Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni I. Z. wniosła o stwierdzenie zasiedzenia przez nią z dniem 27 listopada 2006 r. nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) o powierzchni 0,18.00 ha położoną w Z. ul. (...) gmina (...), dla której nie jest prowadzona księga wieczysta oraz z dniem 27 listopada 2006r. nieruchomości stanowiącą dom mieszkalny i budynek gospodarczy stanowiące odrębną od gruntu przedmiot własności, posadowione na działce (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...). W uzasadnieniu podała, że zamieszkuje na przedmiotowej nieruchomości. Wskazana działka wchodzi w skład gospodarstwa rolnego, które prowadziła jej babka C. K. wraz ze swoim drugim mężem A. K.. Na podstawie decyzji Naczelnika Gminy(...)z dnia 10 listopada 1976 r., zdali oni prowadzone przez siebie gospodarstwo rolne na rzecz Skarbu Państwa w zamian za rentę rolną. Działka (...), wchodząca w skład tej nieruchomości, decyzją Wojewody (...) z dnia 27 grudnia 1993 r. została przekazana na rzecz Agencji (...)Oddział(...)w B.. Następnie wnioskodawczyni wykazała swoje następstwo prawne, po czym stwierdziła, że w myśl art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy kodeks cywilny, do biegu zasiedzenia można zaliczyć okres posiadania przed 30 września 1990 roku, ale nie więcej niż połowę tego okresu. Zatem w jej ocenie zasiedzenie nastąpiło z dniem 27 listopada 2006 roku, gdyż do okresu swojego posiadania zaliczyła okres wcześniejszego posiadania jej rodziców Z. i I. małżonków N..

Uczestniczka Agencja (...)w W. Oddział(...)w B. wskazała, iż przedmiotowa nieruchomość znajduje się w Zasobach (...) Skarbu Państwa zawiadamianych przez Agencję, która nie kwestionuje wniosku.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy postanowieniem z dnia 10 maja 2013 r.:

1.  stwierdził, że I. Z. nabyła przez zasiedzenie z dniem 29 listopada 2006 r. własność nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) o powierzchni 0,18.00 ha położoną w Z. przy ul. (...), gmina (...), dla której nie jest prowadzona księga wieczysta,

2.  stwierdził, że I. Z. nabyła przez zasiedzenie z dniem 29 listopada 2006 r. udział 125/128 części we własności nieruchomości budynkowej położonej w Z., dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...),

3.  zasądził od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa –Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 1.375 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, w pozostałym zakresie, w którym wnioskodawczyni była zwolniona obciążył Skarb Państwa.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Dla nieruchomość gruntowej położonej w Z. przy ulicy (...) stanowiącej działkę ewidencyjna nr (...) o powierzchni 0,18.00 ha nie jest prowadzona księga wieczysta.

Dla nieruchomość budynkowej położonej w Z. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy, X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Jako właściciele w księdze wieczystej wpisani są do całości A. K. i C. K. we wspólności ustawowej małżeńskiej.

Spadkobiercami po C. K. są: mąż A. K. w 1/4 części oraz dzieci: Z. N., S. N., W. N., F. N., M. B., E. F. każde z nich w 1/8 części.

Spadkobiercami po Z. N. są: żona I. N. w 1/4 części oraz dzieci: E. B., I. K., M. N., T. N. po 3/16 części.

W dniu 10 listopada 1976 roku Naczelnik Gminy(...)wydał decyzję o przejęciu przez Państwo gospodarstwa rolnego należącego do C. i A. małżonków K., położonego w Z., stanowiącego działki ewidencyjne nr (...), opisane w księdze wieczystej Kw nr (...), z wyłączeniem budynków. Decyzja uprawomocniła się w dniu 27 listopada 1976 roku.

W 1969 roku na nieruchomości tej zamieszkali I. i Z. małżonkowie N.. Opłacali podatki, utrzymywali ogrodzenie działki, około roku 1977 przeprowadzili remont dachu. Wyprowadzili się z niej w 2005 roku, zaś w posiadanie przejęła ją ich córka I. Z., która zamieszkuje tam od urodzenia w 1970 roku. I. Z. opłaca podatki, przeprowadza remonty, uprawia ogródek.

