Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 7 sierpnia 2012 roku powód China (...) LTD ( (...)) z siedzibą w P. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. kwoty 90.209,82 USD wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 11 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 28 września 2009 roku zawarł ze Skarbem Państwa umowę na „Projekt i budowę autostrady (...) S. K. na odcinku od km 365+261,42 (od węzła S. I bez węzła) do km 394+500”. W celu realizacji powyższej umowy w ramach współpracy z pozwanym na podstawie zlecenia z dnia 6 kwietnia 2011 roku nr (...), zlecił pozwanemu dostawę piasku. W związku z powstaniem po stronie powoda zadłużenia względem pozwanego, w dniu 19 sierpnia 2011 roku oraz 11 października 2011 roku strony zawarły dwie ugody. W wyniku wykonania postanowień ugody z dnia 11 października 2011 roku powód omyłkowo uiścił na rzecz pozwanego w ramach ostatniej wpłaty kwotę 91.240,88 USD zamiast należnej pozwanemu kwoty 1.031,06 USD. W związku z powyższym po stronie pozwanego powstał obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia w kwocie żądanej w treści pozwu.

(pozew k. 2-12)

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanym w dniu 29 sierpnia 2012 roku Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

(nakaz zapłaty k. 93)

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania. W uzasadnieniu swojego żądania pozwany podniósł, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie albowiem pozwany złożył oświadczenie od uchyleniu się od skutków prawnych swojego oświadczenia woli o zawarciu ugody, powołując się na okoliczność, iż do zawarcia ugody po jego stronie doszło pod wpływem groźby. Ponadto pozwany podniósł zarzut potrącenia kwoty 1.0705.040,26 złotych z tytułu poniesionej przez niego szkody oraz utraconych korzyści w związku z umową zawartą z powodem.

(sprzeciw k. 104-113)

Na rozprawie w dniu 23 maja 2013 roku pozwany oświadczył, że sformułowany
w sprzeciwie zarzut przedawnienia stanowi powództwo wzajemne.

(protokół rozprawy k. 336, czas nagrania 00:03:32)

W odpowiedzi na pozew wzajemny (...) wniósł o oddalenie powództwa wzajemnego i zasądzenie od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego. Uzasadniając swoje stanowisko powód – pozwany wzajemny podniósł, że roszczenie wzajemne pozwanego - powoda wzajemnego nie istnieje wobec skutecznego zrzeczenia się przez niego wszelkich roszczeń w zawartych pomiędzy stronami ugodach z dnia 19 sierpnia oraz 11 października 2011 roku.

(odpowiedź na pozew wzajemny k. 473-483)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

W dniu 28 września 2009 roku powód – pozwany wzajemny, jako wykonawca zawarł ze Skarbem Państwa, jako zamawiającym umowę na „Projekt i budowę autostrady (...) S. K. na odcinku od km 365+261,42 (od węzła S. I bez węzła) do km 394+500”

(bezsporne)

W celu realizacji przedmiotu powyżej umowy powód-pozwany wzajemny rozpoczął współpracę z pozwanym-powodem wzajemnym w ramach, której w dniu 6 kwietnia 2011 roku zlecił pozwanemu-powodowi wzajemnemu dostawę piasku. Z tytułu zawartej między stronami umowy, po stronie powoda – pozwanego wzajemnego powstało zadłużenie względem pozwanego-powoda wzajemnego.

