Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 04 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Płocku Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Radosław Jeznach

Protokolant: protokolant sądowy Agnieszka Petrykowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 04 lutego 2014 r. w P.

sprawy z powództwa D. M.

przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w P.

o zadośćuczynienie

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda D. M. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w P. kwotę 3.600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Płocku tytułem zwrotu wydatków kwotę 60 zł (sześćdziesiąt złotych) na rzecz Komendy Wojewódzkiej Policji w R. oraz kwotę 289,19 zł (dwieście osiemdziesiąt dziewięć złotych dziewiętnaście groszy) na rzecz Komendy Stołecznej Policji;

4.  nakazuje ściągnąć od D. M. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Płocku kwotę 1.443,89 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote osiemdziesiąt dziewięć groszy) tytułem części nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 262/13

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 28 stycznia 2013 r. powód D. M. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – reprezentowanego przez Zakład Karny w P. kwoty 80 000 zł – w tym 50 000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz 30 000 zł tytułem odszkodowania w związku z odbywaniem kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w P. w niehumanitarnych warunkach, wskutek czego uległ wypadkowi polegającemu na doznaniu uszkodzenia oka. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż w dniu 05 stycznia 2012 r. wychodząc z kącika sanitarnego w celi 512 ze słoikiem zahaczył nogą o niezabezpieczony kątownik wystający z drzwi – upadając na podłogę został zraniony szkłem ze słoika w lewe oko; powód podniósł, iż przebywał w niehumanitarnych warunkach ponieważ kącik sanitarny był nieodpowiednio zbudowany – brakowało przynajmniej pół metra płyty pilśniowej w drzwiach do podłogi i po bokach były dwa kątowniki. Jak wynika z porównania badań okulistycznych sprzed wypadku i po tym fakcie, doznany uraz spowodował pogorszenie się wzroku u powoda.

W odpowiedzi na pozew z dnia 04 marca 2013 r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na rzecz Skarbu Państwa kosztów postępowania według norm przepisanych. Zdaniem pozwanego roszczenie powoda nie zostało wykazane w jakikolwiek sposób – powód nie wykazał zaistnienia szkody bądź krzywdy oraz normalnego związku przyczynowego pomiędzy szkodą a zachowaniem się pozwanego; pozwany wskazał, iż cela nr 512 została gruntownie wyremontowana w latach 2009-2011, podłoga w kąciku sanitarnym wyłożona została gresem, w żadnym jej miejscu nie ma wystających płytek, które są zlicowane w jednej płaszczyźnie, sama konstrukcja wyklucza również możliwość potknięcia się – nie ma w niej bowiem wystających kątowników opisanych przez powoda. Pozwany zakwestionował również fakt posiadania szklanego naczynia przez powoda oraz jego twierdzenia o niehumanitarnych warunkach panujących w celi i niewłaściwym zabudowaniu kącika sanitarnego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

W dniu 05 stycznia 2013 r. osadzony w celi nr 512 w Zakładzie Karnym w P. D. M. doznał urazu gałki ocznej lewej – dokonując w tym zakresie samouszkodzenia. Tego samego dnia D. M. przewieziony został do oddziału okulistycznego Wojewódzkiego Szpitala (...) w P. – podczas badania stwierdzono stan po urazie szkłem okolic oka lewego, ranę spojówki gałkowej oka lewego i wylew krwi podspojówkowy oka lewego – wykonano rewizję rany, szycia rany i zastosowano leczenie farmakologiczne (krople antybiotykowe); pacjent nie wymagał hospitalizacji – założone szwy nie wymagały zdejmowania. W toku badania nie uwidoczniono ani nie usuwano ciała obcego z gałki ocznej; w dniach 13 i 20 stycznia 2012 r. odbyły się kontrolne konsultacje w szpitalu (notatka służbowa k. 32). Doszło do całkowitego wygojenia się rany, wchłonięcia podspojówkowego wylewu krwi i ustąpienia miejscowego stanu zapalnego; następstwem jest jedynie niewielka blizna spojówki gałkowej, która nie upośledza ostrości wzroku ani ruchomości gałki ocznej (opinia biegłego k. 133-136).

