnia 12 grudnia 2024 r., sygn. akt: I C 231/24.

Zatem nie było potrzeby ponownego odnoszenia się do nich przez Sąd Okręgowy, gdyż zważenia tut. Sądu we wskazanym zakresie w dalszym ciągu pozostają aktualne.

Analogiczna sytuacja zaszła odnośnie znacznej części podniesionych przez pozwanego w rozpoznawanej apelacji zarzutów odnoszących się do przepisów prawa materialnego.

W konsekwencji powyższego, Sąd Okręgowy poddał swej analizie i ocenie jedynie te zarzuty apelacyjne, które w swej treści nie stanowiły powtórzenia zarzutów podniesionych przez Bank (...) S.A. z siedzibą w W. w apelacji z dnia 05 lutego 2025 r., wywiedzionej od wyroku Sądu Rejonowego w Olecku I Wydział Cywilny z dnia 12 grudnia 2024 r., sygn. akt: I C 231/24, a mianowicie zarzutu naruszenia przez Sąd I instancji art. 405 k.c. i art. 410 § 2 k.c. przez ich bezpodstawne zastosowanie i stwierdzenie, że Bank bezpodstawnie wzbogacił się kosztem powodów o kwotę 63,74 CHF, w sytuacji gdy kwota ta nie została uiszczona przez powodów w walucie (...), a zatem brak jest podstaw do przyjęcia, że powodowie są zubożeni w zakresie ww. kwoty oraz art. 405 k.c. i
art. 410 § 2 k.c. przez ich bezpodstawne zastosowanie i stwierdzenie, że Bank bezpodstawnie wzbogacił się kosztem powodów o kwotę 255,07 CHF, w sytuacji gdy kwota ta nie została uiszczona przez powodów w walucie (...), gdyż w zaświadczeniu wystawionym przez pozwanego i załączonym przez powodów do pozwu wskazany jest brak danych odnośnie kursu, w związku z tym powodowie winni przeliczyć tę kwotę po kursie średnim NBP, a zatem brak jest podstaw do przyjęcia, że powodowie są zubożeni w zakresie ww. kwoty.

Oba przytoczone powyżej zarzuty, w ocenie Sądu Okręgowego, są całkowicie chybione.

W okolicznościach przedmiotowej sprawy Sąd Rejonowy przesłankowo stwierdził nieważność łączącej strony umowy kredytu hipotecznego nr (...) (...)- (...) z dnia 28 maja 2001 r., co otwierało drogę do wzajemnych rozliczeń w oparciu o art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 i § 2 k.c.. Wzajemne rozliczenie stron w oparciu o art. 405 k.c. powinno prowadzić do przywrócenia równowagi stron naruszonej na skutek ukształtowania stosunku prawnego w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i naruszający w rażącym stopniu interes konsumenta i mieć na celu wyeliminowanie wzbogacenia kosztem kontrahenta.

Konsekwencją zatem nieważności umowy zawartej przez strony postępowania jest to, jak słusznie przyjął Sąd Rejonowy, że strony posiadają wierzytelności o zwrot spełnionych świadczeń. Wobec skutecznego skorzystania przez powodów z mechanizmów ochrony konsumenckiej przewidzianych w art. 385 ¹ § 1 k.c. i przesłankowego ustalenia nieważności spornej umowy kredytowej, wynikającej z bezskuteczności postanowień niedozwolonych, prowadzącej do braku możliwości jej utrzymania w pozostałym zakresie, odpadła podstawa prawna tych świadczeń.

Świadczenia obu stron spełnione w oparciu o nieważną umowę są nienależne w rozumieniu art. 410 k.c. Podkreślenia przy tym wymaga, że w uchwale składu
7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21 – mającej moc zasady prawnej, przesądzona została zasada dwóch kondykcji, czyli dwóch osobno istniejących i dochodzonych roszczeń przez każdą ze stron.

W sprawie niniejszej, na etapie postępowania przed Sądem I instancji, nie były składane oświadczenia o potrąceniu i nie zgłaszano też takiego zarzutu, zaś strona powodowa domagała się zwrotu kwot zapłaconych pozwanemu.

