Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2012 r. w Lublinie

sprawy J. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy J. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 16 maja 2012 r. sygn. akt VIII U 1430/12

I.  uchyla zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.
i przekazuje sprawę temu organowi do ponownego rozpoznania;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w L. na rzecz J. W. kwotę 30 (trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt III AUa 744/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 grudnia 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił J. W. przeliczenia podstawy wymiaru z uwzględnieniem składek na ubezpieczenie społeczne rolników.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł J. W., w którym wniósł o jej zmianę poprzez uwzględnienie jego wynagrodzenia pobieranego w okresie od 1971 r. do 1973 r. wraz z dodatkiem szkodliwym oraz okresu opłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne rolników w latach 1977-1988.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wskazując, że organ rentowy uwzględnił już zwiększenie wysokości emerytury z tytułu opłacania składek na (...) za 14 kwartałów, a w pozostałym okresie składki nie były odprowadzane. Ponadto decyzją z dnia 13 sierpnia 2010 r. odmówiono wnioskodawcy przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia z uwzględnieniem przeciętnego wynagrodzenia za lata 1971-1973, zaś odwołanie od tej decyzji zostało następnie prawomocnie oddalone.

W toku procesu wnioskodawca oświadczył, że domaga się zwiększenia wysokości świadczenia z tytułu składek opłacanych do KRUS od lipca 1977 r. do 31 grudnia 1988 r.

Wyrokiem z dnia 16 maja 2012 roku Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił odwołanie.

Podstawą wyroku były następujące ustalenia:

J. W., urodzony w dniu (...), w dniu 27 kwietnia 2001 r. złożył wniosek o ustalenie prawa do emerytury. Do akt dołączył między innymi zaświadczenie wystawione przez Urząd Gminy w M. z dnia 27 marca 1996 r., z którego wynikało, że opłacał składkę na (...) z posiadanego gospodarstwa rolnego w okresach od 1 lipca 1977 r. do 31 grudnia 1978 r., od 1 stycznia 1983 r. do 31 grudnia 1983 r. oraz od 1 stycznia 1988 r. do 31 grudnia 1988 r.

Decyzją z dnia 16 maja 2001 r. organ rentowy przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia 1 kwietnia 2001 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Za podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne przyjęto podstawę wymiaru renty. Wnioskodawcy uwzględniono staż podlegania ubezpieczeniu społecznemu w wymiarze 31 lat i 10 miesięcy okresów składkowych oraz 5 miesięcy okresów nieskładkowych. ZUS nie przyjął okresu pracy w gospodarstwie rolnym, gdyż uwzględnione okresu składkowe i nieskładkowe były wystarczające do przyznania świadczenia i nie wymagały uzupełnienia tym okresem. Wskaźnik (...) wyniósł 88,78 %, a kwota bazowa 666,96 zł. W rezultacie podstawa wymiaru świadczenia wyniosła 592,13 zł.

W dniu 11 kwietnia 2003 r. J. W. wniósł o przeliczenie wysokości jego emerytury z uwzględnieniem składek na (...) płaconych w okresie od 1977 r. do 1988 r.

W odpowiedzi organ rentowy przesłał wnioskodawcy pismo, w którym wyjaśnił, iż zwiększenie z tytułu opłacania składek na (...) zostało uwzględnione już w decyzji przyznającej mu emeryturę, zatem brak jest podstaw do ponownego doliczenia zwiększenia.

Decyzją z dnia 28 lipca 2003 r. organ rentowy ponownie ustalił skarżącemu wysokość emerytury od dnia 1 maja 2009 r. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury zakład przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, uwzględnił 31 lat i 10 miesięcy okresów składkowych oraz 5 miesięcy okresów nieskładkowych. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 108,63 %. Podstawa wymiaru świadczenia obliczona przez pomnożenie wskaźnika podstawy wymiaru przez kwotę bazową w wysokości 1 540,20 zł wyniosła 1 673,12 zł. Do ustalenia wysokości emerytury przyjęto zwiększenie z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie rolne za 14 kwartałów.

W dniu 29 grudnia 2009 r. wnioskodawca ponownie zażądał przeliczenia podstawy wymiaru z uwzględnieniem maksymalnego wynagrodzenia w latach 1971-1973 r.

W odpowiedzi na wniosek organ rentowy wyjaśnił, że odmawia przeliczenia podstawy wymiaru składek w sposób wskazany przez wnioskodawcę, gdyż osobie, która nie może udokumentować wynagrodzenia za okres pozostawania w stosunku pracy do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia, zostaje przyjęta kwota obowiązującego w tym okresie wynagrodzenia minimalnego. Po rozpoznaniu odwołania J. W., postanowieniem z dnia 21 czerwca 2010 roku Sąd Okręgowy w Lublinie odrzucił odwołanie, zaś w pkt II wniosek o przeliczenie emerytury przy przyjęciu do podstawy jej wymiaru dochodu z lat 1971-1973 w wysokości przeciętnego wynagrodzenia przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L. do rozpoznania.

