Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2014 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa J. D.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej

w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego we W.

z dnia 23 grudnia 2013 r. sygn. akt I C 167/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

1)  w punkcie 2 (drugim) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powódki dodatkowo kwotę 30.000 (trzydzieści tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 14 lipca 2012 r. do dnia zapłaty,

2)  w punkcie 3 (trzecim) w ten sposób, że nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego we W. tytułem nieopłaconych kosztów sadowych od uiszczenia, których powódka była zwolniona

- od powódki zasądzonego roszczenia kwotę 1.500 (tysiąc pięćset) złotych,

- od pozwanego kwotę 2.750 (dwa tysiące siedemset pięćdziesiąt) złotych,

3) w punkcie 4 (czwartym) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1.063 (tysiąc sześćdziesiąt trzy) złote tytułem zwrotu kosztów procesu,

II. oddala apelację w pozostałej części,

III. koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wzajemnie znosi.

Na oryginale właściwe podpisy.

V ACa 207/14

UZASADNIENIE

Powódka J. D. w dniu 5 lipca 2013 roku wniosła pozew, którym zażądała zasądzenia od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. kwoty 75.000złotych tytułem zadośćuczynienia oraz kwoty 10.000złotych tytułem pogorszenia jej sytuacji życiowej, obu kwot wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30 czerwca 2012 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów procesu. Pozwany przyznał, iż wypłacił na rzecz powódki kwotę 25.000złotych z tytułu zadośćuczynienia. Sąd Okręgowy we W. wyrokiem z 23.12.2013r. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 25.000zł. z ustawowymi odsetkami od 14.07.2012r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części oraz orzekł o kosztach postępowania. Swoje rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach.

V. S. w dniu (...)w N. uczestniczyła jako piesza w wypadku drogowym, którego sprawcą był J. F. ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w pozwanym (...). W wyniku potrącenia V. S. doznała obrażeń ciała, które skutkowały jej zgonem(...).

Zmarła miała (...). Razem z mężem prowadziła 9 – cio hektarowe gospodarstwo rolne i dodatkowo pracowała. Z domu rodzinnego wyprowadziła się około (...). V. S. była (...). (...) (...). J. D. mieszka ze Z. D. w jednym domu, z tym że ma oddzielne wejście do zajmowanych przez siebie pomieszczeń. Syn K. D. z rodziną mieszka w odległości około 10 km. J. D. utrzymuje się z renty w wysokości 1015 złotych netto miesięcznie. V. D. również mieszkała w odległości około 10 km od miejsca zamieszkania matki. Matkę odwiedzała często. Relacje między matką i córką były bardzo dobre. J. D. mogła liczyć na pomoc córki i z pomocy tej korzystała. Córka przyjeżdżała do niej zawsze, kiedy była potrzeba zrobienia zakupów, zawiezienia do lekarza, wykupienia leków, odebrania renty, posprzątania. J. D. również odwiedzała córkę. Pomagała jej w opiece nad dziećmi, kiedy trwała budowa domu. Stan zdrowia powódki wówczas na to pozwalał. Stan ten pogorszył się około 7 lat temu. J. D. obecnie (...)

Wiadomość o wypadku i śmierci córki były dla powódki ogromnym przeżyciem. Przez pierwszy tydzień brała leki na uspokojenie. Bardzo źle czuła się przez pierwszy miesiąc. Okres żałoby po śmierci córki trwał około roku czasu. Powódka nie korzystała z opieki psychiatry ani psychologa. Obecnie powódce nadal jest ciężko, szczególnie w okresie świąt, uroczystości rodzinnych. Do obecnej chwili odczuwa stratę. Tęskni za córką, brakuje jej obecności córki, jej wsparcia.

Powódka żądanie zapłaty zadośćuczynienia w kwocie 100.000 zł zgłosiła w piśmie z dnia 30 maja 2012r. Pismo wpłynęło do pozwanego 13 czerwca 2012 roku. Pozwany decyzją z dnia 28 sierpnia 2012 roku przyznał J. D. zadośćuczynienie w kwocie 10.000 złotych zaś decyzją w dniu 23 października 2012 roku dalszą kwotę 15.000 złotych, tj. łącznie przyznał zadośćuczynienie w kwocie 25.000 złotych. Pozwany nie kwestionował zasady swojej odpowiedzialności za skutki wypadku, w którym śmierć poniosła córka powódki. Twierdził, iż przyznana w toku postępowania likwidacyjna kwota zadośćuczynienia w wysokości 25.000 złotych jest wystarczająca dla zrekompensowania doznanej przez powódkę krzywdy oraz, że śmierć córki powódki nie spowodowała pogorszenia sytuacji życiowej J. D..

