Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2014r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Jacek Witkowski

Sędziowie : SO Elżbieta Wojtczuk

SO Katarzyna Antoniak (spr.)

Protokolant : st.sekr.sądowy Marzena Mazurek

po rozpoznaniu w dniu 28 października 2014 r. w Siedlcach

na rozprawie

sprawy z powództwa A. G.

przeciwko Sądowi Rejonowemu w. (...)

o zaległe wynagrodzenie

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Siedlcach IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia (...)

I.  oddala apelację,

II.  odstępuje od obciążania powódki A. G. kosztami postępowania za drugą instancję.

Sygn. akt: IV Pa 61/14 UZASADNIENIE

Wyrokiem z (...). Sąd Rejonowy w. (...)oddalił powództwo A. G. skierowane przeciwko Sądowi Rejonowemu w. (...)o wynagrodzenie oraz odstąpił od obciążania powódki kosztami procesu.

Rozstrzygnięcie to było wynikiem następujących ustaleń i wniosków Sądu Rejonowego:

W pozwie z 21 marca 2014r. powódka A. G. domagała się zasądzenia od pozwanego Sądu Rejonowego w. (...) kwoty 22.394,49 złotych z ustawowymi odsetkami od kwoty 4.058,20 złotych od 1 stycznia 2012r. do dnia zapłaty, od kwoty 7.401,02 złotych od 1 stycznia 2013r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 10.936,49 złotych od 1 stycznia 2014r. do dnia zapłaty tytułem równowartości niezwaloryzowanego wynagrodzenia w latach 2011 – 2013 oraz zwolnienia jej od ponoszenia kosztów sądowych związanych z postępowaniem.

