Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 30 października 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Bogdan Wysocki (spr.)

Sędziowie: SA Jan Futro

SO (del.) Tomasz Chojnacki

po rozpoznaniu w dniu 30 października 2014 r.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. w likwidacji z siedzibą w Z.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek zażalenia powoda

na postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 31 lipca 2014 r., sygn. akt: IX GC 642/14

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że wniosek pozwanego o uchylenie nakazu zapłaty jako tytułu zabezpieczenia oddalić,

2.  rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawić orzeczeniu kończącemu postępowanie w sprawie.

Jan Futro Bogdan Wysocki Tomasz Chojnacki

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy uchylił nakaz zapłaty wydany przez Sąd Okręgowy w Łodzi w dniu 20 listopada 2013 r. w sprawie X GNc 1418/13 jako tytuł zabezpieczenia.

W uzasadnieniu orzeczenia Sąd wskazał, że konsekwencją wydania nakazu zapłaty jest powstanie z mocy ustawy tytułu zabezpieczenia (art. 492 § 2 k.p.c.). Pozwany nie ma możliwości kwestionowania powstania tego tytułu zabezpieczającego w podobny sposób, jak przy zwykłych tytułach zabezpieczających, gdzie istnieje możliwość złożenia zażalenia (art. 741 k.p.c.). Jednak z racji odesłania w § 2 art. 492 k.p.c. do odpowiedniego stosowania przepisów art. 742 k.p.c. pozwany może domagać się uchylenia nakazu zapłaty jako tytułu zabezpieczającego według zasad określonych w tym przepisie.

Przepis art. 742 § 1 k.p.c. zezwala na uchylenie lub zmianę zabezpieczenia, gdy odpadnie lub zmieni się przyczyna zabezpieczenia.

W sytuacji, gdy tytułem zabezpieczenia jest nakaz zapłaty, przy jego wydawaniu nie analizuje się przesłanek dopuszczalności zabezpieczenia uregulowanych w art. 730(1) k.p.c. Zatem pozwany nie ma możliwości zakwestionowania tytułu zabezpieczenia w drodze zażalenia. W tej sytuacji w ocenie Sądu odwołując się do względów celowościowych, za dopuszczalną uznać należy wykładnię art. 742 § 1 k.p.c. prowadzącą do wniosku, że możliwość odpowiedniego zastosowania tego przepisu przewidziana w art. 492 § 2 k.p.c., oznacza uprawnienie do badania także zasadności wydanego nakazu zapłaty pod kątem jego zgodności z przepisem art. 485 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 12.03.2013 r., sygn. akt I ACz 295/13, portal orzeczeń SA we Wrocławiu). Skoro bada się odpadnięcie lub zmianę przyczyny zabezpieczenia, to tym bardziej dłużnik nie powinien zostać pozbawiony możliwości zbadania w tym trybie przez sąd czy podstawy zabezpieczenia ustawowego w ogóle istnieją.

W ocenie Sądu Okręgowego brak było podstaw do zastosowania w sprawie trybu nakazowego.

Powód swoje roszczenie wywodzi z umowy zawartej w dniu 15 lutego 2008 r. z pozwanym oraz z dwiema innymi spółkami - umowy konsorcjum. Umowa ta określała zasady współpracy pomiędzy członkami konsorcjum w zakresie przygotowania wspólnej oferty dla inwestora - (...) sp. z o.o. w Ł. oraz w zakresie realizacji inwestycji w przypadku wybrania ich oferty przez zamawiającego. Zgodnie z treścią art. 2 przywołanej ustawy transakcją handlową jest umowa, której przedmiotem jest odpłatne dostarczanie towaru lub odpłatne świadczenie usług, jeżeli strony tej umowy zawierają ją w związku z wykonywaną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową. Przedmiotem umowy konsorcjum zawartej przez strony nie było ani odpłatne świadczenie usług sobie nawzajem, ani też odpłatne dostarczenie towaru lecz zasady współpracy przy realizacji inwestycji na rzecz podmiotu trzeciego - inwestora. Brak spełnienia powyższej przesłanki wyklucza możliwość wydania nakazu zapłaty na podstawie art. 485 § 2a k.p.c.

Nadto powód załączył do pozwu fakturę VAT nr (...) wraz z dowodem jej doręczenia, wskazując, iż obejmuje ona dodatkowe wynagrodzenie należne członkom konsorcjum, w tym także część należną powodowi. Jednakże faktura ta została wystawiona przez pozwanego, nie powoda i obciążała (...) sp. z o.o. w Ł., a nie pozwaną. W fakturze tej ujęte jest inne świadczenie, niż to, którego dochodzi powód w niniejszym postępowaniu. Dokumenty te nie mogły zatem stanowić podstawy do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym (art. 485 § 3 k.p.c.).

