Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 26 września 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Monika Kośka

Sędziowie: SSO Ewa Piątkowska-Bidas

SSO Beata Piwko

Protokolant: Iwona Cierpikowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 września 2014 r. sprawy

z wniosku B. M.

z udziałem A. G., S. G.

o dział spadku i zniesienie współwłasności

na skutek apelacji wnioskodawczyni B. M. i uczestniczki A. G.

od postanowienia wstępnego Sądu Rejonowego w Starachowicach

z dnia 14 marca 2014 r. sygn. akt I Ns 711/10

postanawia: zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie I (pierwszym) podpunkt a w ten sposób, że ustalić, że lokal numer (...)usytuowany na parterze budynku składa się z pomieszczeń oznaczonych symbolami P-4,P-5, P-6 i P-7 o łącznej powierzchni63,63m2 oraz że do lokalu tego przynależą pomieszczenie pomocnicze oznaczone symbolem P-3 (łazienka) o powierzchni 5,33m2 oraz pomieszczenia przynależne o łącznej powierzchni 47,13m2 w postaci ganku oznaczonego symbolem P-8, a także garażu oznaczonego symbolem G-2, kuchni letniej oznaczonej symbolem G-3 i pomieszczenia gospodarczego oznaczonego symbolem G-4, przedstawionych w inwentaryzacji budynków sporządzonej przez biegłego w grudniu 2013r.; oddalić apelację uczestniczki A. G.w pozostałej części a apelację wnioskodawczyni w całości.

Sygn. akt II Ca 583/14

UZASADNIENIE

Postanowieniem wstępnym z dnia 14 marca 2014 roku Sąd Rejonowy w Starachowicach, Wydział I Cywilny uznał za usprawiedliwione co do zasady żądanie działu spadku i zniesienia współwłasności nieruchomości położonej w miejscowości J., gmina B., oznaczonej nr (...) poprzez ustanowienie odrębnej własności dwóch lokali mieszkalnym zgodnie z projektem biegłego M. M.w wariancie I jego opinii z marca 2011 roku (z wyłączeniem uwzględnionych przez biegłego w tym wariancie jako przynależnych do poszczególnych lokali pomieszczeń w piwnicach oaz z uwzględnieniem pominiętych przez biegłego w tym wariancie jako pomieszczeń przynależnych znajdujących się poza budynkiem mieszalnym), tj.

a)  lokalu nr (...) usytuowanego na parterze budynku, składającego się z pomieszczeń oznaczonych symbolami P-3, P-4, P-5, P-6 i P-7 o łącznej powierzchni 68,96 m ² oraz pomieszczeń przynależnych o łącznej powierzchni 47,13 m ² w postaci ganku oznaczonego symbolem P-8, garażu oznaczonego G-2, kuchni letniej oznaczonej G-3 i pomieszczenia gospodarczego G-4 przedstawionych w inwentaryzacji budynków sporządzonej przez tego biegłego w grudniu 2013 r.;

b)  lokalu nr (...)usytuowanego na piętrze budynku, składającego się z pomieszczeń P-101, P-102, P-103, P-104, P-105, P-106, P-107 o powierzchni 66,35 m ² oraz pomieszczeń przynależnych o łącznej powierzchni 23,10 m ² w postaci wiaty G-1, garażu G-6 przedstawionych w inwentaryzacji budynków sporządzonej przez tego biegłego w grudniu 2013 roku z uwzględnieniem zmiany wynikającej z korekty wymiarów pomieszczenia G-1;

oraz w pkt II orzeczenia upoważnił wnioskodawczynię B. M. do wykonania tymczasowo na jej koszt, w terminie jednego miesiąca od daty uprawomocnienia się postanowienia wstępnego, prac adaptacyjnych mających na celu wyodrębnienie lokali opisanych w pkt I tego postanowienia, w sposób przedstawiony w wariancie I w/w opinii biegłego w postaci wykonania przegrody-ściany z otworem drzwiowym na drzwi wejściowe wraz z zamontowanymi w tym otworze drzwiami – w pomieszczeniu oznaczonym w tej opinii symbolem P-101, w sposób wskazany na rysunku nr 6, stanowiącym załącznik do tej opinii, w przebiegu oznaczonym kolorem czerwonym.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła uczestniczka A. G. oraz wnioskodawczyni B. M..