W tym miejscu należy podkreślić, iż ochrona konsumenta przewidziana na gruncie dyrektywy (...) nie kończy się wraz z unieważnieniem umowy, gdyż w wypadku unieważnienia umowy zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą ze względu na nieuczciwy charakter jednego z jej warunków do państw członkowskich należy uregulowanie, w drodze ich prawa krajowego, skutków tego unieważnienia, z poszanowaniem ochrony przyznanej konsumentowi przez tę dyrektywę, w szczególności poprzez zagwarantowanie przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej, w jakiej konsument ten znajdowałby się w braku takiego nieuczciwego warunku ( vide: wyrok (...) z dnia 16 marca 2023 r., C-6/22, Legalis nr 2903014).

Dodać należy również, że obowiązek, o którym mowa w przywołanym orzeczeniu dotyczy także sądów krajowych jako organów państwa członkowskiego, nie zaś tylko organów władzy ustawodawczej, czy wykonawczej.

Zgodnie z obowiązującą w Unii Europejskiej zasadą dokonywania proeuropejskiej wykładni prawa krajowego, znajdującej swoje umocowanie w
art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, obowiązkiem sędziego krajowego jest nadanie regulacji prawa wewnętrznego takiego sensu normatywnego, który będzie pozostawał w zgodzie z porządkiem prawnym Unii, a także orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (poprzednio Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości). Każdy sąd krajowy państwa członkowskiego Unii ma obowiązek respektowania orzecznictwa Trybunału, stanowi ono bowiem istotną część acquis communautaire, czyli dorobku Wspólnoty tj. całości przyjętych przepisów i zasad.

Sądy krajowe są gwarantem realnego poszanowania prawa unijnego w państwie członkowskim i zapewnienia temu prawu maksymalnej skuteczności, albowiem stanowią naturalne forum dla prawa unijnego. Obowiązkiem sądu krajowego na etapie stosowania prawa pozostaje dokonanie wykładni prawa krajowego „tak dalece jak to możliwe”, aby uczynić je zgodnym z prawem unijnym pod kątem rezultatu przewidzianego przez dyrektywę. Wynikające z dyrektywy zobowiązanie Państw Członkowskich do osiągnięcia rezultatu przewidzianego przez dyrektywę, podobnie jak przewidziany na mocy art. 5 Traktatu (przenumerowanego przez Traktat z Amsterdamu na art. 10 WE [a po wejściu w życie Traktatu z Lizbony - na art. 4 ust. 3 (...)]) obowiązek podjęcia wszelkich właściwych środków ogólnych lub szczególnych w celu zapewnienia wykonania tego zobowiązania, ciąży na wszystkich organach Państw Członkowskich, w tym, w ramach ich jurysdykcji, również na sądach. Wynika stąd, że stosując prawo krajowe, bez względu na to, czy sporne przepisy zostały przyjęte przed czy po wydaniu dyrektywy, sąd krajowy, który musi dokonać jej wykładni, powinien tego dokonać, tak dalece jak to tylko możliwe, zgodnie z brzmieniem i celem dyrektywy, po to, by osiągnąć przewidywany przez nią rezultat i w ten sposób zastosować się do wymogów przepisu art. 189 akapit trzeci Traktatu (przenumerowanego przez Traktat z Amsterdamu na art. 249 akapit trzeci WE [a po wejściu w życie Traktatu z Lizbony - na art. 288 akapit czwarty (...)]). W przypadku zaś, gdy stosowanie prawa krajowego zgodnie z wymogami dyrektywy nie jest możliwe, sąd krajowy powinien w pełni zastosować prawo wspólnotowe i zagwarantować ochronę praw przyznanych przez to prawo jednostkom, odmawiając w razie potrzeby stosowania jakiegokolwiek przepisu krajowego, który mógłby doprowadzić do rezultatu sprzecznego z dyrektywą.

Dodatkowo podkreślić należy, iż świadczenie Banku polegające na wypłacie kapitału kredytu w wykonaniu nieważnej umowy kredytu miało charakter świadczenia pieniężnego. Świadczenie zwrotne ma więc od początku charakter pieniężny (świadczenie pieniężne sensu stricto) co oznacza, że w odniesieniu do niego znajduje zastosowanie zasada nominalizmu. Wykonanie zobowiązania zwrotnego - zgodnie z zasadą nominalizmu - następuje zatem przez zapłatę sumy pieniężnej równej nominalnej wartości sumy będącej przedmiotem świadczenia spełnionego przez Bank.

