Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 sierpnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 sierpnia 2014 r. w Poznaniu

sprawy z odwołania M. J.

przeciwko (...) Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (...)w P.

przy udziale zainteresowanej B. J.

o objęcie ubezpieczeniem społecznym rolników

na skutek apelacji odwołującej M. J.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 29 września 2010 r. sygn. akt VII U 758/10

1.  zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję i stwierdza, że nie ustało z dniem 1 kwietnia 2005r. ubezpieczenie społeczne rolników M. J. w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego, macierzyńskiego i emerytalno-rentowego;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz M. J. kwotę 150 zł tytułem kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 maja 2010r. (znak: (...)) (...) Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, działając na podstawie art. 5a ust. 5 i 7 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 1998r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 91, poz. 873), stwierdził wobec M. J. ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego, macierzyńskiego i emerytalno-rentowego od 1 kwietnia 2005r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż od dnia 2 maja 2004r. osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu rolników i prowadzące działalność gospodarczą były zobowiązane do złożenia w terminie do 14 lutego 2005r. w Kasie zaświadczenia właściwego organu podatkowego o wysokości podatku należnego za 2004r. W dniu 22 kwietnia 2010r. wpłynęła do Kasy informacja z Urzędu Skarbowego, z której wynika, iż M. J. wznowił działalność gospodarczą od dnia 3 grudnia 2002r. i nie zgłaszał jej do likwidacji.

Od powyższej decyzji M. J. wniósł odwołanie w przepisanym trybie i terminie. W uzasadnieniu odwołujący podnosił, iż w okresie od 1 sierpnia 2000r. do 2 grudnia 2002r. zawiesił prowadzenie działalności gospodarczej i przez cały okres podlegania rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu regularnie opłacał składki.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasową argumentację.

W charakterze zainteresowanej udział w sprawie wzięła B. J..

Wyrokiem z dnia 29 września 2010 r. w sprawie sygn. VII U 758/10 Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział VII Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie M. J..

U podstaw powołanego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

M. J. ma obecnie (...)lat, z zawodu jest mechanikiem samochodowym.

M. J. od 29 czerwca 1988 r. prowadzi na własny rachunek pozarolniczą działalność gospodarczą pod nazwą (...) M. J. na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez Urząd Gminy w C. w zakresie mechaniki pojazdowej, blacharstwa, lakiernictwa i usług transportowych, z siedzibą w Z.. W okresie od 1 sierpnia 2000r. do 2 grudnia 2002r. odwołujący zawiesił prowadzenie tej działalności. M. J. wznowił jej prowadzenie w dniu 3 grudnia 2002r. Do dnia dzisiejszego odwołujący nie dokonał wyrejestrowania działalności gospodarczej z ewidencji.

Odwołujący podlegał ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 lipca 1988r. do 31 marca 1991r. oraz od 1 października 1992r. do 31 lipca 2000r.

W dniu 28 lipca 2000r. odwołujący wraz z żoną B. J. zawarł z L. C. umowę dzierżawy gospodarstwa rolnego na 10 lat położonego w Z. o powierzchni 11,07 ha.

Decyzją z dnia 31 sierpnia 2000r. organ rentowy stwierdził, że odwołujący podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników od dnia 1 sierpnia 2000r. Decyzja zawierała pouczenie o obowiązku informowania organu rentowego o wszelkich okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności (pkt 1).

Odwołujący nie powiadomił KRUS o wznowieniu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, a także nie złożył do dnia 14 lutego 2005r. zaświadczenia wystawionego przez Urząd Skarbowy w C. o wysokości należnego podatku za 2004 rok. M. J. nie złożył również oświadczenia w KRUS, że chce podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników (bezsporne).

W 2004r. odwołujący złożył w KRUS wniosek o ustalenie prawa do zasiłku rodzinnego. Do powyższego wniosku M. J. dołączył zaświadczenie z dnia 24 maja 2004r. o dochodzie uzyskiwanym z pozarolniczej działalności gospodarczej w roku podatkowym 2002.

Odwołujący uzyskał z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej następujące dochody: w 2002r. - 10.200 zł, w 2003r. -6.300 zł, w 2004r. - 5.400 zł, w 2005r. 10.415 zł, w 2006r.- 7.575,54 zł, w 2007r. -16.000 zł, w 2008r. - 4.800 zł, w 2009r. - 3.800 zł.

