Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ca 576/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia

27 lutego 2014r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący

SSO Bogumił Goraj

Sędziowie

SO Tomasz Adamski

SO Aurelia Pietrzak (spr.)

Protokolant

sekr. sądowy Tomasz Rapacewicz

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2014r. w Bydgoszczy

na rozprawie

sprawy z powództwa J. C.

przeciwko Syndykowi Masy Upadłości (...) Spółki z ograniczoną

odpowiedzialnością w Ż.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Szubinie IX Zamiejscowego Wydziału Cywilnego z siedzibą w Żninie

z dnia 6 marca 2013r. sygn. akt. IX C 67/13

I zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1 (pierwszym) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 4000 zł (cztery tysiące) z ustawowymi odsetkami od dnia 13 października 2011 roku do dnia zapłaty, a w pozostałej części powództwo oddala,

b)  w punkcie 2 (drugim) w ten sposób, że obniża zasądzoną od powódki na rzecz pozwanego tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 2400 zł do kwoty 757,50 zł (siedemset pięćdziesiąt siedem 50/100),

II oddala apelację w pozostałej części,

III zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 277,50 zł (dwieście

siedemdziesiąt siedem 50/100) tytułem zwrotu kosztów postępowania

apelacyjnego.

sygn. akt: II Ca 576/13

UZASADNIENIE

Powódka J. C. wniosła o zasądzenie od pozwanego Syndyka Masy Upadłości (...) sp. z o.o. w Ż. na swoją rzecz kwoty 13.492,16 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Podała, że jej żądanie wynika z wyegzekwowania od niej powyższej kwoty w oparciu o nakaz zapłaty z dnia 30 listopada 2010 r. w sprawie VIII GNc 6299/10, która w jej ocenie jest świadczeniem nienależnym pozwanemu. Wskazała, że w 2008 r. wpłaciła do kasy spółki kwotę 20.000 zł tytułem zaliczki na poczet zakupu ciągnika do rąk P. W., który posiadał stosowne pełnomocnictwo. Ze względu brak możliwości ustalenia co stało się z wpłaconą kwotą, powódka zgodziła się na jej spłatę w miesięcznych ratach po 2.000 zł. Powódka podała, że jak dotąd uiściła dwie raty. Nadto stwierdziła, że kolejnym nakazem zapłaty w sprawie I Nc 7002/11 zasądzono od niej na rzecz pozwanego kwotę 4.000 zł.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa podnosząc, że nie jest dopuszczalne kwestionowanie prawomocnego rozstrzygnięcia Sądu dokonanego w sprawie VIII GNc 6299/10.

Wyrokiem z dnia 6 marca 2013 r. Sąd Rejonowy w Szubinie oddalił powództwo (punkt 1) oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt 2).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W 2008 r. powódka J. C. kupiła od (...) sp. z o.o. w Ż. ciągnik L. (...) DT. W wyniku wzajemnych rozliczeń była zobowiązana do zapłacenia spółce kwoty 20.000 zł.

Postanowieniem z dnia 7 maja 2009 r. ogłoszono upadłość (...) sp. z o.o. w Ż.. Syndykiem wyznaczono J. M..

W piśmie z 22 lipca 2009 r. powódka oświadczyła, że kwota 20.000 zł została zapłacona gotówką P. W..

W odpowiedzi na wezwanie do zapłaty z dnia 5 lutego 2010 r. powódka ponownie oświadczyła, że wpłaciła już powyższą kwotę, ale zaproponowała jej zapłatę w miesięcznych ratach po 2.000 zł, na co pozwany wyraził zgodę.

W piśmie z dnia 9 listopada 2010 r. powódka zwróciła się do syndyka o zwrot zapłaconej kwoty 4.000 zł w związku z oświadczeniem P. W..

Nakazem zapłaty z 30 listopada 2010 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w sprawie VIII GNc 6299/10 nakazał powódce by zapłaciła syndykowi kwotę 12.000 zł z odsetkami. Sprzeciw powódki od tego nakazu został odrzucony postanowieniem z dnia 27 lipca 2011 r.

Nakazem zapłaty Sądu Rejonowego w Bydgoszczy wydanym w dniu 13 czerwca 2010 r. w sprawie I Nc 7002/11 zasądzono od powódki na rzecz pozwanego kwotę 4.000 zł wraz z odsetkami.

W postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym na podstawie nakazu z 30 listopada 2010 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Żninie M. K. przekazała syndykowi sumę 16.890,85 zł.

Przechodząc do rozważań Sąd Rejonowy stwierdził, że nie mógł ustalić, czy doszło do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego kosztem powódki, z czego powódka wywodziła swoje roszczenie. Zaznaczył, że o bezpodstawnym wzbogaceniu można mówić wówczas, gdy korzyść została uzyskana bez jakiejkolwiek podstawy prawnej. Jedną z takich podstaw jest orzeczenie sądowe. Jego istnienie wyłącza przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia i nienależnego świadczenia. Natomiast z pozwu wyraźnie wynika, że powódka domaga się zasądzenia kwoty, która została od niej wyegzekwowana przez komornika na podstawie nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 30 listopada 2010 r. w sprawie VIII GNc 6299/10. Wobec tego w zakresie świadczenia wyegzekwowanego przez komornika i przekazanego wierzycielowi, którego dotyczy roszczenie powódki, wyłączone jest zatem przyjęcie bezpodstawnego wzbogacenia.

