Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 sierpnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Urszula Wiercińska

Sędzia SA– Ewa Stefańska (spr.)

Sędzia SA – Małgorzata Kuracka

Protokolant: – sekr. sąd. Mariola Frąckiewicz

po rozpoznaniu w dniu 6 sierpnia 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa E. K., W. K., E. C.

przeciwko (...) S.A. w K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 30 lipca 2013 r.

sygn. akt XX GC 993/12

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od (...) S.A. w K. solidarnie na rzecz E. K., W. K., E. C. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt VI ACa 1673/13

UZASADNIENIE

Powodowie E. K., W. K. i E. C., występujący jako wspólnicy (...) spółka cywilna E. K., E. C., W. K., domagali się zasądzenia od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w K. solidarnie na ich rzecz kwoty 132.069,90 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 20 września 2011 r. do dnia zapłaty. Jako podstawę faktyczną roszczenia powodowie podali, że jako akcjonariusze (...) S.A. zawarli z pozwanym umowę ograniczającą rozporządzanie niektórymi akcjami Spółki, za co należy im się umówione wynagrodzenie za drugi rok obowiązywania umowy.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 27 sierpnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od pozwanego na rzecz powodów solidarnie dochodzoną pozwem kwotę wraz z odsetkami (sygn. akt XX GNc 612/12).

Kolejnym pozwem powodowie domagali się zasądzenia od pozwanego solidarnie na ich rzecz kwoty 94.760,15 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 81.222,99 zł od dnia 22 marca 2012 r. do dnia 11 czerwca 2012 r. oraz od kwoty 94.760,15 zł od dnia 12 czerwca 2012 r. do dnia zapłaty. Jako podstawę faktyczną roszczenia powodowie podali, że jako akcjonariusze (...) S.A. zawarli z pozwanym umowę ograniczającą rozporządzanie niektórymi akcjami Spółki, za co należy im się umówione wynagrodzenie za okres od dnia 29 lipca 2011 r. do dnia 29 lutego 2012 r.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 13 listopada 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od pozwanego na rzecz powodów solidarnie dochodzoną pozwem kwotę wraz z odsetkami (sygn. akt XX GNc 683/12).

Od obu nakazów zapłaty w postępowaniu upominawczym pozwany (...) S.A. z siedzibą w K. wniósł sprzeciwy, w których wnosił o oddalenie obu powództw w całości (sygn. akt XX GC 993/12 i XX GC 73/13). Pozwany wskazał, że według art. 354 § 1 k.c. powodowie powinni wykonać wynikające z umowy zobowiązanie zgodnie z jego treścią, ale także w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego. Tymczasem W. K., z którym powodowie są powiązani, podjął działania sprzeczne z interesem pozwanego, co zniweczyło cel umowy, powodując utratę ważności zobowiązania pozwanego.

Sąd Okręgowy w Warszawie połączył obie sprawy do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia, na podstawie art. 219 k.p.c.

Wyrokiem z dnia 30 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w K. na rzecz powodów E. K., W. K. i E. C., występujących jako wspólnicy (...) spółka cywilna E. K., E. C., W. K., solidarnie dochodzone pozwami kwoty w całości.

Wyrok Sądu Okręgowego został wydany w oparciu o poniższe ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

E. K., W. K. i E. C. są wspólnikami (...) spółki cywilnej E. K., E. C., W. K.. Byli także akcjonariuszami (...) S.A. z siedzibą w K..

W dniu 28 lipca 2009 r. pomiędzy powodami a pozwaną Spółką i pozostałymi jej akcjonariuszami została zawarta umowa ograniczająca rozporządzanie niektórymi akcjami (...) S.A., następnie zmieniona aneksem z dnia 1 października 2009 r. Z preambuły umowy wynika, że w dniu 28 lipca 2009 r. (...) S.A. zawarła z (...) Bank (...) S.A. i (...) S.A.(...) umowę dotyczącą restrukturyzacji zadłużenia Spółki wobec (...) Bank (...) S.A., w ramach której Bank ten wyraził gotowość do konwersji części jej zadłużenia kredytowego na akcje Spółki, poprzez objęcie ich w ramach nowej emisji. Warunkiem konwersji zadłużenia było m.in. zobowiązanie się akcjonariuszy (...) S.A. do niezbywania i nieobciążania akcji przez określony czas.