Pismem z dnia 22 kwietnia 2010r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w C. poinformował KRUS, że M. J. prowadzi działalność gospodarczą.

W dniu 30 kwietnia 2010r. odwołujący złożył w siedzibie organu rentowego „zaświadczenia z tytułu działalności opodatkowanej w formie zryczałtowanej” za lata 2002-2009 wystawione przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w C.,.

W dniu 12 maja 2010r. KRUS wydał zaskarżoną decyzję.

Mając tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie M. J. nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy, jako podstawę rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie wskazał art. 5a ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 2 kwietnia 2004r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 91, poz. 873), zgodnie, z którym rolnik lub domownik, który podlega ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie, przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej zgodnie z przepisami o zryczałtowanym podatku dochodowym lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu, jeżeli nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym (ust. 1).

Rolnik lub domownik, o którym mowa w ust. 1, podlega nadal ubezpieczeniu, jeżeli w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu tej działalności złoży Kasie oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia oraz udokumentuje spełnienie warunków opodatkowania tej działalności w formie zryczałtowanego podatku dochodowego w terminie 7 dni od dnia otrzymania dokumentu ustalającego przez organ podatkowy tę formę opodatkowania (ust. 2).

Niezachowanie któregokolwiek z terminów, o których mowa w ust. 2, jest równoznaczne z ustaniem ubezpieczenia z końcem kwartału, w którym rolnik lub domownik rozpoczął wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpoczął współpracę przy prowadzeniu tej działalności (ust. 3).

Jeżeli z dokumentów przedstawionych przez rolnika lub domownika wynika, że nie są spełnione warunki dalszego podlegania ubezpieczeniu określone w ust. 1, przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio (ust. 4).

Do dnia 14 lutego każdego roku rolnik lub domownik prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą lub współpracujący przy prowadzeniu tej działalności, podlegający ubezpieczeniu, zobowiązany jest po rozliczeniu roku podatkowego złożyć Kasie zaświadczenie właściwego organu podatkowego o wysokości należnego podatku za miniony rok (ust. 5).

Jeżeli kwota podatku, o którym mowa w ust. 5, przekroczy kwotę 2 528 zł, ubezpieczenie rolnika lub domownika ustaje z końcem kwartału, w którym rolnik lub domownik zobowiązany był złożyć Kasie zaświadczenie (ust. 6).

Niezachowanie terminu, o którym mowa w ust. 5, o ile nadal prowadzona jest pozarolnicza działalność gospodarcza, jest równoznaczne z zaistnieniem okoliczności powodujących ustanie ubezpieczenia z końcem kwartału, w którym rolnik lub domownik zobowiązany był złożyć zaświadczenie (ust. 7).

Kwota podatku, o której mowa w ust. 6, zwana dalej „roczną kwotą graniczną”, podlega corocznej waloryzacji wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, określonym w ustawie budżetowej za rok, którego kwota dotyczy, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone (ust. 8).

Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w drodze obwieszczenia, roczną kwotę graniczną, o której mowa w ust. 8 (ust. 9).

Za pozarolniczą działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, uważa się pozarolniczą działalność gospodarczą prowadzoną na podstawie przepisów o działalności gospodarczej (ust. 10).

Za rozpoczynającego współpracę przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, o którym mowa w ust. 1, uważa się rolnika lub domownika, który w stosunku do prowadzącego tę działalność spełnia kryteria osoby współpracującej określone, w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych (ust. 11).

W myśl art. 3a ust. 1 w/w ustawy ubezpieczenie ustaje z końcem kwartału, w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganie ubezpieczeniu.

Mając na uwadze treść powyższego przepisu, Sąd Okręgowy wskazał, iż bezsporne jest, iż M. J. w dniu 3 grudnia 2002r. wznowił prowadzenie działalności gospodarczej, o czym nie poinformował KRUS oraz nie złożył stosownego zaświadczenia o uzyskiwanych dochodach do dnia 14 lutego 2005r.

Równocześnie Sąd zwrócił uwagę, iż termin określony w art. 5a ust. 5 ma charakter zawity i brak podstaw do jego przywrócenia.

