Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 sierpnia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Leon Miroszewski

Protokolant: Stażysta Patrycja Predko

po rozpoznaniu w dniu 25 lipca 2014 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W.

przeciwko M. C. i C. C.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  ustala, że koszty procesu ponosi w całości powódka, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Sygnatura akt VIII GC 390/12

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. wniosła o zasądzenie od pozwanych M. C. i C. C. kwoty 233.853,75 złotych z ustawowymi odsetkami od kwot: 110.331 złotych od dnia 9 sierpnia 2012 roku, 123.522,75 złotych od dnia 7 listopada 2012 roku, oraz o zasądzenie zwrotu kosztów procesu. Należności głównej dochodziła z tytułu kary umownej za opóźnienie pozwanych w usunięciu wad ich robót polegających na naprawie i położeniu nowej powierzchni żywicznej na parkingu zewnętrznym i rampie wjazdowej hotelu sieci Q. Hotel w G.. Wady polegały na wybrzuszeniach powierzchni parkingu.

Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu podnieśli, że roboty wykonali prawidłowo, zaś wskazane w pozwie uszkodzenia powstały wskutek wad w konstrukcji obiektu. Z ostrożności procesowej zarzucili, że żądana od nich kara umowna jest rażąco wygórowana z uwagi na jej dysproporcję (przewyższenie) w stosunku do wynagrodzenia umownego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Powódka i pozwani, działający jako wspólnicy spółki cywilnej, zawarli w dniu 27 września 2011 roku umowę o roboty budowlane, na mocy której powódka powierzyła pozwanym naprawę i położenie nowej powierzchni żywicznej na parkingu zewnętrznym i rampie wjazdowej hotelu (...) w G. zgodnie z ofertą będącą załącznikiem do umowy (§ 1 ust. 1). Pozwani, jako wykonawcy, oświadczyli, że zapoznali się ze stanem faktycznym i technicznym parkingu oraz rampy w stopniu wystarczającym do złożenia oferty i poprawnego wykonania przedmiotu umowy (§ 1 ust. 2). Łączne wynagrodzenie ustalono na kwotę 195.000,00 złotych netto (§ 3 ust. 1-3), do którego należało doliczyć VAT (§ 3 ust. 6). W umowie przewidziano kary umowne, między innymi za opóźnienie w usunięciu wad w okresie gwarancyjnym lub w okresie rękojmi w wysokości 0,5% łącznego wynagrodzenia brutto za każdy dzień opóźnienia. Pozwani udzielili powódce gwarancji na wykonany przedmiot umowy, na okres 36 miesięcy od dnia podpisania bezusterkowego protokołu odbioru, zaś wady zgłoszone w okresie gwarancyjnym miały być usunięte w terminie nie dłuższym niż 14 dni. (§ 9).

Dowód: umowa z dnia 27 września 2011 roku wraz z ofertą cenową (k. 18–23).

W dniu 8 listopada 2011 roku dokonano końcowego odbioru robót pozwanych. W protokole odbioru nakazano ujednolicić kolor warstwy wierzchniej, usunąć nierówności płyty parkingu – widocznych śladów frezarki, wygładzić dna koryt odwodnieni na stykach elementów odwodnienia, oczyścić świetliki i ścianę rampy przy otworze wzdłuż rampy wjazdowej, poprawić, ujednolicić malowanie ostatnią warstwą, oczyścić dna odwodnieni z zabrudzeń, poprawić montaż obejmy rury spustowej. Termin usunięcia usterek ustalono na dzień 11 listopada 2011 roku.

W dniu 17 listopada 2011 roku dokonano odbioru pousterkowego. Komisja powołana przez powódkę stwierdziła, że powierzchnia płyty parkingu powinna być ujednolicona kolorystycznie, poprawione powinno być wygładzenie dna koryt odwodnieni na stykach elementów odwodnienia, poprawione powinno być działanie zmierzające do ujednolicenia malowania ostatnią warstwą, a w szczególności usunięcie dalej widocznych śladów pociągnięcia wałkiem. Uzgodniono, że wykonanie poprawek wygładzenia dna koryt odwodnieni na stykach elementów odwodnieni oraz usunięcia śladów pociągnięć wałkiem nastąpi do dnia 30 kwietnia 2012 roku.

Dowody: - protokół odbioru z dnia 8 listopada 2011 (k. 24-26);

- protokół odbiorowy-pousterkowy (k. 879-880).

Pismem z dnia 30 marca 2012 roku powódka zgłosiła pozwanym wadę w postaci kilkudziesięciu pęcherzy/wybrzuszeń powierzchni parkingu. Wezwała pozwanych do niezwłocznego usunięcia tych usterek.