W uzasadnieniu stanowiska powódka wskazała, że jest zatrudniona w Sądzie Rejonowym w(...)w Zespole (...). Zgodnie z przepisami ustawy z 27 lipca 2001r. o kuratorach sądowych wynagrodzenie zasadnicze kuratorów zawodowych na równorzędnych stopniach służbowych jest równe i stanowi odpowiednio do rangi stopnia służbowego wielokrotność kwoty bazowej, której wysokość, ustaloną według zasad określonych w art.14 ust.1a i ust.1b, określa ustawa budżetowa. Kwota bazowa, począwszy od 2004r., jest waloryzowana corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalanym na podstawie przepisów o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej. Przyjęty w ustawie mechanizm waloryzacji, zapewniający stabilizację uposażenia kuratorskiego w każdym roku w odniesieniu do przeciętnego poziomu wynagrodzeń, stanowi prawo nabyte, przy czym podkreślenia wymaga fakt, że zgodnie z obowiązującym stanem prawnym (art.15 ust.1 w/w ustawy) kurator zawodowy nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia bez zgody Prezesa Sądu Okręgowego oraz innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, które przeszkadzałoby w pełnieniu przez niego obowiązków, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub podważać zaufanie do Sądu. W ocenie powódki zarówno wykładnia gramatyczna, jak i funkcjonalna oraz logiczna art.14 w/w ustawy konstytuuje normy o charakterze imperatywno-atrybutywnym w zakresie konieczności dokonywania corocznej, dodatniej waloryzacji wynagrodzenia kręgu pracowników, do którego powódka także należy. W efekcie brak waloryzacji stanowi wyraz naruszenia prawa, które daje podstawę do dochodzenia przedmiotowego roszczenia, już z samej zasady słusznego. Bez wątpienia normy te nie mają charakteru dyspozytywnego, lecz kształtują obowiązek waloryzacji wynagrodzeń. Dalej powódka wskazała, że dokonując analizy prawnej, mającej wyjaśnić podstawę roszczenia, należy sięgnąć do lex specialis zawartych w ustawach budżetowych, do których odsyła art.14 ust.1 ustawy o kuratorach sądowych, gdzie corocznie ustalane są wspomniane wskaźniki wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, które bezwzględnie powinny korespondować zarówno z prognozowanym średniorocznym wskaźnikiem wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych na konkretny rok (ustalonym w budżecie), jak i z poziomem inflacji z roku poprzedniego. Roszczenie, którego dochodzi to żądanie zapłaty kwoty, o jaką zdaniem powódki powinno zostać podwyższone wynagrodzenie w latach 2011–2013. Jego sprecyzowanie nastąpi na tle unormowań kolejnych, obowiązujących w tym czasie regulacji budżetowych, które ustanowiły waloryzację na poziomie w 2011r. – 102,3%, w 2012r. – 102,8 %, a w 2013r. – 102,7 %. Zdaniem powódki wskazane przepisy nie korespondują z ratio legis art.14 ust.1b ustawy o kuratorach sądowych. Po drugie są sprzeczne z art.2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowiącym, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej, w tym również z dyrektywą ochrony praw słusznie nabytych. Stanowisko to znajduje uzasadnienie w fakcie, że we wskazanym okresie wskaźniki wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych, potocznie określane inflacją, osiągnęły znaczne wartości, przez co siła nabywcza pieniądza uległa obniżeniu, co w połączeniu z brakiem podwyżek wynagrodzenia doprowadziło do rzeczywistego spadku wartości świadczenia wypłacanego przez pozwanego. Zaistniała zatem sytuacja, gdzie nie dość, że nie spełniono ustawowego wymogu waloryzacji wynagrodzenia, to na skutek niekonstytucyjnych regulacji budżetowych zostało ono faktycznie zmniejszone. Tymczasem Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wypowiadał się, że zasada ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa jest zasadą lojalności państwa wobec adresata norm prawnych. W ocenie powódki jej wynagrodzenie powinno zostać zwaloryzowane na poziomie wskaźnika za rok poprzedzający roszczenie, na skutek czego udałoby się przynajmniej zneutralizować spadek siły nabywczej pieniądza. Przyjęty miernik wzrostu wynagrodzeń na kolejne lata stanowi o tyle istotną okoliczność, że ustawodawca w budżecie na lata 2011–2013 w ogóle nie przewidział wzrostu wynagrodzeń pracowników sektora publicznego, a w 2010r. ukształtował go na poziomie o 2,5% niższym niż wskaźnik inflacji - w 2009r. wynoszący 3,5%. W związku z powyższym należy stwierdzić, iż przedmiotowe regulacje ustaw budżetowych są sprzeczne z zasadą demokratycznego państwa prawnego i sprawiedliwości społecznej, w tym przypadku z prawem do korzystania z corocznej waloryzacji wynagrodzeń przynajmniej na poziomie spadku realnej wartości złotego za rok poprzedni. Jako rażąco niesprawiedliwą oraz godzącą w podstawy porządku prawnego należy traktować praktykę organów władzy ustawodawczej, które w myśl uchwalonego prawa aprobują sytuację, w której duża grupa pracowników instytucji wymiaru sprawiedliwości zostaje w rzeczywistości pozbawiona znacznej części wynagrodzenia. Pozorne utrzymanie płac na niezmiennym poziomie wydaje się zabiegiem neutralnym, ale nie można zapominać o fakcie, iż czynniki ekonomiczne sprawiają, że siła nabywcza pieniądza kształtuje się na różnym poziomie i w żaden sposób nie koreluje z nieustannym wzrostem cen towarów i usług konsumpcyjnych. Kuratorzy sądowi wykonują coraz więcej zadań bez wzrostu ich wynagrodzeń. Zwiększanie obowiązków wiąże się z dodatkowym czasem poświęcanym na pracę, a także generuje zwiększanie kosztów ich pracy związanej zwłaszcza z dojazdami na miejsce przeprowadzanych czynności służbowych. Terminowe wykonywanie zlecanych zadań wymusza na kuratorach sądowych konieczność korzystania ze swoich prywatnych samochodów, które dla potrzeb służbowych są dodatkowo eksploatowane, a jednocześnie koszty paliw nieustannie rosną. Powódka przypomniała, że ostatnia regulacja wynagrodzeń kuratorów sądowych polegająca na podniesieniu wysokości mnożników wynagrodzeń zasadniczych miała miejsce w 2009r. na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 17 lutego 2009r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie wynagrodzeń kuratorów zawodowych i aplikantów kuratorskich. Wysokość wynagrodzenia kuratorów zawodowych, w skład którego wchodzą: wynagrodzenie zasadnicze, dodatek terenowy, dodatek stażowy oraz inne składniki (dodatkowe wynagrodzenie roczne, wynagrodzenia za chorobę i inne) wynika z wysokości kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej, a kwota ta nie jest waloryzowana od 2008r. Brak waloryzacji składników wynagrodzenia kuratorów szczególnie boleśnie dotyczy wysokości dodatku terenowego wypłacanego na podstawie art.14 ust.5 ustawy o kuratorach sądowych. Dodatek ten pomimo tego, że stanowi składnik wynagrodzenia kuratora, traktowany jest jako zwrot poniesionych kosztów w związku z koniecznością dojazdu kuratorów do miejsca wykonywania obowiązków służbowych położonych na terenie właściwości miejscowej Sądu Rejonowego (...) w którym zatrudniona jest powódka. Wolą ustawodawcy wyrażoną w ustawie o kuratorach sądowych jest wykonywanie przez nich zawodu zaufania publicznego, który poprzez normy zawarte w kodeksie zawodowym regulującym kompetencje kuratorów, ich etyczną odpowiedzialność wobec Sądu, społeczeństwa oraz współpracowników wymuszają dbałość o rangę zawodu kuratora sądowego. Jedną z kwestii wskaźników rangi zawodu jest poruszana niniejszym pozwem kwestia wynagrodzenia.