Odnosząc się do twierdzeń odwołującego i zainteresowanej, iż organ rentowy wiedział o prowadzeniu przez M. J. działalności gospodarczej z załączonych do wniosku o zasiłek rodzinny dokumentów, Sąd Okręgowy wskazał, iż jego zdaniem argument ten jest chybiony. Art. 37 ust. 1 ustawy rolnej stanowi, iż to rolnik jest obowiązany, nie czekając na wezwanie, w ciągu 14 dni zgłaszać Kasie osoby podlegające ubezpieczeniu w jego gospodarstwie oraz informować Kasę o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności. Tym samym, fakt informowania organu rentowego o wszelkich zmianach mających wpływ na podleganie w/w ubezpieczeniu spoczywa na odwołującym, a nie odwrotnie. Co więcej, w decyzji z dnia 31 sierpnia 2000r. znajdowało się stosowne pouczenie, które odwołujący otrzymał i winien się z nim zapoznać. Tak, więc omawiane dokumenty zostały złożone w 2004r., a więc po wymaganym terminie i stanowiły jedynie załącznik do zupełnie innej sprawy.

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy na podstawie cytowanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie i orzekł jak w wyroku.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia osobiście złożył odwołujący M. J.

Zaskarżając wyrok w całości, wniósł o jego zmianę i uwzględnienie wniesionego odwołania. Ponadto apelujący wniósł o zasądzenie na rzecz odwołującego kosztów procesu za I i II instancję.

W stosunku do zapadłego rozstrzygnięcia apelujący wywiódł następujące zarzuty:

- naruszenie prawa materialnego tj. art. 5a ustawy z dnia 20.12.1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników /Dz. U. z 1998 roku, nr 7, poz. 25 ze zm./ w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 02.04.2004 roku o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw /Dz. U. nr 91, poz. 873/ poprzez błędną jego wykładnie i niewłaściwe zastosowanie, które polega na tym, iż przepisów rzeczonej ustawy nie stosuje się, kiedy organ rentowy jest w posiadaniu wymaganych informacji,

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, która polega na stwierdzeniu, iż M. J. prowadził działalność gospodarczą nie powiadamiając o tym KRUS, gdy z zebranego materiału dowodowego wynika, iż KRUS miał wiedzę odnośnie prowadzenia przez odwołującego się działalności gospodarczej.

Uzasadniając powyższe zarzuty, apelujący wskazał, iż w jego ocenie Sąd orzekający winien dokonać celowościowej, a nie językowej wykładni art. 5a ustawy z dnia 20.12.1990 roku o ubezpieczeniu społecznym w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 02.04.2004 roku o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Jednocześnie apelujący wskazał, że skoro organ rentowy miał już informację ze strony odwołującego się o tym, że prowadzi działalność gospodarcza, to jest rzeczą oczywistą, iż przepis ten nie może mieć zastosowania w stosunku do odwołującego się. Zdaniem apelującego, nie leżał na nim obowiązek osobnego powiadamiania ZUS o prowadzonej działalności gospodarczej, zwłaszcza, że KRUS miał możliwość powzięcia tej informacji, gdyż w 2003 roku odwołujący się złożył w KRUS zaświadczenie o dochodzie uzyskanym z pozarolniczej działalności gospodarczej w roku 2002 z uwagi na wymogi, jakimi ustawa obwarowuje przyznanie zasiłku rodzinnego dla dzieci. Taką informację o prowadzonej przez odwołującego się pozarolniczej działalności gospodarczej przekazała KRUS w 2003 roku także żona odwołującego się. Zatem KRUS dwukrotnie został zawiadomiony o fakcie prowadzenia przez odwołującego się pozarolniczej działalności gospodarczej. Z uwagi na powyższe nie może być tak, że Sąd błędnie wywiódł, iż odwołujący się M. J. nie wypełnił ciążących na nim obowiązków.