Przedmiotem umowy było zobowiązanie się akcjonariuszy, w tym powodów, do niezbywania akcji pozwanej Spółki w okresie od dnia zawarcia umowy do dnia 29 lutego 2012 r. Z tego tytułu powodom oraz pozostałym akcjonariuszom przysługiwało wynagrodzenie w wysokości 500.000 zł rocznie, ustalane proporcjonalnie do ilości akcji posiadanych na dzień zawarcia umowy. Wynagrodzenie to miało być powiększone o należny podatek VAT i płatne w ciągu 21 dni od zakończenia każdego z okresów obowiązywania umowy, zaś ostatnia z faktur - w ciągu 21 dni od upływu okresu ograniczenia zbywalności. Na rachunku papierów wartościowych powodów na dzień 7 kwietnia 2012 r. było 2.729.062 sztuk akcji zwykłych na okaziciela spółki (...) S.A.

W pierwszym roku obowiązywania umowy powodowie otrzymali od pozwanej Spółki wynagrodzenie w wysokości 161.125,28 zł. W dniu 20 września 2011 r. powodowie wystawili pozwanemu fakturę nr (...) na kwotę 162.445,98 zł, obejmującą kwotę 132.069,90 zł tytułem wynagrodzenia i kwotę 30.376,08 zł tytułem podatku VAT. Pozwany zapłacił fakturę do wysokości 30.376,08 zł, odpowiadającej kwocie podatku VAT. Następnie w dniu 1 marca 2012 r. powodowie wystawili pozwanemu fakturę nr (...), skorygowaną fakturą nr (...) do faktury (...), na kwotę 94.760,15 zł z tytułu wynagrodzenia za okres od dnia 29 lipca 2011 r. do dnia 29 lutego 2012 r. Faktura ta nie została zapłacona. Powodowie do dnia 29 lutego 2012 r. nie zbywali akcji (...) S.A.

Sąd Okręgowy uznał, że zgłoszone w obu sprawach powództwa w całości zasługiwały na uwzględnienie.

Wskazał, że zgodnie z art. 338 § 1 k.s.h. umowa ograniczająca na określony czas rozporządzanie akcją lub częścią ułamkową akcji jest dopuszczalna. Umowa taka wiąże jedynie jej strony. Sąd pierwszej instancji stwierdził, że przedmiotem łączącej strony umowy było zobowiązanie się powodów do niezbywania całości akcji pozwanej Spółki w okresie od dnia zawarcia umowy do dnia 29 lutego 2012 r. Zobowiązanie to zostało przez powodów wykonane, więc należało się im od pozwanego umówione wynagrodzenie.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że w przedmiotowej sprawie pozwany nie kwestionował faktu obowiązywania umowy, wysokości przysługującego powodom wynagrodzenia, ani okoliczności, iż powodowie wykonali zobowiązanie umowne nie sprzedając akcji (...) S.A. Pozwana Spółka jedynie podnosiła, że powodowie - poprzez działania podejmowane przez powiązanego z nimi W. K. - dopuścili się naruszenia wskazanego w art. 354 § 1 k.c. społeczno-gospodarczego celu umowy, a zatem nie wywiązali się z ciążącego na nich obowiązku, co doprowadziło do wygaśnięcia zobowiązania pozwanego.

Pozwana Spółka twierdziła, że W. K. przedstawił ją w negatywnym świetle wobec (...) Bank (...) S.A. (...) Bank (...) S.A./NV oraz złożył tym Bankom ofertę odkupienia jej części jubilerskiej, jako wyodrębnionej części masy upadłościowej. Działania te miały zniweczyć cel, w jakim zawarta została umowa ograniczająca rozporządzanie akcjami, w następstwie czego wszelkie zobowiązania wynikające z tej umowy, w tym obowiązek zapłaty wynagrodzenia, miały utracić ważność. Sąd pierwszej instancji uznał te twierdzenia za nieudowodnione, zaś argumentację za niezasadną.

Sąd Okręgowy wskazał, że pozwana Spółka naruszenie art. 354 § 1 k.c. wywodzi z działania W. K., a nie z działań samych powodów. Tymczasem przesłuchany w charakterze świadka W. K. zeznał, że nie składał oferty nabycia jubilerskiej części (...) S.A. Jako pełnomocnik (...) spółka cywilna E. K., E. C., W. K., W. K. działał jedynie przy zawieraniu umowy ograniczającej rozporządzanie akcjami, nie był natomiast umocowany do reprezentowania powodów w innym zakresie. Świadek ten podczas spotkań z Bankiem występował w swoim imieniu, a nie w imieniu (...) spółka cywilna E. K., E. C., W. K.. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że zgodnie z treścią art. 6 k.c. to na pozwanej Spółce ciążył obowiązek udowodnienia faktu naruszenia przez powodów art. 354 § 1 k.c. Jednakże pozwany nie udowodnił, aby powodowie podejmowali jakiekolwiek działania godzące w cel umowy, bądź naruszające jej postanowienia.