Sąd Okręgowy oddalił wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego (...) jako zbędny dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Podejmując decyzję w tym zakresie miał na uwadze fakt, iż powódka nie korzystała z pomocy psychologa ani psychiatry. Zaburzenia emocjonalne po śmierci córki nie doprowadziły u niej do zaburzeń psychicznych wymagających interwencji medycznej. Przeżywanie tragedii jaka ją dotknęła nie zakłóciło jej funkcjonowania w dotychczasowym środowisku. W takim zaś stanie brak było podstaw do przyprowadzania dowodu z opinii biegłego(...)w ocenie Sądu Okręgowego powszechnie wiadomym jest, iż śmierć dziecka jest tragedią dla rodzica powodującą intensywne przeżycia mające wpływ na stan psychiczny i emocjonalny. W przypadku utraty najbliższych członków normalnie funkcjonującej rodziny – przeżycia te będą typowe, a istnienie krzywdy ma charakter oczywisty, notoryjny i jest wręcz objęte domniemaniem faktycznym.

Sąd Okręgowy podkreślił, że zadośćuczynienie przewidziane w art.446 § 4 kc nie jest zależne od pogorszenia sytuacji życiowej osoby bliskiej w wyniku śmierci bezpośrednio poszkodowanego, lecz ma na celu złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej i pomoc członkom jego rodziny w dostosowaniu się do zmienionej sytuacji życiowej. zadośćuczynienie to ma zrekompensować krzywdę wynikającą z naruszenia dobra osobistego, którym jest prawo do życia w pełnej rodzinie i ból spowodowany utratą najbliższej osoby.

Na rozmiar krzywdy, o której mowa w art. 446 § 4 kc, mają wpływ przede wszystkim: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, wiek pokrzywdzonego i jego zdolność do zaakceptowania nowej rzeczywistości oraz umiejętność odnalezienia się w niej.

Zaznaczył, że zadośćuczynienie przewidziane w art. 446 § 4 kc jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, która, nie zależy od statusu materialnego pokrzywdzonego. Rozmiar zadośćuczynienia może być odnoszony jedynie do stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na jego umiarkowany wymiar. Przesłanka „ przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa „ ma charakter uzupełniający i ogranicza wysokość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej, nie może jednak pozbawiać zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego rozmiar.

Biorąc pod uwagę powyższe przesłanki mające wpływ na wysokość zadośćuczynienia przewidzianego w art. 446 § 4 kc Sąd Okręgowy opierając się na dowodzie z przesłuchania powódki i zeznaniach świadka K. D. miał na uwadze całokształt okoliczności sprawy, a w szczególności dramatyzm doznań powódki związany z wiadomością o wypadku córki a później o jej śmierci, cierpienie powódki, intensywność więzi łączącej ją ze zmarłą. Miał na uwadze również fakt, iż powódka poza zmarłą ma inne dzieci, na których wsparcie i pomoc może liczyć tak samo jak liczyła na pomoc i wsparcie zmarłej. Poczucie straty powódki jest niewątpliwie ogromne. Powódka co prawda nie mieszkała już od dawna z córką, jednak często się z nią spotykała. Wszystko to, jak również zdolność zaakceptowania nowej sytuacji przez matkę zmarłej i jej wiek(...) Sąd Okręgowy wziął pod rozwagę decydując o odpowiedniej sumie zadośćuczynienia. W przekonaniu Sądu I instancji odpowiednią sumą zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę związaną ze śmiercią córki jest kwota 50.000złotych.powódka jakkolwiek dotkliwie przyjęła stratę swojej córki nie twierdziła jednak, że na skutek tej straty doznała rozstroju zdrowia. Z jej relacji nie wynika też, aby śmierć córki spowodowała zmianę stylu życia lub by zasadniczo ograniczyła ją w wykonywaniu czynności życia codziennego. Nie negując cierpień powódki z powodu utraty dziecka należy ocenić, że po okresie żałoby (trwającej około roku) powróciła do równowagi życiowej. sam fakt, że wspomina córkę nie świadczy o tym, że jej żałoba miała jakiś szczególnie dramatyczny przebieg lub trwała wyjątkowo długo, tym samym, aby doznana przez nią krzywda miała szczególne rozmiary lub była wyjątkowo głęboka. Przetrwać bez większego uszczerbku doznaną traumę pomogło powódce wsparcie pozostałych jej dzieci – synów oraz wnuków. Z dziećmi tymi oraz wnukami powódka utrzymuje kontakt. Fakt, że powódka nie została całkowicie sama i nadal może korzystać z przywileju rodzicielstwa sprawia, że jej żądanie przewyższające zasądzoną kwotę w ocenie Sądu Okręgowego uznać należy za wygórowane. Zasądzona kwota zadośćuczynienia będzie miała dla powódki charakter odczuwalny i mający charakter rekompensaty.