Na rozprawie w dniu 28 sierpnia 2014 r. pełnomocnik pozwanego organu rentowego wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

Wniesiona apelacja podlegała uwzględnieniu w sposób skutkujący zmianą zaskarżonego wyroku.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż bezsporne w przedmiotowej sprawie jest to, że odwołujący M. J. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników od dnia
1 sierpnia 2000 r. Decyzja w tym przedmiocie została wydana w dniu 31 sierpnia 2000 r. Na odwrocie przedmiotowej decyzji umieszczona została informacja, w której w punkcie 2 zostało zawarte pouczenie odwołującego wynikające z treści art. 5a ustawy z dnia 20.12.1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 roku, nr 7, poz. 25 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania decyzji. Pouczenie to wskazywało na warunki, jakie ubezpieczony musi spełnić, aby pozostawać w ubezpieczeniu rolniczym przy podjęciu pozarolniczej działalności gospodarczej, jak również obowiązek złożenia w tej sprawie stosownego oświadczenia Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych lub Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Niekwestionowana przez żadną ze stron była okoliczność, że odwołujący w dacie wydawania przedmiotowej decyzji nie prowadził działalności gospodarczej oraz to, że odwołujący wznowił prowadzenie działalności gospodarczej w dniu 3 grudnia 2002 r. i prowadzi ją nadal. Ze zgromadzonej w aktach sprawy dokumentacji wynika także, iż odwołujący od 2000 r. regularnie składał do KRUS wnioski o ustalenie prawa do zasiłku rodzinnego, w których obowiązkowo należało zawrzeć oświadczenie o wysokości i źródłach dochodu uzyskiwanego przez odwołującego i wszystkich członków jego rodziny. Bezsporne jest, że w roku 2004 do wniosku o ustalenie prawa do zasiłku rodzinnego odwołujący dołączył zaświadczenie z dnia 24 maja 2004 r. o dochodzie uzyskiwanym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w roku podatkowym 2002.

Istota sporu w przedmiotowej sprawie sprowadzała się do ustalenia czy KRUS, działając na podstawie art. 5a ust. 5 i 7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. nr 91, poz. 873), zasadnie stwierdził zaskarżoną decyzją z dnia 12 maja 2010 r., iż nastąpiło ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego, macierzyńskiego i emerytalno – rentowego M. J. od dnia 1 kwietnia 2005 r. Organ rentowy KRUS swoją decyzję uzasadnił tym, iż z uwagi na treść art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowiązującym od dnia 2 maja 2004 r., odwołujący był w obowiązku do dnia 14 lutego 2005 r. poinformować KRUS o fakcie prowadzenia działalności gospodarczej. Tymczasem informację o tym, że odwołujący M. J. prowadzi działalność gospodarczą uzyskał dopiero z treści pisma Naczelnika Urzędu Skarbowego w C. z dnia 22 kwietnia 2010 r.

Kluczową kwestią, zdaniem niniejszego Sądu, było zatem ustalenie czy odwołujący rzeczywiście w sposób zawiniony nie wypełnił ciążącego na nim (tak jak twierdzi KRUS) obowiązku poinformowania organu rentowego w wznowieniu działalności gospodarczej. Punktem wyjścia jest pouczenie zawarte w informacji dołączonej do decyzji z dnia 31 sierpnia 2000 r., stwierdzającej podleganie przez M. J. ubezpieczeniu społecznemu rolników. Został on bowiem pouczony o treści art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w jego oryginalnym brzmieniu. Zgodnie z treścią tego przepisu, rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy, nieprzerwanie, przez co najmniej jeden rok, podejmował pozarolniczą działalność gospodarczą, nie będąc pracownikiem i nie pozostając w stosunku służbowym, podlegał nadal temu ubezpieczeniu. Mógł on jednak złożyć Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych lub Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oświadczenie, że chce podlegać innemu (niż rolniczemu) ubezpieczeniu społecznemu z racji prowadzonej działalności gospodarczej, o ile spełniał w tym zakresie warunki określone w odrębnych przepisach.

