Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 sierpnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 1 sierpnia 2012 r. w Lublinie

sprawy D. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 7 maja 2012 r. sygn. akt IV U 662/11

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu
w Siedlcach do ponownego rozpoznania.

III AUa 599/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 lipca 2011 r Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił D. R. prawa do ponownego przeliczenia wysokości emerytury. W uzasadnieniu wskazał, że do wniosku o ponowne przeliczenie emerytury ubezpieczona nie dołączyła żadnych nowych dokumentów potwierdzających wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

W odwołaniu od decyzji wnioskodawczyni domagała się przeliczenia emerytury i zastosowania najkorzystniejszego wariantu. Wskazała, że od 15 sierpnia 1966 r do 31 sierpnia 1972 r otrzymywała wynagrodzenie według ówczesnych stawek w oświacie, określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28 października 1965 r w sprawie uposażenia nauczycieli i wychowawców oraz pracowników administracyjnych i obsługowych szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych (Dz. U. z 1965 r Nr 44, poz. 275). Dokumenty płacowe z tego okresu zaginęły, jednak w świadectwie pracy za ten okres widnieje informacja dotycząca wynagrodzenia, odsyłająca do ustalonych stawek.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Siedlcach wyrokiem z dnia 7 maja 2012 r zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że wysokość emerytury należnej D. R. od dnia 1 grudnia 2011 r wynosi 1260,77 zł, a od marca 2012 r 1370, 85 zł.

Sąd pierwszej instancji oparł swoje rozstrzygniecie na podstawie następujących ustaleń faktycznych i ich oceny prawnej.

W dniu 19 kwietnia 2004 r D. R. złożyła wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia 28 kwietnia 2004 r ZUS przyznał jej prawo do emerytury, przy czym do ustalenia wysokości emerytury przyjął podstawę wymiaru renty i wskaźnik wynoszący 72,94%. W dniu 7 lipca 2011 r wnioskodawczyni wniosła o przeliczenie emerytury, bowiem ZUS, ustalając wysokość podstawy wymiaru jej świadczenia za lata 1966 - 1972, przyjął najniższe wynagrodzenie. Decyzją z dnia 26 lipca 2011 r organ rentowy odmówił ponownego przeliczenia wysokości emerytury, wskazując że brak zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za powyższy okres, zaś ZUS nie może potraktować wskazanego przez ubezpieczoną rozporządzenia jako środka dowodowego.

Na rozprawie w dniu 20 lutego 2012 r wnioskodawczyni wyjaśniła, że jej wynagrodzenie było ściśle regulowane przez przepisy i wiązało się z tym, że miała wyższe wykształcenie. Osoba z takim wykształceniem otrzymywała minimalne wynagrodzenie w wysokości 1450 zł, potem 1550 zł. Akta osobowe z sześciu lat zaginęły, dlatego nie mogła przedstawić konkretnych zarobków. Domagała się przeliczenia lat 1967 - 1972, kiedy była zatrudniona w szkole w W.. Córkę urodziła w 1976 r. Wcześniej nie korzystała ani z urlopów bezpłatnych, ani macierzyńskich. W 1966 r rozpoczęła pracę, która trwała 4,5 miesiąca i za ten okres nie domagała się przeliczenia.

Sąd Okręgowy zobowiązał ZUS do obliczenia wysokości emerytury wnioskodawczyni z uwzględnieniem wskazanych przez nią wysokości wynagrodzenia, zgodnie z rozporządzeniem z 28 października 1965 r w sprawie uposażenia nauczycieli i wychowawców, za lata 1967 - 1972, przy uwzględnieniu zwolnień lekarskich wynikających z legitymacji ubezpieczeniowej oraz z uwzględnieniem wynagrodzenia w (...) za 1974 r w wysokości 5100 zł miesięcznie.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie jest zasadne. Sąd powołał się na art. 15 ust 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy, wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Następnie Sąd Okręgowy zacytował wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2009 r, sygn. akt II UK 117/08, w którym podano, że w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych wysokość wynagrodzenia osiąganego w trakcie niewątpliwego świadczenia pracy może być wykazana wszelkimi środkami dowodowymi. Również w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 czerwca 2006 r, sygn. akt I UK 115/06, Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 kpc), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi. Nie obowiązuje wówczas ograniczenie wynikające z § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.).