Sąd Okręgowy uznając, iż odpowiednią kwotą zadośćuczynienia jest kwota 50.000zlotych, pomniejszył ją o wypłaconą już przez pozwanego w toku postępowania likwidacyjnego kwotę 25.000złotych i zasądził kwotę 25.000złotych, oddalając dalej idące w tym zakresie powództwo powódki jako wygórowane.

Sąd I instancji oddalił w całości żądanie zasądzenia kwoty 10.000złotych z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej (art. 446 § 3 kc). W ocenie Sądu Okręgowego w toku postępowania powódka nie udowodniła w żaden sposób, że ze śmierci córki wynikło „ znaczne pogorszenie sytuacji życiowej”. W materiale dowodowym zaoferowanym przez powódkę nie znajdują się żadne nawet hipotetyczne wyliczenia pozwalające na ustalenie wysokości poniesionej przez nią szkody majątkowej. Z przesłuchania powódki wynika natomiast, iż pomoc córki polegała na tym, że zawoziła ją do lekarza, robiła zakupy, odbierała rentę, sprzątała, czasami gotowała dla niej obiady. Powódka wskazywała, iż córka była u niej bardzo często. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, iż V. S. zamieszkiwała w odległości około 10 km od swojej matki, miała własną rodzinę (...)prowadziła razem z mężem gospodarstwo rolne a dodatkowo jeszcze pracowała poza tym gospodarstwem. Była zatem obarczona licznymi obowiązkami. Powódka zaś mieszkała i mieszka nadal w jednym domu z synem, synową i ich dziećmi i na ich pomoc w każdej chwili mogła i może liczyć w przyszłości. Powódka niewątpliwie korzystała z pomocy osobistej świadczonej jej przez córkę, z którą była bardzo związana. Zresztą jej córka również korzystała z pomocy matki, chociażby w opiece nad dziećmi. Brak jest podstaw jednakże do twierdzenia, że córka wspierała finansowo powódkę. J. D., jak wskazała nie znała sytuacji materialnej córki i jedynie czasami pożyczała od córki drobne kwoty pieniędzy na lekarstwa. Taką samą rodzajowo pomoc, jak świadczona przez V. S., powódka ma obecnie ze strony syna, synowej i ich dzieci, z którymi mieszka w jednym domu. Stwierdzić należy, iż śmierć córki nie wpłynęła na aktualną sytuację materialną powódki.

Odsetki od zasądzonej kwoty zadośćuczynienia zostały zasądzone od dnia następnego po upływie 30 – dniowego terminu zastrzeżonego do wypłaty odszkodowania przez zakład ubezpieczeń w ustawie z dn. 22.05.2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych ( … ). Sąd Okręgowy rozpoznający sprawę podziela tę linię orzecznictwa, w myśl której roszczenie o zadośćuczynienie ma charakter bezterminowy. O przekształceniu takiego zobowiązania w zobowiązanie terminowe decyduje wierzyciel przez wezwanie dłużnika do wykonania. W odniesieniu do świadczeń przysługujących poszkodowanemu od zakładu ubezpieczeń termin wymagalności tych świadczeń i zarazem ich płatności określa art. 19 w/w ustawy. Co do zasady spełnienie świadczenia z tytułu ubezpieczenia powinno było nastąpić w terminie 30 dni, licząc od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie, natomiast gdy wyjaśnienie w tym terminie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń lub wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe do wypłaty świadczenia powinno było dojść w terminie 14 dni od dnia wyjaśnienia tych okoliczności.