(bezsporne)

W dniu 19 sierpnia 2011 roku strony zawarły ugodę regulującą zadłużenie powoda wynikającego z wystawionej przez pozwanego – powoda wzajemnego faktury vat nr (...) na kwotę 63.549,38 złotych z tytułu współpracy stron w ramach prac na jedynym z dwóch odcinków autostrady (...) realizowanych przez (...) odcinku A. W § 1 ugody strony uzgodniły, że ugoda ostatecznie kończy oraz rozlicza wszelkie istniejące oraz przyszłe roszczenia, jakie strony mogą mieć względem siebie, włączając w to w szczególności dług oraz inne ewentualne roszczenia wynikające ze współpracy pomiędzy stronami w ramach realizowanej przez (...) inwestycji pod nazwą „Projekt i budowa austrady A-2 S.-K. na odcinku od km 365+261,42 (od węzła (...) bez węzła) do km 394+500 – odcinek A”. Poza dochodzeniem wykonania ugody strony zrzekły się prawa dochodzenia jakichkolwiek dalszych roszczeń. Na mocy ugody (...) zobowiązał się wobec (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do zapłaty 67.961,38 złotych w terminie do dnia 31 sierpnia 2011 roku na rachunek bankowy spółki w Banku (...) – konto USD. Jako datę zapłaty strony wskazały datę obciążenia rachunku bankowego (...).

(ugoda k. 27-289)

Suma 67.961,38 złotych, do której zapłaty na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zobowiązał się powód – pozwany wzajemny w ugodzie z dnia 19 sierpnia 2011 roku, została przez niego uiszczona w dniu 2 września 2011 roku.

(okoliczność przyznana prze pozwanego w sprzeciwie od nakazu zapłaty k. 109)

W dniu 11 października 2011 roku pomiędzy stronami doszło do zawarcia kolejnej ugody dotyczącej zamówienia udzielonego przez powoda – pozwanego wzajemnego spółce (...) w dniu 6 kwietnia 2011 roku, nr (...) na dostawę piasku, w wyniku, którego powstało po stronie (...) zadłużenie względem pozwanego – powoda wzajemnego w kwocie 951.890,98 złotych. W § 2 ugody strony uzgodniły, że ugoda ostatecznie kończy oraz rozlicza wszelkie istniejące oraz przyszłe roszczenia, jakie strony mogą mieć względem siebie, włączając ewentualne roszczenia wynikające ze współpracy pomiędzy stronami, w szczególności związane z realizacją przez (...) inwestycji polegającej na zaprojektowaniu i budowie autostrady (...) S.-K. w Polsce. Poza dochodzeniem wykonania ugody strony zrzekły się prawa dochodzenia jakichkolwiek dalszych roszczeń. Na mocy ugody powód – pozwany wzajemny zobowiązał się do zapłaty na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością kwoty 951.890,98 złotych w 3 ratach, w tym pierwszą ratę w wysokości 351.891,02 złotych w terminie do dnia 31 października 2011 roku, druga ratę w kwocie 300.000,00 złotych w terminie do dnia 30 listopada 2011 roku oraz trzecią ratę w kwocie 30.000,00 złotych w terminie do dnia 31 grudnia 2011 roku. Przedmiotowa należność miała zostać przez powoda – pozwanego wzajemnego uiszczona pod warunkiem złożenia przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością oświadczenia o cofnięciu powództwa o zapłatę kwoty 1.615.826,00 złotych wytoczonego przez spółkę przeciwko (...) przed Sądem Okręgowym w Łodzi w sprawie o sygn. akt X GC 332/11. Za datę zapłaty strony przyjęły datę wskazaną na potwierdzeniu przelewu wykonanego przez (...). Jednocześnie pozwany – powód wzajemny oświadczył, że zrzeka roszczenia, co do odsetek, kosztów sądowych oraz kosztów zastępstwa procesowego oraz do ograniczenia powyższego powództwa do kwoty 951.890,98 złotych. Strony wspólnie uzgodniły, że w związku z ugodą wszelkie trwające pomiędzy nimi spory zostaną zakończone, zaś (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zobowiązana jest do niewszczynania przeciwko (...) postępowań zabezpieczających, egzekucyjnych ani sądowych pod rygorem odpowiedzialności odszkodowawczej za niewywiązanie się z postanowień ugody. Jednocześnie strony wskazały, że z dniem zawarcia ugody nie istnieją między nimi żądne obowiązujące umowy, a wszystkie umowy i wszelka współpraca pomiędzy nimi została ostatecznie zakończona.