Z powyższego unormowania nie wynikała reguła pierwszeństwa podlegania rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu w przypadku jego zbiegu z innym tytułem ubezpieczenia społecznego, a jedynie możliwość dokonania przez zainteresowanego wyboru systemu ubezpieczenia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2006 r., I UK 172/05, OSNP 2007 nr 3-4, poz. 52). Wybór ten dotyczył tylko sytuacji, gdy dana osoba spełniała jednocześnie przesłanki objęcia rolniczym ubezpieczeniem społecznym i ubezpieczeniem społecznym z racji prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, a można go było dokonać wyłącznie w momencie podejmowania tej ostatniej działalności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2006 r., III UK 46/06, OSNP 2007 nr 15-16, poz. 233) i to pod warunkiem uprzedniego (a więc bezpośrednio przed podjęciem pozarolniczej działalności gospodarczej), trwającego nieprzerwanie przynajmniej jeden rok, podlegania z mocy ustawy ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie, liczonego od dnia objęcia tym ubezpieczeniem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2000 r., II UKN 618/99, OSNAPiUS 2002 nr 1, poz. 27; z dnia 7 kwietnia 2006 r., I UK 223/05, OSNP 2007 nr 7-8, poz. 109). Jeśli natomiast rolnik, podejmujący działalność gospodarczą po roku podlegania ubezpieczeniu jako rolnik, nadal chciał podlegać ubezpieczeniu rolniczemu – nie musiał czynić nic, gdyż przepis wprost stanowił, że w takiej sytuacji „nadal podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników”.

Sąd I instancji podobnie jak organ rentowy KRUS stwierdził, że na odwołującym ciąży obowiązek wynikający z treści art. 5a w brzmieniu obowiązującym w okresie od dnia 2 maja 2004 r. W tym dniu weszła w życie ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 91, poz. 873). Aktem tym nadano nowe brzmienie art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Przede wszystkim wydłużono okres nieprzerwanego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, uprawniający osobę podejmującą pozarolniczą działalność gospodarczą do wyboru systemu ubezpieczenia społecznego i uzależniono możliwość tego wyboru od formy opodatkowania wspomnianej pozarolniczej działalności gospodarczej. W myśl znowelizowanego ust. 1 powołanego artykułu, rolnik lub domownik, który podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie, przez co najmniej 3 lata i rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej zgodnie z przepisami o zryczałtowanym podatku dochodowym lub rozpoczął współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlegał nadal temu ubezpieczeniu, jeżeli nie był pracownikiem i nie pozostawał w stosunku służbowym. Stosownie do ust. 5 tego artykułu, do dnia 14 lutego każdego roku rolnik lub domownik prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą lub współpracujący przy prowadzeniu tej działalności, podlegający ubezpieczeniu, zobowiązany był po rozliczeniu roku podatkowego złożyć w KRUS zaświadczenie właściwego organu podatkowego o wysokości należnego podatku za miniony rok. W świetle ust. 7 zmienionego art. 5a, niezachowanie terminu, o którym mowa w ust. 5, o ile nadal prowadzona była pozarolnicza działalność gospodarcza, było równoznaczne z zaistnieniem okoliczności powodujących ustanie ubezpieczenia z końcem kwartału, w którym rolnik lub domownik zobowiązany był złożyć wspomniane zaświadczenie. Przepis art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, w brzmieniu nadanym aktem nowelizującym z dnia 2 kwietnia 2004 r., obowiązywał tylko w okresie od 2 maja 2004 r. do 23 sierpnia 2005 r.

Do rolników (odpowiednio ich domowników), którzy - prowadząc pozarolniczą działalność gospodarczą lub współpracując przy jej prowadzeniu - podlegali w dniu wejścia w życie ustawy ubezpieczeniu społecznemu rolników, odniesiono się w przepisie przejściowym, tj. w art. 5 ust. 1, 2 i 3 ustawy nowelizującej z dnia 2 kwietnia 2004 r., zgodnie, z którymi, rolnik lub domownik, prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą lub współpracujący przy prowadzeniu tej działalności, podlegający ubezpieczeniu społecznemu rolników w dacie wejścia w życie tego aktu, był zobowiązany, w terminie do dnia 30 września 2004 r., udokumentować Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, w jakiej formie jest opodatkowana prowadzona przez niego pozarolnicza działalność gospodarcza lub działalność, przy której jest osobą współpracującą, a w przypadku prowadzenia działalności w 2003 r., udokumentować również wysokość należnego podatku za ten rok. Rolnik lub domownik zostawał wyłączony z rolniczego ubezpieczenia społecznego z końcem trzeciego kwartału 2004 r., jeżeli z przedłożonych dokumentów wynikało, że prowadzona przez niego pozarolnicza działalność gospodarcza lub działalność, przy której prowadzeniu jest osobą współpracującą, jest opodatkowana na zasadach innych niż określone w przepisach o zryczałtowanym podatku dochodowym lub należny za ubiegły rok podatek przekroczył kwotę 2.528 zł. Niedostarczenie dokumentów, o których mowa w ust. 1 tego artykułu, powodowało ustanie ubezpieczenia z końcem trzeciego kwartału 2004 r.