W przedmiotowej sprawie powódka złożyła zawiadomienie o szkodzie w piśmie z dn. 30 maja 2012 roku, które wpłynęło do pozwanego 13 czerwca 2012 roku. Pozwany pozostaje zatem w opóźnieniu w zakresie zapłaty kwoty 25.000złotych od dnia 14 lipca 2012 roku.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 kpc, gdyż zaistniały podstawy do ich stosunkowego rozdzielenia. Apelację od powyższego orzeczenia złożyła powódka.

Zaskarżyła wyrok w części oddalającej powództwo co do kwoty 60.000zł. oraz w części orzeczenia o kosztach procesu.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie prawa materialnego, a w szczególności:

- art. 448 § 4 kc, poprzez przyznanie Powódce zadośćuczynienia, w związku ze śmiercią córki V. S., w wysokości rażąco zaniżonej i nieadekwatnej do rodzaju naruszonego dobra osobistego oraz rozmiaru jej cierpień.

- art. 448 § 3 kc, poprzez przyjęcie iż śmierć córki nie spowodowała znacznego pogorszenia sytuacji życiowej Powódki, podczas gdy zmarła udzielała Powódce stałej pomocy w sprawach życia codziennego, a także udzielała jej wsparcia finansowego.

W oparciu o powyższe zarzuty wniosła o zasądzenie na rzecz powódki kwoty dochodzonej pozwem oraz odpowiednią zmianę postępowania o kosztach procesu.

Sąd Apelacyjny, zważył co następuje:

Apelacja jest częściowo zasadna.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalenie faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy oraz, wywiedzione na tej podstawie konsekwencje prawne i przyjmuje je za własne.

Za zasadny jednak w ocenie Sądu Apelacyjnego należało uznać zarzut przyznania powódce zadośćuczynienia za śmierć córki w wysokości zaniżonej. Sąd I instancji podzielił stanowisko skarżącej, że córka jest dla matki osobą najbliższą, nawet, gdy jest już samodzielna i posiada własną rodzinę. Więź matki z dzieckiem jest najsilniejszą więzią emocjonalną jaka łączy rodzinę. Zmarła mimo, że zamieszkiwała osobno bardzo często odwiedzała powódkę, wzajemne relacje należy ocenić jako bardzo dobre. Powódka nadal odczuwa brak córki, jej wsparcia. Należy zauważyć, że powódka będzie coraz starsza, jest osobą schorowaną. Z wiekiem będzie wymagała większego wsparcia i troski ze strony dzieci. W szczególności mogła je zapewnić córka. Z doświadczenia wiadomo, że troska i opieka ze strony córki jest większa niż ze strony syna czy synowej, a na nią powódka liczyć już nie może. To właśnie zmarła świadczyła powódce codzienną pomoc, mimo, iż mieszkała ona i dalej zamieszkuje z synem i synową. Znaczenie więzi rodzinnej z córką powinno znaleźć odzwierciedlenie w wyższej kwocie zadośćuczynienia niż zasądził to Sąd I instancji. W ocenie Sądu Apelacyjnego należało zasądzić dalszą kwotę 30.000zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14.07.2012r. do dnia zapłaty. Łącznie powódka zatem otrzyma tytułem zadośćuczynienia kwotę 80.000zł co w ocenie Sądu II instancji stanowi odpowiednią kwotę, która spełni swoją kompensacyjną rolę w niniejszej sprawie.

Sąd Apelacyjny nie podzielił natomiast drugiego z zarzutów apelacji naruszenie, art. 448 § 3 kc poprzez nie przyjęcie, iż śmierć córki spowodowała znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powódki.

Sąd II instancji podziela w całej rozciągłości stanowisko Sądu Okręgowego, że powódka zamieszkuje z synem i jego rodziną w jednym budynku i może on przejąć czynności, w, których pomocna była córka takich jak zakupy, zakup leków czy też zawożenie do lekarza. Wspominając należy, że na wypadek trudnej sytuacji finansowej jej synowie mają obowiązek alimentacyjny, więc fakt, iż córka nie będzie wspomagać powódki finansowo nie ma znaczenia. Powódka może egzekwować pomoc finansową od swoich dzieci, które są ustawowo zobowiązane do pomocy.

Mając powyższe na uwadze Sąd w pozostałej części oddalił apelację jako nieuzasadnioną o czym orzeczono na mocy art. 386 § 1, 385 kc.

O kosztach orzeczono na mocy art. 98 kpc.