Przechodząc do rozważań prawnych Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności przytoczył treść art. 172 k.c. i art. 176 k.c., omówił instytucję zasiedzenia oraz przesłanki posiadania ze szczególnym uwzględnieniem posiadania samoistnego. Następnie Sąd zwrócił uwagę na treść art. 6 k.c.

Uwzględniając powyższe, za początek biegu zasiedzenia w stosunku do nieruchomości gruntowej oraz budynkowej będących przedmiotem postępowania Sąd przyjął dzień 28 listopada 1976 roku, jako pierwszy dzień następujący po dniu, w którym uprawomocniła się decyzja z dnia 10 listopada 1976 roku znak: (...)o przejęciu przez Państwo od A. i C. małżonków K. gospodarstwa rolnego. Jest to data pewna, która w sposób nie budzący wątpliwości pozwala uznać, iż nieruchomość gruntowa oraz budynkowa opisane wówczas w księdze wieczystej Kw (...), z której następnie została wyłączona działka gruntu, przestały był własnością A. i C. małżonków K.. W konsekwencji, Sąd uznał, iż z tą datą należy mówić o utracie przez małżonków K. przymiotu posiadaczy nieruchomości, a objęcie ich w posiadanie samoistne przez Z. i I. N., którzy zamieszkiwali tam razem z nimi. W ocenie Sądu, małżonkowie N. objęli obie nieruchomości w posiadanie samoistne w złej wierze, gdyż mieli świadomość toczącego się postępowania administracyjnego z inicjatywy rodziców, względnie teściów, tj. małżonków K..

Określając czas niezbędny do zasiedzenia zgodnie z dyspozycją art. 172 kc, który obecnie wynosi 20 lat dla posiadacza w dobrej wierze oraz 30 lat dla posiadacza w złej wierze, Sąd z uwagi na przekazanie nieruchomości gruntowej na
rzecz Państwa, miał również na względzie normę zawartą w uchylonym już
przepisie art. 177 kc, zgodnie z którym obowiązywał zakaz nabywania przez
zasiedzenie nieruchomości stanowiących własność państwową. Wyłączenie to
obowiązywało w okresie od 1 stycznia 1965 roku do dnia 30 września 1990 roku, tj. momentem wejścia w życie ustawy z 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy Kodeks cywilny, która uchyliła z dniem 1 października 1990 roku wskazaną normę art. 177 kc Mając na względzie art. 10 powołanej ustawy, 30 letni okres zasiedzenia można skrócić, ale nie więcej niż o połowę czasu potrzebnego do zasiedzenia. Okres między 28 listopada 1976 roku tj. utratą posiadania obu nieruchomości przez małżonków K. i jednoczesnym objęciem ich w posiadanie przez małżonków N., a dniem 30 września 1990 roku, nie stanowi połowy okresu potrzebnego do zasiedzenie, gdyż jest to 13 lat 10 miesięcy i 3 dni, więc winien być uwzględniony w całości. W konsekwencji, koniec okresu zasiedzenia obu nieruchomości miał miejsce z upływem 30 lat, tj. z dniem 29 listopada 2006 roku, kiedy posiadaczem przedmiotowych nieruchomości pozostawała wnioskodawczyni. Do okresu posiadania wnioskodawczyni, na podstawie art. 176 kc, należy doliczyć okres posiadania jej rodziców, co stanowi okoliczność bezsporną.

Sąd wskazał, że poza sporem pozostawała okoliczność samoistnego posiadania obu nieruchomości w początkowym biegu terminu zasiedzenia przez I. i Z. małżonków N., a od roku 2005 przez wnioskodawczynię I. Z..

Następnie Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że błędnie wskazał udział 125/128 części. Określając tę wielkość i dokonując rachunkowych obliczeń wyszedł z niewłaściwego założenia, że ujawnionej właścicielce C. K. przysługuje udział 1/1 w nieruchomości. Tymczasem, w księdze wieczystej (...) prowadzonej obecnie dla nieruchomości lokalowej jako właściciele ujawnieni są A. i C. małżonkowie K. we wspólności ustawowej małżeńskiej do całości. W konsekwencji, należało uznać, iż punktem wyjścia dla obliczeń winien być udział C. K. w nieruchomości wynoszący 1/2 części. Jednocześnie Sąd Rejonowy zaznaczył, że błędne przyjęcie udziału mogącego podlegać zasiedzeniu, nie mogło zostać zakwalifikowane jako podstawa sprostowania w ramach oczywistej omyłki rachunkowej o jakie mowa w art. 350 kpc.