W tym miejscu wskazać należy, że na treść art. 64 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, który stanowi, że Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego prowadzi działalność w zakresie informowania ubezpieczonych i świadczeniobiorców o prawach i obowiązkach wynikających z ustawy. Zatem jednym ze statutowych obowiązków Kasy jest informowanie osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu rolników o prawach i obowiązkach wynikających z norm prawnych zawartych w aktach prawa powszechnie obowiązującego. Dotyczy to również wchodzących w życie zmian w przepisach, o których organ powinien każdorazowo zawiadamiać osoby, których te zmiany dotyczą. Sąd Apelacyjny rozpatrujący przedmiotową sprawę wskazuje, że znany jest mu pogląd Sąd Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 4 kwietnia 2008 r. wydanego w sprawie I UK 287/07 (OSNP 2009/13-14/182), który wskazuje, że art. 62 ust. 1 pkt 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie może być rozumiany, jako obowiązek indywidualnego pouczania rolników o każdej zmianie przepisów, które mogłyby ewentualnie dotyczyć interesów danego ubezpieczonego rolnika. Poglądu tego niniejszy Sąd jednak nie podziela. Wskazać należy, iż stanowisko to zostało również uznane za nietrafne w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2012 r., sygn. I UK 269/12, OSNP 2013/19-20/240). W uzasadnieniu przywołanego orzeczenia Sąd Najwyższy wskazywał, że zaniechania czynności określonych w art. 5 ust. 1 ustawy zmieniającej z dnia 2 kwietnia 2004 r. na skutek niewiedzy, nie można uznawać za wynik niedbałości o własne sprawy. Jej przyczyny można upatrywać we wprowadzeniu nowych reguł ustawą, która weszła w życie po bardzo krótkim vacationis legis, lecz przede wszystkim w tym, że o postanowieniach tej ustawy Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Rolników nie poinformowała ubezpieczonych. Natomiast właśnie ze względu na konieczną aktywność ubezpieczonych zamierzających pozostać w ubezpieczeniu rolniczym według nowych zasad, obowiązek przewidziany w art. 62 ust. 1 pkt 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wymagał wypełnienia. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego winna więc zawiadamiać rolników w tym, odwołującego o konieczności udokumentowania formy opodatkowania oraz wysokości podatku, a także o skutku uchybienia terminu upływającego z dniem 30 września 2004 r., określonych w art. 5 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Obowiązek informowania ubezpieczonych rolników w tym przedmiocie mieścił się bowiem w pojęciu „spraw dotyczących objęcia ubezpieczeniem”. Informacja, o której mowa, nie jest tożsama z pouczeniami zawieranymi w decyzjach rentowych, jak np. o skutkach prawnych oświadczenia, o którym mowa w art. 5a (art. 39a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników). Chodzi o obowiązek informacyjny wprowadzony do istniejącego między Kasą a rolnikami stosunku ubezpieczenia społecznego, spełniający standard traktowania pozostających w ubezpieczeniu rolników zgodnie z zasadą zaufania obywateli do Państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2 Konstytucji; por. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 grudnia 1992 r., K 3/92, OTK 1992 nr 2, poz. 26).

