Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 czerwca 2014r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy II Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Grażyna Kobus

Sędziowie: SO Aleksandra Żurawska

SO Alicja Chrzan      

Protokolant: Alicja Marciniak

po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2014r. w Świdnicy

na rozprawie      

sprawy z powództwa Gminy D.

przeciwko A. K.

o zapłatę 4.035,60zł

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie

z dnia 29 października 2013 r. sygn. akt I C 1229/13

I zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądzoną od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 4.035,60zł obniża do 2.017,80 (dwa tysiące siedemnaście i 80/100)zł (pkt I), a koszty procesu wzajemnie znosi (pkt II);

II oddala dalej idącą apelację;

III znosi wzajemnie koszty postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 324/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie zasądził od pozwanego A. K. na rzecz powodowej Gminy D. kwotę 4035,60 zł tytułem wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości strony powodowej, położonej w N., przy ul. (...).

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

Gmina D. jest właścicielem budynku gospodarczego, położonego w N. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Pozwany początkowo użytkował nieruchomość na podstawie umowy dzierżawy. Następnie , do 22 lipca 2004 r. prowadził w niej działalność gospodarczą. Później korzystał z niej jako osoba fizyczna. W 2009 r. został wezwany do złożenia wyjaśnień w przedmiotowej sprawie. Pozwany potwierdził, że wykorzystuje tę nieruchomość, jako magazyn. Pouczony o obowiązku uiszczenia opłat za bezumowne korzystanie zobowiązał się spłacić zadłużenie za lata 2006, 2007 i 2008 r. Jednocześnie wskazał, że rozważa zawarcie umowy najmu tego budynku. W dniu 17 kwietnia 2009 r. został spisany protokół, w którym ustalono, że pozwany dokona spisu wszystkich swoich rzeczy. Termin przekazania nieruchomości ustalono na dzień 29 kwietnia 2009 r. Tego dnia sporządzono wprawdzie protokół zdawczo – odbiorczy, gdyż pozwany przekazał klucze, choć nie zabrał rzeczy i nadal użytkował pomieszczenia, jako magazyn. Przekazanie nastąpiło dopiero 9 czerwca 2010 r. Pozwanego poinformowano o obowiązku uiszczenia opłat z tytułu bezumownego korzystania i wezwano do zapłaty 12.998,88 zł. Do wezwania dołączono Zarządzenie nr (...)Wójta Gminy D. z dnia 28 września 2004 r. oraz Uchwałę nr (...) Rady Gminy D. z dnia 27 października 1994 r. Pismem z dnia 25 maja 2010 r. pozwany zwrócił się do strony powodowej z wnioskiem o umorzenie należności ze względu na ciężką sytuację majątkową. Ponadto w piśmie tym wskazał, że należność której zapłaty strona powodowa żąda , została naliczona w oparciu o stawki czynszu za lokale użytkowe, a przedmiotowa nieruchomość była wykorzystywana, jako pomieszczenie gospodarcze. Strona powodowa zweryfikowała swoje żądanie i wezwała pozwanego do zapłaty 4035,60 zł. Wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie ustalono przy uwzględnieniu stawki 0,95 zł za m ^{( 2 )} i była to najniższa stawka wskazana w Zarządzeniu Wójta Gminy D. z dnia 28 września 2004 r.

Dokonawszy takich ustaleń Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w całości wskazując, że podstawę prawną żądania strony powodowej stanowią przepisy o ochronie własności, w szczególności przepisy art. 224 – 225 kc w zw. z art. 230 kc. Gdy zaś pozwany korzystał z nieruchomości strony pozwanej, to w grę wchodzi roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z takiej nieruchomości. Przyjmuje się, że roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy odpowiada pod względem wartości temu, co wierzyciel uzyskałby gdyby ją wynajął, wydzierżawił lub oddał do odpłatnego korzystania ( na poparcie tego stanowiska powołał Sąd Rejonowy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 września 2005 r., IV CK 105/05). Uznał Sąd, że pozwany był posiadaczem zależnym w złej wierze, gdyż doskonale zdawał sobie sprawę ze stanu prawnego nieruchomości, a odnosząc się do wysokości wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości strony powodowej Sąd Rejonowy wskazał, że pozwany był obowiązany do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości w wysokości odpowiadającej czynszowi, jaki uzyskałaby strona powodowa dzierżawiąc przedmiotową nieruchomość w okresie objętym żądaniem pozwu. W tym zakresie oparł się Sąd Rejonowy na Zarządzeniu Wójta Gminy D. z dnia 28 września 2004 r., zgodnie z którym czynsz ten wyniósłby 0,95 zł za 1 m ² i stwierdził, że takie wynagrodzenie pozwany powinien zapłacić. O kosztach procesu orzekł Sąd na podstawie art. 98 kpc.

W apelacji pozwany domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa w całości.

