Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 listopada 2012 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa J. S.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę i ustalenie

na skutek apelacji obu stron od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 19 czerwca 2012 r. sygn. akt I C 657/08

1.  oddala obie apelacje;

2.  znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Sygn.akt IACa 1075/12

UZASADNIENIE

W ostatecznie sprecyzowanym żądaniu w piśmie z dnia 22 marca 2012 r. powód domagał się zasądzenia od pozwanego Towarzystwa (...) S.A w W. kwoty 440.000,00zł tytułem zadośćuczynienia za doznane cierpienia psychiczne i fizyczne na skutek wypadku komunikacyjnego zaistniałego w dniu 5 marca 2006r z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu oraz zasądzenia kwoty 92.740,34 zł tytułem odszkodowania obejmującego wydatki związane z kosztami leczenia, dojazdami do placówek medycznych i kosztami opieki osób trzecich za okres od dnia wypadku do dnia 31 marca 2008r, a także przyznania renty w wysokości po 9.569,52 zł miesięcznie z tytułu zwiększonych potrzeb, płatnej w terminie do dnia 5-go każdego następującego po sobie miesiąca, z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia terminu płatności, począwszy od dnia 1 kwietnia 2008 r (k. 524-525).

Pozwany ubezpieczyciel wnosił o oddalenie powództwa, zarzucając, iż powód w 50% przyczynił się do wypadku komunikacyjnego. Należne odszkodowanie, z uwzględnieniem stopnia przyczynienia zostało wypłacone powodowi.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Krakowie zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 132.035 zł, w tym kwotę 125.000 zł z tytułu zadośćuczynienia z odsetkami od dnia 19 czerwca 2012r do dnia zapłaty i kwotę 6.435 zł tytułem odszkodowania z odsetkami od dnia 10 kwietnia 2008r do dnia zapłaty (pkt I) ; zasądził od pozwanego ubezpieczyciela na rzecz powoda rentę płatną w terminie do dnia 5-go każdego następującego po sobie miesiąca, począwszy od 1 kwietnia 2008 r. w wysokości po 1.600,00 zł miesięcznie w okresie od dnia 1 kwietnia 2008 r. do dnia 31 grudnia 2008r, w okresie od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2009 r. w wysokości po 1.700,00 zł miesięcznie, w okresie od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. w wysokości po 1.800,00 zł miesięcznie, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2011 r. w wysokości 1.150,00 zł miesięcznie, w okresie od dnia 1 stycznia 2012 r. do dnia 31 maja 2012 r. w wysokości 1.250,00 zł miesięcznie, z ustawowymi odsetkami od każdej z rat do dnia zapłaty i dalej począwszy od dnia 1 czerwca 2012 r. w wysokości 1.250,00 zł miesięcznie, z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia terminu płatności (pkt II); ustalił odpowiedzialność strony pozwanej za skutki wypadku komunikacyjnego, któremu uległ powód J. S. w dniu 5 marca 2006 r., jakie mogą ujawnić się w przyszłości (pkt III); w pozostałej części powództwo oddalił (pkt IV); umorzył postępowanie co do kwoty 12.397,93 zł (pkt V); koszty procesu pomiędzy stronami wzajemnie zniósł (pkt VI) i nieuiszczonymi kosztami sądowymi, od których powód był zwolniony obciążył Skarb Państwa (pkt VII).

Rozstrzygniecie Sądu I Instancji oparte zostało na następujących ustaleniach faktycznych.

W dniu 05.03.2006 r. w S. powód potrącony został przez samochód osobowy marki F. (...). Powód w chwili wypadku poruszał się nieprawidłowo szedł prawą stroną jezdni.

Natomiast sprawca wypadku A. K. jechał z nadmierną prędkością. Obaj byli pijani. Zawartość alkoholu we krwi wynosiła 2,1 promila.

Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Myślenicach z dnia 28.09.2006 r., sygn. akt IIK (...), A. K. skazany został za popełnienie przestępstwa z art. 177 §2 w związku z art. 178 §1 k.k. oraz art. 178a §1 k.k. - wobec stwierdzenia, iż będąc w stanie nietrzeźwości umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, nie dostosował prędkości do panujących warunków oraz nie obserwował należycie przebiegu drogi doprowadzając do potrącenia powoda.

W chwili wypadku A. K. ubezpieczony był od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych (OC) w pozwanym Towarzystwie (...).

Pozwany ubezpieczyciel został zawiadomiony o wypadku pismem z dnia 02.08.2006 r, którym powód wezwał do zapłaty kwoty 200.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia, kwoty 12.000,00 zł tytułem kosztów opieki osób trzecich w okresie od dnia wypadku do dnia 31.07.2006 r., kwoty 8.803,21 zł tytułem kosztów dojazdów do placówek medycznych, kwoty l.222,84zł tytułem zakupu leków oraz kwoty 960,00 zł za zniszczoną odzież, a także kwoty 4.327,80 zł tytułem miesięcznej renty.