Orzekając o kosztach postępowania Sąd zastosował art. 520 § 2 k.p.c., albowiem sprawa toczyła się z wniosku I. Z., która była w całości zainteresowana jej rozstrzygnięciem. Sąd wskazał, że przedmiotowy wniosek dotyczył zasiedzenia własności nieruchomości gruntowej oraz nieruchomości budynkowej, a więc dwóch nieruchomości. Zgodnie zaś art. 40 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych opłatę stałą w kwocie 2.000 zł pobiera się od wniosku o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, a więc w przedmiotowej sprawie winna to być kwota łączna 4.000 zł. Mając jednak na uwadze fakt, iż wnioskodawczyni była zwolniona od 1/2 opłaty, Sąd uznał, że w tym zakresie powinna ona ostatecznie wynieść 2.000 zł. Wnioskodawczyni uiściła tytułem opłaty 1.000 zł, zatem brakująca część wynosi 1.000 zł. Odnośnie zaś kosztów ogłoszenia, została uiszczona zaliczka w kwocie 750 zł, zaś całkowity koszt wyniósł 1.107 zł. Zatem różnica wynosi 357 zł. Konkludując Sąd wskazał, że zasądził od wnioskodawczyni kwotę 1.375 zł na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy, tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, zaś w części w której była ona od nich zwolniona obciążył Skarb Państwa.

Apelację od powyższego postanowienia Sądu Rejonowego wniosła wnioskodawczyni w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 2 postanowienia zarzucając naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego i dokonanie jego oceny z pominięciem niekrórytch dowodów bądź ich błędną ocenę w szczególności:

a)  błędną ocenę dowodu z odpisu księgi wieczystej, prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy KW nr (...), urządzonej dla nieruchomości budynkowej położonej w Z., objętej żądaniem wniosku,

b)  pominięcie dowodu z zeznań uczestników postępowania, w tym zeznań uczestniczki postępowania I. N., co do jej zeznań, iż właścicielami nieruchomości budynkowej, objętej żądaniem wniosku o zasiedzenie jest A. K. i C. K., i w konsekwencji błędne ustalenie, iż właścicielem tej nieruchomości jest wyłącznie C. K..

Nadto wnioskodawczyni zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 177 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i błędne ustalenie, iż wnioskodawczyni nabyła przez zasiedzenie z dniem 29 listopada 2006 r. udział 125/128 części we własności nieruchomości budynkowej położonej w Z., dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...).

Z powołaniem na powyższe wnioskodawczyni wniosła o zmianę punktu 2 zaskarżonego postanowienia poprzez stwierdzenie, iż wnioskodawczyni nabyła przez zasiedzenie z dniem 29 listopada 2006 r. udział 253/256 części we własności przedmiotowej nieruchomości budynkowej położonej w Z..

Jednocześnie wnioskodawczyni zaskarżyła punkt 3 postanowienia, w części zasądzającej od niej tytułem nieuiszczonych kosztów postępowania kwotę ponad 1375 zł i w tym zakresie wniosła o jego zmianę poprzez zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwoty 375 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, w pozostałym zaś zakresie w jakim wnioskodawczyni była zwolniona o kosztów sądowych, obciążenie nimi Skarb Państwa.

Uczestnicy postępowania nie zajęli stanowiska w przedmiocie apelacji wnioskodawczyni.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni jest zasadna. Wskazać należy, iż stan faktyczny ustalony w sprawie przez Sąd Rejonowy był bezsporny. Nikt z uczestników postępowania nie kwestionował zasiedzenia przedmiotowej nieruchomości gruntowej przez I. Z.. Zatem ustalenia dokonane przez Sąd pierwszej instancji w tym zakresie zostały poczynione w zgodzie z art. 233 § 1 k.p.c.