(ugoda k. 51-54)

W dniu 7 listopada 2011 roku do Sądu Okręgowego w Łodzi do sprawy o sygn. akt X GC 332/11 toczącej się z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko (...) o zapłatę kwoty 1.615.825,76 złotych, wpłynęło pismo (...) spółki z ograniczona odpowiedzialnością zawierające oświadczenie spółki o cofnięciu pozwu, z uwagi na zawarcie pomiędzy stronami ugody pozasądowej. W konsekwencji powyższego postanowieniem z dnia 28 listopada 2011 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt X GC 332/11 Sąd Okręgowy w Łodzi umorzył przedmiotowe postępowanie.

(pismo o cofnięciu pozwu k. 189-191 w aktach sprawy o sygn. X GC 332/11, postanowienie z dnia 28 listopada 2011 roku k. 199 w aktach sprawy o sygn. X GC 332/11)

W wykonaniu postanowień ugody z dnia 11 października 2011 roku (...) dokonał na rzecz pozwanego – powoda wzajemnego następujących wpłat: w dniu 28 października 2011 roku w kwocie 113.201,12 USD, w dniu 19 stycznia 2012 roku w kwocie 91.240,88 USD, w dniu 19 stycznia 2012 roku w kwocie 88.025,59 USD oraz w dniu 6 lutego 2012 roku w kwocie 91.240,88 USD.

(potwierdzenie wykonania przelewów k. 41-49)

W piśmie z dnia 1 sierpnia 2012 roku powód – pozwany wzajemny wezwał pozwanego – powoda wzajemnego do zwrotu kwoty 90.209,82 USD tytułem uzyskanej przez pozwanego – powoda wzajemnego bez podstawy prawnej korzyści majątkowej kosztem (...). Powód – pozwany wzajemny wskazał bowiem, że żądana suma została wpłacona na rachunek pozwanego – powoda wzajemnego omyłkowo w ramach ostatniej wpłaty dokonanej przez (...) w związku z zawarta ugodą z dnia 11 października 2011 roku. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością winna bowiem otrzymać brakującą kwotę 1.031,06 USD, nie zaś wielokrotnie większą sumę 91.240,88 USD.

(wezwanie do zapłaty k. 56-57)

Pomimo powyższego wezwania, pozwany – powód wzajemny nie uiścił żądanej sumy.

(bezporne).

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy na podstawie złożonych do akt sprawy przez strony procesu dokumentów prywatnych oraz zeznań świadka A. D.. Treść, ani też wiarygodność dokumentów nie była przez strony w toku procesu kwestionowana, podobnie jak zeznania świadka, co do których brak było podstaw do odmowy uznania ich za w pełni wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo wytoczone przez powoda – pozwanego wzajemnego China (...) LTD ( (...)) z siedzibą w P. jako zasadne zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Stosownie do treści przepisu art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Powyższy przepis stosuje się do świadczenia nienależnego. (art. 410 § 1 ) Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Nienależne świadczenie jest szczególnym przypadkiem bezpodstawnego wzbogacenia; w związku z tym stosuje się do niego przepisy art. 405-409 k.c. Nienależne świadczenie odróżnia się od pozostałych przypadków bezpodstawnego wzbogacenia źródłem powstania, bowiem do zaistnienia tego zobowiązania dochodzi w wyniku spełnienia świadczenia przez zubożonego, a nie poprzez jakiekolwiek inne przesunięcia majątkowe, niebędące świadczeniem (jak w pozostałych wypadkach bezpodstawnego wzbogacenia). Jednocześnie zachodzi brak podstawy prawnej do świadczenia. Kodeks cywilny zawiera zamknięty katalog czterech przypadków, rodzących roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego, tzw. kondykcje ( condictiones), określone w art. 410 § 2 k.c. Stronami stosunku restytucyjnego wynikającego z nienależytego świadczenia są spełniający świadczenie ( solvens) oraz odbiorca świadczenia ( accipiens). Między hipotezami poszczególnych kondykcji zachodzi stosunek wyłączania, nie ma możliwości zbiegu; każdy stan faktyczny może odpowiadać wyłącznie jednej kondykcji, co nie oznacza, że zawsze łatwo określić, o jaką kondykcję chodzi. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany (względem nikogo) lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył. Świadczenie musi zostać spełnione w zamiarze wykonania zobowiązania, które nie istnieje, ale świadczący musi błędnie mniemać, że takie zobowiązanie istnieje. Jest to więc działanie pod wpływem błędu - jednak błędu nie trzeba wykazywać, wystarczy wykazać, że zobowiązanie nie istnieje. W piśmiennictwie jako przykłady sytuacji, w których powstaje condictio indebiti wskazuje się: omyłkowe udzielenie pożyczki, świadczenie z gwarancji, gdy brak materialnych przesłanek do jej wykonania, dostarczenie towaru pod zły adres, zawyżony czynsz, podwójna zapłata, wypłata odszkodowania z OC na rzecz rzekomo poszkodowanego, który następnie okazał się sprawcą szkody (A. Rzetecka – Gil, Komentarz do art. 410 Kodeksu cywilnego, Lex )