Zarzucił zaskarżonemu wyrokowi:

1.  naruszenie prawa materialnego, a to art. 224 i 225 kc poprzez przyjęcie, że

na skutek niewydania nieruchomości wskazanej w pozwie strona powodowa doznała szkody uzasadniającej dochodzenie roszczenia z tytułu bezumownego korzystania w wysokości 200 % stawki czynszu na podstawie archaicznego przepisu prawa miejscowego,

2.  naruszenie przepisów postępowania poprzez pominięcie przez Sąd zgłaszanych wniosków dowodowych, a to przedstawienia umowy dzierżawy przez powoda, z której wynikałyby warunki umowne zwrotu nieruchomości, braku załączenia przez powoda dowodów potwierdzających obowiązywanie prawa miejscowego, na podstawie którego ustalono wysokość odszkodowania, jak również przyczyn zastosowania stawki 200 % odszkodowania i tym samym błędne ustalenie stanu faktycznego i prawnego.

Sygn. akt II Ca 324/14

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlega uwzględnieniu w części.

Jakkolwiek Sąd Rejonowy prawidłowo stwierdził, że stronie powodowej

stosownie do treści art. 224 § 2 kc i 225 kc w zw. z art. 230 kc, przysługuje od pozwanego wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z jej nieruchomości, w wysokości odpowiadającej czynszowi, jaki uzyskałaby strona powodowa dzierżawiąc ( czy też wynajmując ) przedmiotową nieruchomość w okresie objętym żądaniem pozwu, to faktycznie zasądził od pozwanego na rzecz powodowej Gminy wynagrodzenie odpowiadające podwójnemu czynszowi, ( tj. przy przyjęciu 200 % stawki za 1 m ^{( 2 )} ustalony dla tego lokalu ) , jaki strona powodowa mogła w tym czasie uzyskać. Oczywistym zaś jest, że wynajmując przedmiotową nieruchomość strona powodowa stosowałaby stawkę przyjętą w Zarządzeniu Nr (...)Wójta Gminy D. z dnia 28 września 2004 r. w sprawie określenia stawki czynszu najmu za komunalne lokale użytkowe, a którą ostatecznie ( w piśmie z dnia 22 czerwca 2010 r. ) ustaliła na 0,95 zł za m ^{( 2)} powierzchni pomieszczenia, która to powierzchnia wynosiła 59 m ^{( 2)} . Za okres objęty pozwem ( osiem miesięcy roku 2006 , rok 2007 , 2008 i cztery miesiące roku 2009 ) przy stawce 0,95 zł za m ^{( 2 )} , należna stronie powodowej suma wynosi zatem 2017, 80 zł, a nie 4035, 60 zł, jaką zasądził Sąd Rejonowy.

Należy przy tym zauważyć, że swego stanowiska w tej części Sąd Rejonowy w ogóle nie uzasadnił, stąd należy przyjąć, że zastosowanie podwójnej stawki jest albo wynikiem przeoczenia albo podzielenia przez Sąd stanowiska strony powodowej o możliwości zastosowania w rozpoznawanym wypadku uregulowania przyjętego w § (...) Uchwały Nr (...)Rady Gminy D. z dnia 27 października 1994 r. w sprawie ustalenia trybu i zasad wynajmu komunalnych lokali użytkowych, przewidującego, że osoby korzystające bezumownie z lokalu opłacają czynsz podwyższony o 200 % stawki za 1 m ^{( 2 )} ustalony dla tego lokalu. Uchwały, którą pozwany określa, jako archaiczną.

Odnosząc się zatem do zagadnienia, czy w sprawie zachodziła możliwość zastosowania tejże uchwały, jako aktu prawa miejscowego ( w dacie podjęcia uchwały prawa gminnego), należy stwierdzić, że zgodnie z art. 94 Konstytucji RP organy samorządu terytorialnego ustanawiają akty prawa miejscowego na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Ustawa określa też zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego. Zasada ta znajduje potwierdzenie w art. 40 ust. 1 ustawy z dnia (...) marca 1990 r. o samorządzie