Na gruncie rozpoznawanej sprawy, wysokość uiszczonych przez powodów kwot, o które Sąd Rejonowy zaskarżonym wyrokiem uzupełnił wyrok tamtejszego Sądu z dnia 12 grudnia 2024 r., sygn. akt: I C 231/24, jak i sposób ich zarachowania, wynika z treści umowy kredytowej zawartej przez powodów i poprzednika prawnego pozwanego oraz zaświadczenia wydanego przez pozwanego w dniu 13 maja 2024 r., znajdującego się w aktach sprawy (k. 41-48). Żądania te należało zatem uwzględnić, co słusznie uczynił Sąd Rejonowy w pkt I wyroku z dnia 12 grudnia 2024 r., uzupełnionym zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 marca 2025 r., gdyż skutkiem stwierdzenia nieważności całej umowy jest brak oparcia w umowie spełnienia przez powodów tego świadczenia (art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.). Sąd Okręgowy opowiada się bowiem za teorią dwóch kondykcji stojąc na stanowisku, że stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu ( tak też Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, Legalis nr 2532281 i Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 07 maja 2021 r., III CZP 6/21, Legalis nr 2563899).

Wynika to z analizy treści art. 405 k.c., w świetle którego, gdy dochodzi do bezpodstawnego wzbogacenia powstaje tyle odrębnych stosunków zobowiązujących do jego zwrotu, ile było stron nieważnej czynności prawnej, które w jej wyniku odniosły korzyść. I tak kredytobiorca ma obowiązek zwrotu na rzecz banku kapitału, a bank na rzecz kredytobiorcy uiszczonych przez niego rat. Przy tym możliwe jest wzajemne potrącenie świadczeń. Do tego wymagana jest wola obu lub jednej strony, która musi wyrazić się oświadczeniem o potrąceniu. Zważywszy na kształt instytucji potrącenia (art. 498 i nast. k.c.), które jest determinowane wolą potrącającego, nie istnieje możliwość niejako „wyręczania” wierzyciela przez sąd rozpoznający sprawę poprzez odwołanie się do teorii salda. Skutek materialnoprawny potrącenia wywołuje bowiem dopiero jego dokonanie, tego zaś brakuje przy przyjęciu teorii salda. W tej sytuacji pozwany zobowiązany jest zwrócić stronie powodowej świadczenia spełnione z tytułu spłaty kredytu, które okazały się nienależne w związku ze stwierdzoną nieważnością umowy kredytu.

Jednocześnie, wbrew stanowisku pozwanego, materiał dowodowy zgromadzony w aktach niniejszej sprawy jednoznacznie wskazuje, iż powodowie pozostają zubożeni względem Banku o kwoty 63,74 CHF i 255,07 CHF, tj. łącznie kwotę 318,81 CHF.

Obowiązek uiszczenia przez powodów kwoty 63,74 CHF jednoznacznie wynika z treści spornej umowy kredytowej, a mianowicie § 9 ust. 2 tejże, zgodnie z postanowieniami którego „do czasu uprawomocnienia się wpisu hipoteki Bank ubezpieczy kredyt w Towarzystwie (...) S.A. Kredytobiorca wyraża zgodę na objęcie kredytu ubezpieczeniem oraz zobowiązuje się do pokrycia kosztów ubezpieczenia w kwocie 63,74 CHF (…)”. Skoro zatem umowa kredytowa z dnia
28 maja 2001 r. była w dalszym zakresie stale wykonywana przez obie jej strony i Bank do dnia 28 sierpnia 2001 r., kiedy to kredytobiorcy zobowiązani byli przedłożyć poprzednikowi prawnemu pozwanego odpisu z księgi wieczystej zawierającego prawomocny wpis hipoteki na rzecz Banku, nie dochodził od powodów ww. kwoty tytułem opłaty za ubezpieczenie kredytu, ani po tym dniu nie wypowiedział przedmiotowej umowy, do czego był uprawniony na mocy § 27 ust. 1 pkt 7 umowy, należało przyjąć, iż J. O. i A. O. wywiązali się z obowiązku nałożonego na nich cytowanym wyżej § 9 ust. 2 niniejszej umowy.

Jednocześnie Sąd Okręgowy zauważa, iż powyższa kwota opłaty miała zostać przeliczona na złote wg kursu sprzedaży obowiązującego w dniu poprzedzającym transakcję. Jednakże, żaden z dowodów przedłożonych do akt rozpoznawanej sprawy nie wskazuje, czy faktycznie Bank dokonał takiego przeliczenia i po jakim, ustalonym przez siebie, kursie.