Pismem z dnia 20.09.2006r, pozwany wezwany został do zapłaty kwoty 3.549,53 zł tytułem kosztów dojazdu do placówek medycznych w dalszym okresie oraz kosztów leczenia.

Pozwany ubezpieczyciel decyzją z dnia 08.05.2007r. przyznał powodowi zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w kwocie 35.000,00zł, a decyzją z dnia 26.05.2008 r. odszkodowanie w kwocie 2.443,23 zł, decyzją z dnia 16.06.2008 r. zadośćuczynienie w kwocie 40.000,00 zł i decyzją z dnia 07.07.2008 r. odszkodowanie w kwocie 9.954,70zł - przy uwzględnieniu jego przyczynienia się do skutków wypadku w wysokości 50%.

W wyniku wypadku powód doznał obrażeń ciała w postaci: krwiaka nadtwardówkowego okolicy ciemieniowej prawej i skroniowej lewej, stłuczenia mózgu okolicy skroniowej lewej, złamania podstawy czaszki z krwawieniem z obu przewodów słuchowych, złamania żeber od IV do IX po stronie prawej, złamania piszczeli lewej z uszkodzeniem tętnicy piszczelowej przedniej, uszkodzenia nerwu strzałkowego lewego. Powód cierpi też na padaczkę będącą wynikiem doznanego w wypadku urazu czaszkowo – mózgowego, ma zaburzenia pamięci, deficyty mowy i jest spowolniony psychoruchowo, jego sprawność intelektualna jest poniżej przeciętnej. Po wypadku powód nie rozpoznawał osób bliskich, miał trudności z identyfikacją przedmiotów i ich nazw, nie był w stanie komunikować się z otoczeniem. W związku z doznanymi obrażeniami powód odczuwał znaczne dolegliwości bólowe, dolegliwości te odczuwa nadal, w szczególności dotyczy to bólu nóg.

W stanie ciężkim, nieprzytomny został wstępnie zdiagnozowany w Szpitalu w M., gdzie wykonano zabieg laparotomii zwiadowczej oraz unieruchomiono wieloodłamowe złamanie podudzia lewego, a następnie po wykonaniu badania TK głowy, pilnie został przewieziony do Kliniki (...) w K., gdzie przebywał do dnia 26.03.2006r. Podczas pobytu w Klinice zakwalifikowano go do leczenia operacyjnego. Usunięto krwiak nadtwardówkowy i płat kostny z powodu obrzęku mózgu. Po zabiegu powód był sztucznie wentylowany. Zastosowano usztywnienie gipsowe lewej kończyny oraz wyciąg. W celu dalszego leczenia doznanych złamań w obrębie kończyny dolnej lewej oraz żeber w dniu 26.03.2006 r. powód został przewieziony do II Kliniki (...) w K., gdzie przebywał do 31.03.2006 r.

W dniu 17.04.2006 r. powód przyjęty został na Oddział Neurologiczny Szpitala w M., po pierwszym napadzie padaczkowym, gdzie przebywał do dnia 21.04.2006 r. Ponownie przyjęty został do tego Szpitala w dniu 04.05.2006 r. po stanie padaczkowym w przebiegu infekcji gorączkowej, wypisany do domu został w dniu 10.05.2006r.

W dniach 30.04.2006 r. i 01.05.2006 r. powodowi udzielano pomocy doraźnej w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w M..

W dniach od 16.05.2006 r. do 12.06.2006 r. powód ponownie poddany został hospitalizacji w Klinice (...) w K.; operacyjnie założono zastawkę z powodu stwierdzonego wodogłowia wewnętrznego.

Następnie powód leczony był w (...) Centrum (...) w K., gdzie przebywał w okresie od 29.06-04.08.2006r. W trakcie rehabilitacji uzyskano usprawnienie chodu, poprawę wydolności ogólnej, zwiększenie siły mięśniowej i poprawę koordynacji ruchów kończyny górnej lewej. Podczas pobytu w Centrum powód przeszedł w dniu 02.08.2006 r. badanie psychologiczne, stwierdzono u niego zaburzenia pamięci i innych procesów poznawczych na skutek organicznego uszkodzenia mózgu.

W dniach od 11.12. do 13.12.2006 r. powód był pacjentem Oddziału Neurochirurgii (...) Szpitala (...) w K., gdzie operacyjnie wykonano odbarczenie nerwu strzałkowego lewego.

