Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 października 2014 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie, Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Jadwiga Żmudzka (spr.)

Sędziowie: SSO Urszula Gubernat

SSR del. Monika Krzanowska-Mars

Protokolant: st. prot. Ewa Krzyk

po rozpoznaniu w dniu 14 października 2014 roku, sprawy

J. K.

oskarżonego o przestępstwo z art. 231§1 kk i art. 157§2 kk w zw. z art. 11§2 kk

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżycieli subsydiarnych

od wyroku Sądu Rejonowego w Oświęcimiu z dnia 23 kwietnia 2014r. sygn. akt II K 1598/13

zaskarżony wyrok uchyla i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Oświęcimiu do ponownego rozpoznania.

SSO Urszula Gubernat SSO Jadwiga Żmudzka SSR Monika Krzanowska-Mars

Sygn. akt IV Ka 670/14

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 14 października 2014 roku

J. K. został oskarżony o to, że:

w dniu 13 lutego 2009r. w K. woj. (...), przekroczył uprawnienia służbowe w czasie dokonywanych czynności związanych z zatrzymaniem M. W. i M. D., poprzez bezzasadnie zastosowanie nadmiernej siły fizycznej w stosunku do zatrzymanych czym spowodował u M. W. obrażenia w postaci krwiaka okularowego oczodołu prawego, podspojówkowego wylewu krwiaka oka prawego, rany powieki górnej oka prawego i drobnych podbiegnięć krwawych i otarć czoła oraz za uchem prawym, które naruszyły czynności narządu jego ciała na okres poniżej dni siedmiu, co było działaniem na szkodę interesu prywatnego wyżej wymienionego

tj. o przest. z art. 231§1 kk i art. 157§2 kk w zw. z art. 11§2 kk

Sąd Rejonowy w Oświęcimiu wyrokiem z dnia 23 kwietnia 2014 roku, sygn. akt II K 1598/13 orzekł w tym przedmiocie następująco:

I.  na zas. art. 414§1 kpk w zw. z art. 17§1 pkt. 1 kpk uniewinnia oskarżonego J. K. od popełnienia zarzucanego mu czynu;

II.  na zas. 632 pkt. 1 kpk w zw. z art. 640 kpk oraz z. art. 13 ust. 1 ustawy o opłatach w sprawach karnych, zasądza od oskarżycieli subsydiarnych M. W. i M. D. na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe, a to opłatę w kwocie po 60 (sześćdziesiąt) zł.

III.  na zasadzie art. 632 pkt 1 kpk w zw. z art. 640 kpk w zw. z art. 616§1 pkt 2 kpk zasądza solidarnie od oskarżycieli subsydiarnych M. D. oraz M. W. na rzecz oskarżonego J. K. kwotę 2460 zł /dwa tysiące czterysta sześćdziesiąt zł/ tytułem zwrotu wydatków związanych z ustanowieniem obrońcy z wyboru.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik oskarżycieli posiłkowych subsydiarnych i zarzucił:

1.  Obrazę art. 442 § 3 kpk, przez niedostosowanie się przy ponownym rozpoznaniu w sprawie do zapatrywań prawnych i wskazań Sądu Odwoławczego zawartych w uzasadnieniu uchylającego wyroku w sprawie z 23 kwietnia 2014r wydanego do sygn. II K 1598/13, a który to tenże nakazał, aby: „prowadząc postępowanie na nowo Sąd I instancji powtórzył postępowanie dowodowe w całości. W szczególności przesłuchał oskarżonego i świadków.”

Ponadto tenże Sąd wskazał że „w przypadku rozbieżności pomiędzy poszczególnymi zeznaniami- rozważy Sąd konfrontacje świadków”.

Tymczasem przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji jedynie i wyłącznie odebrał wyjaśnienia oskarżonego nie prowadząc innych dowodów osobowych w sprawie.

