Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: III AUa 955/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Szybka

Sędziowie: SSA Janina Kacprzak (spr.)

SSA Lucyna Guderska

Protokolant: sekr. sądowy Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2013 r. w Łodzi

sprawy A. G. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.

o emeryturę,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu

z dnia 2 kwietnia 2012 r., sygn. akt: V U 618/12;

1. oddala apelację;

2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O. na rzecz A. G. (1) kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.

Sygn. akt III AUa 955/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2012 roku Sąd Okręgowy – Sąd Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w O. z dnia 25 stycznia 2012 roku odmawiającej wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z uwagi na brak wymaganego okresu pracy w warunkach szczególnych i przyznał A. G. (2) prawo do tego świadczenia poczynając od dnia 2 grudnia 2011 roku.

Powyższe rozstrzygnięcie poprzedziły następujące ustalenia faktyczne:

A. G. (1) urodzony dnia (...) w okresie 15.05.1974 - 3.08.1976 oraz w okresie 4.01.1979 - 15.04.1984 był pracownikiem Gminnej Spółdzielni (...) w T. zatrudnionym na stanowisku traktorzysty.

W ramach stosunku pracy odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy ciągnika rolniczego. Pojazdem tym z dołączonymi przyczepami odwołujący wykonywał prace w transporcie przewożąc materiały do magazynów spółdzielni oraz z magazynów do odbiorców.

W okresie 1.12.1976 - 14.07.1978 wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku traktorzysty w Spółdzielni (...) w T..

W ramach stosunku pracy, odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy ciągnika rolniczego. W okresie prac polowych w rolnictwie, odwołujący wykonywał zlecone mu przez pracodawcę prace ciągnikiem na polach rolników. W okresie zimowym odwołujący działając również na zlecenie pracodawcy, wykonywał prace transportowe kierując ciągnikiem. Innych prac odwołujący nie wykonywał.

Odwołujący na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym łącznie 29 lat 5 miesięcy i 24 dni. ZUS zaliczył odwołującemu okres pracy w warunkach szczególnych w rozmiarze 7 lat 5 miesięcy i 17 dni przypadający w całości poza badanym okresem.

Od dnia 2000 r. odwołujący nie pozostaje w stosunku pracy.

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił na podstawie złożonych dokumentów, szczególnie: świadectw pracy oraz uznanych za wiarygodne zeznań przesłuchanych w sprawie świadków i zeznań wnioskodawcy.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy, powołując się na przepisy art. 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17.12. 1998 r. o emeryturach
i rentach z FUS oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 .02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uznał odwołanie za uzasadnione.

W ocenie Sądu zebrany w sprawie materiał dowodowy, uprawnia do przyjęcia, że wnioskodawca spełnia wszystkie przesłanki do przyznania mu prawa do dochodzonego świadczenia, w szczególności legitymuje się ponad 15 - letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. Zdaniem Sądu pierwszej instancji odwołujący wykonywał od dnia 15 maja 1974r. do dnia 3 sierpnia 1976r., od dnia 1 grudnia 1976 r. do dnia 14 lipca 1978 r. oraz od dnia 4 stycznia 1979 r. do dnia 15 kwietnia 1984 r. pracę traktorzysty, w pełnym wymiarze czasu pracy, która to praca spełniała warunki wymienione w wykazie A dział VIII punkt 3 załącznika do cytowanego wyżej rozporządzenia.

Powyższe orzeczenie zaskarżył apelacją organ rentowy zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego art. 184 ust.l i 32 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach
i rentach z FUS w związku z § 4 rozporządzenia RM z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, że prace kierowców ciągników , umiejscowione zostały w dziale VIII Wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia RM z dnia
7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Dział ten dotyczy prac wykonywanych w transporcie i łączności – a zatem zdaniem apelanta odnieść się więc należy to branży lub sektora gospodarki narodowej, w której dany rodzaj pracy jest wykonywany. Organ rentowy podniósł nadto, że odwołujący będąc zatrudnionym w Spółdzielni Kółek Rolniczych tylko w ograniczonym zakresie wykonywał transport drogowy - jak ustalił Sąd miało to miejsce jedynie w okresach zimowych. W pozostałym zakresie kierując ciągnikiem wykonywał prace rolnicze bezpośrednio na areale rolnym. Wobec tego praca nie była stała i w pełnym wymiarze czasu pracy w transporcie czy łączności. W ocenie apelującego odmienne warunki środowiska pracy występują w transporcie drogowym, a zupełnie inne w zakresie prac rolniczych wykonywanych ciągnikiem rolniczym na polu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Podstawę prawną uprawnienia wnioskodawcy do dochodzonej emerytury stanowi przepis art. 184 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004r., Nr 39, poz. 353 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat dla mężczyzn oraz okres składkowy w ilości co najmniej 25 lat.

Ponadto powyższa emerytura przysługuje ubezpieczonym w przypadku nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy.