W dniu 25 kwietnia 2012 roku sporządzono wspólną notatkę stron ze spotkania w sprawie zgłoszenia z dnia 30 marca 2012 roku, w której ustalono daty prac naprawczych: 30.04.2012, 02.05.2012, 04.05.2012. Stwierdzono, że prace zostaną wykonane w ramach gwarancji zgodnie z technologią naprawczą uzgodnioną z firmą (...). Powyższe potwierdzono też w korespondencji e-mailowej.

Pismem z dnia 23 maja 2012 roku powódka, wskazując podstawę w § 9 umowy stron, dokonała zgłoszenia reklamacyjnego wady przedmiotu umowy polegające na odspajaniu się warstw powłoki żywicznej, skutkującym występowaniem nierówności w postaci bąbli na całej płaszczyźnie płyty i podjazdu parkingu. Powódka wezwała w tym piśmie do usunięcia tej wady w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia otrzymania pisma.

Kolejne wezwania były dokonywane pocztą elektroniczną. Pozwani zwracali uwagę na konieczność ustalenia przyczyn powstawania pęcherzy. Wskazywali też na własne ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej, jako możliwość naprawienia powstałej szkody.

Pismem z dnia 20 lipca 2012 roku powódka obciążyła pozwanych karą umowną w kwocie 110.331 złotych z tytułu nieusunięcia w terminie wad. Stwierdziła, że opóźnienie wynosi 92 dni od upływu terminu do usunięcia wad w dniu 19 kwietnia 2012 roku. Wezwała do zapłaty tej kwoty do dnia 8 sierpnia 2012 roku. Jednocześnie wezwała do usunięcia wciąż istniejących wad w terminie do dnia 10 sierpnia 2012 roku.

Pismem z dnia 31 października 2012 roku powódka obciążyła pozwanych kolejną karą umowną w wysokości 123.522,75 złotych. Wskazała, że łącznie kara umowna za opóźnienie w usunięciu wad powierzchni parkingu wykonanej przez pozwanych wynosi 233.853,75 złotych. Wskazała, że wysokość kary została naliczona na dzień 31 października 2012 roku. Wezwała do usunięcia wad w terminie natychmiastowym.

Dowody: - pisma powódki do pozwanej z 30.03.2012, 23.05.2012, 20.07.2012,

31.10.2012, wraz z dowodami nadania lub doręczenia (k. 27-31, 71-78);

- notatka służbowa z dnia 25 kwietnia 2012 (k. 44);

- korespondencja e-mailowa (k. 48-62).

Decyzją z dnia 5 września 2012 roku ubezpieczyciel odpowiedzialności cywilnej pozwanych odmówił powódce wypłaty odszkodowania, uzasadniając, że ubezpieczeniem nie jest objęte wadliwe wykonanie robót lecz jedynie następstwa takiego działania. Stwierdził, że ubezpieczenie pozwanych nie obejmuje roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań

Dowód: decyzja z dnia 5 września 2012 roku (k. 79-80).

Powierzchnia parkingu należącego do powódki hotelu (...) w G., na poziomie +1, w czasie zgłoszenia przez powódkę reklamacji była pokryta pęcherzami na całej powierzchni. Powyższe nie zostało usunięte przez pozwanych.

Dowody: - Inwentaryzacja uszkodzeń nawierzchni parkingu dokonana na zlecenie

powódki przez T. S. (k. 159-160);

- dokumentacje zdjęciowe (k. 32-43, 121, 161-176);

- rysunek z naniesionymi miejscami uszkodzeń (k. 178).

Parking, którego dotyczyły prace pozwanych posiadał w okresie poprzedzającym te prace wady w postaci przecieków. Zalecano między innymi rozebranie istniejącej betonowej nawierzchni parkingu, a następnie wykonanie izolacji wodoszczelnej, na której należało ułożyć dwie warstwy folii, a dopiero na niej wykonanie nawierzchni betonowej o grubości 70 mm z odpowiedniego betonu zbrojonego.

Dowody: - opinie dr inż. L. W. (k. 209-214, 234-247);

- ekspertyza budowlana E. M. (k. 223-233)

- ekspertyza zespołu rzeczoznawców (k. 248-287).