Na gruncie niniejszej sprawy strony sporu, w związku z powstaniem w trakcie wzajemnej współpracy, po stronie (...) wymagalnych i niespłaconych należności względem (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zawarły w dniu 11 października 2011 roku ugodę, na mocy której powód – pozwany wzajemny zobowiązał się do zapłaty na rzecz pozwanego – powoda wzajemnego kwoty 951.890,98 złotych, która to suma, zgodnie z ustaleniami poczynionymi przez strony w całości wyczerpywała roszczenia (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością względem (...). Kwota ta miała zostać przez powoda – pozwanego wzajemnego uiszczona w trzech ratach szczegółowo opisanych w treści ugody. Jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci załączonych przez powoda – pozwanego wzajemnego dowdów dokonania przelewów, (...) w dniu 28 października 2011 roku wpłaciła na rachunek bankowy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością prowadzonego w Banku (...), kwotę 113.210,12 USD, co stanowiło w przeliczeniu na walutę polską kwotę 344.849,35 złotych, w dniu 19 stycznia 2012 roku kwotę 91.240,88 USD, co stanowiło sumę 307.281,04 złotych, również w dniu 19 stycznia 2012 roku kwotę 88.025,59 USD, co stanowiło kwotę 296.452,58 złotych oraz dniu 6 lutego 2012 roku sumę 91.240,88 USD. Reasumując powód – pozwany wzajemny wpłacił na rzecz pozwanego – powoda wzajemnego łącznie sumę przekraczającą należność wynikającą z postanowień ugody z dnia 11 października 2011 roku o kwotę 90.209,82 USD. Przedmiotowa suma, zgodnie z twierdzeniem strony powodowej – pozwanej wzajemnej została wpłacona przez (...) omyłkowo. Okoliczność ta nie została przy tym w sposób skuteczny podważona przez pozwanego – powoda wzajemnego w toku procesu.

Skoro zatem powód – pozwany wzajemny, wykonując w całości postanowienia ugody i wpłacając całą należną sumę wynikającą z treści porozumienia zawartego z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, nie był zobowiązany do uiszczenia powyższej sumy 90.209,82 USD, świadczenie powoda w tym zakresie uznać należało za świadczenie nienależne, które w świetle powołanego przepisu art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. winno zostać przez pozwanego – powoda wzajemnego zwrócone.

Jednocześnie brak jest podstaw do przyjęcia, iż w świetle okoliczności faktycznych niniejszej sprawy zastosowanie znajdzie regulacja zawarta w art. 411 k.c. zgodnie, z którym nie można żądać zwrotu świadczenia: 1) jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba, że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej, 2) jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego, 3) jeżeli świadczenie zostało spłonione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu, 4) jeżeli świadczenie zostało spłonione zanim wierzytelność stała się wymagalna.