W dniach 24.01.2007 oraz 16.02.2007 r. ponownie leczony był w (...) Centrum (...). W wyniku zastosowanego leczenia rehabilitacyjnego uzyskano wzrost sprawności ruchowej, poprawę tolerancji wysiłku, zmniejszenie dolegliwości bólowych. Nadal pozostawał z dużymi zaburzeniami orientacji, spowolnieniem. Konieczna była intensywna terapia neuropsychologiczna, wymagał stałej opieki osoby drugiej.

W dniach 13.12.2007 r. do 20.12.2007 r. powód hospitalizowany był w (...) Szpitalu (...) w K. na Oddziale Neurologii z powodu wystąpienia w dniu 30.11.2007 r. napadów drgawek z utratą przytomności.

W czasie pobytów w szpitalach powód codziennie odwiedzany był przez małżonkę, która dojeżdżała na odwiedziny samochodem z miejsca zamieszkania w J..

Powód przez około dziewięć miesięcy po wypadku poruszał się na wózku inwalidzkim.

Do końca czerwca 2006 r. powód nie był w stanie samodzielnie wykonywać podstawowych czynności i wymagał stałej pomocy. Następnie powód wymagał stałej pomocy przy wykonywaniu codziennych czynności. Przez około 9 miesięcy po wypadku poruszał się na wózku inwalidzkim, wymagał zwiększonej pomocy z tego tytułu.

Stan zdrowia powoda uległ następnie poprawie pod wpływem prowadzonej rehabilitacji, jednakże nadal od stycznia 2007 r. wymagał pomocy w czynnościach dnia codziennego i przy wykonywaniu ćwiczeń w zakresie koniecznej rehabilitacji neuropsychologicznej i ruchowej, a także w zakresie dojazdów na zajęcia rehabilitacyjne. Od początku 2011r powód wymaga pomocy w zakresie niektórych czynności życia codziennego takich jak posługiwanie się pieniądzem, załatwianie spraw urzędowych i nadal pomocy w czynnościach z zakresu ćwiczeń rehabilitacyjnych, stałego nadzoru z powodu możliwego napadu padaczkowego. Pomoc ta sprawowana była i jest nadal przede wszystkim przez małżonkę powoda M. S. (1) i innych członków rodziny powoda.

Wymiar koniecznej powodowi pomocy określił Sąd na podstawie zeznań świadka M. S. (1) (k. 230-232, 539-541), świadka D. K. (k. 232-234), świadka J. W. (k. 233-234), opinii Zakładu Medycyny Sądowej C. U. z dnia 01.03.2011 r. (k. 403-410) oraz przy uwzględnieniu zasad doświadczenia życiowego na 8 godzin dziennie do końca 2006 r., 4 godziny dziennie w okresie od 01.01.2007 r. do dnia 31.12.2010 r. i następnie 2 godziny dziennie. W dacie sporządzenia opinii Zakładu Medycyny Sądowej wymiar niezbędnej opieki uległ już zmianie co uzasadnia przyjęcie, że stan uzasadniający świadczenie jej w wyższym wymiarze, jak wynika z zeznań świadka M. S. (1), trwał co najwyżej do końca 2010 r.

Od wypadku powód zmuszony jest zażywać leki, w tym leki przeciwpadaczkowe i przeciwbólowe. Zwiększone potrzeby powoda z tego tytułu wynoszą ok. 250,00 zł miesięcznie. Zmuszony także był do zakupu aparatu słuchowego, materaca pneumatycznego przeciw odleżynom, ponosił również do dnia wniesienia pozwu koszty wizyt u lekarzy specjalistów.

Po wypadku wymagał intensywnej rehabilitacji neuropsychologicznej, zajęciowej i ruchowej, był osobą całkowicie niezdolną do pracy i do samodzielnej egzystencji.

Powód podjął od września 2006 r. rehabilitację w ramach terapii zajęciowej prowadzonej przez (...) Ośrodek (...) w S., prowadzonej od poniedziałku do piątku. Na zajęcia te powód dowożony był codziennie z jego miejsca zamieszkania w J.. Rehabilitację podjął też w okresie od 21.05.2007r w Ośrodku Pomocy (...) Centrum (...) w S.. Z tego tytułu powód ponosił koszty dojazdów w wysokości ok. 250,00 zł miesięcznie (16 kmxO,8358 zł x ok. 20 dni).

Rehabilitację neuropsychologiczną podjął również w K., przeciętnie 4 razy w miesiącu (raz w tygodniu), ponosząc z tego tytułu koszty w wysokości przeciętnie ok. 100,00 zł za wizytę i koszty dojazdu w wysokości ok. 62,00 zł (74 kmxO,8358 zł), tj. łącznie przeciętnie ok. 650,00zł, co najmniej raz w miesiącu zmuszony jest ponosić koszty związane z konsultacjami przez lekarzy specjalistów w K., każdorazowo wraz z dojazdem w wysokości ok. 150,00 zł. Powód nie przedłożył rachunków za dalsze okresy, wobec czego Sąd przyjął koszty rehabilitacji neuropsychologicznej za cały uwzględniony czas jej trwania w przeciętnej wysokości zbliżonej do wykazanej przez powoda na podstawie rachunków obrazujących wysokość wydatków poniesionych z tego tytułu w 2008 r.

