Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 909/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Iwona Niewiadowska-Patzer (spr.)

Sędziowie:

SSA Marta Sawińska

del. SSO Wiesława Stachowiak

Protokolant:

st.sekr.sądowy Alicja Karkut

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2013 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku A. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu

z dnia 10 maja 2012 r. sygn. akt VII U 1495/11

o d d a l a apelację.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 21 listopada 2011r. odmówił A. R. prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na brak 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy nie uznał jako pracy w szczególnych warunkach okresu od 1 kwietnia 1982r. do 31 marca 1997r. w Fabryce (...) S.A. w G., ponieważ w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach pracodawca podał, iż odwołujący pełnił funkcję kierownika wydziału i sprawował dozór inżynieryjno-techniczny.

A. R. wniósł odwołanie od powyższej decyzji, domagając się przyznania mu emerytury. Odwołujący podnosił, iż w spornym okresie pracował w szczególnych warunkach.

Wyrokiem z dnia 10 maja 2012r. Sąd Okręgowy w Poznaniu zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu A. R. prawo do emerytury od dnia 21 października 2011r.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

A. R. ma obecnie 60 lat (ur. (...)), z zawodu jest technikiem mechanikiem, posiada łącznie na dzień 1 stycznia 1999r. 33 lata, 3 miesiące i 10 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym odwołujący pracował w szczególnych warunkach od 14 września 1981r. do 31 marca 1982r., od 1 kwietnia 1982r. do 31 maja 1983r., od 1 czerwca 1983r. do 30 marca 1987r., od 21 grudnia 1987r. do 30 listopada 1995r. i od 1 grudnia 1995r. do 31 maja 1998r. w Fabryce (...) SA w G..

A. R. był zatrudniony w okresie od 19 maja 1975r. do 28 września 2001r. w Fabryce (...) SA w G. (poprzednio Zakład (...) w G.). W okresie od 19 maja 1975r. do 31 sierpnia 1975r. odwołujący pracował jako starszy mechanik, od 1 września 1975r. do 31 sierpnia 1976r. jako starszy technolog. Od 1 września 1976r. do 13 września 1981r. odwołujący pełnił funkcję kierownika wydziału przygotowania produkcji, od 14 września 1981r. do 31 marca 1982r. A. R. pełnił obowiązki zastępcy kierownika wydziału metalowego (praca w szczególnych warunkach). Do obowiązków kierownika wydziału produkcyjnego i jego zastępcy należało: kierowanie pracą mistrzów, rozdzielni i referenta do rachuby i płac. Do jego podstawowych obowiązków należało bezpośrednie kierownictwo, organizacja i koordynacja prac w podległym wydziale. Od 1 kwietnia 1982r. do 31 maja 1983r. odwołujący pracował jako kierownik działu produkcji (praca w szczególnych warunkach). Od 1 czerwca 1983r. do 30 marca 1987r. odwołujący pracował jako z-ca kierownika wydziału PW-II (praca w szczególnych warunkach). Od 1 kwietnia 1987r. do 20 grudnia 1987r. odwołujący pracował jako brakarz. Od 21 grudnia 1987r. do 30 listopada 1995r. odwołujący pracował jako starszy mistrz wydziału PW-II (praca w szczególnych warunkach). Od 1 grudnia 1995r. do 31 maja 1998r. jako kierownik wydziału produkcyjnego (praca w szczególnych warunkach). Od 1 czerwca 1998r. do 16 maja 2000r. odwołujący był specjalistą ds. jakości.

We wskazanych okresach pracy w szczególnych warunkach odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy sprawował dozór inżynieryjno-techniczny nad pracownikami spawalni i malarni (lakierni). Odwołujący przebywał z nim stale na hali i obserwował ich pracę.

W świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach wskazano, iż A. R. w okresie od 1 kwietnia 1982r. do 31 marca 1997r. pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierownik wydziału - dozór inżynieryjno-techniczny wymieniony w wykazie A dziale XIV, poz. 24 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988r.).

W świadectwie pracy z dnia 28 września 2001r. widnieje adnotacja, iż odwołujący pracował od jako starszy mechanik, starszy technolog, kierownik działu przygotowania produkcji, z-ca kierownika wydziału metalowego, brakarz, specjalista zapewnienia jakości i BHP, kierownik wydziału metalowego. W pkt 4 ppkt 8 znajduje się adnotacja, iż odwołujący wykonywał pracę w szczególnych warunkach od 1 czerwca 1982r. do 31 marca 1997r. i od 17 maja 2000r. do 28 września 2001r.