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i przeliczył emeryturę D. R., uwzględniając wysokość zarobków za okres od 1 stycznia 1967 r do 31 sierpnia 1972 r w kwocie określonej w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28 października 1965 r w sprawie uposażenia nauczycieli i wychowawców oraz pracowników administracyjnych i obsługowych szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych (Dz. U. z 1965 r Nr 44, poz. 275). Wyrok wydany został na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 kpc.

Apelację od tego wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., zaskarżając go w całości i zarzucając:

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r Nr 153, poz. 1227 ze zm.) poprzez błędną wykładnię tego przepisu oraz art. 15 ust. 2a wymienionej ustawy, poprzez niezastosowanie tego przepisu,

- naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 kpc, poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Siedlcach do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że uwzględniając uregulowanie prawne zawarte w art. 111 i art. 15 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawidłowo przyjął najniższe wynagrodzenie, natomiast stanowisko Sądu zawarte w zaskarżonym wyroku jest niezasadne. Nie ma podstaw do uwzględnienia do obliczenia wysokości emerytury ubezpieczonej wynagrodzenia na podstawie rozporządzenia z 28 października 1965 r w sprawie uposażenia nauczycieli i wychowawców oraz pracowników administracyjnych i obsługowych szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych. Powyższe rozporządzenie nie stanowi dowodu wypłaty wynagrodzenia ubezpieczonej i w sprawie nie został przedstawiony żaden dokument potwierdzający okoliczność wypłaty ubezpieczonej wynagrodzenia w spornym okresie w wysokości przyjętej przez Sąd. Dokumenty płacowe ubezpieczonej ze spornego okresu nie zachowały się i jej akta osobowe z tych lat zaginęły. Również świadectwo pracy wystawione 5 sierpnia 1983 r przez Urząd Miejski Inspektorat (...) w W. (k. 7 tom rentowy akt ZUS) nie zawiera informacji dotyczącej wynagrodzenia. Ze świadectwa wynika jedynie, że D. R. była zatrudniona jako nauczycielka na terenie miasta W. od 16 sierpnia 1966 r do 31 maja 1974 r, jednak powyższy zapis nie jest wystarczający do przyjęcia, że ubezpieczona otrzymywała w spornym okresie wynagrodzenie w wysokości przyjętej przez Sąd.

Apelujący dalej wskazał, że w sprawie o wymiar świadczenia musi istnieć dowód w przedmiocie przychodów osoby zainteresowanej, które to przychody stanowiły podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie i mogą stanowić podstawę wymiaru świadczenia. Do wyliczenia wysokości świadczenia nie wystarczy samo ustalenie, że w danym roku kalendarzowym wnioskodawczyni mogła uzyskać określone wynagrodzenie, ale należy wykazać, że wynagrodzenie to stanowiło podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest zasadna, słuszne są zarzuty naruszenia prawa procesowego, a w konsekwencji prawa procesowego.

Sąd Okręgowy nie dokonał w sprawie ustalenia istotnych okoliczności, wskutek czego zaskarżony wyrok nie poddaje się kontroli instancyjnej.

Przy czym istotą sprawy jest przeliczenie wysokości emerytury wnioskodawczyni przy uwzględnienie podstawy wymiaru za okres od 15 sierpnia 1966 r do 31 sierpnia 1972 r i od 1 lutego 1974 r do 31 maja 1974 r, bowiem wnioskodawczyni uważa, że przy wyliczeniu podstawy wymiaru świadczenia z tych okresów wynagrodzenie za pracę zostało przez organ rentowy zaniżone. Jak wynika ze świadectwa pracy, wnioskodawczyni pracowała w pierwszym okresie w szkole w W. na stanowisku nauczycielki, zaś w drugim okresie była zatrudniona przez związki zawodowe.