Powyższa obraza przepisów postępowania miała niewątpliwie wpływ na treść zaskarżanego wyroku, skoro przy pierwotnym rozpoznaniu spawy Sąd uznał winę oskarżonego, a w wyniku jego apelacji Sąd Okręgowy nakazał powtórzenie postępowania w całości, a co niewątpliwie w sprawie nie nastąpiło (art. 438 pkt 2 kpk)

2.  Naruszenie art. 231 § 1 kk i art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk, przez na tej podstawie prawnej brak uznania oskarżonego za winnego popełnia zarzucanego mu czynu (art. 438 pkt 1 kpk)

3.  Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku i mającego wpływ na jego treść, przez niesłuszne przyjęcie że mimo niewykonania poleceń Sądu Odwoławczego wiążących Sąd I instancji po myśli art. 442 § 3 kpk, może on bez przeprowadzenia poleconego postępowania dowodowego w całości przez Sąd Okręgowy czynić ustalenia faktyczno - prawne w sprawie jedynie i wyłącznie po odebraniu wyjaśnień oskarżonego, (art. 438 pkt 3 kpk).

Podnosząc powyższe zarzuty pełnomocnik oskarżycieli wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Odwoławczy rozważył, co następuje:

Wniesiona w niniejszej sprawie skarga apelacyjna okazała się być o tyle zasadna, iż skutkować musiała uchyleniem orzeczenia i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż zarzuty sformułowane w punktach 1 i 3 apelacji pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych w istocie sprowadzały się do obrazy przepisów postępowania mogących mieć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, a to art. 442 § 3 k.p.k. poprzez niewykonanie zaleceń Sądu Odwoławczego wyrażonych w orzeczeniu uchylającym wyrok i przekazującym sprawę do ponownego rozpoznania. Z kolei zarzut wyrażony w punkcie 2 apelacji polegający na błędnym nieuznaniu oskarżonego za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu w rzeczywistości polegał na kwestionowaniu poczynionych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych, które legły u podstaw orzeczenia uniewinniającego oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Trafnie wskazuje pełnomocnik oskarżycieli posiłkowych, iż zaskarżone orzeczenie zapadło z rażącym naruszeniem przepisu art. 442 § 3 k.p.k., które to uchybienie mogło mieć wpływ na treść wyroku. Podkreślić należy, iż Sąd Rejonowy rozpoznawał sprawę w wyniku uchylenia pierwszego zapadłego w sprawie wyroku przez Sąd Okręgowy w Krakowie, który na podstawie art. 442 § 3 k.p.k. sformułował w uzasadnieniu orzeczenia wskazania co do dalszego prowadzenia postępowania. W sposób kategoryczny polecił Sądowi I instancji przeprowadzenie postępowanie na nowo i powtórzenie postępowania dowodowego w całości, a w szczególności przesłuchanie oskarżonego i świadków. Nadto wskazał, iż w razie sprzeczności lub niepamięci przesłuchiwanych w trybie art. 391 k.p.k. Sąd odczyta im stosowne protokoły przesłuchań i wezwie ich do wyjaśnienia rozbieżności, zaś w przypadku stwierdzenia rozbieżności pomiędzy poszczególnymi zeznaniami rozważy konfrontację świadków, a dopiero tak ponownie zebrany materiał dowodowy będzie mógł stanowić podstawę rozstrzygnięcia zgodnego z prawem.