W odpowiedzi na pozew pozwany, reprezentowany przez pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu stanowiska wskazano, że zgodnie z treścią art.14 ust.1b ustawy o kuratorach sądowych, kwota bazowa będąca podstawą ustalenia wynagrodzenia kuratora sądowego, począwszy od 2004r. jest waloryzowana corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalanym na podstawie przepisów o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej. Podniesiono, że w sprawie istotne jest ustalenie, jak należy rozumieć pojęcie „waloryzacji” wynagrodzenia, którego ustawodawca użył w przytoczonym przepisie. Pojęcie to ma podstawowe znaczenie dla rozstrzygnięcia o zasadności roszczeń powódki. W ocenie pozwanego waloryzacja polega na zmianie nominalnej wartości pieniężnej wierzytelności lub płatności w celu utrzymania jej realnej wartości ekonomicznej na niezmienionym poziomie. Waloryzacja ma więc na celu przeciwdziałanie zmianom siły nabywczej pieniądza, co z reguły sprowadza się do przeciwdziałania inflacji. Waloryzacja tym samym odnosi się przede wszystkim do wszelkiego rodzaju systematycznych długotrwałych wypłat, np. rent, emerytur czy wynagrodzeń. Niweluje ona negatywny wpływ inflacji na świadczenia, umożliwiając utrzymanie przez beneficjentów stałego poziomu życia. Waloryzacja określonego świadczenia stanowi wynik orzeczenia sądu, albo też podjętych działań legislacyjnych. Pojęcie „waloryzacja” przywołane w powyższym przepisie będzie zatem oznaczać czynność polegającą na pomnożeniu wynagrodzenia z roku poprzedniego przez średnioroczny wskaźnik ustalony w ustawie budżetowej. (...) w rozumieniu tego przepisu polega zatem na dokonaniu zabiegu arytmetycznego, zmierzającego do finalnego ustalenia wysokości świadczenia w postaci wynagrodzenia za pracę pracownika. Kolejno należy zwrócić uwagę na użyty przez ustawodawcę w wyżej cytowanym przepisie termin „średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń”. W art.2 ust.4 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz zmianie niektórych ustaw (tekst jednolity: Dz. U. z 2011r., Nr 79, poz.431 ze zm.) pod pojęciem tym rozumie się wzrost wynagrodzeń na dany rok budżetowy w stosunku do roku poprzedniego. Wskaźnik ten ustalany jest rok rocznie w ustawie budżetowej i w oparciu o zestawienie z wynagrodzeniem pracownika z roku poprzedniego, daje wynik w postaci aktualnej wysokości wynagrodzenia pracownika. Jak wynika z treści wskazanych przepisów, ustawodawca w momencie ich uchwalenia założył, że wynagrodzenia pracownicze w sferze budżetowej będą rok rocznie waloryzowane w oparciu o odpowiedni wskaźnik, wyższy niż 100%. Brak jest jednak jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że na ustawodawcy ciąży obowiązek kreowania wzrostu wynagrodzeń w stopniu co najmniej odpowiadającym wysokości stopnia inflacji. Już tylko z tego powodu roszczenie powódki, oparte na założeniu, iż w oparciu o taki wskaźnik jej wynagrodzenie powinno być zwaloryzowane, jest roszczeniem niezasadnym. W latach 2011-2013 „średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń” ustalony został na poziomie 100%, przez co nie doszło do wzrostu wynagrodzeń kuratorów sądowych, o jakim mowa w wyżej przytoczonym art.14 ust.1b ustawy o kuratorach sądowych i o jakim mowa w ustawie o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz zmianie niektórych ustaw. Ustawa budżetowa, w świetle hierarchii aktów prawa powszechnie obowiązującego, jest aktem równorzędnym z ustawą o kuratorach sądowych i ustawą o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz zmianie niektórych ustaw. W konsekwencji powyższego dochodzi do sytuacji kolizji pomiędzy normami wynikającymi z wyżej wskazanych regulacji. Rozstrzygnięcie sprawy wymaga rozstrzygnięcia tej kolizji. Ustawodawca w ustawach budżetowych na lata 2011-2013 nie wprowadził żadnych przepisów derogacyjnych uchylających przepisy dotychczasowe. Przepisy te mogą mieć różną postać. Mogą one wyraźnie i w sposób wyczerpujący wyliczać uchylone akty normatywne i przepisy prawne, które tracą moc obowiązującą z dniem wejścia w życie nowego aktu normatywnego. Nie zastosował także innych reguł derogacyjnych, które w sposób ogólny odnosiłyby się do utraty mocy obowiązującej określonych przepisów, stwierdzając na przykład, że z dniem wejścia w życie nowego aktu normatywnego tracą moc obowiązującą wszystkie przepisy dotychczasowe, dotyczące spraw unormowanych w akcie nowym. Pozwany zwrócił uwagę, że niektóre akty normatywne mogą mieć charakter aktów czasowych, a więc obowiązujących tylko w pewnym czasie. Może to być czas ściśle określony (np. ustawa budżetowa) lub określony nieprecyzyjnie (np. w okresie klęski żywiołowej). Tym niemniej w okresie obowiązywania określonego aktu, w przypadku kolizji norm prawnych sąd orzekający na podstawie dwóch sprzecznych przepisów obowiązany jest zastosować klauzule derogacyjne stanowiące reguły, za pomocą których w razie stwierdzenia sprzeczności norm prawnych - rozstrzyga wątpliwości co do tego, która z norm powinna mieć zastosowanie w danej sprawie. Reguły te nazywa się inaczej regułami porządku treściowego. W doktrynie wyróżnia się trzy podstawowe typy reguł kolizyjnych: pierwszą - regułę hierarchiczną (lex superior derogat legi interiori), zgodnie z którą norma o wyższej mocy prawnej uchyla normę o niższej mocy bez względu na to, w jakim czasie obydwie normy weszły w życie i bez względu na to, która z nich jest bardziej ogólna (np.: norma ustawowa uchyla niezgodną z nią normę zawartą w rozporządzeniu), drugą - regułę chronologiczną (lex posterior derogat legi priori), zgodnie z którą akt normatywny później wydany uchyla akt wcześniejszy pod warunkiem, że akt późniejszy ma co najmniej taką samą moc prawną jak akt wcześniejszy (późniejsze rozporządzenie nie uchyla niezgodnej z nim ustawy) i trzecią regułę merytoryczną (lex specialis derogat legi generali), zgodnie z którą norma bardziej szczegółowa wyłącza stosowanie normy bardziej ogólnej; lex specialis nie pozbawia zatem lex generali mocy obowiązującej; omawiana reguła wskazuje jak stosować normy ogólne oraz szczególne w przypadku ich zbiegu.

