Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 października 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Mariusz Broda

Sędziowie: SSO Ewa Piątkowska-Bidas

SSO Magdalena Bajor-Nadolska (spr.)

Protokolant: protokolant sądowy Beata Wodecka

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2014 r. w Kielcach

na rozprawie

sprawy z powództwa I. W.

przeciwko K. B. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach

z dnia 28 lutego 2014 r., sygn. VIII C 306/12

zmienia zaskarżony wyrok w punkcie III (trzecim) w całości i zasądza od K. B. (1)na rzecz I. W.3446,96 (trzy tysiące czterysta czterdzieści sześć i 96/100) złotych tytułem kosztów procesu, oddala apelację w pozostałej części i zasądza od I. W.na rzecz K. B. (1)kwotę 600 (sześćset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

II Ca 665/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 28 lutego 2014 roku Sąd Rejonowy w Kielcach zasądził od K. B. (1) na rzecz I. W. 3868,59 złotych z odsetkami ustawowymi od kwoty 2810 złotych liczonymi od dnia 24 lipca 2012 roku, a w pozostałej części powództwo oddalił.

Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny, z którego wynika, że powódka jako córka K. S. dziedziczy spadek po niej w 1/3 części. W dacie otwarcia spadku (25.06.2011r.) K. S. nie miała majątku, w dniu 9.05.2005r. uczyniła na rzecz wnuczki K. B. (2) darowiznę własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego. Zgodnie z poleceniem darującej obdarowana wyraziła zgodę na zamieszkiwanie przez nią dożywotnio i nieodpłatnie w lokalu będącym przedmiotem darowizny. Spadkodawczyni korzystała
z całego lokalu aż do śmierci. Powódka nie otrzymała od spadkodawczyni żadnej darowizny. Wartość lokalu wynosi 208200 złotych, a wartość prawa korzystania z lokalu przez darczyńcę wynosi 41340 złotych.

W ocenie Sądu Rejonowego powódka jest uprawniona do zachowku na podstawie art. 991§1 k.c. i na podstawie art. 1000 k.c. może się go domagać od pozwanej. Sąd Rejonowy uwzględnił jednak stan darowizny z daty jej dokonania (art.995k.c.) a polegał on na obciążeniu przedmiotu darowizny poleceniem, którego treścią było znoszenie przez pozwaną dożywotniego korzystania przez jej babkę z darowanego mieszkania. Z tego uprawnieniababka pozwanej korzystała aż do śmierci, a wtym czasie pozwana była pozbawiona możliwości czerpania pożytków z prawa, którego stała się właścicielką na skutek darowizny. Dlatego Sąd Rejonowy obniżył wartość przedmiotu darowizny o wartość prawa darczyńcy do korzystania z lokalu przyjmując za podstawę wyliczenia średniomiesięczny czynsz jaki pozwana mogłaby uzyskać. Wartość prawa do zachowku Sąd Rejonowy ustalił na 27810 złotych i zasądził kwotę 2810 złotych z uwagi na uiszczenie na rzecz powódki w toku procesu kwoty 25000 złotych. Zasądził również odsetki skapitalizowane liczone od daty doręczenia odpisu pozwu do dani zapłaty tej kwoty. Koszty procesu między stronami wzajemnie zniósł z uwagi na to, że strony poniosły je w jednakowej wysokości.

Od tego wyroku apelację wniosła powódka. Zaskarżyła wyrok w całości i zarzuciła:
1) naruszenie prawa materialnego art.893 k.c. i art.894§1 k.c. przez błędną wykładnię
i niewłaściwe zastosowanie przez uznanie, że K. S. przysługiwałoby prawo domagania się w drodze sądowej realizacji polecenia uczynionego przy okazji darowizny;
2) naruszenie prawa materialnego art.995 k.c. przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na błędnym obliczeniu substratu zachowku; 3) naruszenie prawa materialnego art.481§1i2 k.c. i art.455 k.c. w zw. z art.991 k.c. przez ich niewłaściwe zastosowanie i naliczenie odsetek ustawowych skapitalizowanych od 24.07.2012r. do 20.11.2012r. zamiast od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty całości roszczenia;
4) naruszenie prawa procesowego art.100 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie i wzajemne zniesienie kosztów procesu zamiast ich stosunkowego rozdzielenia.

Skarżąca domagała się zmiany wyroku ewentualnie jego uchylenia i skierowania sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna jedynie w części dotyczącej kosztów procesu, w pozostałej części nie zasługuje na uwzględnienie.