W dniu 28 lutego 2013 r. D. M. sporządził skargę dotyczącą urazu oka z dnia 05 stycznia 2012 r. (wyjaśnienie k. 26).

W zarządzeniu Dyrektora ZK w P. w sprawie porządku wewnętrznego Zakładu Karnego w P. obowiązującego skazanych brak jest zapisów bezpośrednio zakazujących posiadania przez osadzonych szklanych przedmiotów (porządek wewnętrzny k. 83-97).

Jak wynika z książki zdrowia D. M.prowadzonej od 14 sierpnia 2006 r., przebywając w warunkach izolacji penitencjarnej osadzony dokonywał licznych „połyków” – w tym obcinaczy do paznokci, śrub, wkrętów, prętów, blaszek, zapalniczki, spinaczy, nieznanych tabletek („na złość wychowawcy”); połykane przedmioty usuwano operacyjnie, niekiedy osadzony zgłaszając połyk rezygnował z interwencji chirurgicznej; D. M.zgłaszał służbom medycznym liczne urazy, zgłaszał bezpodstawnie padaczkę, miały miejsce liczne wizyty lekarskie związane ze zgłaszanymi dolegliwościami bólowymi, zgagą, dusznościami; podejmował głodówki, rezygnował z wizyt u lekarza po doprowadzeniu do gabinetu (symulacja bólu zęba, palca, głowy, kręgosłupa), dokonywał samouszkodzeń (np. 24.06.2010 - szyja); po styczniu 2012 r. miały miejsce dalsze połyki : 05 i 12 czerwca 2012 r. (śrubka, obcinacz, blacha, nakrętka, pręt) – nie wyraził zgody na operację, 16 października 2012 r. połyk 3 metalowych drutów, następnego dnia środek detergent czyszczący 0,5 litra, operacja usunięcia połyków; kolejne „połyki” 14 lutego 2013 r., 17 kwietnia 2013 r., 19 maja 2013 r. – osadzony odmówił przewiezienia do szpitala oraz 20 czerwca 2013 r. (kabel) – zakończony zabiegiem chirurgicznym (książka zdrowia D. D. M.k. 98).

Cela nr 512 przed 2012 r. poddana została gruntownemu remontowi – w tym w zakresie zabudowanego kącika sanitarnego; w kąciku sanitarnym funkcjonuje wentylacja grawitacyjna (jest kratka wentylacyjna), system sprawdzany jest corocznie, bieżące usterki usuwane są przez inspektora budownictwa (zeznania świadka K. G.).

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie znajdujących się w aktach sprawy wskazanych wyżej dokumentów, w tym książeczki zdrowia powoda, oraz opinii biegłego okulisty M. R. (k. 134-136).

