Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2013 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku H. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o emeryturę

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział

w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Zielonej Górze

z dnia 20 czerwca 2012 r. sygn. akt IV U 662/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. decyzją z 6 grudnia 2011 roku, znak (...), na podstawie art. 115 ust. 1 w zw. z art. 27 oraz art. 28 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odmówił H. S. prawa do emerytury. Organ rentowy do stażu pracy wnioskodawcy nie przyjął okresów: od 15 stycznia 1960 roku do 30 września 1962 roku, od 2 stycznia 1990 roku do 14 listopada 1991 roku oraz od 15 listopada 1991 roku do 4 lutego 1992 roku, uznając, iż fakt świadczenia w nich pracy, nie został udowodniony zgodnie z obowiązującymi przepisami. Organ nie zaliczył także okresu studiów wnioskodawcy, z uwagi na nieukończenie przez niego nauki.

W odwołaniu od decyzji H. S. podniósł, iż zaliczył wszystkie semestry nauki w szkole wyższej i brak dyplomu kończenia studiów jest błędnie interpretowany przez ZUS jako okoliczność uzasadniająca odmowę zaliczenia okresu nauki do stażu pracy. Ponadto odwołujący wskazał, iż w (...) Spółdzielni (...) w D. był zatrudniony w charakterze ajenta na zryczałtowanym rozrachunku i nie dotyczył go system dniówkowy. Odwołujący podał także, że nie ma możliwości uzyskania jakichkolwiek dokumentów potwierdzających zakwestionowane przez organ rentowy okresy zatrudnienia.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze wyrokiem z 20 czerwca 2012 roku, w sprawie IV U. 662/12 zmienił zaskarżoną decyzję, przyznając H. S. prawo do emerytury od 25 lipca 2011 roku.

Sąd Okręgowy dokonał następujących ustaleń faktycznych:

Wnioskodawca H. S. urodzony (...) złożył w organie rentowym wniosek o emeryturę 25 lipca 2011 roku.

Organ rentowy przyjął za udowodniony staż pracy wnioskodawcy w wymiarze 14 lat i 13 dni; przyjął brak okresów nieskładkowych.

Wnioskodawca 1 października 1960 roku rozpoczął 5 letnie studia stacjonarne na Wydziale Inżynieryjno-Ekonomicznym Przemysłu w Wyższej Szkole Ekonomicznej we W.. Wnioskodawca zaliczył planowany okres studiów, 10 semestrów. Zgodnie z obowiązującymi w tym czasie przepisami studenci ostatniego roku po zdaniu obowiązujących w czasie studiów zaliczeń i egzaminów, mogli złożyć pracę magisterską w ciągu 2 lat, zachowując status studenta. Odwołujący nie złożył pracy magisterskiej.

19 grudnia 1970 roku wnioskodawca zwrócił się do Dziekana z prośbą o ponowne przyjęcie na X semestr celem złożenia pracy magisterskiej, na co otrzymał zgodę. Ostatecznie H. S. nie złożył pracy magisterskiej i egzaminu magisterskiego, a w konsekwencji nie otrzymał dyplomu ukończenia studiów.

2 stycznia 1990 roku (...) Spółdzielnia(...) w D. zawarła z wnioskodawcą i K. G. umowę ajencyjną na prowadzenie przez nich Pijalni (...) w Z. przy ulicy (...) na zryczałtowanym rozrachunku. Wnioskodawca i K. G. byli członkami Spółdzielni, a przedtem prowadzili Pijalnię (...) na podstawie umowy ajencyjnej z Wojewódzką Spółdzielnią (...) w Z.. Pomieszczenie Pijalni (...) stanowiło współwłasność wnioskodawcy i K. G..

(...) Spółdzielnia (...) w D. pobierała określony procent od obrotu przekazując swoje środki na towary i płaciła za składki ubezpieczeniowe ajentów do ZUS-u; spółdzielnia prowadziła dla nich księgowość.

Wnioskodawca i K. G. prowadzili stale i codziennie Pijalnię (...) jako ajenci (...) w D. w okresie od 2 stycznia 1990 roku do 31 grudnia 1991 roku.

Zezwolenie na sprzedaż piwa w Pijalni w okresie od 10 stycznia 1990 roku do 31 grudnia 1990 roku otrzymała (...) w D.. W latach 1991 - 1993 o zezwolenie na sprzedaż piwa w Pijalni ubiegali się odwołujący i K. G.. Od 1 lutego 1992 roku prowadzili oni jako wspólnicy cywilni działalność gospodarczą, między innymi gastronomiczną, zaprzestając jej w sierpniu 1993 roku.

Organ rentowy decyzją z 16 marca 2010 roku odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury. Wnioskodawca złożył odwołanie od tej decyzji, które stało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Zielonej Górze IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 24 listopada 2010 roku, w sprawie IV U. 1401/10.

Apelacja wnioskodawcy od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 5 lipca 2011 roku, w sprawie III AUa. 147/11.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy, podnosząc zarzut błędnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającej na przyjęciu, iż odwołujący wykonywał pracę agenta codziennie w minimalnym wymiarze 8 godzin i tym samym spełnił warunek o jakim stanowił art. 4 pkt 1 dekretu z 4 marca 1976 roku o ubezpieczeniu społecznym członków

rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin, a przez to naruszenie art. 233 k.p.c.