Z opinii Zakładu Medycyny Sądowej C. U. z dnia 01.03.2011r,wynika, że w dacie jej sporządzenia wymiar niezbędnej rehabilitacji uległ zmianie. Wystarczające jest kontynuowanie przez powoda wyuczonych ćwiczeń w warunkach domowych. (...) neuropsychologicznej wymaga powód w celu podniesienia jego funkcjonowania społecznego. Natomiast rehabilitacja ruchowa w zakresie intensywnego procesu leczniczego została zakończona. Z tych przyczyn przyjął Sąd, że potrzeby powoda uległy zwiększeniu wobec konieczności ponoszenia kosztów rehabilitacji do końca 2010 r. W 2011r brak jest podstaw do uznania aby potrzeby powoda uległy zwiększeniu z tego tytułu.

Po wniesieniu pozwu powód uczestniczył w turnusie rehabilitacyjnym, ponosząc koszt pobytu w wysokości ok. l .200,00 zł.

W wyniku rehabilitacji uzyskano znaczną poprawę stanu zdrowia powoda. Trwały uszczerbek na zdrowiu powoda wynosi 220%. W związku z następstwami wypadku, a w szczególności z zespołem czołowym, powód wymaga pomocy osób trzecich w niektórych czynnościach życia codziennego. Stan zdrowia powoda po wypadku uznać należy za utrwalony.

Od dnia wypadku do chwili obecnej powód odczuwa w mniejszym lub większym stopniu ból fizyczny związany z obrażeniami poniesionymi w wypadku, jak też licznymi interwencjami chirurgicznymi oraz rehabilitacją. Znaczne i rozległe uszkodzenie ciała, brak możliwości funkcjonowania bez pomocy osób trzecich, problemy z pamięcią oraz z nawiązywaniem kontaktu spowodowały, że u powoda nastąpiło obniżenie poczucia własnej wartości. Powód ma poczucie braku przydatności wskutek niemożności prowadzenia aktywnego życia zawodowego, w sposób jaki prowadził przed wypadkiem i spędzał aktywnie czas.

Powód zmuszony jest zażywać leki, w tym przeciwpadaczkowe i przeciwbólowe. Zwiększone potrzeby powoda z tego tytułu wynoszą ok. 250,00 zł miesięcznie. Z powodu padaczki pourazowej zachodzi potrzeba okresowej hospitalizacji powoda.

Po wypadku powód pobierał rentę z KRUS z tytułu niezdolności do pracy i dodatek pielęgnacyjny w wysokości ok. 720,00 zł miesięcznie. Od marca 2011r rentę w kwocie 845,00 zł.

W chwili wypadku powód miał 36 lat, był w pełni sprawny. Z wykształcenia jest stolarzem. Od ukończenia szkoły pracował za granicą wN., A. a bezpośrednio przed wypadkiem w A. Z tego tytułu osiągał ponadprzeciętne dochody, na poziomie kilku średnich krajowych, jednakże ich wysokość nie została w żaden sposób udokumentowana. Podczas pracy za granicą nie został zgłoszony w kraju pobytu do ubezpieczenia. Z tych przyczyn Sąd uznał, że wynikające z twierdzeń powoda jego ponadprzeciętne dochody nie zostały wykazane. Jednakże przyjął, że biorąc pod rozwagę atrakcyjny zawód jaki posiada powód, umożliwiający w szczególności świadczenie usług w branży budowlanej i powszechnie wiadomy fakt, iż istnieje duże zapotrzebowanie na usługi tego rodzaju nie tylko w kraju, ale za granicą – w sytuacji gdyby nie doszło do wypadku - powód byłby w stanie osiągać dochody na poziomie co najmniej średniej krajowej.

Do zaistnienia skutków wypadku powód przyczynił się w 50%, bowiem wniosek taki wynika z opinii biegłego mgr inż. A. R.. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na dokonanie precyzyjnych ustaleń co do faktycznych zachowań i możliwości reakcji kierującego pojazdem. Zasady doświadczenia życiowego nakazują, w ocenie Sądu, przyjąć przyczynienie się powoda na poziomie 50% - biorąc pod uwagę, że zarówno powód, jak i kierujący pojazdem marki F. znajdowali się w stanie nietrzeźwości, po spożyciu znacznej ilości alkoholu.

W ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy przyjął, iż powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie. Pozwany ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność za skutki wypadku na podstawie przepisów art. 805 § 1 kc oraz art. 9 ust. l ustawy z dnia 22.05.2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, (Dz U. nr 124, póz. 1152 późn. zm.).

Rozmiar doznanych cierpień psychicznych i fizycznych uzasadnia przyznanie powodowi zadośćuczynienia w kwocie 400.000 zł. Przed wypadkiem powód był osobą młodą, w pełni sprawną, samodzielną i zaradną, a w następstwie wypadku stał się osobą całkowicie niezdolną do jakiejkolwiek pracy oraz do samodzielnej egzystencji. Przy uwzględnieniu przyczynienia się powoda do wypadku w 50% oraz wypłacie kwoty 75.000,00zł zasądzeniu na rzecz powoda tytułem zadośćuczynienia ostatecznie podlega kwota 125.000,00 zł, z odsetkami od dnia wydania wyroku.

Wysokość należnej powodowi renty przy uwzględnieniu 50% przyczynienia się do zaistnienia skutków wypadku, Sąd I instancji ustalił za 2008 r. w wysokości 1.600,00 zł, za 2009 r. w wysokości 1.700,00 zł, za 2010 r. w wysokości 1.800,00 zł, za 2011 r. w wysokości 1.150,00 zł, za 2012 r. i następne lata w wysokości po 1.250,00 zł.

Łącznie z tytułu kosztów dojazdów oraz opieki zasądził na rzecz powoda kwotę 6.435 zł, przy uwzględnieniu 50% przyczynienia się powoda do skutków wypadku.

Za częściowo zasadne uznał Sąd też żądanie odszkodowania w zakresie w jakim odnosiło się do kosztów turnusu rehabilitacyjnego. Z zeznań św. M. S. (1) (k. 230-232) wynika, że istotnie doszło do wydatkowania z tego tytułu przez powoda kwoty 1.200,00 zł. Z tej przyczyny zasądzono na rzecz powoda kwotę 600,00 zł.

Wobec wysokiego prawdopodobieństwa wystąpienia dalszych, normalnych następstw wypadku, które skutkować mogą dalszym uszczerbkiem powoda na zdrowiu Sąd uznał za uzasadnione ustalenie odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku, jakie mogą ujawnić się w przyszłości.

W zakresie kwoty 12.397,93 zł Sąd Okręgowy umorzył postępowanie, gdyż w tym zakresie powód cofnął pozew, na zasadzie art. 355 § 1 kpc.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł w oparciu o art. 100 kpc.

Orzeczenie Sądu Okręgowego zaskarżyły obydwie strony.

Powód zakwestionował wyrok w części oddalającej powództwo o dalsze zadośćuczynienie ponad zasądzoną kwotę, a także stopień przyczynienia się do powstania szkody oraz wysokość zasądzonej renty. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie przepisów prawa procesowego, a w szczególności : art. 233 kpc, art. 11 kpc i art. 322 kpc, a także prawa materialnego, a to : art. 362 kc i art. 444 § 2 kc.

Wskazując na wymienione zarzuty powód domagał się zmiany zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości wraz z kosztami zastępstwa procesowego, ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Pozwany ubezpieczyciel zaskarżył wyrok w zakresie zadośćuczynienia (pkt I), renty (pkt II), ustalenia jego odpowiedzialności na przyszłość (pkt III) oraz kosztów procesu (pkt VI i VII). Apelacja strony pozwanej podnosi zarzut naruszenia prawa procesowego ; art. 233 kpc oraz art. 328 § 2 kpc. Zarzutu naruszenia prawa materialnego apelujący upatruje w naruszeniu przepisów, a to : art. 6 kc, art. 361 § 1 kc, art. 445 § 1 kc oraz art. 444 § 1 i § 2 kc.

Apelacja strony pozwanej wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonej części oraz zasądzenie kosztów procesu za obie instancje lub uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie w tym zakresie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

Apelacje obu stron nie zasługują na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny aprobuje ustalenia faktyczne Sądu I instancji, bowiem znajdują oparcie w opiniach biegłych oraz w dokumentach pisemnych i zeznaniach świadków. Ocena prawna materiału dowodowego nie narusza dyspozycji przepisów wymienionych w apelacjach obu stron. Nie są zasadne wnioski apelacji o zmianę wysokości zasądzonego zadośćuczynienia i renty, tj. powoda o podwyższenie przyznanej sumy pieniężnej, a zaś strony pozwanej o obniżenie zasądzonego zadośćuczynienia i świadczenia rentowego.

Apelacja powoda.

1.Przyznane zadośćuczynienie w wysokości 400.000 zł jest sumą odpowiednią w rozumieniu art. 445 § 1 kc. Uwzględnia rozmiar doznanej przez powoda krzywdy stosunkowo w młodym wieku. Stąd też wiosek powoda o zasądzenie dalszej kwoty tytułem zadośćuczynienia jest bezzasadny.