Postępowanie Sądu I instancji było w tym zakresie obarczone poważną wadą, na co słusznie zwrócił uwagę skarżący. Sąd Rejonowy przesłuchał bowiem jedynie oskarżonego J. K. oraz świadka J. Z., natomiast w zakresie pozostałych świadków – w liczbie 24 - skorzystał z dyspozycji art. 392 § 1 k.p.k. i odczytał protokoły ich przesłuchań, ignorując wskazania Sądu Odwoławczego i uznając – jak wskazano w uzasadnieniu decyzji – iż bezpośrednie przeprowadzenie dowodu z ich zeznań nie jest konieczne. Nadto odnosząc się do dowodu z zeznań oskarżycieli posiłkowych M. D. i M. W., Sąd I Instancji wskazał, iż ich bezpośrednie przesłuchanie nie jest konieczne, tym bardziej, iż nie odbierają oni korespondencji. W uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia Sąd Rejonowy wskazał, iż u podstaw decyzji o nieprzesłuchiwaniu świadków bezpośrednio i odczytaniu ich zeznań legło to, iż obecne strony się temu nie sprzeciwiły, zaś od zdarzenia upłynęło już pięć lat, a zatem świadkowie, o ile w ogóle pamiętają zdarzenie, to już jedynie bardzo ogólnie i z pewnością nie byliby już w stanie uzupełnić tego, co zeznawali uprzednio. Takie procedowanie Sądu I instancji niewątpliwie stanowiło rażącą obrazę przepisów postępowania.

Podkreślić należy, iż z treści przepisu art. 442 § 3 k.p.k. wynika, że sąd, któremu sprawę przekazano do ponownego rozpoznania, związany jest zapatrywaniami prawnymi i wskazaniami Sądu Odwoławczego co do dalszego postępowania. Sąd, któremu sprawę przekazano, jest zobowiązany przeprowadzić postępowanie dowodowe w zaleconym zakresie (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2011 roku, IV KK 398/2010, Biul. PK 2011, nr 5, s. 51-52, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2009 roku, II KK 224/2008, Biul. PK 2009, nr 3, poz. 46). Kontrola instancyjna zauważa, że nie można wykluczyć sytuacji, w której przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji nie wypełni w całości zaleceń Sądu Odwoławczego i nie naruszy w ten sposób prawa procesowego, jednakże może mieć to jedynie wówczas, gdy zalecane przez Sąd II instancji czynności stają się zbędne w związku z wyjaśnieniem określonych okoliczności w sposób niebudzący wątpliwości za pomocą innych dowodów (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 grudnia 2011 roku, II AKa 489/2011, KZS 2012, nr 4, poz. 57) albo też danych czynności dowodowych nie można przeprowadzić.

Mając na uwadze powyższe, nie budzi wątpliwości Sądu II instancji, iż w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy był bezwzględnie zobligowany do powtórzenia postępowania dowodowego w zakresie zaleceń zawartych w wyroku uchylającym orzeczenie Sądu I instancji. Zeznania oskarżycieli posiłkowych, jak i również pozostałych świadków posiadających wiedzę o inkryminowanym czynie, o który oskarżony został J. K., mają bowiem kluczowe znaczenie dla ustalenia jego odpowiedzialności karnej w niniejszej sprawie. W orzeczeniu uchylającym pierwszy zapadły w sprawie wyrok Sąd Odwoławczy dostrzegł sprzeczności zachodzące pomiędzy wersją kreowaną przez oskarżonego oraz relacją pokrzywdzonych. Nie sposób uznać zatem, aby wyłaniające się sprzeczności i niespójności mogły zostać rozstrzygnięte jedynie na podstawie powtórnego przesłuchania oskarżonego oraz świadka J. Z.. W uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia Sąd w znacznym zakresie oparł się bowiem na zeznaniach świadków, których zeznania jedynie odczytał na rozprawie w trybie art. 392 § 1 k.p.k. Nie jest zatem możliwe uznanie, iż dopuszczalne było, mając także na uwadze zasadę bezpośredniości, poprzestanie na ujawnieniu tych dowodów na podstawie art. 442 § 2 k.p.k., zwłaszcza iż Sąd uchylający wyrok i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania nie przewidział takiej możliwości dla Sądu Rejonowego, wskazując w sposób jednoznaczny i kategoryczny, iż Sąd I instancji powtórzy postępowanie dowodowe w całości. Bez wątpienia bowiem – jak wynika z lektury uzasadnienia wyroku Sądu Odwoławczego – sprzeczności w wyjaśnieniach oskarżycieli posiłkowych oraz innych świadków miały znaczny wpływ na uchylenie wyroku.

