Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 października 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Szymanowski (spr.)

Sędziowie: SA Bohdan Bieniek

SA Maria Jolanta Kazberuk

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 października 2014 r. w B.

sprawy z odwołania S. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy S. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 13 marca 2014 r. sygn. akt III U 45/14

I.  oddala apelację;

II.  odstępuje od obciążania wnioskodawcy kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego za II instancję.

Sygn. akt III A Ua 735/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16.12.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., powołując się na przepisy ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013r. poz.1440) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.) odmówił S. B. prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na brak 15 lat pracy w warunkach szczególnych. W tym zakresie organ rentowy nie uwzględnił zatrudnienia wnioskodawcy w Państwowym Ośrodku (...) w S. od 01.07.1975 r. do 31.07.1985 r, z uwagi na brak świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Odmówiono również zaliczenia okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w S. od 24.03.1986 r. do 31,10.1993 r., gdyż ze świadectwa pracy w warunkach szczególnych oraz innych dokumentów nie można stwierdzić czy praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, ponadto na stanowisku kierownika zakładu wnioskodawca wykonywał obowiązki wykraczające poza osobiste dozorowanie czy kontrole robotniczych miejsc pracy.

S. B. odwołaniu od powyższej decyzji domagał się zmiany decyzji, uwzględnienia pominiętych okresów do stażu pracy w warunkach szczególnych i przyznania prawa do emerytury. Stanowisko organu rentowego, iż zarówno w okresie pracy w (...)ie, jak i PGK nie pracował w warunkach szczególnych uznał za niezrozumiałe. Na okoliczność pracy w warunkach szczególnych przedłożył świadectwa pracy w warunkach szczególnych oraz dodatkową dokumentację oraz wnosił o dopuszczenie dowodu z akt rentowych oraz akt postępowania sądowego dot. L. D. (1) (sygn. III U 673/12).

Wyrokiem z dnia 13 marca 2014 r. Sąd Okręgowy w Suwałkach odwołanie oddalił. Sąd ten ustalił, iż S. B. (ur. (...)) w dniu 22.10.2013 r. wystąpił z wnioskiem o emeryturę. Na dzień 01.01.1999 r. organ rentowy uwzględnił 28 lat 6 miesięcy 3 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Do stażu pracy w warunkach szczególnych zaliczył 2 lata 10 miesięcy, związane z zatrudnieniem odwołującego w W. Fabryce (...) w D. od 01.09.1972r. do 30.06.1975r. na stanowisku spawacza (świadectwo pracy k. 4 akt ZUS).

W dniu 24.06.1972r. odwołujący ukończył (...) Szkołę Zawodową (...) w L. w zawodzie ślusarz - mechanik. Natomiast w dniu 19.05.1975r. ukończył naukę w Technikum Mechanicznym dla pracujących W.F.M.R. w D. i uzyskał tytuł technika mechanika o specjalności budowa maszyn . W okresie od 01.07.1975r. do 31.07.1985r. odwołujący był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w Państwowym Ośrodku (...) w S.. W trakcie zatrudnienia zajmował następujące stanowiska: od 01.07.1975r. do 31.03.1976r. - mistrza w dziale produkcji, od 01.04.1976r. do 31.07.1976r. - mistrza kalkulatora, od 01.08.1976r. do 31.12.1978r. - mistrza produkcji, od 01.01.1979r. do 31,07.1980r. - starszego inspektora kontroli jakości, od 01.08.19780r. do 31.12.1980r. - samodzielnego inspektora kontroli jakości, od 01.01.1981r. do 30.06.1981 r. - kierownika działu produkcji i od 01.07.1981 r. do końca zatrudnienia - kierownika działu produkcji (akta osobowe koperta k. 15).

W trakcie zatrudnienia ukończył studium dokształcania i doskonalenia mistrzów i starszych mistrzów w gospodarce narodowej, organizowane przez Towarzystwo (...)/B. od 04.12.1976r. do 12.10.1977r. W dniu 09.12.1977r. wnioskodawca otrzymał tytuł mistrza dyplomowanego.