W ocenie pozwanego w przedmiotowej sprawie zachodzi kolizja norm, w której należy zastosować regułę chronologiczną. Ustanowienie wskaźnika wzrostu wynagrodzenia w ustawie budżetowej na poziomie 100% nie powoduje jego nieważności w świetle normy zawartej w art.14 ust.1b ustawy o kuratorach sądowych. Tym samym poprzez zastosowanie ww. zabiegu mamy do czynienia z sytuacją, kiedy to brak realnego wzrostu cen w świetle obowiązywania omawianych przepisów jest zgodny z prawem. Konsekwencją powyższego jest przyjęcie założenia, że wzrost wynagrodzeń kuratorów sądowych co do zasady następuje poprzez ustalenie wskaźnika na poziomie wyższym niż 100%, tym niemniej brak jest przepisu nakładającego na pozwanego obowiązek kreowania ich wzrostu, odpowiadającego co najmniej wskaźnikowi inflacji. Dopuszczalna jest także sytuacja, kiedy to wzrost wynagrodzeń kuratorów sądowych nie nastąpi na skutek ustalenia w ustawie budżetowej wskaźnika wzrostu na poziomie 100% lub niższym. W tym zakresie działania ustawodawcy pozostają autonomiczne, a ich ocena nie podlega jurysdykcji Sądu orzekającego w niniejszej sprawie, a co najwyżej może podlegać jurysdykcji Trybunału Konstytucyjnego. Tak rozumiane przepisy powodują, że działania ustawodawcy pozwalają na dostosowanie w sposób dynamiczny poziomu wynagrodzeń pracowników sfery budżetowej w stosunku do aktualnej sytuacji gospodarczej kraju.

Nadto pozwany podniósł zarzut przedawnienia części roszczenia dochodzonego przez powódkę w świetle przepisu art.291§1 kp, zgodnie z którym roszczenia ze stosunku pracy przedawniają się z upływem 3 lat od dnia, w którym stały się wymagalne. Wynagrodzenie wypłacane powódce było wynagrodzeniem wypłacanym miesięcznie, zatem przedawniło się roszczenie o wypłatę waloryzacji wynagrodzenia za styczeń i luty 2011r.