Nieprawidłowe było postąpienie Sądu Rejonowego, w zakresie zaniechania przesłuchania oskarżyciela posiłkowych. Sąd Rejonowy na uzasadnienie takiego postąpienia wskazał m.in., że nie odbierają oni korespondencji. Sąd I instancji nie podjął jakichkolwiek działań mających na celu ustalenie przyczyn, z jakich korespondencja nie została odebrana przez oskarżycieli posiłkowych, a w szczególności, czy adres, na który wysłano korespondencję, jest aktualny. Należy w tym miejscu zasygnalizować, iż jawi się jako oczywiste, iż środkiem mającym na celu zdyscyplinowanie niestających świadków nie jest w pierwszej kolejności zaniechanie ich bezpośredniego przesłuchania, lecz możliwość zastosowania dyspozycji przepisu art. 285 § 1 i § 2 k.p.k. i nałożenie na świadków kary pieniężnej bądź zarządzenie zatrzymania oraz przymusowego doprowadzenia. Dopiero w ostateczności pozostaje odczytanie zeznań świadka, któremu faktycznie nie można było doręczyć wezwania, w myśl art. 391 § 1 k.p.k.

Równocześnie kontrola instancyjna stwierdza, iż nie był zasadny stawiany przez skarżącego zarzut polegający na obrazie przepisu art. 442 § 3 k.p.k. poprzez nieprzeprowadzenie konfrontacji świadków. Wskazania Sądu Odwoławczego uchylającego pierwszy z zapadłych w sprawie wyroków nie zobowiązywały bezwzględnie Sądu I instancji do przeprowadzenia takiego dowodu, lecz kreowały jedynie taką możliwość, na wypadek rozbieżności w zeznaniach świadków. Skoro zatem zalecenie nie było w tym wypadku kategoryczne, a niespełniony został warunek aktualizujący tę możliwość (wobec odczytania zeznań świadków), nie sposób mówić o naruszeniu przepisów postępowania.

Z uwagi na stwierdzenie powyższych wad przeprowadzonego postępowania skutkujących orzeczeniem kasatoryjnym przedwczesnym było rozpoznanie zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych i nieprzypisanie oskarżonemu odpowiedzialności za przestępstwo z art. 231 § 1 k.k. w zw. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. Dopiero po ponownym przeprowadzeniu wszystkich dowodów w sprawie możliwym będzie ustalenie prawidłowego stanu faktycznego w niniejszej sprawie. Kontrola instancyjna zauważa, iż z uwagi na obowiązywanie zakazu reformationis in peius – jako że apelacja od pierwszego wyroku zapadłego w sprawie została wniesiona tylko na korzyść oskarżonego – nie jest możliwe wydanie wobec J. K. rozstrzygnięcia surowszego aniżeli warunkowego umorzenia postępowania o czyn z art. 157 § 2 k.k. na okres 1 roku próby. Zgodnie bowiem z utrwalonym orzecznictwem, orzeczeniem surowszym w rozumieniu art. 443 k.p.k. jest każde orzeczenie ustalające dolegliwość realnie większą niż dolegliwość wynikająca z treści uchylonego orzeczenia, a więc orzeczenie, które zawiera rozstrzygnięcie dla oskarżonego mniej korzystne, i to niezależnie od wymiaru kary (wyrok SN z 1.6.2009 r., V KK 2/09, OSNKW 2009, Nr 10, poz. 89).

Z powyższych przyczyn Sąd Odwoławczy, na zasadzie art. 437 § 2 k.p.k., zaskarżony wyrok uchylił w całości i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w Oświęcimiu do ponownego rozpoznania.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd I instancji wykona zalecenia Sądu Odwoławczego, wskazane na karcie 250 akt sprawy. Może ponadto przeprowadzić inne jeszcze dowody, jeżeli potrzebę taką dostrzeże.

SSO Urszula Gubernat SSO Jadwiga Żmudzka SSR Monika Krzanowska-Mars