Za niezasadny uznał Sąd Okręgowy także zarzut naruszenia przez powodów art. 5 k.c. Przepis ten zakazuje czynienia ze swego prawa użytku sprzecznego z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub z zasadami współżycia społecznego. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że cel umowy ograniczającej rozporządzanie akcjami został przez pozwaną Spółkę osiągnięty, także z uwagi na wykonanie zobowiązania przez powodów. Ponieważ powodowie spełnili swoje świadczenie, pozwany powinien spełnić swoje, polegające na zapłacie im wynagrodzenia.

Od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie apelację wniósł pozwany (...) S.A. z siedzibą w K..

Apelacją z dnia 2 września 2013 r. pozwany zaskarżył wyrok w całości, wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Wyrokowi Sądu Okręgowego pozwany zarzucił:

1) naruszenie prawa procesowego, tj. art. 227 k.p.c., polegające na bezpodstawnym oddaleniu zgłoszonych przez powoda wniosków o przeprowadzenie dowodów z zeznań świadka J. M. oraz przesłuchania stron, co miało wpływ na wynik sprawy, gdyż Sąd pierwszej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia podniesionego przez pozwanego zarzutu niewykonania przez powodów zobowiązania w sposób zgodny z jego celem społeczno- gospodarczym;

2) naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c., polegające na oparciu rozstrzygnięcia na błędnej i niepełnej ocenie dowodów, poprzez nieprzeprowadzenie zawnioskowanych przez pozwanego dowodów mających na celu wykazanie niewykonania zobowiązania przez powodów, tj. dowodu z zeznań świadka J. M. oraz przesłuchania stron, z uwagi na rzekomy brak istotnego znaczenia tych dowodów dla rozstrzygnięcia sprawy, a jednocześnie przeprowadzenie w powyższym zakresie powołanego przez powodów dowodu z zeznań świadka W. K.;

3) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, polegający na bezzasadnym przyjęciu, że powodowie nie podejmowali żadnych działań sprzecznych z celem społeczno-gospodarczym umowy, z zasadami współżycia społecznego oraz z ustalonymi zwyczajami, określonymi w art. 354 § 1 k.c., co miało miejsce na skutek naruszenia powołanych wyżej przepisów prawa procesowego;

4) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 354 § 1 k.c., polegające na jego nieuzasadnionym niezastosowaniu w sytuacji, gdy przepis zobowiązuje do wykonywania zobowiązania w sposób nie tylko zgodny z jego treścią, ale także odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu, zasadom współżycia społecznego oraz ustalonym zwyczajom.

Powodowie E. K., W. K. i E. C., występujący jako wspólnicy (...) spółka cywilna E. K., E. C., W. K., wnosili o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne. Także rozważania prawne Sądu pierwszej instancji są prawidłowe.

Jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, w przedmiotowej sprawie pozwany nie kwestionował faktu, że Spółkę z akcjonariuszami (w tym: z powodami) łączyła umowa ograniczająca rozporządzanie niektórymi akcjami (...) S.A., ani wysokości wynagrodzenia przysługującego powodom z tego tytułu, ani okoliczności, iż powodowie wykonali zobowiązanie do powstrzymania się od sprzedaży akcji (...) S.A. przez umówiony okres czasu. Pozwany jedynie podnosił, że powodowie - poprzez działania podejmowane przez powiązanego z nimi W. K. - dopuścili się naruszenia wskazanego w art. 354 § 1 k.c. społeczno-gospodarczego celu umowy, a zatem nie wywiązali się z ciążącego na nich obowiązku, co doprowadziło do wygaśnięcia zobowiązania pozwanego. Na twierdzeniu tym oparta została również apelacja pozwanej Spółki.

W ocenie Sądu Apelacyjnego argumentacja pozwanego jest nietrafna. Zgodnie z art. 338 § 1 k.s.h. dopuszczalne jest zawarcie umowy ograniczającej na określony czas rozporządzanie akcją lub częścią ułamkową akcji. W piśmiennictwie wskazuje się, że ograniczenia w rozporządzaniu akcjami mogą wywoływać jedynie skutek zobowiązaniowy, zaś umowne ograniczenie jest skuteczne tylko między stronami (por. A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 338 Kodeksu spółek handlowych, Lex/el. 2014). Dlatego niezrozumiałe jest stanowisko pozwanej Spółki, która usiłuje wywodzić konsekwencje dla oceny wykonania przedmiotowej umowy przez powodów z ewentualnych działań osoby trzeciej - W. K., nie będącego stroną tej umowy.

