Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 7 lutego 2013 r .

Sąd Okręgowy w Świdnicy, II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Barbara Nowicka

Sędziowie: SO Aleksandra Żurawska

SO Jerzy Dydo

Protokolant: Bogusława Mierzwa

po rozpoznaniu w dniu 7 lutego 2013 r . w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z wniosku I. H. i (...) SA w W.

przy udziale Skarbu Państwa - Starosty K.

o zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawcy (...) SA w W.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Kłodzku

z dnia 4 października 2012 r., sygn. akt I Ns 88/12

p o s t a n a w i a:

oddalić apelację.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 04 października 2012 r. Sąd Rejonowy w Kłodzku oddalił wnioski o zasiedzenie (...)S.A. w W. (pkt I) i I. H. (pkt II).

Sąd Rejonowy ustalił, że nieruchomość położona w K. przy ul. (...), dz. nr (...) o pow. 0,2190 ha, (...) jest przedmiotem współwłasności wnioskodawczyni I. H. i uczestnika Skarbu Państwa w udziałach po ½. Na podstawie decyzji z 4 czerwca 1968 r. nr 36/68 Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w K. przekazano w użytkowanie część nieruchomości, tj. ½ część terenu zabudowanego, położonego w K. przy ul. (...), na rzecz (...) w K. celem utworzenia w budynku sanatorium zdrojowego (...).

W dniu 1.10.1983 r. (...) w W., jako najemca i M. B. (ówczesna współwłaścicielka przedmiotowej nieruchomości w udziale 1/2), jako wynajmująca, zawarli umowę najmu budynku, położonego w K. przy ul. (...), z przeznaczeniem na sanatorium (...). Umowa obowiązywała do 1992 r.

Wnioskodawczyni nabyła przedmiotową nieruchomość 14 lutego 1997r. od spadkobierców M. B.. Od tego czasu przedsiębiorstwo (...) nie prowadziło na terenie tej nieruchomości żadnej działalności. Ostatni turnus organizowany przez (...) w ramach sanatorium odbył się w 1989 r. W chwili nabycia przez I. H. budynek był zniszczony, okna powybijane, kaloryfery rozkradzione, poniszczone i nieczynne instalacje gazowa, elektryczna i wodno-kanalizacyjna. Po wprowadzeniu się do budynku, I. H. - za zgodą (...) - wykonała tam remont na własny koszt. K ilkukrotnie zwróciła się do Dyrekcji (...) we W. o „odsprzedanie" ½ części przedmiotowej nieruchomości „należącej do (...)”.

Wnioskiem z 15.06.1998 r. I. H. zwróciła się do Urzędu Rejonowego w K. o wydzielenie z powierzchni użytkowej ½ części domu przy ul. (...). W odpowiedzi poinformowano ją, że w ½ części nieruchomość ta znajduje się w trwałym zarządzie (...) z/s we W., który jest tym samym właściwy w podjęciu decyzji w sprawie ewentualnego podziału nieruchomości. W dniu 1.07.2000r. I. H. i (...) w W. zawarły umowę dzierżawy niewydzielonej części nieruchomości będącej - na podstawie decyzji z 1968r. - w użytkowaniu (...). Na terenie tej nieruchomości wnioskodawczyni I. H. prowadziła usługi hotelarskie - Ośrodek (...).

Wnioskodawca (...) S.A. z/s w W. powstał w drodze aktu komercjalizacji przedsiębiorstwa (...) z dnia 1.12.2000r.

W piśmie z 22.05.2002r. do Starostwa Powiatowego w K., (...) S.A. zaproponowała ostateczne uregulowanie praw rzeczowych do przedmiotowej nieruchomości, tj. zbycie nakładów 1/2 nieruchomości, zlokalizowanych na działce nr (...), na rzecz współwłaścicielki I. H., wygaszenie zarządu, przejęcie nieruchomości przez Starostwo w K. oraz zbycie prawa użytkowania wieczystego do gruntu przez Starostwo w K. na rzecz I. H..

W dniu 22.03.2007r. (...) S.A. jako wynajmujący i I. H. jako najemca, zawarli umowę najmu 1/2 części nieruchomości przy ul. (...) w K..