Co do pierwszego okresu zatrudnienia, wnioskodawczyni nie posiada żadnych dowodów na wysokość uzyskanego wynagrodzenia za pracę i organ rentowy przyjął minimalne wynagrodzenie pracowników obowiązujące w tym czasie. Co do drugiego okresu zatrudnienia, wnioskodawczyni złożyła legitymację ubezpieczeniową, w której wpisana została kwota 5100 zł. ZUS zinterpretował ten wpis w ten sposób, że jest to kwota wynagrodzenia wypłacona za cały okres pracy wnioskodawczyni, tj. za cztery miesiące, zaś wnioskodawczyni twierdzi, że jest to wysokość wynagrodzenia miesięcznego. Na drugi okres zatrudnienia wnioskodawczyni złożyła świadectwo pracy wystawione w dniu 20 listopada 2008 r przez (...) Związków Zawodowych w W. (k. 163 akt ZUS, tom E).

Sąd pierwszej instancji zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych do przeliczenia wysokości emerytury wnioskodawczyni zgodnie z jej żądaniem i stosownie do tego przeliczenia zmienił zaskarżoną decyzję. Jednak nie dokonał oceny żadnych dowodów i nie poczynił żadnych ustaleń w przedmiocie wysokości wynagrodzenia za pracę D. R. w spornych okresach i w konsekwencji w przedmiocie prawa wnioskodawczyni do przeliczenia emerytury.

Rację ma Sąd Okręgowy, że nie jest związany ograniczeniami dowodowymi obowiązującymi przed organem rentowym oraz że ustalenia w postępowaniu sądowym mogą być dokonywane za pomocą wszelkich dowodów wymienionych w Kodeksie postępowania cywilnego. Jednak Sąd pierwszej instancji nie przeprowadził żadnych dowodów. Zaniechał nawet przesłuchania wnioskodawczyni w charakterze strony, co mogło być przydatne wobec braku dokumentacji płacowej. Wnioskodawczyni złożyła jedynie krótkie wyjaśnienia w trybie informacyjnym.

Wnioskodawczyni twierdzi, że za okres pracy 1966 – 1972 powinna mieć wyliczone wynagrodzenie stosownie do kwot podanych w tabeli rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 października 1965 r w sprawie uposażenia nauczycieli i wychowawców oraz pracowników administracyjnych i obsługowych szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych (Dz. U. z 1965 r Nr 44, poz. 275). Sąd nie poczynił ustaleń, czy spełniła warunki, aby otrzymywać wynagrodzenie na podstawie tego rozporządzenia. Nie ustalił nawet w jakim charakterze i u jakiego pracodawcy była zatrudniona w latach 1966 - 1972. Niewykluczone, że informacje w tym przedmiocie mogą być uzyskane we właściwym miejscowo kuratorium oświaty. Nadto za okres pracy od 15 sierpnia 1966 do 24 sierpnia 1974 wnioskodawczyni wystawione zostało w dniu 29 marca 1996 r przez Kuratorium (...) w S. Wydział Szkolnictwa Podstawowego i wychowania Przedszkolnego Oddział (...) w W. nowe świadectwo pracy, którego oryginał wnioskodawczyni złożyła na rozprawie apelacyjnej (k. 37 akt sprawy).

W uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego brak jest również jakichkolwiek ustaleń w przedmiocie wynagrodzenia za pracę wnioskodawczyni w okresie od lutego do maja 1974 r. Sąd nie ocenił ani wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej, ani złożonego przez ubezpieczoną świadectwa pracy.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy przeprowadzi niezbędne postępowanie dowodowe, oceni dowody stosownie od art. 233 § 1 kpc, ustali wysokość wynagrodzenia za pracę D. R., które było podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w okresach objętych sporem i oceni, czy wnioskodawczyni ma prawo do przeliczenia emerytury na podstawie art. 111 w związku art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 kpc orzekł jak w sentencji wyroku.