Odnosząc powyższą regulację do stanu faktycznego w niniejszej sprawie, pominąć można zapis pkt 3 i 4, gdyż jest on nieistotny w realiach przedmiotowej sprawy, natomiast należy poddać rozważeniom uregulowanie zawarte w pkt 1 i 2 art. 411 k.c.

Jak wskazał zatem Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 7 sierpnia 2013 roku, sygn. akt I ACa 287/13, który to pogląd Sąd Okręgowy w pełni podziela, przepis art. 411 pkt 1 k.c. sankcjonuje świadome i dobrowolne działanie podmiotu spełniającego nienależne świadczenie, który godzi się w ten sposób z ubożeniem, co uzasadnia pozbawienie go ochrony prawnej przez dochodzenie zwrotu świadczenia w oparciu o roszczenie restytucyjne. Przepis art. 411 pkt 1 k.c. ma zastosowanie, gdy spełniający świadczenie wie, że świadczenie się w ogól nie należy z jego strony, że może go nie wykonać bez jakichkolwiek konsekwencji, jednak spełnia je całkowicie dobrowolnie, z własnej inicjatywy, czy za kogoś. ( tak Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 7 listopada 2013 roku, sygn. akt I ACa 477/13)

W niniejszej sprawie powód – pozwany wzajemny dokonując ostatniej wpłaty na rzecz pozwanego – powoda wzajemnego w dniu 6 lutego 2012 roku w kwocie 91.240,88 USD, realizował przelew w wykonaniu postanowień zawartej przez strony ugody, będąc przekonanym o jego zasadności. Powód – pozwany wzajemny wiedział bowiem, że na skutek wykonywania uprzednich przelewów na rzecz pozwanego – powoda wzajemnego w innej walucie niż ta w jakiej określona została w ugodzie wymagalna należność, (tj. w dolarach amerykańskich, a nie w złotych polskich) powstała niedopłata związana z różnicą kursów przedmiotowych walut. Z tych względów ostatnia wpłata z dnia 6 lutego 2012 roku stanowić miała wyrównanie brakującej sumy, tak aby uczynić zadość postanowieniom ugody z dnia 11 października 2011 roku. Tymczasem na skutek omyłki rachunkowej, powód uiścił sumę kilkudziesięciokrotnie wyższą niż należna. Brak zatem podstaw do przyjęcia, iż wpłacając na rachunek bankowy pozwanego – powoda wzajemnego kwotę tak znacznie zawyżoną w stosunku do wymaganej, powód działał w pełni świadomie i dobrowolnie doprowadził do zubożenia własnego majątku kosztem (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Tym samym nie można przyjąć, że zachodzi w tym wypadku okoliczność wyłączająca obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia przez stronę niesłusznie wzbogaconą, a mianowicie, iż powód – pozwany wzajemny wiedział, że nie był do przedmiotowego świadczenia zobowiązany. Wskazać przy tym należy, jak słusznie uznał Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu do wyroku z dnia 29 listopada 2012 roku, sygn. akt VI ACa 681/12, że zawarte w art. 411 pkt 1 ujęcie przesłanki negatywnej skutkuje utrudnieniem sytuacji dowodowej wzbogaconego, ponieważ na nim spoczywa konieczność dowodu obronnego tj. „niebycia w błędzie” przez świadczącego. Pozwany – powód wzajemny w toku postępowania nie przedstawił takiego dowodu.

Podobnie, wbrew stanowisku pozwanego – powoda wzajemnego, niezasadnym byłoby stwierdzenie, że powód – pozwany wzajemny nie może żądać zwrotu nadpłaconej sumy, gdyż spełnienie tegoż świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego.
W judykaturze przyjęto bowiem, że przepis art. 411 pkt 2 k.c. ma zastosowanie, w sytuacji gdy ten, kto spełnił świadczenie, nie był prawnie zobowiązany, lecz można mu przypisać moralny obowiązek wobec przyjmującego świadczenie; w takiej sytuacji spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Jednocześnie o tym, czy świadczenie czyni zadość zasadom współżycia społecznego decyduje każdorazowo całokształt okoliczności konkretnego przypadku; czynią zadość zasadom współżycia społecznego zwłaszcza tzw. świadczenia quasi-alimentacyjne. (A. Rzetecka-Gil, Komentarz do art. 411 Kodeksu cywilnego, LEX).

