Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II AKa 338/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 listopada 2014r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie - II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Paweł Rysiński (spr.)

Sędziowie: SA – Rafał Kaniok

SO (del.) – Ewa Jethon

Protokolant: – st. sekr. sąd. Marzena Brzozowska

przy udziale Prokuratora Elżbiety Kozakiewicz - Jackowskiej

po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2014 r.

sprawy z wniosku A. S. (1) i J. M. (1) o odszkodowanie i zadośćuczynienie w trybie ustawy z dn. 23 lutego 1991 r. (Dz. U. Nr 34, poz. 149 ze zm.)

na skutek apelacji, wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawców i prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 9 maja 2014 r. sygn. akt XII Ko 30/13

zaskarżony wyrok uchyla i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy A. S. i J. M. w trybie tzw. ustawy rehabilitacyjnej (Dz. U., Nr 34 poz. 149 z dnia 23 kwietnia 1991 r. z późn. zm.) wnieśli o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia od Skarbu Państwa za śmierć rodziców zabitych w 1945 r. przez żołnierzy radzieckich i polskich milicjantów – jak twierdzą wnioskodawcy – z powodu ich działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Łączna kwota żądań wnioskodawców wyniosła blisko 16 milionów złotych.

Sąd Okręgowy rozpoznając sprawę po raz pierwszy (wyrok z dnia
21 listopada 2012 r. – sygn. akt VIII Ko 571/11) oddalił wniosek w całości uznając, że zabójstwo rodziców wnioskodawców nie było skutkiem ich uprzedniej działalności niepodległościowej.

Sąd Apelacyjny rozpoznając wniesiony środek odwoławczy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, nakazując dogłębne zbadanie związku przyczynowego, jaki istniał między uprzednią, niewątpliwą działalnością rodziców wnioskodawców na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, a ich zabójstwem - innymi słowy ustalenie czy śmierć ofiar była skutkiem zemsty za ich przynależności do (...) i działalnością niepodległościową, czy była osobistą zemstą, bądź odwetem osoby prywatnej, skonfliktowanego z ofiarami A. S. (3) (wyrok S.A. z dnia 6 marca 2013 r. – II AKa 51/13).

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia
9 maja 2014 r. zasądził na rzecz każdego z wnioskodawców po 250.000 zł z tytułu zadośćuczynienia za represje skierowane przeciwko ich rodzicom z powodu działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Wyrok ten zaskarżyli apelacjami:

- na korzyść wnioskodawców ich pełnomocnik, który stawiając orzeczeniu liczne zarzuty i zgłaszając szereg wniosków dowodowych wniósł o zmianę wyroku i zasądzenie żądanych roszczeń w pełnej wysokości;

- na niekorzyść wnioskodawców prokurator, który zarzucił orzeczeniu obrazę prawa procesowego – art. 7, 410 i 966 § 1 k.p.k. przez dowodną i niepełną ocenę zgromadzonych dowodów oraz obrazę przepisów ustawy rehabilitacyjnej przez ich wadliwą wykładnię i nietrafne przyjęcie, że śmierć rodziców wnioskodawców była następstwem ich działalności na rzecz niepodległego Państwa Polskiego.

W konkluzji skarżący prokurator wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja prokuratora okazała się zasadna, dlatego musiała skutkować uchyleniem zaskarżonego orzeczenia i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania. Ponieważ rozstrzyganie o odszkodowaniu i zadośćuczynieniu, z istoty rzeczy ma przebieg dwuetapowy:

- w pierwszym etapie sąd musi ustalić prawo do zasądzenia roszczenia, (w sprawie niniejszej: bezpośredni związek dokonanego przez organy wskazane w art. 8 ustawy zabójstwa ofiar za działalność lub z powodu ich działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego;

- w drugim etapie ustala wysokość należnego odszkodowania i zadośćuczynienia, a trafne zarzuty apelacji prokuratora odnoszą się do etapu pierwszego – sąd odwoławczy w myśl art. 436 k.p.k. ograniczył rozpoznanie wniesionych środków odwoławczych do uchybień wskazanych w apelacji prokuratora, co było wystarczające do wydania orzeczenia.

Rozpoznawanie uchybień wskazanych w apelacji pełnomocnika wnioskodawców byłoby w tym układzie proceduralnym bezprzedmiotowe.

W tej kwestii Sąd Apelacyjny uznał, że pogląd Sądu Okręgowego o związku śmierci rodziców wnioskodawców z ich uprzednią działalnością niepodległościową nie został należycie wykazany i umotywowany.

Istotę przyjętego rozstrzygnięcia Sąd pierwszej instancji zawarł we fragmencie pisemnych motywów wyroku od słów „zdaniem sądu jedną z przyczyn” do słów „przez funkcjonariuszy publicznych państwa komunistycznego” – k. 12 uzasadnienia wyroku. Konstatacja sądu zawarta we wskazanym fragmencie sprowadza się do przyjęcia, że gdyby rodzina S. nie była zaangażowana w działania konspiracyjne, nie miałaby informacji o niechlubnej działalności A. S. (3) i nie stanowiłaby dla niego zagrożenia, w efekcie nie stałaby się ofiarą represji.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego wniosek taki jest dowolny i nie znajduje umocowania w materiale dowodowym, a jego umotywowanie w tak skrótowej formie jest niedostatecznie przekonujące. Nie da się zaprzeczyć, że wiedza o działaniach A. S. była znana nie tylko członkom (...), a konflikt między stronami miał charakter osobisty, wynikał z kryminalnych działań A. S., a nie różnic w poglądach ideologicznych, politycznych itp. Jeśli przy tym mieć na względzie, że do zabójstwa obojga małżonków S. doszło po udzielonej sprawcom przez A. S. nieprawdziwej informacji o współpracy S. z niemieckim okupantem, to wydaje się, iż brak przesłanek przemawiających za przypisaniem działaniom sprawców zabójstwa motywów zemsty, odwetu czy „ rozliczenia” za walkę małżonków S. o niepodległy byt Państwa Polskiego, a w konsekwencji odpowiedzialności Skarbu Państwa za ich zabójstwo.

Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny podzielając zarzuty apelacji prokuratora uchylił zaskarżony wyrok. Rozpoznając sprawę ponownie Sąd pierwszej instancji winien dogłębnie rozważyć zgormadzone dowody i ustalić czy w sprawie zachodzą przesłanki do przyjęcia, że zabójstwo małżonków S. było represją za (lub z powodu) ich działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, swój pogląd, w tej mierze Sąd należycie i przekonująco winien umotywować, tak by możliwa była ewentualna kontrola instancyjna.

Z tych wszystkich przyczyn orzeczono jak w wyroku.