Sąd wskazał, że oddalił wniosek powódki o zwrócenie się do prokuratury o nadesłanie dokumentów świadczących o zapłacie kwoty 20.000 zł ze względu na zaprzeczenie syndyka, by miał mówić o niezwróceniu części dokumentacji. Nadto, z uwagi na wyżej wskazane okoliczności, dokumenty te nie wpłynęłyby na rozstrzygnięcie niniejszego procesu.

Uwzględniając powyższe Sąd na podstawie art. 405 k.c. a contrario oddalił powództwo.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Sąd wskazał, że w sprawie nie mogło być mowy o ponadstandardowym nakładzie pracy pełnomocnika

.

Powyższy wyrok Sądu Rejonowego zaskarżyła w całości apelacją powódka zarzucając:

1.  naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie:

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wyprowadzenie przez Sąd błędnych wniosków z zebranego w sprawie materiału dowodowego i przyjęcie, że powódka domaga się zasądzenia od pozwanego jedynie sumy wyegzekwowanej przez komornika na podstawie nakazu, podczas gdy na dochodzoną kwotę składają się ponadto kwota zapłacona przez powódkę przed wytoczeniem powództw przez Syndyka, jak i suma wyegzekwowana w oparciu o nakaz zapłaty z dnia 13 czerwca 2011 r. (sygn. akt: I Nc 7002/11) co miało wpływ na wynik sprawy,

-

art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku powódki o przeprowadzenie dowodu ze znajdujących się w posiadaniu Prokuratury Krajowej (...)Wydział (...)Zamiejscowy w K. (sygn. akt: PR-IV-IV Ds. 27/08/S) dokumentów spółki (...) zabezpieczonych przez (...) Biuro (...), świadczących o zapłacie przez powódkę kwoty 20.000 zł tytułem zaliczki na zakup ciągnika, co miało istotne znacznie dla rozstrzygnięcia,

2.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c., poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, że żądanie powódki jest bezpodstawne.

Z powołaniem na powyższe powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie jej powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu za pierwszą instancję oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu za drugą instancję.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu za postępowanie odwoławcze.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki jest częściowo zasadna.

W odniesieniu do stanu faktycznego ustalonego przez Sąd Rejonowy, Sąd Okręgowy dodatkowo ustala, że powódka w 2008 r. zapłaciła kwotę 20.000 zł do rąk P. W. na rzecz (...) sp. z o.o. w Ż. ( dowód: zeznania świadków B. W. – k.102v, P. W. – k.102v-103, W. C. – k.117-117v, zeznania powódki J. C. – k.126-126v).

W pierwszej kolejności zaznaczyć należy, że powódka wywodziła swoje roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia nie tylko z faktu wyegzekwowania od niej przez komornika określonej kwoty na podstawie nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 30 listopada 2010 r. w sprawie VIII GNc 6299/10, jak to przyjął Sąd pierwszej instancji, ale także z dokonania przez nią wpłat na mocy nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 13 czerwca 2011 r. (sygn. akt: I Nc 7002/11) oraz z dobrowolnego uiszczenia na rzecz pozwanego kwoty 4.000 zł. Te wszystkie zdarzenia stanowiły podstawę faktyczną żądania powódki. Sąd pierwszej instancji uwzględnił je przy dokonywaniu ustaleń w sprawie. Zatem podstawa faktyczna zaskarżonego wyroku została ukształtowana niewadliwie, jednakże oceny prawnej roszczenia Sąd Rejonowy dokonał wyłącznie przez pryzmat wierzytelności wyegzekwowanej na podstawie nakazu zapłaty z dnia 30 listopada 2010 r. pomijając przy tym pozostałe zdarzenia przywołane przez powódkę, co słusznie wytknięto w apelacji w postaci zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Uchybienie powyższemu przepisowi prawa procesowego miało swoje dalsze konsekwencje, o czym poniżej.

Nienależność świadczenia wynikająca z braku zobowiązania tego, kto świadczył, zachodzi w sytuacji braku prawnej podstawy świadczenia. Innymi słowy, stan taki występuje wówczas, gdy spełnione świadczenie nie znajduje usprawiedliwienia w przepisie ustawy, ważnej czynności prawnej, prawomocnym orzeczeniu sądu czy akcie administracyjnym.