2.Skarżący podnosząc zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 kpc oraz art. 11 kpc przez przyjęcie 50% przyczynienia się do wypadku komunikacyjnego pomija, iż powód sprzecznie z obowiązującymi przepisami poruszał się po drodze, po której jechał kierowca samochodu marki (...) A. K., nie zachowując bezpiecznego odstępu od prawej krawędzi jezdni.

Nietrafny jest także zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc. Ustalenia Sądu I instancji oparte na opinii biegłego sądowego mgr inż. A. R. opisują zachowanie powoda na drodze. Z opinii tej wynika, że powód „szedł prawą, a nie lewą stroną drogi. W ten sposób powód sam pozbawił się możliwości dobrej obserwacji ruchu samochodów, które przejeżdżały obok niego, a tym samym zauważenia, że dojeżdżający do niego samochód nie zmienia toru jazdy. Gdyby powód szedł prawidłowo lewą strona jezdni, wówczas nie zostałby potrącony przez samochód (...).

Natomiast nieprawidłowe postępowanie kierowcy (...) A. K. stwierdza prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Myślenicach z dnia 28 września 2006r, sygn. akt IIK (...), który nie odnosi się do zachowań powoda. Z tych przyczyn zarzut naruszenia przepisu art.11 kpc jest bezzasadny.

Ustalenia Sądu Okręgowego pozwalają na stwierdzenie, że bezpośrednią i zasadniczą przyczyną wypadku komunikacyjnego było zarówno zachowanie powoda jako pieszego oraz zachowanie kierującego samochodem marki (...), polegające na naruszeniu zasad bezpieczeństwa ruchu drogowego. Zgodnie z art. 11 § 2 kodeksu drogowego pieszy idący po poboczu lub jezdni jest zobowiązany iść lewą stroną drogi.

Ocena przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody należy do kwestii prawnych i w związku z tym podlega ocenie sądu. Natomiast wariantowe rozważania biegłego sądowego dotyczące przebiegu wypadku, wobec braku części dokumentacji, nie mają istotnego znaczenia dla oceny stopnia przyczynienia się do wypadku komunikacyjnego.

W orzecznictwie przeważa pogląd, że wykładni przepisu art. 362 kc nie można dokonywać w oderwaniu od podstawy prawnej, z jakiej wywodzi się roszczenie odszkodowawcze. Przy odpowiedzialności na zasadzie ryzyka do zastosowania art. 362 kc – obok wymagania adekwatnego związku przyczynowego – wystarczy obiektywna nieprawidłowość zachowania poszkodowanego (por. wyrok S.N. z dnia 26 maja 2000r, sygn. ICKN 1326/99, Lex nr 532100, wyrok S.N. z dnia 16 września 2003r, sygn. IVCKN 481/01, Lex 602300).

Zachowanie powoda obiektywnie niewłaściwie polegające na naruszeniu zasad ruchu drogowego nie może pozostać bez wpływu na ustalenie przyczynienia się jego do wypadku komunikacyjnego.

Niewątpliwe jest, że spożywanie alkoholu przez powoda i sprawcę wypadku komunikacyjnego oraz stwierdzenie zawartości alkoholu we krwi 2,1 promila miało wpływ na obserwację i sposób poruszania się po drodze. Z doświadczenia życiowego wynika, że osoby będące pod wpływem alkoholu mają opóźnioną reakcję i spostrzegawczość na sytuacje na drodze.

Zachowanie uczestników wypadku komunikacyjnego polegające na naruszeniu zasad bezpieczeństwa ruchu drogowego w stanie nietrzeźwości daje podstawę do przyjęcia 50% przyczynienia się do powstania szkody. Brak jest zatem podstaw do kwestionowania przyjętego stopnia przyczynienia się powoda do powstania wypadku komunikacyjnego i jego następstw. W konsekwencji czego nie może odnieść skutku zarzut naruszenia przepisu art. 362 kc.

Chybiony jest także zarzut naruszenia art. 322 kpc przez zaniżenie kosztów opieki sprawowanej nad powodem przez najbliższych członków rodziny oraz zaniżenia wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przed wypadkiem.

W toku postępowania powód nie wykazał, iż w stawki godzinowe za usługi opiekuńcze w okresie objętym żądaniem pozwu były wyższe w ośrodkach pomocy społecznej, ani też nie wykazał w dostateczny sposób wysokości osiąganych dochodów za granicami kraju przed wypadkiem. Same zeznania żony, iż mąż osiągał dochody od 6000 do 7.000 zł miesięcznie są niewystarczające. Z powołanych wyżej okoliczności nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 362 kc oraz art. 444 § 2 kc.