Uczestniczka A. G. zaskarżyła powyższe postanowienie wstępne w całości i wnosiła o zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku o wydanie postanowienia wstępnego i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, a ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Starachowicach. Uczestniczka powyższemu postanowieniu zarzuciła:

a)  naruszenie art. 11 ust. 1 ustawy o własności lokali, art. 211 k.c. oraz art. 623 k.c. poprzez nieuwzględnienie przy ustanawianiu odrębnej własności lokali wielkości udziałów współwłaścicieli, wartości tych udziałów oraz brak zaspokojenia interesów wszystkich współwłaścicieli przy zaproponowanym sposobie ustanowienia odrębnej własności lokali;

b)  naruszenie art. 318 k.p.c. poprzez wydanie postanowienia wstępnego wskazującego sposób zniesienia współwłasności nieruchomości – podziału fizycznego nieruchomości;

c)  mające wpływ na treść zaskarżonego postanowienia błędy w ustaleniach faktycznych polegające na przyjęciu, że użyteczność lokalu odrębnego nr (...)w wariancie II i III doprowadzi do utraty przez wnioskodawczynię funkcji pomieszczenia P-105 bez rekompensaty w nowo powstałym pomieszczeniu na miejsce obecnego wejścia z klatki schodowej oraz przyjęciu, że sposób ustanowienia odrębnej własności lokali w wariancie I nie doprowadzi do pogłębienia konfliktu pomiędzy stronami oraz że stopień konfliktu jest mały, podczas gdy konflikt już teraz jest widoczny i trwa id wielu lat, a orzeczenie w takim kształcie niewątpliwie go pogłębi.

Wnioskodawczyni B. M.zaskarżyła postanowienie wstępne w pkt I w części dotyczącej określenia przynależności pomieszczenia gospodarczego oraz kuchni letniej oznaczonych symbolami G-3 i G-4 do lokalu nr (...), wnosząc o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez określenie przynależności jednego z pomieszczeń do lokalu nr (...), a drugiego do lokalu nr(...), ewentualnie uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Starachowicach. Postanowieniu wstępnego skarżąca zarzuciła:

a)  obrazę przepisu art. 211 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i określenie przynależności pomieszczeń G-3 i G-4 do lokalu nr(...), podczas gdy możliwe i zasadne jest określenie jednego z tych pomieszczeń do lokalu (...)

b)  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez uznanie, że wnioskodawczyni nie wykazała rzeczywistej potrzeby korzystania z jednego z w/w pomieszczeń, w sytuacji, gdy z zeznań wnioskodawczyni wynika, iż ilość i powierzchnia aktualnie wykorzystywanych przez nią pomieszczeń gospodarczych nie jest wystarczająca;

c)  naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego, poprzez nieuwzględnienie zeznań wnioskodawczyni co do potrzeby korzystania z w/w pomieszczeń przy jednoczesnym braku należytego uwzględnienia okoliczności podawanych również przez uczestniczkę postępowania, iż pomieszczenia te nie są przez nią od dłuższego czasu wykorzystywane.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki A. G.okazała się w części skuteczna o tyle, o ile doprowadziła do zmiany zaskarżonego postanowienia wstępnego w odniesieniu do oznaczenia łazienki jako pomieszczenia pomocniczego do lokalu nr (...). W pozostałej zaś części apelacja uczestniczki, jak i w całości apelacja wnioskodawczyni podlegały oddaleniu jako bezzasadne.

Na wstępie wskazać należy, iż Sąd Okręgowy podziela w całości ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji i przyjmuje je za własne. Ustalenia Sądu I instancji są wynikiem prawidłowo przeprowadzonego postępowania dowodowego oraz zgodnej z art. 233 § 1 k.c. oceny dowodów.

W pierwszej kolejności odnieść należy się do apelacji uczestniczki A. G., z uwagi na fakt, iż jest ona apelacją dalej idącą.