W trakcie zatrudnienia odwołujący pracował w dziale produkcji, który był jednym z działów (...) w S. i zatrudniał ok. 120 osób. Praca odbywała się w systemie dwuzmianowym, na pierwszej zmianie pracowało ok. 80 osób, a na drugiej ok. 40 osób. W skład działu produkcji wchodziły działy: obróbki skrawaniem (nazywany również tokarnią lub działem mechanicznym), dział spawalniczy, dział krajalni metali i dział malarzy (malowania). Bezpośredni nadzór nad tymi działami sprawował mistrz działu produkcji, gdyż (...) nie zatrudniał brygadzistów. Zakład natomiast zatrudniał dwóch mistrzów produkcji i na zmianie obecny był jeden z nich. Zmiennikiem odwołującego był inny mistrz produkcji - L. D. (1) (zeznanie świadka L. D. (1) 24:53-35:40).

Z zakresu czynności i obowiązków służbowych mistrza w dziale produkcji (k. 32-33 25-25 akt osobowych koperta k. 15) wynika, iż podlegał on bezpośrednio kierownikowi działu. Do jego podstawowych zadań należała organizacja pracy i terminowa realizacja ustalonych dla zespołu zadań. W tym zakresie miał obowiązek organizowania, kierowania i realizowania zadań produkcyjnych, czuwanie nad terminowym przygotowywaniem i regularnym zaopatrywaniem stanowisk pracy w niezbędne surówce, narzędzia pomocnicze oraz dokumentację technologiczną i warsztatową przydział robót na poszczególne stanowiska pracy, koordynowanie pracy brygadzistów i ich poszczególnych pracowników, czuwanie nad prawidłowym obiegiem dokumentacji warsztatowej zgodnie z obowiązującą instrukcją, kontrolowanie stanowisk pracy, zdawanie gotowych wyrobów do kontroli technicznej etc. Z zakresu czynności i obowiązków służbowych starszego inspektora kontroli jakości wynika, iż podlegał on bezpośrednio kierownikowi kontroli jakości. Do jego podstawowych obowiązków należało sprawowanie bezpośredniej kontroli jakości produkcji oraz nadzór nad przestrzeganiem warunków określonych dokumentacją techniczną produkowanych wyrobów, badanie parametrów techniczno-użytkowych wyrobów, kontrolowanie jakości dostarczanych przedsiębiorstwu surowców, materiałów wyrobów, części zamiennych i innych dostaw; kontrolowanie procesu produkcyjnego oraz badanie skutków ekonomicznych produkcji wyrobów. Miał również obowiązek nadzorowania podległych pracowników produkcyjnych, pracujących na II zmianie, w tym zakresie współpracował z kierownikiem działu produkcji kontrolował stanowiska pracy, nadzorował przestrzeganie przepisów i prawidłową obsługę maszyn i urządzeń (k. 29-31 akt osobowych).

Na stanowisku kierownika działu produkcji podlegał bezpośrednio zastępcy dyrektora ds. technicznych. Do jego podstawowych zadań należało organizowanie pracy kierowanie powierzonym mu zespołem pracowników w celu terminowej realizacji : ustalonych dla wydziału zadań, organizowanie i kierowanie realizacją zadań w zakresie produkcji, koordynacja pracy mistrzów i ich poszczególnych pracowników, czuwanie nad prawidłowym o biegiem dokumentacji warsztatowej, systematyczne kontrolowanie realizacji produkcji w zakresie ustalanych planów, kontrolowanie stanowisk pracy, instruowanie podległych pracowników fizycznych i mistrzów w zakresie obowiązków na poszczególnych stanowiskach pracy itd. (zakres obowiązków k.23 i 24-25 akt osobowych).

(...) zajmował się produkcją bortów, zbiorników balastowych do cyklopów oraz napędów do urządzeń rolniczych, w tym oborników. Produkcja obejmowała cały ciąg technologiczny od wycięcia i przygotowania elementów do produkcji, po kształtowanie blachy, spawanie i malowanie natryskowe. Jako mistrz produkcji odwołujący kontrolował każde stanowisko produkcyjne, zatem te na których wykonane były prace w warunkach szczególnych, jak w przypadku spawaczy czy malarzy natryskowych, ale również te, na których praca nie była pracą w warunkach szczególnych - tokarze, ślusarze czy prace przy wycinaniu blachy i jej formowaniu.