Wady parkingu, którego dotyczyły prace pozwanych polegają na istnieniu licznych uszkodzeń w postaci odspojeń i spęcherzeń nawierzchni żywicznej. Ich podstawową przyczyną jest działanie ciśnienia pary wodnej uwalnianej z wody zalegającej zarówno w warstwie konstrukcyjnej posadzki jak w żelbetowej płycie stropowej. Największe szkody występują w miejscach największego prawdopodobnego gromadzenia się wody oraz w miejscach uwalniania się pary wodnej. Infiltracja wody do tych warstw następuje na skutek braków i niewłaściwego wykonania izolacji przeciwwilgociowej na całej powierzchni stropów w okresie budowy obiektu, co miało miejsce w latach 1997-2000, nieszczelności konstrukcyjnych budynku oraz zastosowania wadliwej technologii wytworzenia, wbudowania i pielęgnacji betonu w konstrukcji posadzek. Naprawienie tego stanu rzeczy wymaga usunięcia płyty parkingowej do warstwy stropu nośnego i wykonać od nowa. Nie uzyska się usunięcia wady poprzez samo tylko położenie nawierzchni żywicznej. Prace zlecone pozwanym nie mogły doprowadzić do usunięcia wady polegającej na spęcherzeniu wierzchniej warstwy parkingu.

Dowód: opinia pisemna i wyjaśnienia ustne biegłego M. G. (k. 853-

867, od 00:06:10 do 01:01:27 rozprawy w dniu 25 07 2014, k. 907-910, 912).

Ocena dowodów.

Ustalenia faktyczne zostały dokonane na podstawie dokumentów oraz na podstawie opinii biegłego M. G.. W toku rozprawy zostali przesłuchani również świadkowie, natomiast ich zeznania nie były doniosłe w zakresie badania podstawy faktycznej powództwa. Świadkowie ci bądź to nie mieli wiedzy na temat wykonawstwa pozwanych w kontekście stwierdzonej po jego zakończeniu wady parkingu, którego dotyczyły prace pozwanych (świadek K. P.), bądź zajmowali się tym parkingiem przez wydanie ekspertyzy na temat jego stanu w okresie poprzedzającym wykonawstwo pozwanych (świadek R. B.), wreszcie opierali się na danych projektowych i odnosili się do stanu technicznego po zakończeniu budowy hotelu powódki i związanego z nim parkingu (świadek Z. P.).

Powódka domagała się kary umownej za opóźnienie w usunięciu wady polegającej na powstawaniu pęcherzy na pokryciu żywicznym parkingu przy hotelu powódki w G.. W związku z tym ustalenia faktyczne musiały obejmować treść umowy pomiędzy stronami wraz z ofertą powódki, odbiory prac pozwanych, reklamacje składane przez powódkę pozwanym (zwłaszcza co do wskazania wady zgłaszanej przez powódkę pozwanym), stanowisko pozwanych co do wezwań powódki o usunięcie wady wskazanej w reklamacji, wygląd parkingu, a zwłaszcza powierzchni żywicznej w czasie stwierdzenia wady zgłoszonej przez powódkę pozwanym, oświadczenia powódki w sprawie wysokości dochodzonej kary umownej. Powyższe zostało ustalone w oparciu o dokument umowy z dnia 27 września 2011 roku, protokoły odbiorów, reklamacje zgłaszane przez powódkę z wezwaniami do usunięcia wad oraz do zapłaty kar umownych, korespondencję pomiędzy stronami w sprawie naprawienia stanu parkingu i dokumentację zdjęciową.

Biorąc pod uwagę treść obrony pozwanych ustalenia faktyczne musiały też obejmować stan techniczny parkingu, którego dotyczyły prace pozwanych, zanim te prace zostały rozpoczęte. Niezbędne były więc ustalenia na okoliczność ewentualnych wad tego parkingu oraz przyczyn ich powstania. Korespondencja stron pozwalała stwierdzić, że pozwani, choć wyrażali gotowość poczynienia starań w celu usunięcia zgłoszonej wady, zwracali uwagę na potrzebę ustalenia przyczyn powstawania pęcherzy (k. 51).

W sprawie stanu technicznego parkingu w chwili rozpoczęcia prac przez pozwanych istotne były dowody z wzmiankowanej już obszernej dokumentacji zdjęciowej a nadto dowody w postaci opinii i ekspertyz, w tym zgłoszonych przez samą powódkę. Wprawdzie prywatne opinie są elementem stanowiska strony i jego wyjaśnieniem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2011 roku, II CSK 323/10), jednak w niniejszej sprawie pozwani nie kwestionowali ich treści, zwłaszcza w zakresie wskazania przyczyn istnienia wady konstrukcyjnej parkingu, polegającej na niezachowaniu przy jego budowie koniecznych zabiegów konstrukcyjnych, izolacyjnych i odwodnienionych.