gminnym ( wcześniej terytorialnym ) - Dz. U. 1990.16.95 ze zm., na podstawie

upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo stanowienia przepisów powszechnie obowiązujących na obszarze gminy. W Uchwale Nr (...)Rady Gminy D. z dnia 27 października 1994 r., jako podstawę prawną jej wydania wskazano art. 40 ust. 2 pkt. 4 ustawy wymienionej wyżej, w myśl którego gmina wydaje przepisy prawa miejscowego w zakresie zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej . W orzecznictwie sądów administracyjnych ( por. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 26 kwietnia 2012 r., IV SA /Po 169/12, wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 6 maja 2010 r., II SA/Go 225/10, wyrok WSA w Krakowie z dnia 21 listopada 2013 r., III SA/Kr 648/13 ) wskazuje się, że użyte w art. 40 ust. 2 pkt 4 ustawy o samorządzie gminnym pojęcie „zasady i tryb korzystania” zawiera w sobie upoważnienie dla organu stanowiącego gminy do formułowania w stosunku do terenów i urządzeń użyteczności publicznej norm i zasad prawidłowego postępowania, ustalania obowiązujących reguł zachowania się, określenia ustalonego porządku zachowania się, co w konsekwencji oznacza kompetencję rady gminy do wprowadzenia reguł dotyczących obowiązującego sposobu zachowania się podmiotów, które przebywają na terenach lub w obiektach o jakich mowa w art. 40 ust.2 pkt 4 ustawy o samorządzie gminnym, a która to kompetencja nie obejmuje jednak upoważnienia do wprowadzania do aktu prawa miejscowego jakichkolwiek przepisów ustalających lub modyfikujących odpowiedzialność karną i cywilną ( por. też wyrok NSA w Gdańsku z dnia 22 listopada 1990 r., SA/Gd 965/90 czy wyrok NSA we Wrocławiu z dnia 20 marca 2002 r., II SA/Wr 177/02, w którym Sąd ten wskazał, że nakładanie w drodze przepisu prawa miejscowego na najemców lokali obowiązków związanych ze stosunkiem najmu nie mieści się w ramach kompetencji ustawowo przyznanych radzie ) .

Skoro swoje roszczenie opiera strona powodowa na podstawie art. 224 i nast. kc w zw. z art. 230 kc, które regulują obowiązki samoistnego posiadacza względem właściciela, w tym dotyczące wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, a powołany w uchwale art. 40 ust.2 pkt 4 ustawy o samorządzie gminnym nie daje kompetencji do ustalenia zasad odpowiedzialności prawnej, jakie miałyby obowiązywać pomiędzy właścicielem a korzystającym z obiektu użyteczności publicznej, gdyż reguluje je Kodeks cywilny, znaczy to, że uchwała Rady Gminy D. obejmująca uregulowanie przyjęte w § (...) jest nieważna wobec istotnej sprzeczności uchwały z prawem. W uzasadnieniu wyroku WSA w Krakowie z dnia 21 listopada 2013 r., III SA/Kr 648/13 Sąd ten ( powołując też wcześniejsze wyroki sądów administracyjnych ) wskazał, że „w orzecznictwie

Sygn. akt II Ca 324/14

podkreśla się, że opierając się na konstrukcji wad powodujących nieważność oraz wzruszalność decyzji administracyjnych, można wskazać rodzaje naruszeń przepisów, które trzeba zaliczyć do istotnych, skutkujących nieważnością uchwały organu gminy. Do nich należy naruszenie przepisów wyznaczających

kompetencję do podejmowania uchwał, podstawy prawnej podejmowania uchwał, przepisów prawa ustrojowego, przepisów prawa materialnego – przez ich wadliwą wykładnię – oraz przepisów regulujących procedurę podejmowania uchwał.”

Niewątpliwie, sąd w postępowaniu cywilnym jest związany aktami prawa miejscowego ( podobnie jak decyzjami administracyjnymi ). Jednakże, w odniesieniu do decyzji administracyjnej w orzecznictwie utrwalił się pogląd, zgodnie z którym sąd cywilny jest uprawniony do odmowy stosowania decyzji administracyjnej wydanej przez organ oczywiście niewłaściwy lub bez zachowania jakiejkolwiek procedury oraz decyzji niepodpisanej. Takie wadliwości decyzji nie posiadającej cech jej właściwych zbliżają ją do aktu nieistniejącego, który pozbawiony jest skuteczności w zakresie stosunków cywilnoprawnych ( tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., IV CK 12/05 i powołane w nim orzeczenia ). Powyższe uwagi można zaś odnieść do aktów prawa miejscowego i uznać, że gdy Rada Gminy D. nie miała kompetencji do podjęcia uchwały w zakresie uregulowania przyjętego w § (...) tejże uchwały, to zachodziły podstawy do uznania jej w tej części za pozbawioną skuteczności prawnej.

Z powyższych też względów, stosownie do treści art. 386 § 1 kpc, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i obniżył należne stronie powodowej od pozwanego wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z jej nieruchomości o połowę ( do 2017,80 zł ) , a na podstawie art. 100 kpc koszty procesu wzajemnie zniósł ( pkt I).

Dalej idącą apelację uznał jednak za nieuzasadnioną.

Wbrew zarzutom apelacji pierwotnie ustalona powierzchnia lokalu, który pozwany wynajmował od strony powodowej – 60,18 m ² , została ponownie zmierzona i wynosi 59 m ² , a co przy zastosowaniu stawki 0,95 zł za m ² ( jak za komórkę ), określa wysokość czynszu za to pomieszczenie, jaki strona powodowa mogłaby uzyskać wynajmując je w okresie objętym żądaniem pozwu.

Dlatego też, z mocy art. 385 kpc, apelację w pozostałej części oddalono ( pkt II ). O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 100 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc, mając na uwadze, że pozwany wygrał apelację w połowie.