Dalsze kwestie związane z wiekiem emerytalnym, rodzajem prac lub stanowisk oraz warunkami nabycia prawa do emerytury ustala się na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudniony w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 4 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Bezspornie ubezpieczony spełnia większość wyżej wymienionych przesłanek, ponieważ urodził się po dniu 31 grudnia 1948 roku ( 2.12.1951r.), na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił łącznie 29 lat 5 miesięcy i 24 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym
7 lat 5 miesięcy i 17 dni pracy w warunkach szczególnych obecnie nie pracuje i nie jest członkiem OFE.

Okoliczności faktyczne w zakresie wykonywania przez ubezpieczonego pracy w charakterze traktorzysty stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w spornym okresie są także bezsporne.

Zatem spór sprowadza się w istocie do prawidłowej wykładni prawa materialnego odnośnie kwalifikacji prawnej pracy świadczonej przez wnioskodawcę na stanowiskach traktorzysty w Gminnej Spółdzielni (...) w T. w okresach 15.05.1974r. - 3.08.1976r. oraz 4.01.1979r. - 15.04.1984r. oraz Spółdzielni (...)w T. w okresie 1.12.1976r. - 14.07.1978r.

Podkreślenia wymaga, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy), w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 14.09.2007r., III UK 27/07, OSNP 20078/21-22/325). Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem kwestia możliwości jej zakwalifikowania pod jedną z pozycji w/w załącznika do rozporządzenia.

W świetle art. 32 ust. 4 ustawy 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pracami w szczególnych warunkach nie są wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tym rozporządzeniu. Zgodzić się należy ze skarżącym, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażany jest pogląd, że wyodrębnienie prac w wykazie A stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia ma charakter stanowiskowo-branżowy i nie można dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym. To jednak prac wykonywanych przez Gminne Spółdzielnie (...) nie można zaliczyć tylko do branży rolniczej, mimo że spółdzielnie te głównie świadczą usługi dla rolników, w tym, prace transportowe. Dlatego też prace traktorzystów, realizujących usługi transportowe w rolnictwie należy zaliczyć do działu VIII poz. 3 wykazu A, który to dział istotnie obejmuje transport i łączność.

Wnioskodawca wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy prace traktorzysty, która to praca ze względu na jej szczególną specyfikę, warunki w jakich jest wykonywana oraz jej uciążliwośc i szkodliwośc dla zdrowia powinna być uznana za pracę w warunkach szczególnych. Nie należy odmiennie traktować zatrudnienia ubezpieczonego w spornym okresie powołując się jedynie na stanowiskowo – branżowy charakter wyodrębnienia poszczególnych prac. Kierowcy ciągników muszą zdobyć szczególne uprawnienia do kierowania tymi pojazdami nie tylko z uwagi na ich większe gabaryty, ale i specyficzną obsługę (np. ze względu na dodatkowe oprzyrządowanie czy konieczność wykonania specjalistycznych prac) oraz warunki, w jakich te pojazdy są prowadzone (zwiększony hałas, nadmierne drgania, nieutwardzone podłoże, po którym się poruszają i związane z tym np. zapylenie). To właśnie te specyficzne warunki pracy panujące przy kierowaniu tymi pojazdami zdecydowały, zdaniem w Sądu Apelacyjnego, że prace kierowców ciągników zostały zaliczone do prac wykonywanych w szczególnych warunkach, czyli prac o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości i wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne bądź otoczenia. W związku z tym przyjęcie, że tylko kierowcy ciągników zatrudnieni w firmach transportowych wykonywali pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wypaczałoby sens tej regulacji, bowiem ze względu na ich specyfikacje, pojazdy te wykorzystywane są do okreslonych dla nich czynnosci w tym prac polowych, z którymi wiąże się także szereg czynności transportowych. Tymczasem z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że ubezpieczony wykonywał zlecone mu przez pracodawcę prace na polach rolników, a także zajmował się przewozem materiałów do magazynów spółdzielni
i z magazynów do odbiorców. Niewątpliwie zatem odwołujący był narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki, a świadczenie pracy w takich warunkach przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu. Wykonywanie takiej pracy gwarantuje możliwość skorzystania z wcześniejszej emerytury. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo. Skoro zatem prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania w uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy, to decydujące znaczenie w przedmiotowej sprawie winny mieć narażające na szkodliwe dla zdrowia warunki pracy ubezpieczonego, nie zaś dział gospodarki, do którego należał wówczas jego pracodawca.

W konsekwencji powyższych rozważań, za uprawnione uznać należy przyjęcie, że praca wnioskodawcy w objętym sporem okresie, ze zwględu na niekorzystne dla zdrowia czynniki, była pracą w warunkach szcególnych odpowiadająca pracy wymienionej w wykazie A dziale VIII poz. 3 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z
7 lutego 1983 r. Trafnie zatem Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca spełnił wszystkie warunki wymienione w art. 184 w/w ustawy do przyznania mu prawa do dochodzonej emerytury.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny, nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł o jej oddaleniu.

O kosztach postępowania w drugiej instancji - stosownie do jego wyników – orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 i § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.) w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.