Reasumując powyższe rozważania, stwierdzić należy, że w przypadku braku pouczenia ubezpieczonego o obowiązku złożenia odpowiednich zaświadczeń i sankcjach z tym związanych, rolnik lub domownik nie powinien ponosić negatywnych konsekwencji w postaci ustania ubezpieczenia społecznego. Niniejszy Sąd Apelacyjny uważa zatem, iż nie można obarczyć odwołującego negatywnymi skutkami wynikającymi z treści art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowiązującym od 2 maja 2004 r., w sytuacji w której M. J. nie był pouczony o ciążących na nim nowych obowiązkach. Należy bowiem uwzględnić, że odwołujący w momencie podejmowania działalności gospodarczej nie miał w obowiązku informowania o tym organu rentowego – zwłaszcza jeśli zamiarem jego było nadal podleganie ubezpieczeniu rolniczemu. Oceny tej nie wzrusza także to, że w decyzji z dnia 31 sierpnia 2000 roku, odwołujący został pouczony o konieczności „informowania kasy o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności”. Wskazać bowiem należy, że obowiązujące przepisy takowego obowiązku wówczas nie nakładały. Jednocześnie nie można pominąć, że treść tego „ułomnego pouczenia” została poddana przez Sąd Najwyższy jurysdykcyjnej krytyce, albowiem pouczenie to nie zawiera wystarczająco identyfikowalnej informacji, a wręcz nie zawiera żadnej informacji o jakich zdarzeniach ubezpieczony powinien informować KRUS (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2013 r., sygn. I UK 556/12, LEX nr 1438701, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2013 r. I UK 641/12, LEX nr 1335919, G. Prawna 2013/141/5). W uzasadnieniach tych orzeczeń, Sąd Najwyższy ponadto wskazał, że skoro regulacje zawarte w art. 5a ustawy z 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, wielokrotnie zmieniane, dotykają konstytucyjnie chronionego prawa podmiotowego do podlegania rolnika, dla którego działalność rolnicza stanowi podstawowe źródło utrzymania, tytułowi rolniczego ubezpieczenia społecznego, to tytuł ten nie powinien być pochopnie wygaszany w razie oczywiście niezawinionego, tj. losowego opóźnienia w złożeniu przez rolnika oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia rolniczego albo zaświadczenia właściwego urzędu skarbowego o kwocie należnego podatku dochodowego za poprzedni rok kalendarzowy od przychodów z pozarolniczej działalności. Takie losowo niezawinione opóźnienie nie powinno niweczyć podstaw, celu ani uzasadnienia kontynuowania rolniczego ubezpieczenia społecznego przez rolnika. Wyłączenie z obowiązkowego ubezpieczenia społecznego rolników nie powinno także wynikać z zaniechania działań nieobjętych prawidłowym pouczeniem organu ubezpieczeń.

Abstrahując od obowiązku informowania wszystkich ubezpieczonych o zmianie przepisów, wskazać należy, że nie można pominąć tego, że organ rentowy miał wiedzę o tym, że odwołujący prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Zatem zupełnie nie znajduje uzasadnienia argument, że odwołujący nie był pouczany, bowiem organ rentowy nie miał wiedzy, że należy go pouczyć o zmianie obowiązujących przepisów i wynikającej z niej konieczności składania oświadczeń o wysokości należnego podatku. Organ rentowy, wbrew temu co twierdzi, w maju 2004 r. uzyskał informację o tym, że odwołujący prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Odwołujący bowiem, ubiegając się o przyznanie prawa do zasiłku rodzinnego oraz dodatków do zasiłku rodzinnego wraz z wnioskiem, który wpłynął w dniu 25 maja 2004 r., przedłożył zaświadczenie wystawione przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w C. o dochodzie uzyskiwanym z pozarolniczej działalności osób rozliczających się na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne w roku kalendarzowym 2002. Nie jest więc tak, że to dopiero w 2010 roku KRUS dowiedział się, że odwołujący prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Zatem już w roku 2004 do ubezpieczonego powinna zostać wysłana informacja o zmianie przepisów wprowadzonych ustawą z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Odwołujący nie uchybił więc obowiązkom ze swojej winy, albowiem nie został o nich poinformowany przez organ rentowy.

Z uwagi na powyższe Sąd Apelacyjny wskazuje, iż błędnym jest stanowisko Sądu I instancji i organu rentowego, że do odwołującego znajdzie zastosowanie przepis art. 5a w brzmieniu obowiązującym w dniu 2 maja 2004 r. o obowiązkach wynikających z obowiązku informowania organu rentowego o wszczęciu prowadzenia działalności gospodarczej, skoro oczywistym jest, że odwołujący nie był o nich przez organ rentowy poinformowany. Raz jeszcze podkreślić należy, że M. J. podejmując zawieszoną pozarolniczą działalność gospodarczą stosował się do regulacji określonej w art. 5a w jego pierwotnym brzmieniu, gdzie ustawodawca w związku z podjęciem prowadzenia pozarolniczej działalności nie musiał składać dodatkowych oświadczeń, zwłaszcza jeśli nadal zamiarem jego było podleganie ubezpieczeniu rolniczemu. Wydaje się, że swoich rozważaniach Sąd I instancji i organ rentowy uwzględnili z kolei, pozostającą poza stanem faktycznym sprawy, sytuację rolnika podejmującego działalność pozarolniczą po dniu 2 maja 2004 r., a nie sytuację odwołującego, który prowadząc działalność przed tym dniem, w związku z udzielonym mu pouczeniem, mógł pozostawać w przeświadczeniu o dalszym i niezakłóconym trwaniu ubezpieczenia rolniczego.

