Sygn. akt III AUa 471/12
Dnia 16 stycznia 2013 r.
Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący: |
SSA Katarzyna Wołoszczak |
Sędziowie: |
SSA Iwona Niewiadowska-Patzer del. SSO Wiesława Stachowiak (spr.) |
Protokolant: |
st.sekr.sądowy Agnieszka Perkowicz |
po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2013 r. w Poznaniu
sprawy z wniosku Z. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.
o emeryturę
na skutek apelacji wnioskodawcy Z. K.
od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu
z dnia 22 lutego 2012 r. sygn. akt VIII U 3916/11
zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i stwierdza brak podstaw do wstrzymania emerytury od dnia 1 października 2011 r.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Odział w P. decyzją z 5 października 2011 roku, znak (...), na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wstrzymał wypłatę emerytury Z. K. z uwagi na kontynuowanie przez ubezpieczonego zatrudnienia.
W odwołaniu od decyzji Z. K. podniósł, iż zmiana przepisów, na podstawie których ZUS wydał decyzję, jest niezgodna z zasadą demokratycznego państwa prawa oraz podważa zaufanie do struktur państwa.
Odwołujący wniósł o cofnięcie decyzji o wstrzymaniu jego emerytury.
Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z 22 lutego 2012 roku, w sprawie VIII U. 3916/11 oddalił odwołanie.
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
Z. K. (lat 67), od 1 października 1990 roku jest zatrudniony w Państwowej Inspekcji Pracy, Okręgowym Inspektoracie Pracy w P. na stanowisku nadinspektora pracy.
Decyzją z 20 kwietnia 2009 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał Z. K. prawo do emerytury od 1 kwietnia 2009 roku.
Decyzją z 5 października 2011 roku organ rentowy z urzędu wstrzymał odwołującemu wypłatę emerytury od 1 października 2011 roku, z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy wskazał, iż zgodnie z art. 103a ustawy emerytalnej prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.
Powyższe uregulowanie zostało wprowadzone ustawą z 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z art. 28 tej ustawy do emerytur przyznanych przed dniem jej wejścia w życie stosuje się przepisy ustawy, o której mowa w art. 6 (tj. ustawy o emeryturach i rentach z FUS), oraz ustawy, o której mowa w art. 18 (tj. ustawy o emeryturach pomostowych), w brzmieniu nadanym zmieniającą ustawą, poczynając od 1 listopada 2011 roku. Sąd Okręgowy cytując stanowisko MPiPS w sprawie zmian w systemie emerytalnym (pismo Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 30 marca 2011 roku), uznał że adresatom nowych norm pozostawiono odpowiedni okres na dostosowanie się do nowej sytuacji prawnej .
Powyższe uregulowanie zostało wprowadzone ustawą z 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z art. 28 tej ustawy do emerytur przyznanych przed dniem jej wejścia w życie stosuje się przepisy ustawy, o której mowa w art. 6 (tj. ustawy o emeryturach i rentach z FUS), oraz ustawy, o której mowa w art. 18 (tj. ustawy o emeryturach pomostowych), w brzmieniu nadanym zmieniającą ustawą, poczynając od 1 listopada 2011 roku. Sąd Okręgowy cytując stanowisko (...) w sprawie zmian w systemie emerytalnym (pismo Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 30 marca 2011 roku), uznał że adresatom nowych norm pozostawiono odpowiedni okres na dostosowanie się do nowej sytuacji prawnej .Odnosząc się do zarzutów odwołującego dotyczących naruszenia Konstytucji poprzez wprowadzenie kwestionowanego uregulowania do systemu prawnego, Sąd Okręgowy wskazał, iż przedmiotowa regulacja obowiązywała już, choć zawarta była w inaczej oznaczonej jednostce redakcyjnej. Na jej tle powstało orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz Trybunału Konstytucyjnego, które Sąd I instancji w obszernych fragmentach przytoczył, konkludując, iż ustawodawca prowadząc określoną politykę społeczną wprowadził do porządku prawnego przepis art. 103 a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i ograniczył w ten sposób przywilej umożliwiający pobieranie świadczenia emerytalnego bez przerwania zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy. Odwołującemu nie zostało odebrane prawo do emerytury, a jedynie korzystanie z tego uprawienia uzależniono od spełnienia określonych warunków.
Apelację od wyroku wniósł Z. K., podnosząc zarzut wydania orzeczenia z naruszeniem art. 2 Konstytucji, a tym samym z naruszeniem zasady demokratycznego państwa prawa, zasadą niedziałania prawa wstecz, zasadą ochrony praw nabytych oraz zasadą zaufania obywateli do państwa.