Po pierwsze, zarzut naruszenia przepisów procesowych nie może odnieść skutku, gdyż przepis art. 318 k.p.c. nie miał w ogóle w sprawie zastosowania. Wskazać należy, iż postanowienie wstępne zostało wydane w niniejszej sprawie mając na względzie podstawę z art. 11 ust. 2 ustawy o własności lokali w zakresie, w jakim sąd I instancji uznał za usprawiedliwione co do zasady żądanie ustanowienia odrębnej własności lokali, z uwagi na fakt, iż uczynienie zadość przesłance samodzielności lokali wymaga wykonania robót adaptacyjnych. Nie można natomiast podzielić argumentacji skarżącej, iż postanowienie wstępne wydane w niniejszej sprawie poprzez uznanie za usprawiedliwione co do zasady żądanie ustanowienia odrębnej własności lokali, jest niedopuszczalnym wskazaniem sposobu zniesienia współwłasności, czy też działu spadku. Jak trafnie bowiem wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 22 października 2009 roku, sygn. akt III CSK 21/09, które to stanowisko Sąd Okręgowy w pełni podziela artykuł 11 ust. 2 u.w.l. uzupełnia regulację zawartą w art. 685 k.p.c., poszerzając możliwość wydania postanowienia wstępnego o przypadek, w którym nie występują okoliczności przewidziane w art. 318 § 1 k.p.c.; gdy budynek spełnia warunki techniczne do nadania lokalom cechy samodzielności, pozwala wydać postanowienie wstępne uznające żądanie ustanowienia odrębnej własności lokali za usprawiedliwione co do zasady, z upoważnieniem zainteresowanego uczestnika do wykonania - tymczasowo na jego koszt - nieodzownych prac adaptacyjnych. Postanowienie to może zawierać stosowne nakazy lub zakazy zmierzające do usunięcia przeszkód stawianych przez innych uczestników. Przepis art. 11 ust. 2 u.w.l. w sposób samodzielny reguluje przesłanki wydania przewidzianego w nim postanowienia wstępnego oraz jego treść (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 lipca 2002 r., IV CKN 1226/00, OSNC 2003, nr 7-8, poz. 113), a wydane w sprawie postanowienie, które odpowiada wymaganiom tego przepisu, wyłącza art. 318 § 1 k.p.c. w zakresie nim unormowanym jako podstawę wydania postanowienia wstępnego.

Mając na względzie powyższe, Sąd Okręgowy uznał, iż Sąd I instancji słusznie wydał postanowienie wstępne, skoro zaszły ku temu przesłanki, wskazujące na usprawiedliwione co do zasady żądanie ustanowienia odrębnej własności lokali. Nie zaszła natomiast konieczność wydawania postanowienia wstępnego określającego uznanie za usprawiedliwione żądanie zniesienia współwłasności i działu spadku, skoro nie istniał spór, co do dopuszczalności działu i zniesienia współwłasności.

Za chybiony uznać należało także zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisów art. 211 k.c., art. 623 k.c. i art. 11 ust. 1 ustawy o własności lokali poprzez nieuwzględnienie wielkości i wartości udziałów współwłaścicieli. Jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia wstępnego odnoszenie się na etapie wydawania postanowienia wstępnego, w którym to sąd jedynie uznaje za usprawiedliwione co do zasady żądanie ustanowienia odrębnej własności lokali do wielkości i wartości udziałów współwłaścicieli w nieruchomości wspólnej jest niezasadne, skoro budynek, w którym odrębna własność lokali ma być ustanowiona jest jedynie częścią majątku będącego przedmiotem działu spadku i zniesienia współwłasności. Co więcej, wnioskodawczyni zgłosiła do rozliczenia szereg nakładów na budynek mieszkalny, a więc w istocie końcowa wartość udziałów poszczególnych współwłaściciela uwzględniona zostać może dopiero w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie, również przez zasądzenie odpowiednich dopłat na rzecz poszczególnych współwłaścicieli.

Sąd Okręgowy nie podzielił także zarzutu uczestniczki A. G., jakoby Sąd Rejonowy niewłaściwie uznał, iż przyjęcie wariantu nr I przy ustanowieniu odrębnej własności lokali nie doprowadzi do pogłębienia konfliktu pomiędzy stronami oraz niewłaściwie przyjął, że użyteczność lokalu nr(...) zostanie zmniejszona wskutek utraty funkcji pomieszczenia P-105 w wersji II lub III.