Pismem z 20.05.2007r. I. H. zwróciła się do Starosty (...) z wnioskiem o uregulowanie stanu prawnego przedmiotowej nieruchomości. Starosta (...) poinformował (...) S.A., że po wygaszeniu użytkowania (...) co do 1/2 części nieruchomości, zostanie ona przejęta do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa z przeznaczeniem do zbycia na rzecz współwłaścicielki I. H.. Decyzją z dnia 16.02.2011 r. Starosta (...) wygasił prawo użytkowania ½ nieruchomości (...) z/s w W. i orzekł o jej przejęciu do swojego bezpośredniego władania nieodpłatnie i bez zobowiązań.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy, w oparciu o art. 172 k.c. uznał oba wnioski o stwierdzenie zasiedzenia za bezzasadne.

Co do żądania I. H. wyjaśnił, że przed dniem 1 października 1990r. wyłączone było zasiedzenie nieruchomości państwowych. Bieg zasiedzenia mógł się rozpocząć dopiero po tej dacie. Zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321 z późn. zm.), co do osób, które były posiadaczami samoistnymi takich nieruchomości przed dniem 1 października 1990r., kodeksowe terminy ulegają skróceniu o czas trwania tego posiadania, lecz nie więcej niż o połowę, czyli nie więcej niż o dziesięć i piętnaście lat.

Wnioskodawczyni nabyła udział w przedmiotowej nieruchomości w 1997r. Zarazem zwracała się zarówno do drugiego współwłaściciela, jak i wnioskodawcy (...) o uregulowanie stanu prawnego nieruchomości, poprzez sprzedaż jej udziału w ½ części nieruchomości przez Skarb Państwa, czy też o zawarcie umowy dzierżawy lub najmu z (...) S.A. Rozmowy prowadzone z właścicielem i (...) trwały przez cały okres posiadania nieruchomości przez wnioskodawczynię. To, jak również fakt zawarcia przez nią umowy dzierżawy i najmu budynku, przesądzają o nabyciu niewystarczającego posiadania zależnego, a nie - jak chce wnioskodawczyni - o „władaniu rzeczą jak właściciel". Zrezygnowała ona zatem z samodzielnego i niezależnego od woli właściciela i (...) władania rzeczą.

Odnosząc się do wniosku (...) S.A. Sąd wskazał, iż nie możliwym było zasiedzenie własności nieruchomości państwowej przez przedsiębiorstwo państwowe, które nie mogło przy tym wykonywać władztwa nad nieruchomością. Przysługujące mu uprawnienie do korzystania ze spornej nieruchomości mieściło się w tylko zakresie zarządu nad nieruchomością i to w granicach przysługujących przedsiębiorstwu państwowemu. Ponadto posiadanie nieruchomości w ramach zarządu, przekazane w konkretnym celu, nie jest posiadaniem samoistnym i nie prowadzi do nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia.

Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżył wnioskodawca (...) S.A. w W., zarzucając mu :

1. naruszenie art. 233 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów oraz reguł prawidłowej logiki, a także zasad doświadczenia życiowego i uznanie, iż uczestnik postępowania (...) SA nie wykazał posiadania samoistnego, albowiem faktycznemu władztwu nie towarzyszył element zamiaru (animus) władania rzeczą dla siebie, podczas gdy przeprowadzone postępowanie pozwalało na wysunięcie oceny, że na skutek wadliwości decyzji o przekazaniu w zarząd nieruchomości 04.06.1968 r. władanie przez (...) SA od daty 5.12.1990 r. nie miało charakteru władania zależnego, lecz władania samoistnego w imieniu własnym liczonego od daty 1 lutego 1989 r.,

2. z ostrożności procesowej naruszenie prawa materialnego tj. art. 339 k.c. poprzez jego niezastosowanie co wyraziło się uznaniem, że wnioskodawca (...) SA nie wykazał faktu samoistnego posiadania nieruchomości podczas, gdy wobec wadliwości decyzji z dnia 04.06.1968 r. od daty przekazania nieruchomości protokołem z dnia 23 kwietnia 1969 r. (...) nie było posiadaczem zależnym nieruchomości dokonującym do dnia 01 lutego 1989 r. czynności na rzecz Skarbu Państwa, a od tej daty posiadaczem samoistnym uprawnionym do nabywania rzecz w imieniu własnym.