Powyższy okres nie został uwzględniony do stażu pracy w warunkach szczególnych.

W okresie od 24.03.1986r. do 31.10.1993r. odwołujący był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie (...) w A. O. w S. na stanowisku kierownika oddziału. Zakład świadczył usługi związane z oczyszczaniem z nieczystości stałych i płynnych, remontami budynków komunalnych, przewozem zwłok, ochroną zieleni, transportem. Odwołującemu podlegali wszyscy pracownicy (ok. 70 osób), w tym biurowi - około 5 osób. Świadek N. K. (1) (zeznania 36:00-41:00) w spornym okresie pracowała jako pracownik biurowy w dziale zieleni. Jej przełożonym był odwołujący. Za ten okres nie zachował się zakres obowiązków. Z akt osobowych wynika jedynie, iż przez cały okres odwołujący piastował stanowisko kierownika oddziału PGK (później Zakładu (...), (...) w S.). W dniu 19.11.2013r. uzyskał świadectwo pracy w warunkach szczególnych, z którego wynikało, iż w spornym okresie wykonywał prace związane z dozorem inżynieryjno - technicznym związanym z nadzorem nad pracami przy wywozie nieczystości stałych i płynnych, pracami przy wysypisku śmieci, nad pracami wykonywanymi w kanałach remontowych przy naprawie remontów pojazdów mechanicznych i przy pracach niezautomatyzowanych palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych (akta osobowe; k. 38 akt ZUS). Dyrekcja PGK znajdowała się w A., natomiast w S. funkcjonowały dwa działy: dział wywozu nieczystości i dbania o zieleń miejską i dział administracyjny, który zajmował się również tzw. mieszkaniówką. Okres zatrudnienia w PGK w S. nie został uwzględniony do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Rozważając powyższe okoliczności w aspekcie przepisów prawa materialnego Sąd Okręgowy wskazał, iż prawo do emerytury w obniżonym wieku zgodnie z treścią art. 184 ust.1 i 2 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013r. poz.1440) przysługuje ubezpieczonym urodzonym - tak jak wnioskodawca - po 31.12.1948r., jeżeli pracowali w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, posiadają staż ubezpieczeniowy w wymiarze 25 lat (w przypadku mężczyzn), ukończyli 60 rok życia, nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Ilość lat pracy warunkach szczególnych oraz wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych jest badana na dzień wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, czyli 01.01.1999r. Sąd Okręgowy wskazał, iż zgodnie z dyspozycją art. 32 ust.2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS za pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych uważa się osoby, które były zatrudnione przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej, ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Przepis art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS odnośnie wieku, stażu pracy oraz charakteru wykonywanej pracy, uprawnionych do emerytury odsyła do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). §3 i 4 rozporządzenia, prawo do emerytury uzależniają od spełniania łącznie następujących warunków: posiadanie 25-letniego okresu zatrudnienia, w tym 15 lat pracy w szczególnych warunkach i ukończenie 60 roku życia. Zgodnie z §2 ust.1 rozporządzenia zaliczeniu do okresów pracy w warunkach szczególnych podlegają te, w których praca była świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Sąd Okręgowy mając na uwadze powyższe przepisy i poczynione wcześniej ustalania faktyczne uznał, iż w spornych okresach wnioskodawca nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy), w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. W przypadku spornych okresów odwołujący powoływał się na zapis w Wykazie A Dziale XIV poz. 24 - kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno- techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Dodatkowo za okres pracy w PGK wskazywał na świadectwo pracy w warunkach szczególnych, jednak w tym względzie Sąd Okręgowy miał na uwadze ugruntowane stanowisko orzecznictwa oraz doktryny, iż treść świadectwa pracy oraz świadectwa pracy w szczególnych warunkach może podlegać weryfikacji.