Rozstrzygając o kosztach procesu należy kierować się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (art.98§1k.p.c.). W wypadku częściowego tylko uwzględnienia żądania możliwe jest wzajemne zniesienie kosztów lub ich stosunkowe rozdzielenie. Przepis art. 100 k.p.c. pozwala na sprawiedliwe w takim przypadku rozliczenie kosztów. Wzajemne zniesienie kosztów powinno mieć miejsce wtedy, gdy po ich rozliczeniu stosownie do wyniku sprawy,okaże się ze przypadające na rzecz każdej strony koszty w przybliżeniu odpowiadają kwotom, które zostały rzeczywiście wydatkowane. W sytuacji natomiast gdy jedna strona w sposób znaczący wygrała proces winno mieć zastosowanie stosunkowe rozliczenie kosztów.

Jak słusznie zauważa skarżąca wygrała ona proces w 72% a tym samym pozwana wygrała w 28%. Stosunkowy podział kosztów procesu dotyczy ich całości, co nakazuje przyjęcie do obliczeń sumy należności obu stron, którą dzieli się proporcjonalnie do stosunku w jakim strony utrzymały się ze swymi roszczeniami lub obroną. Otrzymane kwoty stanowią udział każdej ze stron w całości kosztów. Zasądzeniu na rzecz strony wygrywającej podlega różnica, jeżeli poniesione przez stronę koszty przewyższają obciążający ją udział (por. post. SN z 31.01.1991r., sygn. IICZ255/90, Osp 1991/11/279). W przedmiotowej sprawie całość kosztów odpowiada kwocie 7834zł, z czego 72% stanowi 5640,48zł,a 28%-2193,52zł. Na rzecz powódki zasądzeniu podlega zatem kwota 3446,96zł (5640,48-2193,52=3446,96).

Sąd Okręgowy uznał, że w przedmiotowej sprawie wynik procesu przesądzał
o zastosowaniu stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu i w związku z tym zmienił zaskarżony wyrok w punkcie III, zastępując wzajemne zniesienie kosztów, ich stosunkowym rozdzieleniem i zasądzeniem na rzecz powódki kwoty 3446,96zł.

Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 386§1 k.p.c.

W pozostałym zakresie apelacja powódki nie zasługiwała na uwzględnienie z uwagi na to, że wyrok odpowiada prawu.

Przedmiotem sporu między stronami była kwestia wartości przedmiotu darowizny, przy czym pozwana powoływała się na fakt dożywotniego korzystania przez darczyńcę
z przedmiotudarowizny, w związku z czym nie mogła ona dysponować darowanym jej prawem. Sąd Rejonowy uwzględnił w ramach pojęcia „stan darowizny z chwili jej dokonania” fakt wyłącznego zamieszkiwania darczyńcy w lokalu, jednakwyprowadził
z niego błędne wnioski, wyrażające się w obniżeniu wartości prawa do lokalu o wartość prawa darczyńcy do zamieszkiwania w nim. Ustając wartość tego prawa Sąd Rejonowy przyjął średni czynsz miesięczny i pomnożył go przez ilość miesięcy, przez które K. S. zamieszkiwała w lokalu. Tym samym Sąd Rejonowy pomniejszył wartość darowanego prawa do lokalu o wartość utraconych przez pozwaną korzyści, których nie mogłauzyskać na skutej zajęcialokalu przez K. S..

W ocenie Sądu Okręgowego tak ustalona wartość darowizny nie odpowiada jej wartości według stanu z chwili dokonania, a tym samym nie czyni zadość przesłance z art. 955 k.c. Słuszny jest jednak pogląd Sądu Rejonowego, że fakt rzeczywistego zamieszkiwania przez darczyńcę w darowanymlokalu ma znaczenie dla oceny stanu darowizny z chwili jej dokonania i wartości tej darowizny. Stan ten polegał na obciążeniu własnościowego prawa do lokalu, które było przedmiotem darowizny, prawem innej osoby (w tym przypadku darczyńcy) do zajmowania tego lokalu na zasadzie wyłączności, aż do jej śmierci. Nie ma przy tym znaczenia fakt, iż zamieszkiwanie przez K. S. w darowanym lokalu odbywało się w ramach polecenia o jakim mowa w art. 893 k.c. Ma racje skarżąca, iż stosownie do jego treści podmiot, na rzecz którego następuje obciążenie osoby obdarowanej określonym obowiązkiem, nie może skorzystać z przymusu państwowego w celu zmuszenia obdarowanego do określonego zachowania, jednakże nie ma to znaczenia dla ustalenia wartości przedmiotu darowizny. Istotne jest to, że obdarowana wykonała polecenie
i K. S. faktycznie zajęła cały lokal i korzystała z niego do swojej śmierci. Taki stan prawa do lokalu, które w drodze darowizny nabyła pozwana, przemawia za koniecznością pomniejszenia wartości tego prawa jako przedmiotu darowizny stosowanie do treści art. 995 k.c.