Sąd Rejonowy po przeanalizowaniu powyższych stanowisk stron uznał, że roszczenie powódki nie zasługiwało na uwzględnienie.

Wskazał, że zgodnie z treścią art.14 ust.1, 1a i 1b ustawy z 27 lipca 2001r. o kuratorach sądowych (Dz.U. Nr 98, poz.1071 ze zm.) wynagrodzenie zasadnicze kuratorów zawodowych na równorzędnych stopniach służbowych jest równe i stanowi odpowiednio do rangi stopnia służbowego wielokrotność kwoty bazowej, której wysokość, ustaloną według zasad określonych w ust.1a i ust.1b, określa ustawa budżetowa. W 2003r. kwotę bazową dla zawodowych kuratorów sądowych ustalono na poziomie 1.667,70 złotych. Kwota bazowa, o której mowa w ust.1a, począwszy od 2004r. jest waloryzowana corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalanym na podstawie przepisów o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej.

W myśl art.6 ust.1 ustawy z 23 grudnia 1999r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2011r., Nr 79, poz.431) podstawę do określenia wynagrodzeń w roku budżetowym stanowią wynagrodzenia z roku poprzedniego, zwaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalonym w ustawie budżetowej, oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne, wypłacane na podstawie odrębnych przepisów.

W świetle powyższych uregulowań powstaje pytanie, czy ustawodawca w procesie prac na ustawą budżetową zobowiązany jest do corocznej waloryzacji wynagrodzenia pracownika w takim znaczeniu, aby jego wskaźnik zapewnił pracownikowi realny wzrost płacy zasadniczej na poziomie co najmniej tożsamym ze wskaźnikiem wzrostu cen towarów i usług. Słusznie, w ocenie Sądu Rejonowego zauważył pozwany, że waloryzacja polega na zmianie nominalnej wartości pieniężnej wierzytelności lub płatności w celu otrzymania jej realnej wartości ekonomicznej na niezmienionym poziomie. Ma ona na celu przeciwdziałanie zmianom siły nabywczej pieniądza, co z reguły sprowadza się do przeciwdziałania inflacji. Waloryzacja określonego świadczenia stanowić będzie wynik orzeczenia sądu, albo też podjętych działań legislacyjnych. W myśl dyspozycji art.6 ust.1 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw waloryzacja oznacza czynność polegającą na pomnożeniu wynagrodzenia z roku poprzedniego przez średnioroczny wskaźnik ustalony w ustawie budżetowej zmierzającą do ustalenia wysokości świadczenia w postaci wynagrodzenia za pracę. Zgodnie zaś z treścią art.2 pkt 4 powyższej ustawy „średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń” oznacza wzrost wynagrodzeń na dany rok budżetowy w stosunku do roku poprzedniego. Wskaźnik ten ustalany jest co rok w ustawie budżetowej i w oparciu o zestawienie z wynagrodzeniem pracownika z roku ubiegłego daje wynik w postaci aktualnej wysokości wynagrodzenia.

Z treści przepisów zawartych w obu przywołanych ustawach wynika, że ustawodawca w momencie ich uchwalania założył, iż wynagrodzenia pracownicze w sferze budżetowej będą każdego roku waloryzowane. Jednakże uwagi na to, że wskaźnik waloryzacyjny w latach 2011-2013 wynosił 100%, w praktyce ustawodawca nie przewidział waloryzacji wynagrodzenia.

Sąd Rejonowy zauważył, że ustawa o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw i ustawa budżetowa są równorzędnymi w hierarchii aktami prawa powszechnie obowiązującego. Pierwsza z nich przewiduje wzrost wynagrodzeń, a druga go faktycznie nie realizuje w związku z ustaleniem wskaźnika wzrostu wynagrodzeń na poziomie 100%.

W celu rozstrzygnięcia tej sprzeczności między ustawami Sąd Rejonowy zastosował normę kolizyjną, w myśl której lex posterior derogat legi priori (akt późniejszy uchyla moc obowiązującą aktu wcześniejszego) dochodząc do przekonania, że w niniejszej sprawie ustanowienie wskaźnika wzrostu wynagrodzenia w ustawie budżetowej na poziomie 100% nie powoduje jego nieważności w świetle normy zawartej w art.6 ust.1 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Przepisy ustaw budżetowych na lata 2011–2013 jako późniejsze uchyliły bowiem przepisy ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw.

W przedstawionym stanie prawnym Sąd Rejonowy uznał, że żądanie powódki nie znajduje oparcia w obowiązujących przepisach i stosując a contrario przepis art.14 ust.1, 1a i 1b ustawy z 27 lipca 2001r. o kuratorach sądowych w zw. z art.6 ust.1 ustawy z 23 grudnia 1999r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw, roszczenie to oddalił.