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadków Ł. A.i P. A.oraz zeznaniom powoda w zakresie twierdzeń, iż do urazu gałki lewego oka D. D. M.doszło wskutek przypadkowego potknięcia i niecelowego skaleczenia się odłamkiem szkła pochodzącego z rozbitego słoika. Zeznania świadków i powoda nie są do końca spójne, a przede wszystkim stoją w sprzeczności z wnioskami płynącymi z opinii biegłego okulisty – który w zasadzie wykluczył możliwość, aby uraz powstał w sposób przypadkowy. Zeznania świadków w ocenie Sądu stanowią wyraz solidarności z powodem i zostały z nim uzgodnione (przy czym P. A.powołany jako świadek zeznał, iż w chwili zdarzenia nie było go w celi); Sąd pominął dowód z zeznań świadka A. K.uznając, iż są one nieprzydatne z punktu widzenia konieczności ustalenia stanu faktycznego w świetle stanowczej opinii biegłego – poza tym zbędne jest w każdym wypadku mnożenie środków dowodowych celem wykazania danej okoliczności faktycznej, w szczególności w sytuacji, gdy zachodzi prawdopodobieństwo graniczące z pewnością, że zeznania świadka nie będą wiarygodne. Pominięto również wnioski dowodowe zgłoszone na rozprawie w dniu 04 lutego 2014 r. jako niesprecyzowane – zbędne byłoby przesłuchiwanie osób udzielających pomocy powodowi, albowiem ani personel medyczny szpitala, ani funkcjonariusz SW nie byli obecni podczas zdarzenia powodującego uraz (art. 217 § 3 kpc). Zdaniem Sądu wnioski płynące z opinii biegłego znajdują potwierdzenie w wielokrotnych wcześniejszych działaniach powoda polegających na czynnościach naruszających swoją integralność cielesną – powód nie ma zahamowań co do dokonywania samouszkodzeń (w tym w tak wrażliwych okolicach jak szyja; powód zdecydował się również na tatuaż powieki); także w świetle zasad doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania wersja o przypadkowości uszkodzenia oka w sposób jaki miało to miejsce w przypadku powoda jawi się jako niewiarygodna – z drugiej strony zakres uszkodzenia twardówki wskazuje na celowe i precyzyjne działanie polegające na samouszkodzeniu. Zeznania świadków K. G.i I. M.nie miały istotniejszego znaczenia w sprawie – potwierdziły jedynie dobry stan urządzeń sanitarnych w celi, stałe kontrolowanie funkcjonowania systemu wentylacji oraz wielokrotne przypadki samookaleczania się powoda. W świetle opinii biegłego okulisty u powoda stwierdzono pełną ostrość wzroku i brak podstaw do leczenia okulistycznego; biegły wskazał, że doznany uraz może powodować okresowe zaburzenia filmu łzowego – takich objawów powód jednak nie zgłaszał; z opinii wynika również, że powód posiada tatuaż brzegu powieki dolnej oka prawego w linii rzęs. Na marginesie wskazać należy, iż budzi zdziwienie fakt, że skarga związana z uszkodzeniem oka sformułowana została przez powoda dopiero po upływie roku od chwili doznania urazu. Niezależnie od ustaleń Sądu, iż uraz oka powstał w wyniku samouszkodzenia, wskazać należy, iż powód nie wykazał, aby istotnie konstrukcja kącika sanitarnego była nieprawidłowa i zagrażała bezpieczeństwu użytkowników – nawet jeżeli z drzwi wystawały kątowniki, to powód nie wykazał w przekonywujący sposób, aby stanowiło to jakiekolwiek zagrożenie dla osób przebywających w celi a jednocześnie było sprzeczne z zasadami prawidłowej konstrukcji drzwi; nawet jeżeli mogłoby dojść do potknięcia o tego rodzaju element, to uznać należałoby to za zdarzenie wynikające tylko i wyłącznie z nieostrożności powoda i nie powiązane przyczynowo z jakimkolwiek bezprawny działaniem lub zaniechaniem administracji zakładu karnego.

Sąd zważył, co następuje :

Powództwo należało oddalić jako bezzasadne.