W dniu 13 sierpnia 2010 r. organ rentowy wydał decyzję, w której odmówił J. W. przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia z uwzględnieniem przeciętnego wynagrodzenia za lata 1971-1973. Po rozpoznaniu odwołania , Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z dnia 6 czerwca 2011 r. sygn. akt VIII U 3299/10 oddalił odwołanie, zaś w pkt II wniosek o uwzględnienie w wysokości świadczenia składek opłaconych na ubezpieczenie społeczne rolników za okres od 1 stycznia 1979 r. do 31 grudnia 1982 r. oraz od 1 stycznia 1984 r. do 31 grudnia 1987 r. przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L. celem rozpoznania (wyrok - t. II a.e.). Wyrokiem z dnia 13 października 2011 r. sygn. akt III AUa 767/11 Sąd Apelacyjny w Lublinie apelację J. W. od powyższego wyroku oddalił.

W wykonaniu pkt II wyroku z dnia 6 czerwca 2011 r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję w dniu 6 grudnia 2011 r., odmawiając J. W. przeliczenia podstawy wymiaru z uwzględnieniem składek na ubezpieczenie społeczne.

Sąd wskazał, że odwołanie J. W. nie jest zasadne.

Zgodnie z treścią art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Stosownie do treści ustępu 2a powyższego artykułu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Z treści przytoczonego przepisu nie wynika, żeby ubezpieczonemu do wysokości podstawy świadczenia należało uwzględnić składki opłacone na ubezpieczenie społeczne rolników. Stosowna instytucja została bowiem przewidziana w art. 56 ust. 4 ustawy FUS. Zgodnie z jego treścią, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe nie zostały uzupełnione okresami wymienionymi w art. 10 (w tym okres opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników), emerytura ulega zwiększeniu za okres opłacania składek na Fundusz Emerytalny (...), Fundusz Ubezpieczenia Społecznego (...) i ubezpieczenie emerytalno-rentowe rolników. Zwiększenie to ustala się według zasad wymiaru przewidzianych dla części składkowej w przepisach, o których mowa w ust. 3.

Oznacza to, że okresu opłacania składek przez wnioskodawcę na ubezpieczenie społeczne rolników za okres od 1 stycznia 1979 r. do 31 grudnia 1982 r. oraz od 1 stycznia 1984 r. do 31 grudnia 1987 r. nie można uwzględnić do podstawy wymiaru emerytury, gdyż przepisy ustawy FUS takiej możliwości nie przewidują. Natomiast zwiększenie wysokości świadczenia z tytułu opłacania składek na (...) w powyższym okresie zostało wnioskodawcy przyznane już w decyzji przyznającej mu prawo do emerytury z dnia 16 maja 2001 r. Sąd wskazał, że kwestia rozszerzenia tego zwiększenia na cały okres od 1977-1988 była zaś przedmiotem postępowania przed Sądem w toku sprawy o sygn. akt VIII U 3299/10 zakończonej prawomocnym wyrokiem z dnia 6 czerwca 2011 r., w którym odwołanie wnioskodawcy w tej części oddalono. Podobnie, tym samym wyrokiem, zostało rozstrzygnięte żądanie wnioskodawcy o przeliczenie podstawy wymiaru emerytury z uwzględnieniem wynagrodzenia za lata 1971- 1973. Sąd Okręgowy w tej sprawie uznał, że wnioskodawca nie przedłożył żadnych miarodajnych dowodów potwierdzających osiąganie w tym okresie konkretnych kwot wynagrodzeń, a co za tym idzie, organ rentowy zasadnie przyjął za ten okres kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę na podstawie art. 15 ust. 2 a ustawy o FUS. Na mocy art. 365 §1 kpc Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie jest tym orzeczeniem związany i nie może ponownie wyrokować co do tego samego przedmiotu zaskarżenia.

W związku z tym zaskarżoną decyzję Sąd uznał za prawidłową a odwołanie J. W. za bezzasadne.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 1 kpc Sąd orzekł jak w sentencji.

Apelacje od tego wyroku apelację wniósł wnioskodawca, zaskarżając wyrok w całości. W apelacji i jej uzupełnieniu zarzucił naruszenie prawa procesowego - art. 386§ 4 k.p.c. - jego niezastosowanie i nierozpoznanie istoty sprawy poprzez nieustalenie, czy powód opłacił składki na ubezpieczenie społeczne rolników w okresie od 1 lipca 1977 do 31 grudnia 1988 i art. 233§ 1 k.p.c poprzez nierozważenie wszechstronne zebranego materiału w sprawie w tym nieprzeprowadzeniu dowodu z akt ubezpieczeniowych powoda znajdujących się w KRUS / o L. na okoliczność opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników, oraz naruszenie prawa materialnego - art. 15 ust 4 i5 i 10 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2009 r. nr. 153 z póz zm. ) poprzez niewłaściwe jego niezastosowanie a w konsekwencji nieustalenie podstawy wymiaru emerytury i renty z uwzględnieniem składek na ubezpieczenie społeczne rolników z okresu od 1 lipca 1977 do 31 grudnia 1988 w sytuacji gdy było to możliwe w oparciu o wszystkie dostępne środki dowodowe, a w szczególności dowód z dokumentacji KRUS .