Rzecz jasna, w związku ze stanowiskiem powódki, że prace pozwanych miały doprowadzić do naprawy tej sytuacji, niezbędne było dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, o co pozwani wnioskowali. Biegły zajmował się jakością wykonawstwa pozwanych w zakresie staranności i rzetelności przy stosowaniu umówionej technologii, natomiast z uwagi na wskazaną w pozwie podstawę faktyczną powództwa istotnym zagadnieniem opinii biegłego sądowego było ustalenie przyczyn stanu rzeczy opisanego w zgłoszeniu pozwanym wady parkingu przez powódkę, wezwaniu do usunięcia tej wady, wreszcie naliczeniu i zażądaniu zapłaty kary umownej za opóźnienie w usunięciu tej wady, przy czym przy uwzględnieniu, że wada ta – co było niesporne – pozostaje nadal.

Co do tego zagadnienia, będącego istotą sprawy (podstawowym zagadnieniem do zbadania), opinia biegłego właściwie nie budziła istotnych zastrzeżeń stron. Pozwani bronili się, że uchybienia wskazane przy odbiorze końcowym prac usunęli (co jednak, choć to bez znaczenia w niniejszej sprawie, nie miało miejsca), natomiast powódka wskazała na kwestie, co do których wystarczające były wyjaśnienia ustne biegłego, nie negując stwierdzeń biegłego zawartych w opinii pisemnej, że sama konstrukcja parkingu, a w szczególności jego warstwy nadstropowej jest wadliwa.

Ustne wyjaśnienie opinii biegłego pozwoliło rozwiać wątpliwości co do tego, czy wykonawstwo pozwanych w zakresie umowy łączącej ich z powódką, choćby było całkowicie wolne od uchybień, mogło doprowadzić do stanu, w którym nie powstawałyby spęcherzenia powierzchni żywicznej. Przecząca odpowiedź biegłego nie budzi żadnych wątpliwości.

Ramy faktyczne powództwa pozwoliły uznać za nieprzydatne przy dokonywaniu końcowej oceny dowodów i ustalaniu faktów dowody w sprawie przebiegu budowy hotelu powódki i parkingu, którego dotyczyły następnie prace pozwanych, dokumenty w sprawie technologii stosowanej przez pozwanych w oparciu o zamówienie powódki, pozostałe opinie złożone do sprawy, jako potwierdzające, co do wskazanego wyżej istotnego zagadnienia technicznego, już wcześniej złożone opinie przez powódkę.

Ocena prawna.

Strony łączyła umowa rezultatu. Problematyczne jest, czy strony faktycznie zawarły w dniu 27 września 2011 roku umowę o roboty budowlane, tak jak to zostało określone w nagłówku tej umowy. W treści tej umowy nie ma postanowień wskazujących na posługiwanie się określonym projektem budowlanym, czy na wprowadzenie nadzoru inwestorskiego. Także rozmiar zadania pozwanych, choć obejmujący wyodrębnioną część obiektu, nie wskazuje na takie prace, bez których nie można byłoby mówić o powstaniu czy funkcjonowaniu obiektu. Powyższe wskazywałoby na umowę o dzieło (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2005 roku, V CK 423/05, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2012 roku, II CSK 84/12).

W niniejszej sprawie kwestia ta nie ma istotnego znaczenia. Powódka domagała się kary umownej za opóźnienie w usunięciu zgłoszonej wady wykonawstwa pozwanych, zaś żądanie to może mieć podstawę zarówno w umowie o dzieło, jak i w umowie o roboty budowlane.

Powódka w pozwie wskazała wadę, której nieusunięcie przez pozwanych uzasadniało jej zdaniem możliwość żądania przewidzianej w umowie stron kary umownej za opóźnienie w usunięciu wady. W związku z tym, jak to już powiedziano, istotne w niniejszej sprawie było, czy uchybienia w zakresie wykonawstwa pozwanych, choćby je dostrzegać, doprowadziły do powstania zgłoszonej wady.

Pozwani twierdzili, że wada w postaci odspojeń powierzchni żywicznej, którą położyli w ramach realizacji umowy z powódką, oraz powstawania pęcherzy na tej powierzchni, zaistniała z przyczyn niezależnych od pozwanych. Ściślej, wynikała z błędów wykonawczych powstałych w okresie budowy parkingu, którego dotyczyły prace pozwanych.

Już z samej umowy można wnosić, że w chwili jej zawarcia istniała wada powierzchni żywicznej, bowiem jednym z dwóch zadań pozwanych była jej naprawa. Nie powinno więc być wątpliwości, że działanie pozwanych na postawie tej umowy nie miało dotyczyć ulepszenia (funkcjonalnego, estetycznego, itp.) parkingu przy obiekcie powódki, w stosunku do założeń przyjmowanych i obowiązujących w czasie jego budowy mającej miejsce ponad 10 lat wcześniej.