Oceniając okres zatrudnienia w (...) w S. Sąd Okręgowy miał na względzie przede wszystkim akta osobowe. Na ich podstawie możliwe było ustalenie chronologii zajmowanych stanowisk oraz zakresów obowiązków na poszczególnych etapach zatrudnienia. Zakresy te były na tyle szczegółowe, iż dawały podstawę do ustalenia np. hierarchii zatrudnienia w (...) w S.. Jedyna nieścisłość dotyczyła brygadzistów, których w rzeczywistości (...) w S. nie zatrudniał, gdyż bezpośredni nadzór na pracami wszystkich czterech działów produkcji sprawował majster działu produkcji. Pracując na tym stanowisku nadzorował zarówno pracowników, którzy jako podstawowe wykonywali prace w warunkach szczególnych np. w przypadku malarzy natryskowych czy spawaczy, ale również tych, którzy nie pracowali w warunkach szczególnych. W tym zakresie nie ma podstaw do oceniania proporcji, których nadzorował dłużej, a których krócej, gdyż generalnie podlegał mu

cały dział produkcji. Czas jaki poświęcał na kontrolę, nadzór czy analizę poszczególnych etapów produkcji był uzależniony od bieżnych potrzeb. Zakres obowiązków nie dokonywał rozróżnienia, które prace miał nadzorować szczególnie. Ponadto należy mieć na uwadze wielkość działu oraz fakt, iż obejmował cały ciąg produkcyjny. Doświadczenie życiowe wskazuje, iż przy tak dużej liczbie osób podległych na jednej zmianie (80-40) w trakcie 8-godzinnego dnia pracy kontrolował tylko jeden rodzaj prac. Trudno zatem podzielić stanowisko odwołującego, iż stale nadzorował prace na stanowiskach związanych bezpośrednio z pracą w warunkach szczególnych. Nie ma wątpliwości, iż odwołujący jako majster działu produkcji okresowo nadzorował pracowników pracujących w warunkach szczególnych, jednak dozór ten nie miał charakteru stałego.

Odnośnie okresu pracy na stanowisku kierownika działu produkcji, Sąd miał na uwadze treść zakresu obowiązku oraz fakt, iż podlegali mu bezpośrednio mistrzowie produkcji, a zatem te stanowiska, które ewentualnie mogłyby podlegać uwzględnieniu w oparciu o zapis w Wykazie A dział XIV poz. 24. Ponadto na wniosek odwołującego dopuszczony został dowodów z akt III U 673/12 tut. Sądu dot. odwołania L. D. (1) w sprawie o wcześniejszą emeryturę. L. D. (1) w sprawie niniejszej występował w charakterze świadka, jednak jego sytuacja oceniania we wspomnianej sprawie, była niemal identyczna z sytuacją odwołującego. Obaj pracowali w (...) w S. i zajmowali te same stanowiska. W sprawie III U 673/12 Sąd Apelacyjny w Białymstoku dokonał szczegółowej analizy statusu kierownika działu produkcji w (...) w S. w aspekcie pracy w warunkach szczególnych. Wynika z niej, iż nie ma podstaw do zaliczenia tego stanowisko do pracy w warunkach szczególnych. Stanowisko to Sąd Okręgowy w pełni podzielił w sprawie niniejszej. Aby możliwym było zaliczenie wnioskodawcy sprawowanego przez niego dozoru koniecznym jest, by pracownicy przez niego nadzorowani sami jako podstawowe prace wykonywali prace w warunkach szczególnych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 17.10.2013r. III AUa 442/13, LEX 1388746). W niniejszym przypadku nadzór kierownika działu produkcji nad pracownikami, którzy pracowali w warunkach szczególnych, był pośredni.