Apelacja pozwanego ubezpieczyciela.

Nietrafny jest zarzut naruszenia prawa procesowego. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku spełnia wymogi określone przepisem art. 328 § 2 kpc i poddaje się kontroli instancyjnej. Sąd Okręgowy wskazał, na jakich podstawach oparł poczynione ustalenia, jakim dowodom dał wiarę, a którym tej wiary odmówił.

Niesłuszny jest też zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc. Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, wyrażając oceny, które nie pozostają w sprzeczności z zasadami logiki rozumowania, czy doświadczenia życiowego i nie wykazują błędów natury faktycznej. Oceny te odpowiadają wymogom określonym w art. 233 § 1 k.p.c., zgodnie z którymi sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie „wszechstronnego rozważenia zebranego materiału", a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów, mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności (por. wyrok SN z dn. 17 listopada 1966 r., II CR 423/66, OSNPG 1967, nr 5—6, poz. 21; wyr. SN z dn. 24 marca 1999 r., I PKN 632/98, OSNAPiUS 2000, nr 10, poz. 382; post. SN z dn. 11 lipca 2002 r., IV CKN 1218/0, LEX nr 80266 , post. SN z dn. 18 lipca 2002 r., IV CKN 1256/00, LEX nr 80267). Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 k.p.c., choćby dowiedzione zostało, że z tego samego materiału dałoby się wysnuć równie logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego wnioski odmienne. Tylko w przypadku wykazania, że brak jest powiązania, w świetle kryteriów wyżej wzmiankowanych, przyjętych wniosków z zebranym materiałem dowodowym, możliwe jest skuteczne podważenie oceny dowodów dokonanej przez sąd. Nie jest wystarczająca sama polemika naprowadzająca wnioski odmienne, lecz wymagane jest wskazanie, w czym wyraża się brak logiki lub uchybienie regułom doświadczenia życiowego w przyjęciu wniosków kwestionowanych, (por: wyrok SN z dn. 27 września 2002 r. IV CKN 1316/00 — lex nr 80273).

Zarzut wybiórczej oceny zebranego materiału dowodowego w szczególności zeznań świadków : M. S., W. S., D. K., J. W. i opinii Zakładu Medycyny Sądowej C. M. U. jest całkowicie chybiony. Sąd I instancji z należytą starannością zbadał wymienione w apelacji dowody. Argumentacja prowadząca do wniosku o wiarygodności zeznań świadków w zakresie wskazanym przez Sąd I instancji jest logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego.

Sąd Okręgowy rozważył zeznania świadków w powiązaniu z całym materiałem dowodowym sprawy.

Ustalenie uszczerbku na zdrowiu powoda oraz rozmiaru doznanych cierpień fizycznych i psychicznych na skutek wypadku komunikacyjnego, czy też sposobu i kosztów dotychczasowego leczenia wymaga wiadomości specjalnych. Pozwany ubezpieczyciel po wydaniu opinii uzupełniającej przez Katedrę Medycyny Sądowej – nie wnosił zastrzeżeń w trybie art. 162 kpc. Ogólnikowe zatem zarzuty apelacji nie mogą podważać mocy dowodowej jednoznacznej opinii instytutu naukowo-badawczego.

Twierdzenia apelacji, iż doznane obrażenia ciała na skutek wypadku komunikacyjnego nie wykluczają powoda z życia społecznego, ani też nie pociągają za sobą istotnych utrudnień w tym zakresie nie znajdują oparcia w materiale dowodowym sprawy.

Przed wypadkiem powód nie cierpiał na żadne schorzenia. Pracował za granicą osiągając dochody na utrzymanie rodziny. Na skutek wypadku komunikacyjnego powód doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu, który według opinii Katedry Medycyny Sądowej wynosi 220%. W wyniku potrącenia powód doznał urazu głowy z utratą przytomności, urazu lewej nogi, złamania żeber, miał niedowład lewostronny. Bezpośrednio po wypadku powodowi wykonano laparotomię zwiadowczą oraz unieruchomiono wieloodłamowe załamania podudzia. Po badaniu TK głowy przewieziono powoda do Kliniki (...).J., gdzie usunięto operacyjnie krwiak nadtwardówkowy po stronie prawej, a z powodu obrzęku mózgu usunięto płat kostny.

W maju 2006r powód był operowany z powodu wodogłowia wewnętrznego i założono mu zastawkę.

W grudniu 2006r operowano powoda w celu odbarczenia nerwu strzałkowego w (...) Szpitalu (...).

