Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUz 215/14

POSTANOWIENIE

Dnia 30 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący :

SSA Antonina Grymel

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z udziałem zainteresowanych: K. S., A. Z., K. K., A. B., A. F.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek zażalenia odwołującej

na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach

z dnia 28 maja 2014 r. sygn. akt XI U 2463/13

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Okręgowemu – Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach do ponownego rozpoznania.

/-/ SSA Antonina Grymel

Sygn. akt III AUz 215/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 28 maja 2014 r., Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach oddalił wniosek odwołującej (...) Sp. z o. o. w S. o zwolnienie z opłaty od apelacji
od wyroku z dnia 26 lutego 2014 r.

Uzasadniając powyższe orzeczenie Sąd I instancji powołał się na treść regulacji art. 103 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych
(jedn. tekst Dz. U. z 2014 r., poz. 1025), przytoczył poglądy doktryny i orzecznictwa, wskazując, iż odwołująca nie wykazała, że nie ma dostatecznych środków na uiszczenie opłaty od apelacji. Sąd Okręgowy zaakcentował przy tym, że stanowisko odwołującej zawarte we wniosku
o zwolnienie z opłaty od apelacji nie zostało poparte żadnymi dowodami,
a same jej twierdzenia o okresowo trudniejszej sytuacji finansowej nie mogą być podstawą wniosku o zwolnienie z opłaty od apelacji, gdyż przepis
art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, regulujący kwestie związane ze zwalnianiem od kosztów sądowych osób prawnych i jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, wymaga, aby strona wykazała, że nie ma dostatecznych środków na uiszczenie opłaty od apelacji. Zarazem Sąd I instancji zwrócił uwagę na okoliczność, iż niewykazanie przez ubiegającą się o zwolnienie od kosztów sądowych osobę prawną (jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną), braku dostatecznych środków na ich pokrycie nie stanowi braku formalnego, podlegającego uzupełnieniu w trybie art. 130 k.p.c.

We wniesionym zażaleniu odwołująca zaskarżyła w całości postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 28 maja 2014 r., wnosząc o jego zmianę i zwolnienie od opłaty od apelacji ewentualnie wnosząc o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W uzasadnieniu podniosła, że treść art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nie daje podstaw do przyjęcia za trafny wyrażonego przez Sąd I instancji poglądu, jakoby w odniesieniu do osób prawnych nie istniała konieczność stosowania trybu uzupełniania braków formalnych wniosku o zwolnienie z opłaty od apelacji. Na poparcie swojego stanowiska odwołująca powołała się na tezy uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 1976 r. ( I CZ 96/76), podkreślając przy tym, że brak wskazania sposobu wykazania przez osobę prawną podstaw, na których opiera ona swój wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, nakłada na sąd obowiązek żądania od osoby prawnej odpowiednich dowodów.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie odwołującej zasłużyło na uwzględnienie.