Nie znaleziono również podstaw do uwzględnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu pracy w PGK w S.. Odwołujący jako kierownik oddziału nie sprawował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośredniego nadzoru nad pracownikami, którzy jako podstawowe wykonywali prace w warunkach szczególnych. Przykładem mogą być pracownicy zajmujący się wywozem nieczystości stałych i płynnych, którzy bezpośrednio podlegali odwołującemu, jednak nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, iż wnioskodawca stale nadzorował ich prace. Podległość służbowa nie jest równoznaczna ze stałym, codziennym nadzorem nad czynnościami wykonywanymi przez pracowników pracujących w warunkach szczególnych. Wnioskodawcy podlegali wszyscy pracownicy oddziału, w tym również niewykonujący prac w warunkach szczególnych jak np. świadek N. K. (1), która była pracownikiem biurowym. Oprócz tego, jako kierownik oddziału miał on obowiązek reprezentowania oddziału na zewnątrz, wiązało się to ze stałą współpracą w władzami miasta S., a także dyrekcją PGK A.. Sąd nie kwestionował, iż wnioskodawca w wyniku ciężkiej pracy uratował PGK w S. przed upadkiem a następnie rozwinął jego działalność i poprawił funkcjonowanie. Są to jednak okoliczności nie mające żadnego związku z przedmiotem sporu, a tym samym nie świadczą o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych. Należy mieć na względzie, iż prawo do wcześniejszej emerytury stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo.

Reasumując Sąd Okręgowy stwierdził, iż wnioskodawca w spornym okresach nie sprawował dozoru inżynieryjno-technicznego, nadzorując również pracowników, którzy sami nie pracowali w szczególnych warunkach, a w stosunku do przynajmniej części pracowników pracujących w szczególnych warunkach jego nadzór był tylko pośredni. Z tych przyczyn Sąd Okręgowy odwołanie oddalił na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. oddalił.

We wniesionej od tego wyroku apelacji wnioskodawca zaskarżył go w całości i zarzucił Sądowi pierwszej instancji niewyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych dla sprawy, a w szczególności nie dokonanie właściwej oceny charakteru pracy w firmie Państwowy Ośrodek (...) w S. na stanowisku związanym ze stałym nadzorem robót wykonywanych w warunkach szczególnych, oraz pracy w Przedsiębiorstwie (...) w S. polegającej na stałym dozorze inżynieryjno-technicznym które to prace zostały zaliczone do okresów pracy w warunkach szczególnych, potwierdzonych świadectwem wykonywania prac w szczególnych warunkach.

Wskazując na powyższe apelacja wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji ZUS i orzeczenie, iż odwołujący się ma prawo do wcześniejszej emerytury ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Apelacja zawierała też wniosek dowodowy o dopuszczenie dowodu z przesłuchania świadków na okoliczność świadczenia pracy w warunkach szczególnych także w godzinach nadliczbowych w celu udowodnienia, iż praca wykonywana była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych:

Sąd Apelacyjny zważył co następuje :

Apelacja podlegała oddaleniu

Jak wiadomo Sąd odwoławczy orzeka na podstawie materiału dowodowego zebranego w postepowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym (art. 382 k.p.c.). Ten drugi przypadek ma oczywiście miejsce wówczas gdy w postępowaniu apelacyjnym materiał dowodowy zostanie uzupełniony na wniosek storn bądź wyjątkowo w oparciu o art. 232 zd. II k.p.c. z urzędu. W niniejszej sprawie zdaniem Sadu apelacyjnego nie zachodziła potrzeba uzupełniania materiału dowodowego ani na wniosek ani z urzędu. Sąd pominął zatem w oparciu o art. 381 k.p.c. zgłoszony w apelacji dowód z zeznań świadków, który niewątpliwe mógł być zgłoszony w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji. Nadto wniosek ten zmierzał do wykazania świadczenia przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach w godzinach nadliczbowych ,co nie ma zdaniem Sądu Apelacyjnego znaczenia w sprawie. Dla spełnienia wymagania wykonywania pracy w szczególnych warunkach istotne jest jednak to czy taka praca była przez pracownika faktycznie wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przewidzianym dla jego stanowiska, a nie to jaką pracę wykonywał on godzinach nadliczbowych ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2012 r. I UK 9/12 LEX nr 1224672 ) .