Powód nie przedłożył także dowodu spełnienia świadczenia niepieniężnego, tj. wykonywania prac w przedłużonym czasie na ukończenie robót. Nie można uznać za wystarczające dla wykazania w/w okoliczności odwołanie się jedynie do samych twierdzeń powoda w tym zakresie. Zatem w sprawie brak było podstaw dla wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie art. 485 § 2a k.p.c.

W piśmie procesowym z dnia 21 lipca 2014 r. powód wskazał, że alternatywną podstawą dla rozpoznania sprawy w postępowaniu nakazowym był art. 485 § 1 pkt 1 k.p.c., gdyż okoliczności uzasadniające żądanie zostały udowodnione dokumentem urzędowym w postaci wyroku sądu polubownego - wyroku Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie z dnia 28 lutego 2012 r. który zapadł w sprawie z powództwa (...) S.A. w W. przeciwko (...) sp. z o.o. w Ł.. Jednakże dokumentem urzędowym jest dokument sporządzony w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, a także dokument sporządzony przez organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje pozarządowe w zakresie zleconych im przez ustawę spraw z dziedziny administracji publicznej (art. 244 § 1 i 2 k.p.c.). Cechą konstytutywną dokumentu urzędowego jest wystawienie go przez jeden z w/w podmiotów.

Sąd polubowny jest określany w doktrynie jako sąd niepaństwowy, który swoje kompetencje czerpie z umowy stron. Nie można zatem sądu polubownego zaliczyć do którejkolwiek kategorii podmiotów, o których mowa w art. 244 § 1 i 2 k.p.c.

Zgodnie z treścią art. 1212 § 1 k.p.c. wyrok sądu polubownego lub ugoda przed nim zawarta mają moc prawną na równi z wyrokiem sądu lub ugodą zawartą przed sądem, ale dopiero po ich uznaniu przez sąd albo po stwierdzeniu przez sąd ich wykonalności. Powód nie wykazał, aby wyrok Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie z dnia 28 lutego 2012 r., na który się powołuje, został uznany przez sąd powszechny lub została mu przez taki sąd nadana klauzula wykonalności.

W ocenie Sądu powyższy wyrok nie udowadnia również okoliczności uzasadniających żądanie pozwu. Powód nie przedłożył żadnych dowodów uprawdopodabniających, że w związku z przedłużonym czasem realizowania umowy wykonał dodatkowe prace i poniósł z tego tytułu nadprogramowe koszty, za które należy mu się dodatkowe wynagrodzenie, którego dochodzi w niniejszym postępowaniu. Sam fakt przyznania konsorcjum dodatkowego wynagrodzenia nie oznacza, że jego określona procentowo część powinna zostać automatycznie wypłacona powodowi, tylko z tego tytułu, że był członkiem konsorcjum realizującego inwestycję. Powyższe w żaden sposób nie wynika z postanowień przedłożonej przez powoda umowy konsorcjum. Pozwany podniósł nadto zarzut przedawnienia roszczenia powoda.

Wobec tego w ocenie Sądu pozwany wykazał przesłanki uchylenia zabezpieczenia.

Zażalenie na powyższe postanowienie złoży powód, zaskarżył je w całości, wniósł o jego uchylenie oraz o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania zażaleniowego. Powód zarzucał orzeczeniu naruszenie art. 742 § 1 k.p.c. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że zastosowanie tego przepisu przewidziane w art. 492 § 2 k.p.c. oznacza także uprawnienie do ponownego badania zajścia przesłanek przewidzianych w art. 485 k.p.c. pomimo tego, że nie doszło do zmiany okoliczności sprawy, a także na błędnym przyjęciu, że odpadła podstawa udzielenia zabezpieczenia.

Pozwany wniósł o oddalenie zażalenia oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z brzmieniem art. 492 § 2 k.p.c. przepis art. 742 k.p.c. stosuje się odpowiednio do uchylenia bądź zmiany zabezpieczenia wynikającego z nakazu zapłaty.

Odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących uchylenia lub zmiany postanowienia o zabezpieczeniu wymaga uwzględnienia specyfiki nakazu zapłaty jako samoistnego tytułu zabezpieczenia. Nakaz zapłaty stanowi tytuł zabezpieczenia z mocy ustawy. Sąd zatem nie ma możliwości weryfikacji, czy zachodzą przesłanki udzielenia zabezpieczenia o których mowa w art. 730 1 k.p.c.

Przepis art. 742 k.p.c. nie służy autokontroli ani ponownej ocenie przesłanek istniejących w chwili wydania orzeczenia o zabezpieczeniu. W odniesieniu do nakazu zapłaty podstawą uchylenia lub ograniczenia zabezpieczenia będzie ustalenie, czy wobec zgłoszonych przez pozwanego zarzutów roszczenie objęte nakazem zapłaty jest w dalszym ciągu dostatecznie prawdopodobne, czy zastosowane przez powoda zabezpieczenie, jest konieczne ze względu na pewność zaspokojenia roszczenia oraz czy nie obciąża pozwanego ponad miarę.