Wskazując na powyższe organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia, ewentualnie o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania bądź też o oddalenie odwołania w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Skarżący zakwestionował ustalenia Sądu Okręgowego, w zakresie w jakim Sąd ten przyjął, iż odwołujący wykonywał pracę agenta codziennie, także w niedziele po kilkanaście godzin.

W uzasadnieniu środka zaskarżenia organ rentowy wskazał także na zaliczenie przez Sąd Okręgowy odwołującemu do okresu nieskładkowego 5 letniego okresu studiów. Uznania okresu nauki w szkole wyższej organ jednak nie zakwestionował a i Sąd II instancji podziela pogląd Sądu Okręgowego w tym zakresie.

Przesłanki konieczne do nabycia prawa do emerytury przez odwołującego określone są w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z tym przepisem (w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2013 roku) ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 roku przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1)  osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2)  mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a.

Stosownie do treści art. 28 cyt. ustawy w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2012 roku, ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 roku, którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1)  osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2)  mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn.

Za okresy składkowe uważa się również, na podstawie art. 6 ust. 2 pkt 12 ustawy emerytalnej, przypadające przed 15 listopada 1991 roku, okresy za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne - okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i w innych spółdzielniach zrzeszonych w Centralnym Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, w zespołowych gospodarstwach rolnych spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych w Krajowym Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych oraz pracy na rzecz tych spółdzielni:

a)  objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b)  przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu.

Zgodnie z treścią art. 4 dekretu z 4 marca 1976 roku o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin, przy ustalaniu okresu pracy w spółdzielni wymaganego do uzyskania świadczeń:

1)  za dzień pracy uważa się 8 godzin pracy, a przed dniem 1 lipca 1962 r. dzień, który stanowił podstawę do obliczenia dniówki obrachunkowej; do dni pracy zalicza się również dni urlopu wypoczynkowego oraz dni pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub opiekuńczego,

2)  za miesiąc pracy uważa się 20 dni pracy dla mężczyzny oraz 13 dni pracy dla kobiety, a jeżeli ubezpieczony użytkuje działkę przyzagrodową lub dostarcza spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez siebie gospodarstwie rolnym - 18 dni pracy dla mężczyzny oraz 11 dni pracy dla kobiety,

3)  za rok pracy uważa się rok obrachunkowy, w którym mężczyzna przepracował w spółdzielni co najmniej 240 dni pracy, kobieta 150 dni pracy, a jeżeli użytkuje działkę przyzagrodową lud dostarcza spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez siebie gospodarstwie rolnym - to co najmniej: mężczyzna 220 dni pracy, a kobieta 130 dni pracy.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał, iż odwołujący osiągnął 65 lat, nie legitymuje się jednak okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze co najmniej 20 lat. Organ za udowodniony przyjął okres 14 lat i 13 dni.

Odwołujący domaga się uwzględnienia do łącznego stażu pracy okresu zatrudnienia w charakterze ajenta w (...) Spółdzielni (...)w D..

Sąd Okręgowy w wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego ustalił m.in., że H. S. wykonywał pracę ajenta w (...)Spółdzielni (...)w D. w okresie od 2 stycznia 1990 roku do 31 grudnia 1991 roku.

Sąd I instancji szczegółowo uzasadnił to, dlaczego przyjął w/w okres, wobec rozbieżności w zgromadzonych dokumentach oraz twierdzeń wnioskodawcy w tym zakresie. Jednocześnie Sąd Okręgowy wskazał, że odwołujący prowadząc pijalnię piwa wykonywał pracę codziennie, także w niedzielę po kilkanaście godzin.

Należy przyznać rację apelującemu, iż powyższe ustalenie nie znajduje jakiegokolwiek potwierdzenia w zgromadzonym w niniejszej sprawie materiale dowodowym, i jako takie jest dowolne, a zatem poczynione z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c. Jedyny dowód dotyczący wymiaru czasu pracy odwołującego, to zeznania świadka L. K. (k. 38), który zeznał, iż widywał odwołującego w pijani piwa średnio dwa razy w tygodniu, nie stanowi wystarczającej podstawy do przyjęcia, w jakim wymiarze H. S. świadczył pracę.

Wobec powołanych powyżej przepisów wymiar czasu pracy odwołującego, jako członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, w pijalni piwa jest okolicznością tak samo istotą dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.) jak sam fakt i okres jej świadczenia. Tymczasem Sąd Okręgowy nie przeprowadził na tę okoliczność postępowania dowodowego, pomimo, iż organ rentowy podniósł ją już w odpowiedzi na odwołanie. Konsekwencją omówionego uchybienia jest konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji - Sądowi Okręgowemu Sądowi Pracy I ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze do ponownego rozpoznania, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. Wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

W ponownym postępowaniu Sąd I instancji winien zatem ustalić to jak wyglądał harmonogram pracy odwołującego, w szczególności przez ile dni w tygodniu i w jakich godzinach, prowadzony przez niego i przez K. G. lokal był otwarty dla publiczności, czy zatrudniali pomoc, czy prowadzenie baru wymagało także pracy poza godzinami jego otwarcia, a jeżeli tak to w jakim rozmiarze.

SSA Ewa Cyran SSA Dorota Goss-Kokot SSA Marta Sawińska