Charakter i zakres zabiegów operacyjnych wynikający z dokumentacji medycznej zalegającej w aktach sprawy oraz opinii Katedry Medycyny Sądowej świadczy o rozmiarze doznanych cierpień fizycznych oraz psychicznych. Opinia placówki naukowo-badawczej została wydana po przeprowadzeniu badania powoda w lutym 2011r. Dokumentacja lekarska z pierwszego kwartału 2012r potwierdza, iż powód cierpi na padaczkę pourazową i często występują u niego napady padaczki, wymaga stałego nadzoru. W świetle powyższego sprzeczne są z materiałem dowodowym twierdzenia apelacji, iż powód nie wykazał aktualnego stanu zdrowia.

Natomiast nielogiczne i sprzeczne z opinią biegłych sądowych oraz zasadami doświadczenia życiowego są twierdzenia apelacji, iż powód wykazuje „aktywność zawodowa i życiową, a konsekwencje wypadku nie są tak dolegliwe, jak to przyjął Sąd I instancji”. Nie były konieczne codzienne odwiedziny żony w szpitalu, gdyż powód miał zapewnioną profesjonalną opiekę pielęgniarską.

Po wypadku komunikacyjnym, powód będąc w stanie zagrożenia życia, niewątpliwie wymagał wsparcia psychicznego, które mógł uzyskać od najbliższych członków rodziny. Dlatego bezzasadne jest „hasłowe” kwestionowanie zasadności potrzeby odwiedzin powoda przez żonę w szpitalu oraz konieczności sprawowania opieki w domu, dojazdu na rehabilitację neuropsychologiczną 4 razy w miesiącu oraz rehabilitację ruchową, po wyjściu ze szpitala. Zarzut, iż powód posiada tylko wykształcenie podstawowe nie oznacza braku kwalifikacji do wykonywania zawodu stolarza, do którego niezbędne są umiejętności praktyczne. Całkowicie nieuzasadniony jest zatem zarzut błędu w ustaleniach faktycznych dotyczący braku kwalifikacji powoda do wykonywania zawodu stolarza.

Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął, iż kwota 400.000 zł stanowi odpowiednie zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, a po uwzględnieniu 50% przyczynienia się do wypadku oraz wypłaconego zadośćuczynienia przez pozwanego ubezpieczyciela w kwocie 75.000 zł, powodowi należy się dalsze zadośćuczynienie w kwocie 125.000 zł, zasądzonej w punkcie I sentencji wyroku. Zarzut zatem naruszenia przepisu art. 445 § 1 kc jest niezasadny.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 444 § 1 kc należy wskazać, iż odszkodowanie przewidziane w powołanym przepisie obejmuje wszelkie wydatki pozostające w związku z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, które są konieczne i celowe. Do tych wydatków zalicza się koszty przejazdu osób bliskich w celu odwiedzin chorego, będącego w stanie szczególnego zagrożenia życia oraz koszty opieki w domu, czy też koszty zabiegów rehabilitacyjnych. Stan zdrowia powoda wynikający z dokumentacji medycznej oraz opinii Katedry Medycyny Sądowej U.J. daje podstawy do uznania kosztów dojazdu oraz kosztów opieki za wydatki pozostające w związku przyczynowym z wypadkiem i niezbędne z ratowaniem zagrożonego życia powoda. Przed wypadkiem powód był zdrowy i pracował na utrzymanie rodziny. Natomiast po wypadku ma uszkodzony mózg i cierpi na padaczkę pourazową. W wyniku wypadku utracił zdrowie i stał się osobą, której życie codzienne jest uzależnione od pomocy innych osób.

Przyznanie renty z tytułu zwiększonych potrzeb, na podstawie art. 444 § 2 kc, nie jest uzależnione od wykazania ponoszenia wydatków. Do przyznania renty z tytułu zwiększonych potrzeb wystarcza samo istnienie zwiększonych potrzeb jako następstwo czynu niedozwolonego (por. wyrok S.N. z dnia 11 marca 1976r, IV CR 50/76, OSNC 1977 z. 1, poz. 11). Istnienie zwiększonych potrzeb powoda potwierdza opinia sądowa. Zarzut więc naruszenia art. 444 § 1 i § 2 kc nie może odnieść skutku.

Nie jest także zasadny zarzut wadliwego ustalenia odpowiedzialności strony pozwanej za szkody mogące powstać przyszłości u powoda. Stwierdzenie opinii Katedry Medycyny Sądowej, iż stan zdrowia powoda należy uznać „za utrwalony” nie uzasadnia zmiany rozstrzygnięcia w tym zakresie.

Zakończenie procesu leczenia powoda (w chwili opracowania opinii przez placówkę naukowo-badawcza) nie jest wystarczającą podstawą do wykluczenia powstania w przyszłości szkód pozostających w adekwatnym związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym.

Z przytoczonych wyżej względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc oddalił apelacje obu stron.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w oparciu o art. 100 kpc.