Jak to wskazywane jest w doktrynie (por. K. Gonera [w:] Ustawa
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Komentarz. Wydawnictwo LexisNexis Warszawa 2012, s. 541 i nast.), „ustawa nie zawiera przepisu określającego treść wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych składanego przez osobę prawną. Jest to jednak niewątpliwie pismo procesowe. Należy wobec tego stosować do takiego wniosku art. 126 § 1 pkt 3 k.p.c., zgodnie
z którym każde pismo procesowe powinno zawierać osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności. Obowiązek udowodnienia faktu braku dostatecznych środków na uiszczenie kosztów, czyli przedstawienia dowodów uzasadniających twierdzenie o braku tych środków, spoczywa na stronie. Jeżeli wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych osoba prawna nie przedstawi żadnych faktów świadczących o braku środków na uiszczenie kosztów i nie złoży jakiegokolwiek dowodu na potwierdzenie tezy o braku dostatecznych środków na uiszczenie kosztów ani nie poda jakichkolwiek informacji uzasadniających ten wniosek, przewodniczący powinien, na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. w związku z art. 126 § 1 pkt 3 k.p.c., wezwać ją do uzupełnienia braków formalnych wniosku
o zwolnienie od kosztów sądowych w terminie tygodniowym pod rygorem zwrotu wniosku. Jeżeli braki formalne wniosku – w postaci przedstawienia faktów i dowodów potwierdzających tezę o braku środków na uiszczenie kosztów – nie zostaną uzupełnione, przewodniczący powinien zwrócić wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych na podstawie art. 130 § 2 k.p.c. (…).
Art. 103 (ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych) nie wskazuje,
w jaki sposób ubiegająca się o zwolnienie od kosztów sądowych osoba prawna powinna wykazać, że nie ma dostatecznych środków na uiszczenie tych kosztów. Należy więc przyjąć, że może tego dokonać przedstawiając jakiekolwiek dokumenty, które pozwalają określić jej sytuację majątkową.
Nie jest wystarczające, tak jak ma to miejsce w razie ubiegania się o zwolnienie od kosztów sądowych przez osobę fizyczną (art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), złożenie przez osobę prawną tylko oświadczenia obejmującego nawet szczegółowe dane co do jej stanu majątkowego. Sąd nie może jednak nie wziąć pod uwagę takiego oświadczenia, złożonego przez osoby uprawnione do reprezentowania osoby prawnej, jeżeli przedstawione zostały jednocześnie dokumenty dotyczące jej sytuacji majątkowej i w ich świetle można dokonać oceny złożonego oświadczenia
i ustalić, czy podmiot ubiegający się o zwolnienie od kosztów sądowych ma dostateczne środki na ich uiszczenie, czy ich nie ma. W związku z istotnymi zmianami stanu prawnego teza postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
8 listopada 1976 r. (I CZ 96/76), straciła aktualność w zakresie w jakim przyjęto w niej obowiązek sądu (przewodniczącego) żądania od osoby prawnej odpowiednich dowodów, które miałyby być szczegółowo wymienione
w zarządzeniu wzywającym o uzupełnienie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Zarządzenie przewodniczącego wzywające do złożenia dowodów uzasadniających wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych nie powinno szczegółowo ich wymieniać. Od osoby prawnej, zwłaszcza przedsiębiorcy jako uczestnika obrotu gospodarczego, można wymagać odpowiedniego opracowania wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, łącznie z wykazaniem okoliczności stanowiących podstawę do zwolnienia.”

Powyższy pogląd doktryny znajduje także odzwierciedlenie
w orzecznictwie. I tak w uzasadnieniu postanowienia z dnia 18 stycznia 2013 r., (IV CZ 144/12), Sąd Najwyższy wskazał, iż zgodnie z art. 103 ustawy
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych sąd może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych osobie prawnej, jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie. Oznacza to nałożenie na osobę prawną obowiązku wykazania trwałej niemożności uzyskania środków na uiszczenie kosztów sądowych. Realizacja tego obowiązku następuje poprzez przedstawienie dokumentów, które pozwolą określić jej sytuację majątkową, zaś ich rodzaj zależy od rodzaju i charakteru osoby prawnej ubiegającej się o zwolnienie. Ocenie sądu podlegają zatem dowody przedstawione przez stronę, zaś obowiązek przewodniczącego wezwania do uzupełnienia braków formalnych wniosku na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. poprzez złożenie dokumentów aktualizuje się jedynie w sytuacji, gdy osoba prawna nie wskaże jakichkolwiek informacji uzasadniających wniosek. Nie odnosi się on natomiast do sytuacji, w których przedstawione dowody nie uzasadniają, w ocenie sądu orzekającego, uwzględnienia wniosku osoby prawnej o zwolnienie od kosztów sądowych.

Mając na względzie powołane wyżej pogląd doktryny oraz stanowisko Sądu Najwyższego, a także treść wniosku skarżącej z dnia 12 maja 2014 r., uznać należy, że wniosek ten nie spełniał wymogów przewidzianych przez
art. 126 § 1 pkt 3 k.p.c., zgodnie z którym każde pismo procesowe powinno zawierać osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności. Tym samym, skarżąca powinna była zostać wezwana do jego uzupełnienia w trybie art. 130 § 1 k.p.c., albowiem jej wniosek z dnia 12 maja 2014 r., nie zawierał w swojej treści powołania jakichkolwiek dowodów mających na celu wykazanie stanowiących uzasadnienie wniosku okoliczności. Zarazem rozpoznanie wniosku przez Sąd I instancji było przedwczesne, bowiem brak było jakiegokolwiek materiału dowodowego pozwalającego w merytoryczny sposób ocenić stanowisko odwołującej.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na zasadzie art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 zdanie drugie k.p.c.

/-/ SSA Antonina Grymel

ek