Wskazując na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt I polegającą na orzeczeniu zasiedzenia przez (...) S.A. własności w udziale ½ nieruchomości położonej w K. przy ul. (...), oznaczonej geodezyjnie jako działka nr (...) pow. 0,2190 ha KW (...)/ oraz zasądzenie od uczestników na jego rzecz kosztów postępowania za obie instancje.

Sąd Okręgowy rozpoznając apelację oparł się na ustaleniach faktycznych Sądu Rejonowego mających oparcie w materiale dowodowym sprawy i zważył, co następuje :

Apelacja opiera się na dwóch zarzutach : poczynieniu przez Sąd Rejonowy błędnych ustaleń faktycznych oraz naruszeniu przepisu prawa materialnego tj. art. 339 k.c. Żaden z nich nie okazał się trafny.

W pierwszej kolejności wyjaśnić należy, że w postępowaniu cywilnym przyjmuje się zasadę uwzględniania przez sądy powszechne skutków prawnych orzeczeń organów administracyjnych. Ma ona swoje źródło w prawnym rozgraniczeniu drogi sądowej i drogi administracyjnej, czego wyrazem są art. 2 § 3 i art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. oraz art. 16 i 97 § 1 pkt 4 k.p.a. Zasada ta doznaje ograniczenia jedynie w myśl koncepcji tzw. bezwzględnej nieważności decyzji administracyjnej, która nie ma normatywnego umocowania, ale znajduje oparcie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, wyrażającym od kilkudziesięciu lat niezmienny pogląd, że decyzja administracyjna nie może wywoływać skutków prawnych, pomimo jej formalnego nieuchylenia, jeśli jest dotknięta wadami, godzących w jej istotę jako aktu administracyjnego. Do takich wad zalicza się brak organu powołanego do orzekania w określonej materii oraz niezastosowanie jakiejkolwiek procedury lub oczywiste naruszenie zasad postępowania administracyjnego (vide : np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 1946 r., C III 217/46, OSN 1947, nr 1, poz. 25, z dnia 15 października 1951 r., C. 653/51, OSN 1952, nr 3, poz. 75, z dnia 27 sierpnia 1959 r., 1 CR 1051/58, "Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego" 1960, nr 2, s. 58, uchwały z dnia 21 listopada 1980 r., III CZP 43/80, OSNCP 1981, nr 8, poz. 142, z dnia 21 września 1984 r., III CZP 53/84, OSNCP 1985, nr 5-6, poz. 65, oraz postanowienie z dnia 9 listopada 1994 r., III CRN 36/94, OSNCP 1995, nr 3, poz. 54 i wyrok z dnia 7 kwietnia 1999 r., I CKN 1079/97, OSNC 1999, nr 11, poz. 189).

Skarżący nie powołuje się w apelacji na żadną przesłankę skutkującą nieważnością z mocy prawa decyzji administracyjnej - nie stanowi jej niewątpliwie zarzut o braku możliwości ustanowienia użytkowania na udziale ½ bez zgody drugiego współwłaściciela, więc wywody w tym zakresie są bez znaczenia dla istoty sprawy. Wbrew zatem oczekiwaniom skarżącego, wydanej 04 czerwca 1968 r. decyzji nr 36/68 o przekazaniu w użytkowanie na rzecz (...) w K. ½ części nieruchomości przy ul. (...) w K. nie sposób przypisać wady, o jakiej mowa w powołanych orzeczeniach Sądu Najwyższego. Zgodnie zaś z jej treścią wnioskodawca był tylko użytkownikiem części nieruchomości, co przesądza o istnieniu po jego stronie posiadania zależnego.

Zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego są również nieuzasadnione.