W niniejszej sprawie podstawą wyegzekwowania należności oraz dokonania części wpłat były dwa tytuły wykonawcze w postaci nakazów zapłaty. Zatem jednoznacznie stwierdzić należy, że powyższe prawomocne orzeczenia sądowe tworzą tytuł prawny wyłączający przesłanki nienależnego świadczenia, na co trafnie zwrócił na to uwagę Sąd Rejonowy odnośnie nakazu zapłaty z dnia 30 listopada 2010 r. Oceny tej nie zmienia okoliczność, że powódka zapłaciła kwotę 20.000 zł na rzecz spółki (...), co wynika z całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Sąd Okręgowy wskazuje, że zarzut dokonania zapłaty wskazanej kwoty powinien być przez nią podnoszony w postępowaniach w sprawie VIII GNc 6299/10 i I Nc 7002/11, które zakończyły się wydaniem powyższych prawomocnych nakazów zapłaty. Skoro powódka tego nie uczyniła, nie może skutecznie powoływać się na ten fakt w niniejszej sprawie i na podstawie tego domagać się zwrotu nienależnego świadczenia odnośnie kwot wyegzekwowanych od niej, czy też wpłaconych pozwanemu w oparciu o wskazane prawomocne orzeczenia sądowe. Ich istnienie wyłącza przesłanki z art. 410 k.c.

Inaczej rzecz przedstawia się odnośnie okoliczności uiszczenia pozwanemu przez powódkę dobrowolnie kwoty 4.000 zł. W tym zakresie, w ocenie Sądu Okręgowego, powódka udowodniła swoje roszczenie. Jak wynika z jej pisma z dnia 18 marca 2010 r., powódka – pomimo dokonania zapłaty kwoty 20.000 zł do rąk P. W. – zaproponowała spłatę powyższej kwoty w ratach po 2.000 zł, na co przystał pozwany. Natomiast mąż powódki, który zajmował się powyższą sprawą, w swoich zeznaniach podał, że wskazane wpłaty miały następować do czasu, aż P. W. potwierdzi zapłatę kwoty 20.000 zł, bądź odnajdzie świadczący o tym dokument. Z tego tytułu powódka uiściła pozwanemu łącznie kwotę 4.000 zł w dwóch równych ratach. Z uwagi na fakt, iż P. W. po opuszczeniu aresztu złożył oświadczenie o przyjęciu 20.000 zł od powódki na zakup ciągnika, powódka wystąpiła do pozwanego o zwrot 4.000 zł, na co nie wyraził on zgody. Z przedstawionych okoliczności wprost wynika, że odnośnie powyższego świadczenia zaistniał warunek określony w art. 411 pkt 1 k.c. Co prawda powódka dobrowolnie zapłaciła pozwanemu kwotę 4.000 zł, wiedząc, że nie jest do tego zobowiązana, jednakże zastrzegła obowiązek zwrotu powyższej sumy w przypadku dokonania potwierdzenia zapłaty kwoty 20.000 zł przez P. W., co też nastąpiło. Tym samym wskazane świadczenie było nienależne, albowiem nie miało ono żadnej podstawy prawnej i zostało dokonane z zastrzeżeniem zwrotu. Wobec tego pozwany powinien zwrócić powódce kwotę 4.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi, zgodnie z żądaniem, od dnia wniesienia pozwu. Zatem zarzut naruszenia art. 410 k.c. w tym zakresie okazał się uzasadniony.

Przechodząc do zarzutu naruszenia art. 227 k.p.c. stwierdzić należy, iż przepis ten nie może być przedmiotem samodzielnego zarzutu apelacyjnego, ponieważ nie jest on źródłem obowiązków ani uprawnień jurysdykcyjnych, lecz określa jedynie wolę ustawodawcy ograniczenia kręgu faktów, które mogą być przedmiotem dowodu w postępowaniu cywilnym. Zarzutowi naruszenia art. 217 k.p.c. powinno towarzyszyć wskazanie na uchybienie innym przepisom regulującym postępowanie dowodowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11.04.2013 r., V ACa 144/12, LEX nr 1362685; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 09.02.2000 r., III CKN 434/00, LEX nr 530599). W niniejszej sprawie powinien być to art. 217 § 2 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 3 maja 2012 r., z racji treści art. 9 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 2011 r. Nr 233, poz. 1381). Niezależnie od tego podzielić należy stanowisko Sądu pierwszej instancji, że przeprowadzenie dowodu z dokumentów znajdujących w posiadaniu Prokuratury Krajowej, ze względu na fakt istnienia wyżej wymienionych prawomocnych nakazów zapłaty, nie wpłynęłoby na treść rozstrzygnięcia. W świetle okoliczności niniejszej sprawy słusznie uznano dowód ten za zbędny.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 §1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1 w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 października do dnia zapłaty, a w pozostałej części powództwo oddalił oraz w punkcie 2 w ten sposób, że obniżył zasądzoną od powódki na rzecz pozwanego tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 2.400 zł do kwoty 757,50 zł.

W pozostałym zakresie, na mocy art. 385 k.p.c., apelacja powódki podlegała oddaleniu jako niezasadna.

Sąd Okręgowy orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. przyjmując, iż pozwany wygrał niniejszą sprawę w 70 %. Z racji tego należy mu się zwrot od powódki kwoty 277,50 zł z powyższego tytułu (§ 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu – t.j. Dz. U. 2013 r., poz. 490 w zw. z art. 100 k.p.c.).