Na gruncie przedmiotowej sprawy z uwagi na fakt, iż strony dobrowolnie porozumiały się co do zakresu świadczeń, do których zobowiązany był powód – pozwany wzajemny względem pozwanego – powoda wzajemnego, jak również, iż po obu stronach występują podmioty profesjonalne – przedsiębiorcy, brak jest podstaw do przyjęcia, iż powód – pozwany wzajemny miał moralny obowiązek spełnienia świadczenia, którego zwrotu dochodzi w niniejszym postępowaniu. Strony sporu korzystając bowiem z przyznanej przepisami prawa zasady swobody umów, porozumiały się co do sposobu zakończenia współpracy i rozliczenia z tytułu wykonanych przez pozwanego – powoda wzajemnego na rzecz (...) usług, co doprowadziło do podpisania przez obie strony w dniu 11 października 2011 roku ugody pozasądowej.

Istotą ugody jest czynienie sobie wzajemnie ustępstw w zakresie oczekiwanych rezultatów stosunku prawnego, które należy zaliczyć do przedmiotowo istotnych elementów ugody. Rodzaj i zakres wzajemnych ustępstw mogą być różne i obiektywnie rzecz biorąc nie muszą one być jednakowo ważne. Wzajemne ustępstwa nie muszą być także ekwiwalentne. Na to, czy coś jest ustępstwem strony na rzecz drugiej strony, wskazuje nie tylko treść stosunku prawnego, na tle którego zawierana jest ugoda, ale wówczas, gdy celem ugody jest zapewnienie wykonania roszczenia, także okoliczności, w jakich może zostać ono wykonane. Należy dodać, że wzajemne ustępstwa czynione sobie przez strony nie muszą być expressis verbis wymienione w treści ugody. Na ich istnienie mogą wskazywać okoliczności zawarcia ugody, które mogą zostać ustalone w postępowaniu sądowym na podstawie wszelkich dopuszczalnych w tym postępowaniu dowodów. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2006 r. IV CK 393/05 , LEX nr 180811). Ustępstwa mogą polegać na zrzeczeniu się zarzutów, na uznaniu praw drugiej strony, na zaciągnięciu nowego zobowiązania, na zmodyfikowaniu wysokości czy nawet rodzaju świadczeń, do jakich zobowiązane są strony, na rozszerzeniu istniejących czy ustanowieniu nowych zabezpieczeń, na zmianie parametrów, którymi winien kierować się dłużnik w wykonaniu zobowiązania w zakresie terminu, miejsca czy jakości przedmiotu świadczenia ( Z. Gawlik Komentarz do art. 917 k.c. , Lex )

Z treści ugody z dnia 11 października 2011 roku wynika, że jej postanowienia, w tym co do wysokości sumy należnej (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością od (...) z tytułu wykonania usług dostawy piasku, wyczerpują w całości roszczenia pozwanego – powoda wzajemnego związane z projektem budowy autostrady (...) oraz definitywnie kończą współpracę stron. Skoro zatem ugoda została podpisana przez obie strony bez zastrzeżeń i bez dodatkowych warunków, a w konsekwencji jej zawarcia pozwany – powód wzajemny cofnął pozew przeciwko (...) wytoczony przed Sądem Okręgowym w Łodzi w sprawie o sygn. akt X GC 332/11, na powodzie – pozwanym wzajemny nie spoczywał obowiązane żadnego dodatkowego świadczenia względem pozwanego – powoda wzajemnego. Stąd przesłanka wyłączająca możliwość żądania zwrotu nienależnego świadczenia, opisana w art. 411 pkt 2 k.c. nie stała na przeszkodzie uwzględnieniu powództwa w niniejszej sprawie.