Sąd Apelacyjny podziela w pełni poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne, w szczególności co do charakteru pracy wnioskodawcy w spornym okresie i przyjmuje je za podstawę faktyczną również swojego orzeczenia. Ustaleń tych Sąd Okręgowy dokonał bez naruszenia przepisów prawa procesowego w oparciu o przeprowadzone przez ten Sąd dowody z dokumentów oraz zeznań świadków, a całość materiału dowodowego w graniach wyznaczonych art. 233 §1 k.p.c. Jak wiadomo zgodnie z utrwalonym orzecznictwem art. 233 §1 k.p.c. zawiera nakaz - nie doznający wyjątku, aby wyrażona ocena w aspekcie wiarygodności dokonana była na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału w sprawie oraz uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2002 r. IV CKN 1256/00 lex nr 80267 ; wyrok SN z dnia 26 stycznia 2000 r. III CKN 562/98 (...); postanowienie SN dnia 23 stycznia 2002 r. II CKN 691/99 LEX nr 54339, Prok.i Pr.-wkł. (...)). Dokonana przez Sąd Okręgowy ocena dowodów czyni zadość powyższemu nakazowi, jest logiczna, zgodna z doświadczeniem życiowym i oparta na rozważeniu materiału dowodowego zgormadzonego w sprawie. Trzeba przy tym zauważyć, iż Sąd Okręgowy nie odmówił wiary zgłoszonym przez wnioskodawcę świadkom ( L. D., N. K.) oceniając ich zeznania, a jedynie na ich podstawie w powiązaniu z resztą materiału dowodowego ustalił zakres wykonywanych przez wnioskodawcę obowiązków w spornym okresie i odniósł go do przepisów prawa materialnego. Skoro przedmiotem decyzji było prawo do emerytury w szczególnych warunkach to stosowanie do art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 tej ustawy, jeżeli w dniu jej wejścia w życie (czyli 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 tej ustawy. W myśl powołanego wyżej art. 32 ustawy, ubezpieczonym będącym pracownikami, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż powszechny wiek emerytalny, określony w art. 27 ust. 2 i 3 tej ustawy (ust. 1), przy czym dla celów ustalenia uprawnień emerytalnych, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (ust. 2), zaś wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (ust. 4). "Przepisami dotychczasowymi" w rozumieniu art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS są w szczególności przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), które mają zastosowanie do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienione w § 4-15 tego rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia (§ 1 ust. 1). W myśl §4 ust. 1 i 3 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w przedmiotowym rozporządzeniu są jedynie te okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust. 1). Aby praca wnioskodawcy mogłaby być uznana za pracę w szczególnych warunkach koniecznym jest to, aby była ona wymieniona jak taka w załączniku do rozporządzenia (Wykazie A ). W niniejszej sprawie wnioskodawca wskazywał , iż charakter jego prac należało zakwalifikować , jako prace wymienione w dziale XIV wykazu A pkt 24 - kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Prawidłowe ustalenia faktyczne poczynione w sprawie podzielane przez Sąd Apelacyjny prowadzą do wniosku, iż okres zatrudnienia wnioskodawcy w Państwowym Ośrodku (...) w S. od 01.07.1975 r. do 31.07.1985 r. oraz w Przedsiębiorstwie (...) w S. od 24.03.1986 r. do 31,10.1993 r. nie były okresami pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu powołanych wyżej przepisów rozporządzania w szczególności załącznika do niego ( wykaz A dział XIV poz.24 ). Trzeba w tym względzie zastrzec na wstępie, iż samo subiektywne przekonanie pracownika, że świadczona przez niego praca była wykonywana w szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach nie ma znaczenia, co nie oznacza i nie dyskredytuje tego, iż praca wnioskodawcy była trudna, uciążliwa i wymagająca. W utrwalonym orzecznictwie przyjmuje się że przewidziane w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS uprawnienie do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, niewątpliwie u podstaw którego leży założenie szybszej, niż w przypadku ogółu ubezpieczonych, utraty zdolności do zarobkowania w następstwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, stanowi przywilej i odstępstwo od zasady przechodzenia na emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym . Podstawowe znaczenie ma przy tym wykładnia funkcjonalna wyprowadzana z art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, według którego za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Oznacza to, że regulacje z tym związane podlegają wykładni ścisłej, gwarantującej zachowanie celu uzasadniającego przedmiotowe odstępstwo (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2009 r., I UK 20/09, LEX nr 515698 i z dnia 24 września 2009 r., II UK 31/09, LEX nr 559949).