W przedmiotowej sprawie pozwany organ rentowy dopiero pismem z dnia 27 kwietnia 2004 r. zobowiązał odwołującego do przedłożenia zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej i zaświadczeń o wysokości przychodów i dochodów w poszczególnych latach z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej od dnia 3 grudnia
2002 r. Odwołujący wypełnił to zobowiązanie organu rentowego, a mimo to KRUS obarczył go negatywnymi skutkami niezłożenia przedmiotowych zaświadczeń do dnia 14 lutego
2005 r., co wynika wprost z treści zaskarżonej decyzji z dnia 12 maja 2010 r. KRUS w zaskarżonej decyzji powołał się zatem na przepis, którego treści odwołujący miał prawo nie znać, bowiem mimo iż wprowadzona zmiana ustawy bezpośrednio dotyczyła jego sytuacji, organ rentowy zaniechał powiadamiania go o tej zmianie. Oznacza to, że zaistniała w przedmiotowej sprawie sytuacja jest niedopuszczalna. KRUS bowiem w dniu w którym wydał zaskarżoną decyzję nie miał podstaw prawnych do jej wydania, a to z uwagi na to, iż nigdy nie zawiadomił i nie pouczył odwołującego, przy jednoczesnym podjęciu wiadomości, że prowadzi on działalność gospodarczą w 2004 roku, o obowiązkach wynikających z treści art. 5a ust. 5 i 7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowiązującym od dnia 2 maja 2004 r. do 23 sierpnia 2005 r. Ubocznie Sąd Apelacyjny wskazuje, że obecnie regułą jest to, że organ rentowy wzywa wszystkie osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą co roku do złożenia stosownych oświadczeń i powiadamia ich o ciążących na nich obowiązkach.

O ustaniu ubezpieczenia społecznego rolnika z mocy prawa - nie może decydować zaniechanie działań nieobjętych informacją organu ubezpieczeń społecznych. Trzeba zwrócić uwagę, że Sąd Najwyższy wypowiadał już pogląd, iż niezłożenie przez ubezpieczonego rolnika zaświadczenia o kwocie należnego podatku w terminie przewidzianym przez prawo nie może prowadzić do pozbawienia go rolniczego tytułu ubezpieczenia społecznego, jeżeli nie został wyraźnie pouczony o skutkach prawnych swego zaniedbania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 238/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 76).

W konsekwencji trzeba stwierdzić, że niezłożenie - przez odwołującego, który podjął działalność gospodarczą w czasie obowiązywania przepisów nienakładających na ubezpieczonego obowiązku informowania KRUS o tejże czynności i który prowadził ją w dniu 2 maja 2004 r. - oświadczenia wyrażającego wolę pozostania w ubezpieczeniu rolniczym nie powinno stać się podstawą ustania obowiązkowego ubezpieczenia rolniczego, jeżeli Kasa nie skierowała do odwołującego informacji o znaczeniu prawnym terminu wyznaczonego na dzień 30 września 2004 r. i o koniecznych czynnościach wymaganych w związku z pozostaniem w ubezpieczeniu rolniczym po dniu 1 października 2004 r.

Mając powyższe rozważania na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję i stwierdził, że nie ustało z dniem 1 kwietnia 2005 r. ubezpieczenie społeczne rolników M. J. w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego, macierzyńskiego i emerytalno – rentowego (pkt 1 wyroku).

Orzeczenie o kosztach zawarte w pkt. 2 wyroku znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z § 12 ust. 2 i § 13 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu i art. 36 ustawy z 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.