Odnieść się w tym miejscu należy do twierdzeń pozwanego – powoda wzajemnego
o uchyleniu się przez niego od skutków prawnych oświadczenia woli o zawarciu ugody z dnia 11 października 2011 roku z uwagi na jej podpisanie pod wpływem groźby.

Powyższy zarzut został przez pozwanego – powoda wzajemnego sformułowany w treści sprzeciwu od nakazu zapłaty. Jednoczenie pozwany nie przedłożył na tą okoliczność żadnego dokumentu świadczącego o dokonaniu przez niego wskazanej czynności. Stosownie zaś do treści przepisu art. 87 k.c. kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. (art. 88 § 1 k.c.)

Za prawnie doniosłą wadę oświadczenia woli może być uznana tylko groźba spełniająca kumulatywnie dwa warunki, a mianowicie musi być ona bezprawna i poważna. Powaga groźby istnieje wtedy gdy z okoliczności wynika, ze zagrożony mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo. (A. Kidyba (red.), Z. Gawlik, A. Janiak, A. Jedliński, K. Kopaczyńska-Pieczniak, E. Niezbecka, T. Sokołowski Komentarz do art. 87 Kodeksu cywilnego, LEX)

Na gruncie niniejszej sprawy nie można uznać aby pozwanemu – powodowi wzajemnemu groziło poważne niebezpieczeństwa zarówno osobiste jak i majątkowe. Pozwany - powód wzajemny w razie nie przystąpienia do zawarcia ugody, mógł bowiem w dalszym ciągu kontynuować proces sądowy toczący się z jego powództwa przeciwko (...) przed Sądem Okręgowym w Łodzi, pod, sygn. akt X GC 332/11 o zapłatę znacznie wyższej sumy niż ustalona w treści ugody. Tymczasem pozwany – powód wzajemny dobrowolnie przystąpił do podpisania przedmiotowej ugody, jak również złożył oświadczenie o cofnięciu pozwy w powyższej sprawie. Wskazać w tym miejscu należy, że groźba musi pochodzić od osoby, a nie wynikać z sytuacji. Ponadto groźbę jako wadę oświadczenia woli należy odróżnić od stanów zbliżonych, jednak jej niestanowiących. Nie stanowią zatem groźby obiektywne, nieraz bardzo znaczne trudności występujące w obrocie gospodarczym, z którymi strona powinna zawsze się liczyć w toku swojej działalności, w szczególności gospodarczej. Nie oznacza również groźby naturalna dominacja jednej osoby nad drugą wynikająca z jej pozycji społecznej lub gospodarczej, jakkolwiek niewątpliwie może ona oddziaływać na postępowanie strony słabszej. (B. Lewaszkiewicz – Petrykowska Komentarz do art. 87 Kodeksu cywilnego, LEX).

Strona pozwana – powodowa nie wykazała, aby powód – pozwany wzajemny podejmował jakiekolwiek czynności zmierzające do wymuszenia zawarcia ugody, czy wywołania stanu obawy po stronie pozwanego. Takie zachowanie strony powodowej – pozwanej wzajemnej nie wynika, również z treści wiadomości e-mail na, które powołuje się pozwany – powód wzajemny w sprzeciwie od nakazu zapłaty. Z przedmiotowych wiadomości wynika jedynie, iż pozwany – powód wzajemny wnioskował o wprowadzenie do treści ugody pewnych zmian, które jednak nie dotyczyły ani wysokości zobowiązania ani sposobu i terminów płatności poszczególnych rat. W świetle przedstawionej argumentacji zarzut strony pozwanej – powodowej wzajemnej o rzekomym złożeniu oświadczenia o zawarciu ugody z dnia 11 października 2011 roku pod wpływem groźny uznać należało za nieudowodniony. Tym samym pozwany- powód wzajemny nie zakwestionował skutecznie ważności przedmiotowego porozumienia stron.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy uznał powództwo China (...) LTD ( (...)) z siedzibą w P. za uzasadnione i zasądził od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na rzecz powoda – pozwanego wzajemnego kwotę 90.209,82 USD tytułem zwrotu nienależnego świadczenia.