Odwołujący posiada łącznie 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Odwołujący nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego.

Od 31 grudnia 2001r. odwołujący pobiera zasiłek przedemerytalny.

Z dniem 30 września 2011r. A. R. rozwiązał stosunek pracy. W dniu 4 października 2011r. odwołujący złożył wniosek o emeryturę W dniu 21 listopada 2011r. ZUS wydał zaskarżoną decyzję.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie A. R. okazało się zasadne. Przedmiotem żądania odwołującego w niniejszej sprawie było zaliczenie mu do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu od 1 kwietnia 1982r. do 31 marca 1997r. z tytułu zatrudnienia w Fabryce (...) SA w G..

Sąd Okręgowy powoływał art. 184 ust. 1 ustawy dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisy § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W niniejszej sprawie, bezsporne było między stronami, iż odwołujący A. R. posiada wymagany do wcześniejszej emerytury wiek 60 lat (ur. (...)), okresy składkowe i nieskładkowe w wysokości minimum 25 lat oraz nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Kwestię sporną stanowiło posiadanie przez odwołującego 15 - letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. W zaskarżonej decyzji ZUS odmówił odwołującemu prawa do wcześniejszej emerytury, albowiem z jego dokumentacji wynikało, iż A. R. nie posiada okresów pracy w szczególnych warunkach. ZUS nie uznał do stażu pracy w szczególnych warunkach okresów od 1 kwietnia 1982r. do 31 marca 1997r. w Fabryce (...) S.A. w G., ponieważ w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach pracodawca podał, iż odwołujący pełnił funkcję kierownika wydziału i sprawował dozór inżynieryjno-techniczny (wykaz A, dział XIV poz. 24 pkt 1 zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988r.).

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe wykazało iż odwołujący pracował w szczególnych warunkach od 14 września 1981r. do 31 marca 1982r. (z-ca kierownika wydziału metalowego), od 1 kwietnia 1982r. do 31 maja 1983r. (kierownik działu produkcji), od 1 czerwca 1983r. do 30 marca 1987r. (z-ca kierownika wydziału PW-II), od 21 grudnia 1987r. do 30 listopada 1995r. (starszy mistrz wydziału PW-II) i od 1 grudnia 1995r. do 31 maja 1998r. (kierownik wydziału produkcji) w Fabryce (...) SA w G.. Wersję odwołującego potwierdzili również świadkowie W. B. i H. U., którzy pracowali w w/w przedsiębiorstwie w spornym okresie. Świadkowie zeznali, iż A. R. wykonywał w dozór nad pracownikami spawalni i lakierni i szczegółowo opisali na czym on polegał.

Sąd Okręgowy wskazał, że skoro odwołujący nadzorował prace spawaczy i lakierników, które niewątpliwie są pracami w szczególnych warunkach, to spełnia warunki, by zaliczyć mu sporne okresy jako okresy pracy w szczególnych warunkach.

Podsumowując, odwołujący posiada 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Dlatego też, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję orzekając jak sentencji.

Apelację od powołanego rozstrzygnięcia wniósł organ rentowy, zarzucając naruszenie przepisów art. 184 ust. 1 i 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów.

W uzasadnieniu apelujący argumentował, że Sąd Okręgowy błędnie ustalił, że odwołujący jako kierownik i zastępca kierownika wydziałów produkcyjnych (spawalni i lakierni) stale przebywał na tych wydziałach będąc narażonym na takie same szkodliwe czynniki jak zatrudnieni pracownicy.

W konkluzji apelujący wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Istotą niniejszej sprawy było ustalenie, czy odwołującemu przysługuje prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych - zgodnie z art. 32 w zw. z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Na tej podstawie sporne było ustalenie, czy odwołujący spełnił warunek uzyskania wymaganego okresu 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Zgodnie z art. 32 ust. 2 cyt. ustawy - za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Wiek emerytalny oraz rodzaje prac lub stanowisk i warunki uprawniające do świadczenia ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, czyli według rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W myśl § 4 ust.1 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury jeżeli spełnia łącznie następujące warunki : osiągnął wiek emerytalny wynoszący dla mężczyzn 60 lat, oraz ma wymagany okres zatrudnienia (25 lat dla mężczyzn) w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia - okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Apelujący organ rentowy odmówił odwołującemu zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu od 1 kwietnia 1982r. do 31 marca 1997r. w Fabryce (...) S.A. w G., ponieważ w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach pracodawca podał, iż odwołujący pełnił funkcję kierownika wydziału i sprawował dozór inżynieryjno-techniczny. Apelujący stał na stanowisku, że skoro odwołujący wykonywał pracę na stanowisku kierowniczym, to tym samym nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośrednio na wydziale, w którym pracowali podlegli mu pracownicy zatrudnieni w warunkach szczególnych.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego stanowisko organu rentowego nie jest zasadne.