Natomiast, jak wynika z zaświadczenia/historii spłaty kredytu wystawionego przez pozwanego w dniu 13 maja 2024 r., powodowie dnia 05 listopada 2001 r. uiścili na rzecz poprzednika prawnego pozwanego kwotę 255,07 CHF tytułem raty (...), na którą składały się kwoty 124,26 CHF tytułem kwoty kapitału (...), 130,57 CHF tytułem kwoty odsetek (...) oraz 0,24 CHF tytułem kwoty odsetek karnych (...). W tymże dokumencie natomiast również brak jest informacji w zakresie kursu, po którym miało nastąpić przeliczenie ww. kwot na PLN oraz informacji w zakresie kwoty danej raty wyrażonej w PLN. Zatem, ponownie nie wykazano by Bank takiego przeliczenia z waluty (...) na PLN faktycznie dokonał, a w dalszym okresie obowiązywania spornej umowy kredytowej nie wzywał powodów do uregulowania raty kapitałowo-odsetkowej wymagalnej w dniu 01 listopada 2001 r.
(§ 16 ust. 1 umowy), jako zaległej raty kredytowej. Sąd II instancji przyjął zatem, za Sądem Rejonowym, iż kwota ta nie stanowiła po stronie powodów przeterminowanego zadłużenia, lecz została przez nich w takiej wysokości (określonej przez Bank na kwotę 255,07 CHF) uiszczona na rzecz poprzednika prawnego pozwanego.

Powodowie, dokonując przesunięcia majątkowego na rzecz Banku, byli wadliwie przekonani, iż mają obowiązek spełnić świadczenie na podstawie umowy kredytu we skazanej im przez tenże Bank wysokości. Spełnienie świadczenia w wykonaniu nieważnej czynności prawnej stanowi samoistną podstawę wyłączenia zastosowania unormowania określonego w zdaniu pierwszym
art. 411 k.c. wprowadzającego niemożność żądania zwrotu świadczenia
(art. 411 pkt 1 zd. ostatnie k.c.).

W art. 410 k.c. ustawodawca przesądził też, że samo spełnienie świadczenia nienależnego jest źródłem roszczenia zwrotnego. W najnowszym orzecznictwie przyjmuje się ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r.,
V CSK 382/18, Legalis nr 2277328 oraz uchwała tego Sądu z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, Legalis nr 2532281), że zobowiązanie kredytobiorcy oraz zobowiązanie banku zwrotu spełnionych świadczeń są od siebie niezależne, co jest wynikiem aprobowania teorii dwóch kondykcji.

Z tej przyczyny, wobec nieważności umowy kredytowej, przedmiotem roszczenia restytucyjnego powodów mogło być żądanie zwrotu wpłaconych przez nich na rzecz poprzednika prawnego pozwanego kwot, niezależnie od roszczenia restytucyjnego przysługującego w tej sytuacji (nieważności umowy) pozwanemu, które to kwestie zostały prawidłowo przyjęte zaskarżonym wyrokiem i zaważyły na uwzględnieniu dochodzonego żądania pieniężnego z tytułu nienależnie spełnionego na rzecz Banku przez powodów świadczenia.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy nie widział podstaw, aby roszczenie powodów o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kwoty 318,81 CHF kwestionować szczególnie, iż w wyniku przyjęcia nieważności umowy – zasadnym jest zwrot wszystkiego co strony umowy wzajemnie sobie świadczyły (nie tylko rat kapitałowo-odsetkowych, ale też kosztów związanych z kredytem). Sąd Okręgowy uznał zatem, że strona powodowa udowodniła zasadność i wysokość swojego roszczenia (art. 6 k.c.), a pozwany nie zaproponował żadnych dowodów dla wykazania okoliczności niwelujących.