Zasadniczym było więc pytanie, czy prace pozwanych, zgodnie z zamówieniem powódki, mogły doprowadzić do poprawy stanu rzeczy istniejącego w chwili zawarcia umowy, a więc tego, w związku z którym jednym z zadań pozwanych była „naprawa”.

O tym, jaki w istocie był ten stan rzeczy, można było się dowiedzieć już z samych dokumentów złożonych przez powódkę w załączeniu do jej pisma przygotowawczego będącego reakcją na stanowisko procesowe pozwanych. Z grubsza można go określić jako zbliżony do stanu rzeczy z chwili złożenia pozwanym przez powódkę reklamacji i wezwania do usunięcia wady.

Gdyby się okazało, że zamówienie powódki, a ściślej jego przedmiot wskazany w umowie i w załączniku nr 1, dotyczącym nie tylko ceny ale i założonej technologii prac pozwanych, mogło doprowadzić do stanu odmiennego od istniejącego w chwili zawarcia umowy pomiędzy stronami, to ujawnienie tej samej wady po zakończeniu wykonawstwa pozwanych obciążałoby ich poprzez nieosiągnięcie rezultatu.

Materiał procesowy pozwolił bez żadnych wątpliwości stwierdzić, że wykonawstwo pozwanych, choćby najlepsze, a w szczególności wolne od uchybień stwierdzonych w protokołach odbioru z dnia 8 listopada 2011 roku i z dnia 17 listopada 2011 roku, nie mogło doprowadzić do usunięcia wady w postaci odspajania się powierzchni żywicznej. Tym samym rezultatem, który pozwana mogła osiągnąć realizując zamówienie powódki, było usunięcie uszkodzonej nawierzchni żywicznej, a być może jej uzupełnienie w niektórych miejscach, oraz położenie nowej w określonej technologii.

Powódka nie domaga się zapłaty w związku z nieosiągnięciem takiego rezultatu, lecz o zapłatę w związku z nieosiągnięciem rezultatu, którego nie można było uzyskać na podstawie umowy stron. Wskazał na to dobitnie biegły M. G. w ustnych wyjaśnieniach do opinii pisemnej.

Kara umowna jest świadczeniem służącym naprawieniu szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego (art. 483 § 1 k.c.). Jest tym samym surogatem odszkodowania. O ile strony nie rozszerzą odpowiedzialności stosownie do art. 473 § 1 k.c. (co w niniejszej sprawie nie miało miejsca), przesłanką roszczenia o zapłatę kary umownej jest wina zobowiązanego (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2004, IV CK 583/03).

W świetle tego co powiedziano wyżej nie można mówić o nienależytym wykonaniu zobowiązania w kontekście rezultatu oczekiwanego przez powódkę, zilustrowanego zwłaszcza jej zgłoszeniem wady i wezwaniem pozwanych do jej usunięcia. Prace pozwanych nie mogły doprowadzić do jego osiągnięcia. Pozwani nie tylko nie mogli usunąć zgłoszonej im wady w terminie określonym w umowie, ale nie mogli jej usunąć w ogóle, realizując złożone im zamówienie nawet w możliwie najlepszy sposób.

Z opinii biegłego M. G. jasno wynika, że osiągnięcie tego rezultatu wymaga usunięcia płyty parkingu do warstwy stropu nośnego i skonstruowanie nowej płyty. Pozwanych nie można obciążać za zaniechanie powódki w tym zakresie.

Reasumując należy stwierdzić, że pozwani nie dopuścili się nienależytego wykonania zobowiązania prowadzącego do powstania wady zgłoszonej im przez powódkę, a wskazanej w pozwie, toteż nie mieli obowiązku usunięcia tej wady w świetle umowy z dnia 27 września 2011 roku. Co za tym idzie, nie zachodzi okoliczność mogąca skutkować ich zobowiązaniem do zapłaty powódce kary umownej, o której mowa w art. 483 § 1 k.c. Nie zachodzi też podstawa określona w § 7 pkt 1d) powołanej umowy.

Przedstawiona ocena musiała skutkować oddaleniem powództwa. Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. należało przyjąć zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy. Pozwana przegrała proces, winna więc zwrócić pozwanym koszty. Zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c. (zdanie drugie), pozostawiono szczegółowe wyliczenie w zakresie kosztów procesu referendarzowi sądowemu.