Na gruncie prac wymienionych w pkt 24 działu XIV Sąd Najwyższy ( por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2013 r. I UK 184/13 LEX nr 1448473, G.Prawna 2014/76/6 ) przyjmuje, iż dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie - o którym mowa w tym punkcie aby mógł być uznany za pracę w szczególnych warunkach - musi odpowiadać łącznie następującym warunkom:

1) musi być dozorem inżynieryjno-technicznym, czyli dozorem specjalistycznym, a nie dozorem "jakimkolwiek" (nie może być "zwykłym" dozorem wykonywanym w ramach pracowniczego podporządkowania kierownictwu pracodawcy);

2) musi być sprawowany "na oddziałach i wydziałach", czyli powinien być wykonywany bezpośrednio w określonym, skonkretyzowanym środowisku pracy, w którym istnieje narażenie na czynniki o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub powodujące znaczny stopień uciążliwości pracy albo wymagające wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia;

3) powinien dotyczyć prac zgodnych z wykazami prac w szczególnych warunkach (zawartymi w załącznikach do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.) i wykonywanych bezpośrednio przez osoby, nad którymi sprawowany jest nadzór;

4) musi być wykonywany stale przez osobę nadzorującą, czyli nie może mieć charakteru okazjonalnego (peryferyjnego);

5) powinien być sprawowany w pełnym wymiarze czasu, jaki obowiązuje osobę nadzorującą na zajmowanym przez nią stanowisku.

Tak rozumiany dozór mógłby ewentualnie wchodzić w grę gdy wnioskodawca pracował na stanowisku mistrza w okresach od 01.071975 r. do 31.12.1978 r. , ale i na tym stanowisku zakres jego obowiązków był różny w zależności od tego, czy był mistrzem w dziale produkcji , mistrzem kalkulatorem czy mistrzem produkcji. Jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy nadzór przez niego sprawowany dotyczył również szeregu osób nie pracujących w szczególnych warunkach: tokarzy , ślusarzy, malarzy. Z pewnością jednak dozoru tak rozumianego w świetle prawidłowo dokonanych ustaleń faktycznych wnioskodawca nie wykonywał po opuszczeniu stanowiska mistrza. Sąd Okręgowy słusznie wskazał w zakresie zatrudnienia w (...), iż wnioskodawcy podlegali majstrowie ,a zatem to oni sprawowali nadzór bezpośredni nad pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach, przy czym i tak tylko część z nich w istocie pracowała w szczególnych warunkach ( spawacze, malarze natryskowi). Słusznie też Sąd Okręgowy w zakresie zatrudnienia w (...) odwołał się częściowo do oceny charakteru pracy na stanowiska kontrolera jakości produkcji, na którym to stanowisku pracował wnioskodawca, jak i świadek D. , co do którego Sąd Apelacyjny oddalił odwołanie w sprawie III AUa 428/13. Mylnie przy tym skarżący rozumie zapadły w tejże sprawie wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 13 lutego 2013 r. , który przyznawał świadkowi D. prawo do emerytury. Wyrok ten w sensie prawnym nie wywołuje żadnych skutków bowiem na skutek apelacji organu rentowego został zmieniony wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 20 sierpnia 2013 r. ( k.57 II AUa 428/13 ) a odwołanie od decyzji oddalono. Nie ma zatem żadnego znaczenia jakie okresy pracy w szczególnych warunkach w postępowaniu tym zaliczono L. D., istotą tejże sprawy, czyli tym co było przedmiotem jego wniosku, zaskarżonej decyzji i odwołania było żądanie przyznania mu prawa do emerytury - i żądanie to prawomocnie oddalono. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych Sąd nie orzeka o spełnieniu poszczególnych przesłanek ( czy ich części ) prawa do emerytury ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2000 r. II UKN 147/00OSNP 2002/16/389 ; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2011 r. I UK 363/10 LEX nr 863948 ) .