Sąd Rejonowy nie obciążył powódki kosztami zastępstwa procesowego na rzecz pozwanego uznając, że w sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, o którym mowa w art.102 kpc. Wskazał, złożenie niniejszego pozwu było wyrazem ogólnopolskiej akcji protestacyjnej kuratorów sądowych przeciwko zamrożeniu wynagrodzeń. Kuratorzy sądowi, w przeciwieństwie do innych grup zawodowych, ograniczeni są w możliwościach manifestowania swojego stanowiska w sprawach ich dotyczących w inny sposób np. poprzez strajk. W tych okolicznościach obciążanie powódki kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej nie byłoby sprawiedliwe .

Od powyższego wyroku apelację złożyła powódka A. G. reprezentowana przez pełnomocnika zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

I.  Naruszenie prawa materialnego ,tj. art.2 i art.64 ust.1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w związku z:

a/. art.14 ust.1b ustawy z 27 lipca 2001r. o kuratorach sądowych,

b/. art.13 ust.1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011 z 20 stycznia 2011r. w związku z art.44 ust.1 ustawy z 26 listopada 2010r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej,

c/. art.13 ust.1 pkt 3 ustawy budżetowej na 2012r. z 2 marca 2012r. w związku z art.24 ust.1 pkt 1 ustawy z 22 grudnia 2011r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej,

d/. art.13 ust.1 pkt 3 ustawy budżetowej na 2013r. z 25 stycznia 2013r. w związku z art.16 ust.1 pkt 1 ustawy z 7 grudnia 2012r. o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją ustawy budżetowej,

e/. art.2 pkt 4 i art.6 ust.1 ustawy z 23 grudnia 1999r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz zmianie niektórych ustaw poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że skoro wskaźnik wzrostu wynagrodzeń (waloryzacji) w państwowej sferze budżetowej w latach 2011-2013 wynosił 100% i ustawodawca nie przewidział podwyżki wynagrodzeń w tym okresie, to brak jest podstaw do stwierdzenia, że powódce zatrudnionej w Sądzie Rejonowym w Mińsku Mazowieckim w charakterze kuratora sądowego przysługuje podwyższone wynagrodzenie za lata 2011-2013. Przepis art.14 ust.1b ustawy z 27 lipca 2001r. wskazuje bowiem, że wynagrodzenie zasadnicze kuratorów sądowych stanowi wielokrotność kwoty bazowej, której wysokość określa ustawa budżetowa. Wskazane wyżej przepisy Konstytucji gwarantują szeroki katalog praw majątkowych, w tym prawo do wynagrodzenia. Zagwarantowana ustawą z 27 lipca 2001r. o kuratorach sądowych coroczna waloryzacja wynagrodzenia tej grupy zawodowej nie może być niweczona z jednej strony działalnością ustawodawcy, a z drugiej strony niewłaściwą wykładnią przepisów przez sądy. Ponadto zastosowana przez Sąd Rejonowy zasada lex posteriori derogat lego priori nie prowadzi do usunięcia sprzeczności i konfliktu równorzędnych ustaw, gdyż nie do przyjęcia jest pogląd, że przepisy ustaw budżetowych na lata 2011-2013 uchyliły przepisy ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Gdyby tak bylo to przepisy ustawy z 23 grudnia 1999r. nie obowiązywałyby, a przecież tak nie jest.

II.  Naruszenie prawa formalnego:

a/. art.177§1 pkt 1 kpc poprzez brak wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania w sprawie w sytuacji, gdy Sądowi Rejonowemu było wiadomo, że przed Trybunałem Konstytucyjnym zawisły dwie sprawy dotyczące wynagrodzenia kuratorów (pod sygn. akt: P 14/13 i P 44/14). Choć postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym w przedmiocie zgodności ustawy z Konstytucją nie jest postępowaniem cywilnym, to jednak Sąd Najwyższy w wyroku z 28 września 1994r. w sprawie I PRN 61/94 (opublikowany w OSNAP 1995/1/6) stwierdził, że sąd może zawiesić postępowanie w sprawie cywilnej na podstawie art.177§1 pkt 1 także w przypadku przedstawienia Trybunałowi Konstytucyjnemu w innej sprawie pytania prawnego dotyczącego zgodności z Konstytucją ustawy, która ma zastosowanie w sprawie. Brak takiego postanowienia Sądu I instancji jest istotnym naruszeniem prawa procesowego upoważniającym do stwierdzenia, że Sąd nie dążył do wszechstronnego wyjaśnienia sprawy i bez rozpoznania jej istoty wydał merytoryczne rozstrzygnięcie,

b/. art.212§1 kpc, art.299 kpc w zw. z art.304 kpc i art.473§1 kpc poprzez bezpodstawne odstąpienie od przesłuchania informacyjnego stron procesu, a zwłaszcza powódki, a następnie pominięcie dowodu z zeznań stron w celu ustalenia niezbędnych i istotnych okoliczności faktycznych sprawy, które stanowiłyby podstawę merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy. Sąd Rejonowy nie dokonał w niniejszej sprawie jakichkolwiek ustaleń faktycznych, jak też nie przeprowadził żadnego postępowania dowodowego, które byłoby podstawą do wydania wyroku. Dokonał jedynie wykładni prawa, która zdaniem powódki jest błędna.