Nie kwestionując trafności poglądu, że zgodnie z art. 354 § 1 k.c. dłużnik powinien wykonać zobowiązanie nie tylko zgodnie z jego treścią, lecz także w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego i ewentualnie ustalonym zwyczajom, należy wskazać, iż przepis ten dotyczy sposobu wykonania zobowiązania przez dłużnika, a nie zachowania osób trzecich, występujących poza stosunkiem umownym. Tymczasem z zeznań świadka W. K. jednoznacznie wynika, że reprezentował on powodów jako pełnomocnik jedynie przy zawieraniu umowy ograniczającej rozporządzanie niektórymi akcjami (...) S.A. i nie dysponował on ich pełnomocnictwem w jakimkolwiek innym zakresie.

Podkreślenia wymaga fakt, że sam pozwany nie twierdził nawet, aby W. K. prowadził rozmowy z (...) Bank (...) S.A. (...) Bank (...) S.A. (...) w imieniu powodów, a jedynie wskazywał, że jest on z nimi „powiązany”, będąc członkiem rodziny i prowadząc wspólnie inne interesy, a także reprezentując ich przy zawieraniu przedmiotowej umowy. W ocenie Sądu Apelacyjnego istnienie powyższych powiązań rodzinnych i biznesowych nie jest wystarczającym argumentem do obciążenia W. K. jakimikolwiek obowiązkami związanymi z realizacją umowy ograniczającej rozporządzanie akcjami. Nie był on bowiem stroną tej umowy, zaś zawierając ją jako pełnomocnik powodów, działał wyłącznie w ich imieniu i na ich rzecz.

Wadliwy jest więc sformułowany w apelacji zarzut błędu w ustaleniach faktycznych polegającego na bezzasadnym przyjęciu, że powodowie nie podejmowali żadnych działań sprzecznych z celem społeczno-gospodarczym umowy, z zasadami współżycia społecznego oraz z ustalonymi zwyczajami. Pozwany nie wskazał bowiem nawet, jakiego rodzaju niedozwolone działania mieliby podejmować powodowie, ograniczając się jedynie do przypisania im skutków rzekomych działań podejmowanych przez W. K., które nawet gdyby miały miejsce, nie mogłyby wpłynąć na ocenę wykonania zobowiązania przez powodów.

Niezależnie więc od tego, czy W. K. przedstawiał (...) S.A. w negatywnym świetle wobec Banków i czy złożył im ofertę odkupienia jubilerskiej części Spółki, czy też nie, nie mógł dopuścić się naruszenia społeczno-gospodarczego celu umowy, której nie był stroną. Nie dysponując zaś pełnomocnictwem powodów do prowadzenia rozmów z Bankami, nie mógł również dopuścić się naruszenia społeczno-gospodarczego celu umowy w ich imieniu, co mogłoby rzutować na ocenę wykonania przez nich zobowiązania. Dlatego niezasadny jest podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 354 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie.

Z powyższych przyczyn w sytuacji, gdy pozwany zgłosił wniosek o przeprowadzenie dowodów z zeznań świadka J. M. oraz przesłuchania stron na okoliczność prowadzenia przez W. K. rozmów z Bankami, przedstawienia Spółki w negatywnym świetle i złożenia oferty odkupienia jubilerskiej części Spółki, nie twierdząc nawet, że dysponował on pełnomocnictwem powodów, wnioski te zasadnie zostały oddalone przez Sąd pierwszej instancji jako nie mające istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Dlatego niezasadny jest podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 227 k.p.c.

Nie jest zasadny także zarzut wskazujący na naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez oparcie rozstrzygnięcia na błędnej i niepełnej ocenie dowodów, co miałoby wynikać z faktu nieprzeprowadzenia zawnioskowanych dowodów z zeznań świadka J. M. oraz przesłuchania stron, a zarazem przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka W. K.. Po pierwsze - zarzut ten w rzeczywistości dotyczy naruszenia art. 227 k.p.c., a nie art. 233 § 1 k.p.c., skoro bowiem zawnioskowanych dowodów nie przeprowadzono, to niemożliwa była ich swobodna ocena. Po drugie - skarżący nie dostrzegł, że dowody te zawnioskowane były na różne okoliczności, co uzasadniało ich zróżnicowane potraktowanie. W. K. zeznawał na okoliczność, czy prowadząc ewentualne rozmowy z Bankami działał we własnym imieniu, czy jako pełnomocnik powodów. Natomiast dowody z zeznań świadka J. M. oraz przesłuchania stron miałyby dotyczyć treści rozmów W. K. z Bankami, co nie miało istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy w sytuacji, gdy rozmowy były prowadzone w jego własnym imieniu.

Podstawą orzeczenia Sądu Apelacyjnego był art. 385 k.p.c. O kosztach procesu orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.