Ze zgromadzanych w sprawie dowodów wynika, że A. R. był zatrudniony w Fabryce (...) SA w G. w okresie od 14 września 1981r. do 31 marca 1982r. na stanowisku zastępcy kierownika wydziału metalowego. Od 1 kwietnia 1982r. do 31 maja 1983r. odwołujący pracował jako kierownik działu produkcji. Od 1 czerwca 1983r. do 30 marca 1987r. odwołujący pracował jako z-ca kierownika wydziału PW-II. Od 1 grudnia 1995r. do 31 maja 1998r. odwołujący pracował jako kierownik wydziału produkcyjnego.

Wbrew zarzutom organu rentowego - we wskazanych wyżej okresach pracy odwołujący będąc zatrudnionym jako zastępca kierownika i kierownik wydziału stale i w pełnym wymiarze czasu pracy sprawował dozór inżynieryjno-techniczny nad pracownikami spawalni i lakierni, którzy wykonywali pracę w warunkach szczególnych. Do jego podstawowych obowiązków należało bezpośrednie kierownictwo, organizacja i koordynacja prac w podległym wydziale.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego tak ustalony w sprawie stan faktyczny pozwalał na stwierdzenie, że wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych, ponieważ stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał obowiązki z zakresu kontroli i dozoru (wykaz A, dział XIV, pkt 24 załącznika do rozporządzenia) na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Dozór ten dotyczył pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach w spawali i lakierni.

Należy stwierdzić, że określonymi w pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia czynnościami ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, są wyłącznie te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, a więc polegające na bezpośrednim dozorze i bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Jeśli zatem czynności te wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji. Nie ma bowiem żadnych podstaw do wyłączania czynności administracyjno-biurowych z takiego rodzaju z czynności polegających na sprawowaniu dozoru i traktowania ich odrębnie. Osoba sprawująca dozór inżynieryjny nie musi stale przebywać na stanowiskach gdzie jest wykonywana praca w szczególnych warunkach. Ponoszenie odpowiedzialności za wykonywanie takiej pracy, w której każdy błąd techniczny może narazić na niebezpieczeństwo pracowników i inne osoby, musi być związane z prowadzeniem odpowiedniej dokumentacji i zostać uznane za wykonywanie pracy w warunkach szczególnych (por. wyroki SN: z dnia 6 grudnia 2007r., III UK 62/07; z dnia 6 grudnia 2007r., III UK 66/07; 4 października 2007 r., I UK 111/07; z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09; z dnia 30 stycznia 2008 r., I UK 195/07, OSNP 2009 Nr 7-8, poz. 105 i z dnia 11 marca 2009r., II UK 243/08, z dnia 24 września 2009r. II UK 31/09).

Istotne jest, że w ramach kontroli i dozoru odwołujący kierował podległymi pracownikami a także wykonywał czynności administracyjno - biurowe, które były ściśle związane ze sprawowanym dozorem. Jak wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 września 2009r., II UK 31/09, czym innym jest wykonywanie czynności administracyjno-biurowych ściśle związanych ze sprawowaniem dozoru, a czym innym wykonywanie w ramach zakresu obowiązków również innych czynności, niemających związku z wykonywaniem bezpośredniego dozoru.

W konsekwencji sporny okres pracy wnioskodawcy powinien być zaliczony do stażu pracy w warunkach szczególnych. Wobec powyższego odwołujący uzyskał wymagany 15 letni okres pracy w warunkach szczególnych. Pozostałe przesłanki prawa do emerytury nie były kwestionowane i zostały przez odwołującego spełnione.

Z tych wszystkich względów, uznając zarzuty apelującego za bezzasadne, należało apelację oddalić - na podstawie art. 385 k.p.c.

/SSA Marta Sawińska/ /SSA Iwona Niewiadowska-Patzer/ /del.SSO Wiesława Stachowiak/