Zgodnie z art. 23 kc dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną prawa cywilnego; ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone lub naruszone cudzym działaniem, na zasadach przewidzianych w kodeksie cywilnym może żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny (art. 24 § 1 kc i art. 448 kc). Ochronę dóbr osobistych gwarantują w stosunku do osób odbywających karę pozbawienia wolności normy zawarte w art. 40 Konstytucji, art. 3 Konwencji z dnia 4 listopada 1950 r. o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) oraz art. 4 kkw – przepisy te nakazują wykonywanie kary w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności skazanego oraz zakazują stosowania tortur lub nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania skazanego. Zgodnie z art. 444 § 1 zd. 1 kc w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty; w takim wypadku sąd może również przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (art. 445 § 1 kc). Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa (art. 417 kc); dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych, obok zdarzenia sprawczego, konieczne jest ustalenie pozostałych przesłanek odpowiedzialności deliktowej, to jest szkody i związku przyczynowego, a więc obowiązują tu zasady ogólne dotyczące kompensaty szkody na osobie (majątkowej i niemajątkowej) oraz koncepcji związku przyczynowego – zgodnie z art. 361 § 1 kc zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Wobec ustalenia, iż nie miało miejsce zdarzenie wywołujące szkodę – a ściśle rzecz biorąc zdarzenie spowodowane było wyłącznie intencjonalnym działaniem poszkodowanego – brak jest możliwości przyjęcia odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego o charakterze deliktowym; nie zachodzi tym bardziej związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem czy zaniechaniem pozwanego Skarbu Państwa a uszkodzeniem ciała powoda. Niezależnie od poczynionych w sprawie niniejszej przez Sąd ustaleń w stanie faktycznym wyjaśnić należy, że także przy przyjęciu, iż uszkodzenie ciała nastąpiło w sposób niezamierzony przez powoda, to również brak byłoby podstaw do przyjęcia deliktowej odpowiedzialności pozwanego : powód nie wykazał, na czym miałaby polegać bezprawność działań (zaniechań) pozwanego – jeżeli przejawem tego miałoby być naruszenie zasad zabudowy kącika sanitarnego, to powód nie udowodnił, aby pozwany dopuścił się w tym zakresie jakichkolwiek zaniedbań czy odstępstw od obowiązujących norm. Nie można również zdaniem Sądu mówić o adekwatnym związku przyczynowym – wobec niesprecyzowania, na czym polegała bezprawność działań pozwanego – pomiędzy zastosowaną konstrukcją drzwi a uszkodzeniem ciała powoda; jeżeli istotnie doszło do przewrócenia się powoda przy wychodzeniu z kącika sanitarnego, to stało się wyłącznie w związku z jego brakiem ostrożności – brak jest podstaw do przypisywania odpowiedzialności deliktowej Skarbowi Państwa za każde nieszczęśliwe zdarzenie jakie ma miejsce na terenie administrowanym przez władze publiczne.

Podnieść również należy, iż w istocie brak jest negatywnych następstw dla zdrowia powoda związanych z urazem oka – biegły nie stwierdził pogorszenia się ostrości widzenia, wskazując jedynie na możliwość nadmiernego łzawienia, przy czym powód tego rodzaju dolegliwości nie zgłaszał jako podstawy faktycznej żądania zadośćuczynienia.

Sąd zauważa wreszcie, iż podstawą faktyczną roszczeń powoda nie były niehumanitarne warunki, w jakich rzekomo przebywał w zakładzie karnym, ale rzekome spowodowanie uszkodzenia ciała wskutek niewłaściwego zabezpieczenia elementów konstrukcji wejścia do kącika sanitarnego – w świetle stanowiska powoda stwierdzić należy, iż swoich roszczeń nie wywodzi on z dyskomfortu psychicznego związanego z istnieniem nadmiernej szczeliny między dolną krawędzią drzwi a podłogą, lecz z faktu doznania uszkodzenia ciała.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 417 kc w zw. z art. 445 kc oraz art. 77 ust. 1 Konstytucji RP należało orzec jak w sentencji wyroku, obciążając powoda kosztami procesu na podstawie art. 98 kpc w zw. z § 6 pkt 6) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (…) (Dz. U. z 2013 r., poz. 490) (punkt 2. wyroku) oraz częścią kosztów sądowych (punkt 4. wyroku) w zakresie wydatków związanych z doprowadzeniem świadków na rozprawę i konwojowaniem powoda oraz wynagrodzeniem biegłego (art. 113 ust. 2 i 4 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – Dz. U. z 2010 r., nr 90, poz. 594); tytułem zwrotu poniesionych wydatków (art. 5 ust. 1 pkt 4 Ustawy o kosztach sądowych) przyznano na rzecz Komendy Wojewódzkiej Policji w R. i Komendy Stołecznej Policji należność za konwojowanie świadków i powoda według przedstawionych obliczeń (punkt 3. wyroku).

SSR del. Radosław Jeznach