Całkowicie wypada podzielić ocenę Sądu Okręgowego co do tego, iż wnioskodawca w okresie zatrudnienia w PGK w S. nie pracował w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zbędnym jest przytaczanie ponowne argumentacji Sądu Okręgowego w tym zakresie, wyżej już przytoczonej a podzielanej przez Sąd Apelacyjny. W przypadku Przedsiębiorstw (...) tylko niektóre stanowiska dałoby się zakwalifikować do stanowisk, na których praca jest wykonywana w szczególnych warunkach ( tak jak wywóz nieczystości) , ale z pewnością nie jest takim stanowiskiem praca na stanowisku kierownika Oddziału, czuwającego na całością spraw tego oddziału, a zatem od nadzorowania poboru czynszów i remontów powierzonych budynków, rozpatrywania ewentualnych skarg mieszkańców , nadzoru nad zielenią miejską, czy wywozem nieczystości. W przypadku tego ostatniego trudno nawet mówić, iż nadzór kierownika na np. wywozem szamba czy innych nieczystości ma cechy dozoru , o którym mowa w pkt 24 działu XIV. Trudno przy tym nawet uznać za potrzebne aby kierownik Oddziału (...) na bieżąco i bezpośrednio nadzorował wywóz nieczystości. W zakresie dotyczącym okresu zatrudnienia w PGK słusznie zauważył Sąd Okręgowy , iż przedłożone świadectwo pracy z 19 listopada 2013 r. zostało wystawione przez Przedsiębiorstwo (...) spółka z o.o. dopiero po 20 latach od ustania zatrudnienia wnioskodawcy (k 17 akta osobowe) i nie dowodzi automatycznie pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach we wskazanych w nim okresach. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach jest dokumentem prywatnym, wystawianym przez prywatnego pracodawcę, jest jego oświadczeniem wiedzy, które może być podważane w każdy sposób przed sądem w postępowaniu w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych. Sąd nie jest w żaden sposób związany oceną charakteru zatrudnienia pracownika dokonaną przez pracodawcę w wystawionym pracownikowi świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ma ono służyć jedynie celom dowodowym. Dokument ten podlega co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód (art. 233 § 1 k.p.c.). Przypisanie szczególnego znaczenia dowodowego świadectwu wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie znajduje podstawy w przepisach procedury cywilnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2009 r. I UK 316/08 LEX nr 707858). Dokonana przez Sąd Okręgowy weryfikacja tego świadectwa doprowadziła do słusznego wniosku, iż okres nim objętym nie może być zaliczony do okresu pracy w szczególnych warunkach.

Reasumując okres zaliczony przez organ rentowy w wymiarze 2 lat i 10 miesięcy ( spawacz) z ewentualnym okresem zatrudnienia na stanowisku mistrza w wymiarze 3 lat i 6 miesięcy ( od 01.07.1975 r. do 31.03.1976 r. - mistrza w dziale produkcji, od 01.04.1976r. do 31.07.1976 r. - mistrza kalkulatora, od 01.08.1976 r. do 31.12.1978 r. - mistrza produkcji) są dalece niewystarczające od wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.

O kosztach postępowania orzeczono na zasadzie art. 102 k.p.c. W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się stosowanie art. 102 k.p.c., gdy strona przegrywająca znajduje się w wyjątkowo ciężkiej sytuacji majątkowej, a wytaczając powództwo była subiektywnie przeświadczona o słuszności dochodzonego roszczenia, natomiast strona wygrywająca korzystała ze stałej obsługi prawnej i nie poniosła dodatkowych nakładów na prowadzenie procesu ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2010 r. II CZ 43/10 ,LEX nr 1365639 ;wyrok SN z dnia 17 listopada 1972 r., I PR 423/72, OSNCP 1973, nr 7-8, poz. 138), gdy dochodzone roszczenie wynika z niejasno sformułowanych przepisów (wyrok SN z dnia 6 grudnia 1973 r., I PR 456/73, OSNCP 1974, Nr 9, poz. 154).

Mając na uwadze powyższą wykładnię art. 102 oraz okoliczności wskazane przez wnioskodawca na rozprawie apelacyjnej (k.44v) dotyczące jego sytuacji majątkowej Sąd Apelacyjny odstąpił od obciążania go kosztami zastępstwa prawnego za druga instancję.