Zatem dokonanie weryfikacji podstaw wydania nakazu zapłaty i stwierdzenie, że został on wydany z naruszeniem przepisów o postępowaniu nakazowym, nie stanowi podstawy do uchylenia zabezpieczenia.

Wymaga podkreślenia, że w postępowaniu wywołanym wniesieniem zarzutów od nakazu zapłaty nie podlega kontroli sądu ewentualne naruszenie przepisów procesowych regulujących fazę niejawną postępowania nakazowego, w zakresie istnienia podstaw do wydania nakazu zapłaty i wszczęcia samego postępowania nakazowego (D.Zawistowski, komentarz do art. 493 kpc, w: Kodeks postępowania cywilnego, Komentarz, Tom II, LEX ).

Jeżeli zatem nawet sąd błędnie zakwalifikował sprawę do postępowania nakazowego i wydał nakaz zapłaty, mimo braku ku temu przesłanek z art. 485 kpc, to dalej proces toczy się zgodnie z regułami wynikającymi z tego, odrębnego, trybu postępowania.

Oznacza to m.in., że wydany w tych okolicznościach nakaz zapłaty posiada wszystkie atrybuty, o jakich mowa w art. 492 kpc.

Odmienna wykładnia mogłaby skutkować stanem niepewności prawnej, w szczególności co do sytuacji oraz praw i obowiązków stron w procesie.

Natomiast pozwany na obecnym etapie nie uprawdopodobnił, że w okresie pomiędzy wydaniem nakazu zapłaty a chwilą obecną doszło do takich zmian okoliczności faktycznych, które uzasadniałyby uchylenie zabezpieczenia.

W ocenie Sądu odwoławczego zgromadzony materiał dowodowy w sposób dostateczny uprawdopodabnia istnienie roszczenie powoda. W sprawie bezsporne jest, że w dniu 20 listopada 2013 r. zapadł wyrok Sądu Arbitrażowego zasądzający zapłatę wynagrodzenia za pracę w przedłużonym czasie na rzecz konsorcjum (k.76 – 87). Powyższe uprawdopodabnia roszczenie powoda jako członka konsorcjum o zapłatę należnej mu części wygrodzenia. Powód poprzez dołączenie protokołów odbioru wraz ze zestawieniami wartości realizowanych prac i wystawionych na ich podstawie faktur VAT (k. 365 – 388) uprawdopodobnił, że wykonywał prace w okresach czasu, których dotyczyło zasądzone wynagrodzenie za prace w przedłużonym czasie, zgodnie z decyzją komisji rozjemczej (k. 54 – 65) wydanej w oparciu o pisma Inżyniera Kontraktu z dnia 7.04.2009 r., 28.07.2009 r. i 16.09.2009 r. (k. 202 – 205) to okres 1) od 15.12.2008 r. do 20.02.2009 r., 2) od 23.04.2009 r. do 17.06.2009 r. i 3) 10 dni z miesiąca czerwca 2009 r. Natomiast okoliczności, czy powód w związku z wykonywaniem tych prac poniósł nadprogramowe koszty oraz zasadność podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczenia powoda będą dopiero przedmiotem właściwego postępowania merytorycznego i dowodowego w procesie.

Pozwany nie uprawdopodobnił również, że aktualnie nie istnieje już konieczność zabezpieczenia z uwagi na pewność zaspokojenia roszczenia powoda. Pozwana spółka nadal jest w bardzo złej kondycji finansowej, o czym świadczy toczące się z jej wniosku postępowanie upadłościowe (k. 359, 400). Poza tym z dokumentów finansowych zgromadzonych w sprawie dotyczących pozwanej, sporządzonych na koniec 2012 r. tj. bilansu, rachunku zysków i strat, zestawienia zmian w kapitale własnych (k. 389 – 395) wynika, że ilość zobowiązań krótkoterminowych jaki i długoterminowych przekracza pięciokrotnie wartość kapitału zakładowego pozwanej, co daje podstawę do przyjęcia, że w przyszłości pozwana nie będzie w stanie zapłacić zasądzonej kwoty. Pozwany nawet nie podnosił, że jego sytuacja majątkowa i finansowa uległa aktualnie w jakikolwiek sposób poprawie. Bezprzedmiotowe natomiast jest badanie, czy sposób zabezpieczenia obciąża pozwanego ponad miarę, albowiem pozwany nie wskazał, że powód skorzystał już z zabezpieczenia.

Wobec tego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że wniosek pozwanego o uchylenie nakazu zapłaty jako tytułu zabezpieczenia oddalił (pkt 1). O kosztach postępowania zażaleniowego orzekł na podstawie art. 745 § 1 k.p.c. (pkt 2).

Jan Futro Bogdan Wysocki Tomasz Chojnacki