Odpierając zarzut, iż sąd I instancji niezasadnie przyjął, iż przyjęcie wariantu II i III doprowadzi do utraty funkcji przez pomieszczenie P-105, nie wskazując przy tym, iż nastąpi rekompensata tego pomieszczenia na miejscu obecnego wejścia z klatki schodowej, podkreślić należy, iż okoliczność ta była jedynie jednym z wielu minusów przypisywanych przez Sąd Rejonowy wariantów II i III, natomiast nie stanowiła ona zasadniczej przesłanki rozstrzygnięcia, o czym mowa poniżej.

Wskazać należy, iż powyższe zarzuty sprowadzają się w zasadzie do kwestionowania wyboru przez Sąd Rejonowy wariantu nr I w zakresie uznania za usprawiedliwione co do zasady żądanie ustanowienia odrębnej własności lokali. W tym miejscu zaakcentować należy, iż ustanowienie odrębnej własności lokali w każdej z proponowanych wersji niesie za sobą konieczność wykonania prac adaptacyjnych, jednakże jedynie w odniesieniu do wersji II wnioskodawczyni zobowiązała się do wykonania prac adaptacyjnych. Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 maja 2002 roku, sygn. akt II CK 187/02 właściwe zastosowanie przepisu art. 11 ust. 2 u.w.l. polega na upoważnieniu zainteresowanego uczestnika do wykonania prac adaptacyjnych, a nie uczestników skłóconych i prezentujących sprzeczne i wzajemnie się wykluczające interesy w zakresie adaptacji nieruchomości budynkowej. W niniejszej sprawie to uczestniczka A. G. i uczestnik S. G. domagali się przyjęcia przez Sąd sposobu ustanowienia odrębnej własności lokali w wersji II lub III, wskazując przy tym, iż nie są w stanie ponieść kosztów prac adaptacyjnych koniecznych do przyjęcia tychże wariantów, co do których również wnioskodawczyni nie wyraziła chęci ich wykonania. Natomiast wnioskodawczyni B. M. domagając się przyjęcia wariantu nr I, wyraziła wolę wykonania prac adaptacyjnych koniecznych do wykonania w tymże wariancie. W związku z powyższym, Sąd Rejonowy słusznie wybrał wersję nr I dla sposobu ustanowienia odrębnej własności lokali, bowiem tylko w tejże wersji osoba zainteresowana (wnioskodawczyni) zadeklarowała swoją gotowość do przeprowadzenia prac adaptacyjnych. Nałożenie na uczestników zgodnie z art. 11 ust. 2 u.w.l. obowiązku wykonania prac adaptacyjnych koniecznych do wyodrębnienia samodzielnych lokali, wchodzi w rachubę tylko przy realnej możliwości wykonania przez nich tych prac. W przeciwnym razie orzeczenie nie będzie wykonalne (tak: postanowienie SN z dnia 20 stycznia 2005 roku, II CK 383/04). Mając na uwadze powyższe, w realiach niniejszej sprawy jedyną możliwą do zaakceptowania wersją ustanowienia odrębnej własności lokali w kontekście konieczności wykonana prac adaptacyjnych była wersja nr I, którą to też przyjął Sąd I Instancji.

Także w odniesieniu do zarzutu nieuwzględnienia konfliktu stron przy wyborze wariantu ustanowienia odrębnej własności lokali, uznać należało go za chybiony. Mając bowiem na uwadze powyższe rozważania, sprowadzające się do możliwości uznania za usprawiedliwione co do zasady ustanowienie odrębnej własności lokali jedynie w wersji I, stwierdzić należało, iż uwzględnienie konfliktu stron musiałoby prowadzić do uznania, iż ustanowienie odrębnej własności lokali w niniejszej sprawie jest niemożliwe. Natomiast, jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 13 stycznia 2012 roku, I CSK358/11 konflikt osobisty istniejący między współwłaścicielami budynku mieszkalnego nie stanowi samodzielnej przesłanki uzasadniającej odmowę zniesienia współwłasności przez ustanowienie odrębnej własności lokalu z powołaniem się na społeczno-gospodarcze przeznaczenie rzeczy. Przenosząc zaś powyższe na grunt niniejszej sprawy, uznać należało, iż po pierwsze, postępowanie dowodowe wykazało, że istniejący pomiędzy stronami konflikt jest na tyle niewielki, że sprowadza się w zasadzie do wzajemnego unikania się, a po drugie prócz istniejącego konfliktu nie zachodzi inna przesłanka uzasadniająca odmowę zniesienia współwłasności przez ustanowienie odrębnej własności lokali, a jak wyżej wskazano, konflikt nie może stanowić samodzielnej podstawy tejże odmowy.