W ocenie Sądu Okręgowego w okolicznościach rozpoznawanej sprawy istnieją podstawy do odwołania się do przepisów ustawy z 28.07.1983r. o podatku od spadków
i darowizn (Dz.U. z 2009r., nr 93, poz. 768, t.j.). Opodatkowaniu podlega własność rzeczy
i praw nabytych w drodze dziedziczenia lub darowizny (art.1 ust.1), przy czym podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy lub praw pomniejszona o długi i ciężary (art.7 ust1). Jeżeli spadkobierca, obdarowany lub osoba, na której rzecz został uczyniony zapis zwykły lub windykacyjny, zostali obciążeni obowiązkiem wykonania polecenia lub zapisu zwykłego, wartość obciążenia z tego tytułu stanowi ciężar spadku, darowizny, zapisu zwykłego lub windykacyjnego, a w przypadku polecenia, o ile zostało wykonane (art.7 ust.2).

W rozpoznawanej sprawie uprawnienie do korzystania z mieszkania przez darczyńcę ma charakter ciężaru, o który pomniejsza się wartość rzeczy lub prawa stosownie do art. 7 ust1 cytowanej ustawy, a nadto fakt korzystania z lokalu aż do śmierci darującej, czyni jej prawo zbliżonym do służebności. Stosowanie do art. 13 ust 1 cytowanej ustawy, wartość świadczeń powtarzających się przyjmuje się w wysokości rocznego świadczenia pomnożonego przez określoną liczbę lat przy świadczeniach ustanowionych na czas określony i przez 10 lat przy świadczeniach na czas nieokreślony. Roczną wartość użytkowania lub służebności ustala się w wysokości 4% wartości rzeczy oddanej
w użytkowanie lub obciążonej służebnością (art.13 ust 2). Przy wartości przedmiotu darowizny określonej na 208200 złotych, 4% odpowiada kwocie 8328 złotych. Nawet przy przyjęciu okresu zamieszkiwania przez 74 miesiące (6 lat i 2 miesiące) wartość „ciężaru” (51356zł) przekraczałaby wartość o jaką Sąd Rejonowy pomniejszył wartość przedmiotu darowizny, ustalając stan z chwili jej dokonania (41340zł).

Ustalenie przez Sąd Okręgowy w sposób odmienny wartości darowizny według stanu z chwili jej dokonania, nie miało wpływu na treść rozstrzygnięcia, pomimo, iż po części miała rację skarżąca, zarzucając naruszenie art. 995 k.c. Apelacja powódki, domagającej się zasądzenia dalszej kwoty, z przyczyn wyżej przytoczonych nie mogła być uwzględniona.

Nie jest także zasadny zarzut dotyczący naruszenia art. 481§1i2 k.c., art.455 k.c. i art. 991 k.c. Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy zasądził odsetki od kwoty dochodzonej pozwem od dnia następnego po dniu doręczenia stronie pozwanej odpisu pozwu. Nie ulega wątpliwości, iż roszczenie z tytułu zachowku ma charakter roszczenia bezterminowego i staje się wymagalne po wezwaniu dłużnika do zapłaty. Ostatecznie takie wezwanie zostało sformułowane w pozwie, który był doręczony pełnomocnikowi pozwanej w dniu 23 lipca 2012 roku. Przyjęta data naliczania odsetek ustawowych jest zatem prawidłowa. Dotyczy to również kwoty 25000 złotych jaka została zapłacona powódce przez pozwaną w toku procesu, w dniu 20 listopada 2012 roku. Powódka żądała skapitalizowanych odsetek i takie Sąd Rejonowy zasądził za okres od 24 lipca 2012 roku do dania zapłaty tj. 20 listopada 2012 roku. Brak jest podstaw do zasądzenia tych odsetek aż do dnia zapłaty całego świadczenia.

Mając na uwadze przytoczone okoliczności Sąd Okręgowy w tej części apelację oddalił na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 zd.2 k.p.c. w zw. z art.391§1k.p.c. oraz §6 pkt 4 i §12 ust.1 pkt1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013r., poz.490). Apelacja powódki została uwzględniona tylko w nieznacznym zakresie, a mianowicie w zakresie kosztów procesu, co czyni zasadnym stwierdzenie, że przegrała proces w II instancji prawie w całości.

SSO M.Bajor-NadolskaSSO M.BrodaSSO E.Piątkowska-Bidas