Wskazując na powyższe strona powodowa wniosła o zawieszenie postępowania w niniejszej sprawie do czasu udzielenia przez Trybunał Konstytucyjny odpowiedzi na pytania prawne zadane przez Sąd Rejonowy IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w R. postanowieniem z 24 czerwca 2013r. i przez Sąd Rejonowy dla W. Ś.X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we W. postanowieniem z 28 lutego 2014r. zarejestrowanych w Trybunale pod sygnaturami akt odpowiednio: (...), a po udzieleniu odpowiedzi przez Trybunał Konstytucyjny i po rozpoznaniu apelacji powódki o zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa zgodnie z żądaniem pozwu, a także zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje wg norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Siedlcach pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za obie instancje, z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy podzielił ocenę prawną okoliczności niniejszej sprawy dokonaną przez Sąd pierwszej instancji. W sprawie bezsporne jest, że wobec treści ustaw budżetowych na lata 2011-2013 przewidujących średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej w wysokości 100% doszło do sytuacji, w której mechanizm ustalania wynagrodzenia kuratorów zawodowych określony w art.14 ust.1b ustawy z 27 lipca 2001r. o kuratorach sądowych i poprzez odesłanie w art.6 ust.1 ustawy z 23 grudnia 1999r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw, polegający na określaniu wynagrodzenia na dany rok budżetowy przy przyjęciu wynagrodzenia z roku poprzedniego po jego zwaloryzowaniu średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń (ustalonym w ustawie budżetowej) doprowadził do sytuacji, w której wynagrodzenie to pozostało na poziomie z roku poprzedniego. W rezultacie powyższego, we wskazanym okresie wynagrodzenie grupy zawodowej kuratorów nie wzrosło. Sąd Rejonowy słusznie ocenił, że wobec takiej treści ustaw budżetowych na lata 2011-2013 i tzw. ustaw okołobudżetowych zakładających wielkość wynagrodzeń na poziomie nie wyższym niż w roku poprzedzającym, doszło do sprzeczności między uregulowaniami tych ustaw a w/w uregulowaniami ustawy o kuratorach sądowych i ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw, które przewidziały mechanizm corocznej waloryzacji wynagrodzenia kuratorów średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń. Należy przy tym zauważyć, że w płaszczyźnie słownej ustaw budżetowych oraz ustawy o kuratorach sądowych i ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej sprzeczność taka nie zachodzi. Przepisy kolejnych ustaw budżetowych - na rok 2011, 2012 i 2013 przewidziały bowiem średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, tyle że określona w nich wysokość na poziomie 100,0% spowodowała, że w praktyce wynagrodzenia określane przy zastosowaniu tego wskaźnika nie wzrosły. W tych okolicznościach Sąd Rejonowy zasadnie zastosował normę kolizyjną określaną jako lex posterior derogat legi priori, w myśl której akt późniejszy uchyla moc obowiązującą aktu wcześniejszego, przy czym wbrew twierdzeniom strony apelującej nie chodzi tu o formalne uchylenie przepisów ustawy o kuratorach sądowych (w części określającej zasady ustalenia wynagrodzenia) i ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw, ale o uchylenie stosowania określonych przepisów w konkretnej sytuacji zaistnienia kolizji norm.