Do 30 września 1990 r. obowiązywał art. 177 k.c. stanowiący, że przepisów o nabyciu własności przez zasiedzenie nie stosuje się, jeżeli nieruchomość jest przedmiotem własności państwowej. Z kolei do czasu wejścia w życie ustawy z 31 stycznia 1989 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz. U. nr 3, poz. 11) funkcjonowała wyrażona w art. 128 k.c. (w jego pierwotnym brzmieniu) zasada jednolitości własności państwowej, w świetle której własność ogólnonarodowa jest jedna i przysługuje jednolicie i niepodzielnie Państwu. Zasada ta obejmowała nieruchomości, które zostały przydzielone wyodrębnionym państwowym przedsiębiorstwom. Po tej dacie państwowe osoby prawne uzyskały zdolność prawną do nabywania składników majątkowych na własność, w tym też na podstawie instytucji zasiedzenia. Niemniej jednak dla uwzględnienia takiego wniosku konieczne jest równoczesne spełnienie przesłanki samoistnego posiadania oraz upływu czasu. Sąd Okręgowy uznaje za słuszne stanowisko Sądu Rejonowego, w świetle którego nie ma możliwości przypisania wnioskodawcy przymiotu władztwa faktycznego nad nieruchomością, odpowiadającego treścią prawu podmiotowemu własności lub innemu prawu, z którym wiąże się władztwo nad rzeczą. Tylko w takim przypadku możliwym by było uznanie go za posiadacza samoistnego. Skoro zaś na mocy niewzruszonej decyzji był użytkownikiem nieruchomości, to data 01 lutego 1989 r. nie ma dla niego żadnego prawnego znaczenia - w dalszym ciągu pozostawał posiadaczem zależnym w rozumieniu art. 336 k.p.c. in fine.

Co prawda możliwe jest przekształcenie posiadania zależnego w samoistne, ale konieczne jest przy tym niedwuznaczne zamanifestowanie takiej zmiany na zewnątrz (vide : postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2012 r., I CSK 561/11, LEX nr 1215403). Z prawidłowo poczynionych ustaleń faktycznych Sądu I instancji wynika zaś, że przedsiębiorstwo (...) od 1997 r. nie prowadziło na terenie nieruchomość przy ul. (...) w K. żadnej działalności, a ostatni turnus sanatoryjny odbył się w 1989 r. Tym samym na gruncie sprawy poprzednikowi prawnemu wnioskodawcy przysługiwało tylko i wyłącznie użytkowanie, które wygasło na mocy decyzji Starosty (...) z 16 lutego 2011 r. Przepisy ustawy z 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz. U. nr 55, poz. 321), na które powołał się w apelacji wnioskodawca, w zaistniałym stanie faktycznym nie miały zatem zastosowania.

Odnosząc się zaś do powołanego u uzasadnieniu apelacji art. 16 ustawy z 27 kwietnia 1989 r. o przedsiębiorstwie państwowym (...) (Dz. U. nr 26, poz. 138) stwierdzić należy, że skarżący przywołał jego brzmienie z 1991 r., a zatem już po zmianach ustrojowych. Na gruncie przedmiotowej sprawy aktualność zachowuje pierwotny tekst tego przepisu, który w art. 16 ust. 1 stanowił, że mienie (...) stanowi wydzieloną część mienia ogólnonarodowego. Choć w ust. 3 artykuł ten przewidywał, że (...), gospodarując wydzielonym mu i nabytym mieniem, zapewnia jego ochronę oraz racjonalne wykorzystanie, to jednak przepis ten należy odczytywać zawsze w kontekście jego ust. 1. Ponadto w myśl pierwotnego brzmienia art. 128 § 1 k.c. przedsiębiorstwo państwowe mogło w ramach sprawowanego zarządu częścią mienia ogólnonarodowego np. nabyć - działając w imieniu własnym - nieruchomość w drodze czynności prawnej, jednakże nabycie następowało zawsze na własność Państwa. W takim przypadku stroną umowy było przedsiębiorstwo państwowe, ale właścicielem nie stawało się przedsiębiorstwo a Państwo (vide : uchwała Sądu Najwyższego z 7 listopada 1980 r., III CZP 2/80, OSNCP 1981, poz. 47). Tylko zatem w powołanym wyżej rozumieniu należy odczytywać możliwość nabycia nieruchomości przez przedsiębiorstwo państwowe.

Nadto skarżący powołał się w apelacji na przepisy ustawy z 29 września 1990r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości. Wskazać jednak trzeba, że przedmiotem postępowania sądowego było ustalenie, czy wnioskodawca nabył własność nieruchomości przez zasiedzenie. Tym samym przepisy te nie mają żadnego znaczenia z punktu widzenia instytucji określonej w art. 172 k.c.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy oddalił apelację w myśl art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.