Odnosząc się do apelacji wnioskodawczyni, w ocenie Sądu Okręgowego, również jest ona niezasadna. Zarzuty apelacji sprowadzają się w zasadzie do kwestionowania przypisania przez Sąd Rejonowy do lokalu nr (...)jako pomieszczeń przynależnych pomieszczeń G-3 (pomieszczenie gospodarcze) oraz G-4 (kuchnia letnia), gdyż jak twierdzi skarżąca zasadne było przypisanie choć jednego z nich do lokalu nr (...). Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, iż wnioskodawczyni nie wykazała rzeczywistej potrzeby korzystania z tychże pomieszczeń, tym bardziej, jeśli mieć na uwadze fakt, iż powierzchnia pomieszczeń przynależnych do lokalu nr(...)wynosi ponad 20 m ². Jedynie hipotetyczne wskazanie przez wnioskodawczynię, że może w tychże pomieszczeniach przechowywać różne rzecz, czy też w kuchni letniej przyjmować gości, nie stanowi o potrzebie wykorzystania przez wnioskodawczynię tych pomieszczeń, a jedynie o tym, że w przypadku przydzielenia ich do lokalu nr (...), zostaną one w jakiś sposób wykorzystane. Co więcej, jak słusznie uznał Sąd I Instancji, nie bez znaczenia pozostaje fakt, iż wnioskodawczyni nigdy z owych pomieszczeń nie korzystała, a od 30 lat zajmowali je rodzice wnioskodawczyni. Z tych też względów Sąd Okręgowy uznał, iż apelacja wnioskodawczyni podlega oddaleniu w całości.

Sąd Rejonowy błędnie natomiast przyjął, iż pomieszczenie P-3, stanowiące łazienkę wchodzi w skład samodzielnego lokalu numer (...)jako jedna z jego izb, podczas gdy jest ona oddzielona od lokalu wspólnym korytarzem. Jak słusznie wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z dnia 30 stycznia 2008 roku, II SA/Bd 935/07 do lokalu mogą przynależeć inne pomieszczenia, nawet jeśli do niego bezpośrednio nie przylegają, wskazując dalej, że izbami są z pewnością pokoje, zaś przedpokój i łazienka to pomieszczenia pomocnicze. Ustalony w sprawie stan faktyczny pozwala przyjąć, iż lokal mieszkalny nr(...) składa się z czterech pomieszczeń oznaczonych symbolami P-4, P-5, P-6, P-7, a do tego lokalu jedynie przynależy jako pomieszczenie pomocnicze łazienka oznaczona symbolem P-3, którą to od lokalu oddziela wspólny korytarz.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie w pkt I podpunkt a w ten sposób, że lokal numer (...) usytuowany na parterze składa się z pomieszczeń oznaczonych symbolami P-4, P-5, P-6 i P-7 o łącznej powierzchni 63,63 m ² oraz że do tego lokalu przynależą pomieszczenie pomocnicze oznaczone symbolem P-3 (łazienka) o powierzchni 5,33 m ² oraz pomieszczenia przynależne o łącznej powierzchni 47,13 m ² w postaci ganku oznaczonego symbolem P-8, garażu oznaczonego G-2, kuchni letniej oznaczonej G-3 i pomieszczenia gospodarczego G-4 przedstawionych w inwentaryzacji budynków sporządzonej przez tego biegłego w grudniu 2013 r. oraz na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację uczestniczki A. G.w pozostałej części, a apelację wnioskodawczyni w całości.

Ubocznie wskazać należy, iż nie mógł zostać uwzględniony wniosek pełnomocnika uczestniczki A. G. o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, z uwagi na treść przepisu art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z 13 § 2 k.p.c., zgodnie z którym Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji, natomiast postanowienie wstępne takim orzeczeniem nie jest.