Waloryzacja rat kredytu udzielonego na podstawie umowy o kredyt hipoteczny odbywała się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez pozwanego, będące jego wewnętrznym dokumentem i to uprawnienie Banku do określania wysokości kursu (...) nie doznawało żadnych formalnie uregulowanych ograniczeń. Umowa o kredyt hipoteczny z dnia 28 maja 2001 r. nie precyzuje bowiem sposobu ustalania kursu wymiany walut wskazanego w tabeli kursów banku. W szczególności postanowienia przedmiotowej umowy nie przewidują wymogu, aby wysokość kursu ustalanego przez bank pozostawała w określonej relacji do aktualnego kursu (...) ukształtowanego przez rynek walutowy lub np. kursu średniego publikowanego przez Narodowy Bank Polski. Bank mógł wybrać dowolne kryteria ustalania kursów, niekoniecznie związanych z aktualnym kursem ukształtowanym przez rynek walutowy i miał możliwość uzyskania korzyści finansowych stanowiących dla kredytobiorcy dodatkowe koszty kredytu, których oszacowanie nie jest możliwe ze względu na brak oparcia zasad ustalania kursów wymiany o obiektywne i przejrzyste kryteria. Kursy wykorzystywane przez Bank nie były kursami średnimi, lecz kursami kupna i sprzedaży, a więc zawierały wynagrodzenie - marżę Banku za dokonanie transakcji kupna lub sprzedaży, której wysokość była zależna tylko i wyłącznie od woli pozwanego.

Powyższe oznacza więc, że poprzednik prawny pozwanego miał całkowitą dowolność w zakresie wyboru kryteriów ustalania kursu (...) w swoich tabelach kursowych, a przez to kształtowania wysokości zobowiązań klientów, których kredyty waloryzowane są kursem (...).

Tym samy, w przekonaniu Sądu Okręgowego, obecnie na aprobatę nie mógł zasługiwać podniesiony przez pozwanego zarzut apelacyjny, wskazujący na obowiązek powodów przeliczenia dochodzonej przez nich kwoty wyrażonej w (...) po kursie średnim NBP, gdyż w zaświadczeniu wystawionym przez pozwanego brak jest danych odnośnie kursu. Odnotować bowiem godzi się, że w wyroku z dnia
26 marca 2019 r. w sprawach C-70/17 i C-179/17, (...) wykluczył, by sąd krajowy mógł zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w umowach, albowiem takie uprawnienie mogłoby zagrażać realizacji długoterminowego celu ustanowionego w art. 7 dyrektywy 93/19. Uprawnienie to przyczyniłoby się bowiem do wyeliminowania zniechęcającego skutku, wywieranego na przedsiębiorców poprzez zwykły brak stosowania takich nieuczciwych warunków wobec konsumentów, ponieważ nadal byliby oni zachęcani do stosowania przedmiotowych warunków, wiedząc, że nawet gdyby miały one być unieważnione, to jednak umowa mogłaby zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy, tak aby zagwarantować w ten sposób interes przedsiębiorców.

Takie też stanowisko zaprezentował też Sąd Najwyższy wyroku z dnia
03 lutego 2022 r. w sprawie II CSKP 975/22.

Pogląd powyższy Sąd Okręgowy w pełni podziela, a zatem nie znajdował podstaw do przyjęcia, iż powodowie domagając się zasądzenia od pozwanego na ich rzecz wszystkiego, co świadczyli na rzecz Banku w wykonaniu nieważnej umowy kredytowej, w tym kwot wyrażonych w (...), winni kwoty te przeliczyć po obecnym kursie średnim NBP.

Ponadto należy podkreślić, iż przedmiotowa umowa kredytu została zawarta przed dniem 24 stycznia 2009 r., podczas gdy przepis art. 358 § 1 i 2 k.c. wskazujący na możliwość stosowania kursu średniego NBP do przeliczania zobowiązań obowiązuje dopiero od dnia 24 stycznia 2009 r. i również z tej przyczyny z zasady nie znajduje zastosowania do czynność prawnych pochodzących sprzed tej daty.

W realiach niniejszej sprawy nie ma więc podstaw do odwołania się do tabeli kursów sprzedaży NBP.

W efekcie uznać trzeba, że skoro spełnione zostały warunki do uznania zawartej przez strony umowy kredytowej za nieważną, wywołało to konieczność zastosowania w sprawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c., co też prawidłowo uczynił Sąd I instancji, albowiem na ich podstawie strona pozwana winna zwrócić powodom wszystkie kwoty, które powodowie przekazali jej w celu wykonania nieważnej umowy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację strony pozwanej, jako bezzasadną (pkt I).

Skoro apelacja pozwanego została oddalona, Sąd II instancji na podstawie art. 98 k.p.c. zasądził od niego na rzecz powodów koszty zastępstwa procesowego, których wysokość została ustalona przy uwzględnieniu treści § 2 pkt 2 w zw. z § 10 ust.1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2023 r., poz.1964) (pkt II).

sędzia Beata Sieczkowska