O odsetkach ustawowych Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 481 § 1 k.c. zasądzając je zgodnie z żądaniem pozwu od dnia upływu terminu do zapłaty kwoty 90.209,82 USD wyznaczonego przez powoda – pozwanego wzajemnego w wezwaniu do zapłaty z dnia 1 sierpnia 2012 roku, tj od dnia 11 sierpnia 2012 roku.

Jednocześnie Sąd Okręgowy oddalił powództwo wzajemne (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko (...), jako bezzasadne.

Pozwany – powód wzajemny w sprzeciwie od nakazu zapłaty podniósł, że w trakcie współpracy z powodem – pozwanym wzajemnym zaangażował znaczne środki finansowe w kwocie 1.679,375 złotych i poniósł przy tym znaczne szkody materialne. Dochodzone w pozwie wzajemnym roszczenie wynika z sumowania przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością należności z tytułu odsetek za opóźnienie w płatnościach dokonywanych przez powoda – pozwanego wzajemnego, kosztów spraw sądowych oraz kwoty odszkodowania za utracone korzyści z powodu braku możliwości realizowania normalnej działalności gospodarczej. Tymczasem jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w zawartych przez strony w dniach 19 sierpnia 2011 roku oraz 11 października 2011 roku ugodach, ustalono, że przedmiotowe porozumienia w całości wyczerpują roszczenia (...) spółki z ograniczona odpowiedzialnością wobec (...) z tytułu wzajemnej współpracy stron przy projekcie budowy autostrady (...). Obie ugody zostały zawarte skutecznie i pozostają wiążące dla stron. Jak zostało wskazane we wcześniejszej części rozważań postanowienia zawarte w obu ugodach zostały przez powoda – pozwanego wzajemnego zrealizowane w całości, o czym świadczą załączone do akt sprawy dokumenty w postaci potwierdzeń wykonania przelewów przez (...) na rachunek bankowy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Ponadto jak słusznie podnosił powód – pozwany wzajemny w dopowiedzi na pozew wzajemny, będąca przedmiotem żądania pozwanego – powoda wzajemnego wierzytelność ma częściowo charakter odszkodowawczy. Tym samym to na pozwanym – powodzie wzajemny spoczywał ciężar dowodu w zakresie wykazania faktu oraz wysokości poniesionej szkody, a także związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy działaniem strony powodowej pozwanej – wzajemnej, a powstanie po stronie (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością rzekomej szkody. Tymczasem pozwany – powód wzajemny nie przedstawił żadnych dowodów potwierdzających stanowisko (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zarówno, co do zaistnienia po stronie spółki szkody, jak też jej wysokości. Zebrany w sprawie materiał dowody nie pozwala zatem na uwzględnienie powództwa wzajemnego wytoczonego w niniejszej sprawie przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 98 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, zasądzając od strony pozwanej – powodowej wzajemnej (...) spółki z ograniczona odpowiedzialnością, jako strony przegrywającej sprawę:

- z powództwa głównego kwotę 25.554,00 złotych, a na którą składa się: 14.707,00 złotych tytułem opłaty sądowej od pozwu głównego, 7.200,00 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego (§ 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu Dz.U. 2013 poz.461 j.t.), 17,00 złotych tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, 30,00 złotych tytułem opłaty sądowej od zażalenia w postępowaniu zabezpieczającym oraz 3.600,00 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym (§13 ust. 2 pkt 2 w/w rozporządzenia),

- z powództwa wzajemnego kwotę 7.200,00 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego (§ 6 pkt 7 w/w rozporządzenia).

z/ odpis wyroku z uzasadnieniem i pouczeniem o sposobie i terminie wniesienia środków zaskarżenia doręczyć pozwanej spółce

2014-09-22