Odwołujący wniósł o uchylenie wyroku oddalającego odwołanie.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.
Apelacja Z. K. okazała się uzasadniona.
Rozważania zawarte w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego straciły znaczenie wobec treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 roku, w sprawie K 2/12.
Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Grupy Senatorów RP dotyczący uzyskania prawa do emerytury bez rozwiązania stosunku prac i orzekł, że:
art. 28 ustawy z 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 roku, w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 roku, bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji.
Normę zakwestionowaną we wniosku Trybunał Konstytucyjny zrekonstruował w oparciu o art. 6 ustawy z 16 grudnia 2010 roku, na mocy którego ustawodawca dodał do ustawy o emeryturach i rentach z FUS art. 103a, zgodnie z którym prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, oraz o art. 28 ustawy z 16 grudnia 2010 roku. Na jego podstawie nowy art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS znalazł zastosowanie do emerytur przyznanych przed dniem wejścia w życie tej ustawy, poczynając od 1 października 2011 roku.
Podstawowy problem w rozpatrywanej przez Trybunał sprawie dotyczył oceny tego, czy ustawodawca, rozciągając obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą - jako warunek realizacji prawa do emerytury - na osoby, które skutecznie nabyły i zrealizowały to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2010 roku, nie naruszył zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. W tym okresie bowiem treścią ryzyka emerytalnego było wyłącznie osiągnięcie wieku emerytalnego (i stażu ubezpieczeniowego), co znaczy, że realizacja świadczenia następowała niezależnie od dalszego zatrudnienia.
Zasada ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, związana jest z bezpieczeństwem prawnym jednostki. Przejawia się w takim stanowieniu i stosowaniu prawa przez państwo, by nie stawało się ono pułapką dla obywatela i by mógł on układać swoje sprawy w zaufaniu, że nie naraża się na skutki, których nie był w stanie przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i działań oraz w przekonaniu, że jego działania będą także później uznawane przez porządek prawny.
Rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę w art. 28 ustawy z 16 grudnia 2010 roku spowodowało, że osoby, które skutecznie nabyły i zrealizowały prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2010 roku zostały objęte nową, mniej korzystną dla nich treścią ryzyka emerytalnego. Aby emeryturę nadal pobierać po 1 października 2011 roku, musiały one rozwiązać stosunek pracy z dotychczasowym pracodawcą. W przeciwnym razie ich świadczenie emerytalne ulegało zawieszeniu. Oceniając sytuację tych osób z punktu widzenia zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, należy dojść do wniosku, że gdyby w momencie przechodzenia na emeryturę osoby te wiedziały, że będą musiały przerwać zatrudnienie, żeby uzyskać świadczenie emerytalne, to ich decyzja być może byłaby inna, tzn. nie składałyby wniosku o ustalenie prawa do emerytury i kontynuowały zatrudnienie. Korzystniejsze byłoby bowiem dla nich osiąganie wysokiego dochodu ze stosunku pracy niż dużo mniejszej emerytury. Co więcej - późniejsze złożenie wniosku oznaczałoby wyższe świadczenie emerytalne. Treść ryzyka emerytalnego, w określeniu której ustawodawca ma swobodę, nie powinna być zmieniana w stosunku do osób, które już nabyły i zrealizowały prawo do emerytury.
Powyżej przedstawiona argumentacja stanowi przytoczenie ustnego uzasadnienia wyroku, którego motywy zawarto w komunikacie prasowym sporządzonym po rozprawie, dostępnym na oficjalnej witrynie internetowej Trybunału Konstytucyjnego; pisemne uzasadnienie wyroku nie zostało jeszcze sporządzone.
Wyrok Trybunału jest ostateczny a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, stosownie do art. 79 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Ogłoszenie nastąpiło 22 listopada 2012 roku (Dz. U. 2012 poz.1285).
Z chwilą ogłoszenia sentencji wyroku w Dzienniku Ustaw utracił moc art. 28 ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2010 roku w zakresie, w jakim przewiduje stosowanie art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 roku. Natomiast art. 103a powołanej ustawy pozostaje nadal w obrocie prawnym i znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury w momencie jego wejścia w życie i później, tj. od 1 stycznia 2011 roku.
Odwołujący nabył prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 roku.
W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję podejmując wypłatę zawieszonej emerytury na rzecz Z. K. począwszy od 1 października 2011 roku.
del.SSO Wiesława Stachowiak SSA Katarzyna Wołoszczak SSA Iwona Niewiadowska-Patzer