Wskazując na powyższe wnosił o zmianę wyroku poprzez odmienne orzeczenie co do istoty sprawy i uwzględnienie wniosku i zasądzenie kosztów procesu, bądź o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Apelujący wniósł też o przeprowadzenie dowodu z dokumentacji KRUS /OR L. na okoliczność wpłacanych składek na ubezpieczenie społeczne rolników w okresie od 1 lipca 1977 do 31 grudnia 1988.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Z urzędu należy stwierdzić, że zachodzi konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji organu rentowego, bowiem organ rentowy jak i Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy.

W pierwszej kolejności przypomnieć należy , że w sprawie sygn. akt VIII U 3299/10, Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z dnia 6 czerwca 2011 roku oddalił odwołanie J. W. od decyzji odmawiającej przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia z uwzględnieniem przeciętnego wynagrodzenia za lata 1971-1973 , zaś w pkt II wniosek o uwzględnienie w wysokości świadczenia składek opłaconych na ubezpieczenie społeczne rolników za okres od 1 stycznia 1979 r. do 31 grudnia 1982 r. oraz od 1 stycznia 1984 r. do 31 grudnia 1987 r. przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L. celem rozpoznania. . Wyrokiem z dnia 13 października 2011 roku sygn. akt III AUa 767/11 Sąd Apelacyjny w Lublinie oddalił apelację J. W. w tej sprawie .

Obowiązkiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych było rozpoznać powyższy wniosek zgodnie z jego brzemieniem, zwłaszcza, że wnioskodawca konsekwentnie podnosił okoliczność opłacania składek w okresach dłuższych niż uwzględnione w poprzednich decyzjach przez organ rentowy

Tymczasem zaskarżoną decyzją, z dnia 6 grudnia 2011 roku , która wydana została w wykonaniu orzeczenia Sądu, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, odmówił J. W. przeliczenia podstawy wymiaru z uwzględnieniem składek na ubezpieczenie społeczne rolników.

Jest więc oczywiste, że organ rentowy nie rozpoznał zgłoszonego i przekazanego następnie przez Sąd wniosku zgodnie z jego brzmieniem i intencją ubezpieczonego. Obowiązujące przepisy prawne w sposób odmienny regulują kwestię ustalenia i przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia oraz kwestię zwiększenia świadczenia za okres opłacania składek na Fundusz Emerytalny (...), Fundusz Ubezpieczenia Społecznego (...) i ubezpieczenie emerytalno-rentowe rolników.

Przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) nie przewidują możliwości uwzględnienia do podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy okresu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników.

Zgodnie natomiast z treścią art. 56 ust. 4 cytowanej ustawy jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe nie zostały uzupełnione okresami wymienionymi w art. 10 (w tym okres opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników), emerytura ulega zwiększeniu za okres opłacania składek na Fundusz Emerytalny (...), Fundusz Ubezpieczenia Społecznego (...) i ubezpieczenie emerytalno-rentowe rolników. Zwiększenie to ustala się według zasad wymiaru przewidzianych dla części składkowej w przepisach, o których mowa w ust. 3.

Sąd Okręgowy zaznaczył , że zwiększenie wysokości świadczenia z tytułu opłacania składek na (...) zostało wnioskodawcy przyznane już w decyzji przyznającej mu prawo do emerytury z dnia 16 maja 2001 roku. Istotnie, analiza akt emerytalnych wnioskodawcy wskazuje, że organ rentowy uwzględnił opłacanie składek na (...) z posiadanego gospodarstwa rolnego od 1 lipca 1977 r. do 31 grudnia 1978 r., od 1 stycznia 1983 r. do 31 grudnia 1983 r. oraz od 1 stycznia 1988 r. do 31 grudnia 1988 roku ( 14 kwartałów ), które to okresy zostały udokumentowane zaświadczeniem Urzędu Gminy w M. z dnia 27 marca 1996 roku. Spór jednakże sprowadzał się do tego, czy ubezpieczony opłacał składki za dłuższe okresy niż wskazane w tym zaświadczeniu i ujęte w poprzednich decyzjach. Sąd Okręgowy wadliwie przyjął, że kwestia rozszerzenia tego zwiększenia za cały okres od 1977-1988 była przedmiotem postępowania w toku sprawy o sygn. akt VIII U 3299/10 zakończonej prawomocnym wyrokiem z dnia 6 czerwca 2011 r., w którym odwołanie wnioskodawcy w tej części oddalono.

Powyższe stwierdzenie pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią pkt II orzeczenia Sądu z dnia 6 czerwca 2011 roku , w którym to Sąd Okręgowy przekazał przecież wniosek o uwzględnienie w wysokości świadczenia składek opłaconych na ubezpieczenie społeczne rolników za okres od 1 stycznia 1979 r. do 31 grudnia 1982 r. oraz od 1 stycznia 1984 r. do 31 grudnia 1987 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L. celem rozpoznania, w wyniku czego została wydana zaskarżona decyzja.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 477 ^14a k. p.c. orzekł jak w sentencji