Odnośnie zaś nieruchomości budynkowej, dla której prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...), zaznaczyć należy, że została ona wyodrębniona z nieruchomości gruntowej na podstawie art. 11 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o przekazaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za renty i spłaty pieniężne (Dz. U. 1974 r. Nr 21, poz. 118), który stanowił, że rolnik, który przekazał gospodarstwo rolne za rentę, może zatrzymać budynki wchodzące w skład nieruchomości przekazywanych Państwu. Budynki takie stają się odrębnym od gruntu przedmiotem własności z chwilą przejęcia nieruchomości. Wskazane wyodrębnienie nastąpiło w związku z przekazaniem przez babkę wnioskodawczyni C. K. i jej drugiego męża A. K. prowadzonego przez nich gospodarstwa rolnego na rzecz Skarbu Państwa w zamian za rentę rolniczą. Zasiedzenie nieruchomości objętej powyższą księgą wieczystą również nie było kwestionowane przez uczestników postępowania.

Przechodząc do zarzutów sformułowanych w apelacji wnioskodawczyni zwrócić należy uwagę, że Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia wskazał, że błędnie określił udział, w jakim wnioskodawczyni zasiedziała nieruchomość budynkową. Sąd wprost zaznaczył, że dokonując wyliczeń wyszedł z błędnego założenia, że ujawnionej w księdze wieczystej właścicielce C. K. przysługiwał udział 1/1 w nieruchomości, podczas gdy prawidłowo udział ten wynosił 1/2 części, albowiem pozostawała ona ze swoim mężem we wspólności majątkowej małżeńskiej. Zatem w oparciu o ten udział należało przeprowadzić obliczenia, które doprowadzą do ustalenia rzeczywistego udziału, w jakim wnioskodawczyni zasiedziała nieruchomość wpisaną do księgi wieczystej KW nr (...). Po śmierci C. K. spadek po niej, w skład którego wchodziła również przedmiotowa nieruchomość budynkowa, w 1/8 części odziedziczył ojciec wnioskodawczyni Z. N.. Natomiast po jego śmierci wnioskodawczyni nabyła spadek w 3/16 części. Po dokonaniu stosownych obliczeń wychodzi, iż wnioskodawczyni na podstawie dziedziczenia nabyła nieruchomość budynkową w 3/256 części (1/2 x 1/8 x 3/16). Zatem na podstawie zasiedzenia nabyła pozostały udział w tej nieruchomości, który wynosi 253/256 części, a nie jak wskazał Sąd Rejonowy 125/128 części. Wobec tego zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w powyższym zakresie okazał się uzasadniony.

Sąd Okręgowy przychylił się także do stanowiska wnioskodawczyni w zakresie nieprawidłowego ustalenia przez Sąd pierwszej instancji kwoty, którą powinna ona uiścić na rzecz Skarbu Państwa tytułem kosztów sądowych. Zauważyć należy, że w toku niniejszej sprawy postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2011 r. Sąd Okręgowy zmienił postanowienie Sądu Rejonowego o oddaleniu wniosku o zwolnienie wnioskodawczyni od kosztów sądowych w ten sposób, że zwolnił ją od ponoszenia 1/2 części opłaty od wniosku, oddalając zażalenie w pozostałej części /k.71-72/. Z treści uzasadnienia tego postanowienia wynika, że w sprawie powinna być uiszczona jedna opłata od wniosku w kwocie 2.000 zł, która jednak przekracza możliwości finansowe wnioskodawczyni. Dlatego w połowie została ona zwolniona od tej opłaty. Oznacza to, że powinna ona uiścić z tego tytuły jedynie 1.000 zł, co też uczyniła. Sąd Rejonowy przez całe postępowanie tak też przyjmował zmieniając swoje stanowisko dopiero podczas wydawania orzeczenia w sprawie uznając, że wnioskodawczyni powinna uiścić dodatkowy 1.000 zł z racji tego, że sprawa dotyczyła zasiedzenia dwóch nieruchomości. Z takim poglądem Okręgowy rozpoznający apelację się zgadza, jednakże należało wziąć pod uwagę, iż podstawą orzeczenia Sądu Okręgowego w zakresie zwolnienia od kosztów było uiszczenie połowy jednej opłaty od wniosku. Sąd ten bowiem uznał, iż wnioskodawczyni nie jest w stanie uiścić całej opłaty w wysokości 2000 zł. W związku z tym Sąd Okręgowy zmienił rozstrzygnięcie Sądu I instancji w zakresie kosztów sądowych obniżając z tego tytułu sumę do kwoty 375 zł.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że: w punkcie 2 w miejsce udziału 125/128 wpisał udział 253/256, w punkcie 3 obniżył zasądzoną kwotę 1375 zł do kwoty 375 zł.