Odnosząc się do zarzutu apelacyjnego naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisów prawa materialnego poprzez zastosowanie wymienionych w apelacji przepisów ustaw budżetowych i ustaw o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej jako pozostających w sprzeczności z art.2 i art.64 ust.1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wskazać należy, że dopóki określony przepis nie zostanie uznany za niekonstytucyjny istnieje domniemanie jego zgodności z Konstytucją. W polskim systemie prawa organem powołanym do orzekania w sprawach zgodności ustaw z Konstytucją jest Trybunał Konstytucyjny - art.188 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r. W tym miejscu wskazać należy, że bezpodstawny okazał się zarzut apelacyjny naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów prawa formalnego ,tj. art.177§1 pkt 1 kpc poprzez brak wydania przez Sąd pierwszej instancji postanowienia o zawieszeniu postępowania do czasu rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny pytań prawnych postawionych przez inne Sądy w przedmiocie zgodności przepisów w/w ustaw budżetowych i ustaw o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej z Konstytucją w kontekście przewidzianego w ustawie o kuratorach sądowych i ustawie o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz zmianie niektórych ustaw prawa do corocznej waloryzacji wynagrodzeń. W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy nie dopuścił się naruszenia przepisu art.177§1 pkt 1 kpc, gdyż wbrew twierdzeniom apelującej przepis ten nie dawał Sądowi podstawy do zawieszenia postępowania. Zgodnie z tym przepisem sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego. Nie ulega wątpliwości, że postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym nie jest postępowaniem cywilnym. Powołany przez apelującą wyrok Sądu Najwyższego z 28 września 1994r. w sprawie I PRN 61/94 (opublikowany w OSNP 1995/1/6), w którym Sąd Najwyższy opowiedział się za możliwością zawieszenia na podstawie art.177§1 pkt 1 kpc postępowania cywilnego w sytuacji przedstawienia Trybunałowi Konstytucyjnemu przez sąd w innej sprawie pytania prawnego dotyczącego zgodności z Konstytucją ustawy, która ma być zastosowana, był – co wynika z uzasadnienia tego orzeczenia – wynikiem rozszerzającej wykładni wskazanego przepisu i spotkał się z głosem krytyki m.in. prof. A. Z.. Należy bowiem zauważyć, że Kodeks postępowania cywilnego zawiera enumeratywny katalog przyczyn zawieszenia postępowania i z uwagi na charakter tej instytucji przepisy te nie powinny być wykładane rozszerzająco. Podkreślić ponadto trzeba, że wskazane orzeczenie Sądu Najwyższego zapadało w stanie prawnym, w którym Kodeks postępowania cywilnego i przepisy obowiązującej wówczas ustawy z 29 kwietnia 1985r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. z 1991r. Nr 109, poz.470 ze zm.) nie przewidywały możliwości wznowienia postępowania w przypadku orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, na podstawie którego został wydany wyrok. W obecnym stanie prawnym możliwość taka istnieje i daje stronie prawo wzruszenia prawomocnego orzeczenia wydanego w oparciu o przepis ustawy uznany następnie za niekonstytucyjny. Stanowi o tym przepis art.401.1 kpc obowiązujący od 17 października 1997r., który został wprowadzony do Kodeksu postępowania cywilnego na podstawie art.83 obowiązującej obecnie ustawy z 1 sierpnia 1997r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. z 1997r. Nr 102, poz.643 ze zm.).

Z przedstawionych względów Sąd Okręgowy uznał, że Sąd Rejonowy nie dysponował podstawą prawną do zawieszenia postępowania do czasu rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny pytań prawnych innych Sądów (abstrahując w tym miejscu od tego, że decyzja o zawieszeniu postępowania, gdyby przyjąć taką możliwość, byłaby pozostawiona do oceny sądu, a nie byłaby obowiązkiem sądu, jak zdaje się to przyjmować strona apelująca), dlatego zarzut o braku postanowienia o zawieszeniu postępowania nie mógł być uznany za zasadny. Z tych samych względów Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia wniosku apelującej o zawieszenie postępowania do czasu rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny pytań prawnych postawionych przez inne Sądy. Nie można przy tym uznać argumentu apelującej, że nie zawieszenie postępowania oznacza, że Sąd nie dążył do wszechstronnego wyjaśnienia sprawy i wydał rozstrzygnięcie bez rozpoznania istoty sprawy. Uzasadnienie wyroku Sądu pierwszej instancji pokazuje, że Sąd ten rozpoznał istotę sprawy, tyle że wynik tego rozpoznania był dla powódki niekorzystny. Dlatego korzystając z przysługującego jej prawa wniosła ona apelację.

W ocenie Sądu Okręgowego całkowicie nieuzasadniony okazał się zarzut apelacyjny naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów prawa formalnego ,tj. art.212§1 kpc, art.299 kpc w zw. z art.304 kpc i art.473§1 kpc poprzez bezpodstawne odstąpienie od przesłuchania informacyjnego stron procesu, a zwłaszcza powódki, a następnie pominięcie dowodu z zeznań stron w celu ustalenia niezbędnych i istotnych okoliczności faktycznych sprawy, które stanowiłyby podstawę merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy. W pierwszej kolejności podkreślić należy, że dowód z przesłuchania stron w trybie art.299 kpc w zw. z art.304 kpc jest dowodem, który sąd zarządza tylko wówczas, gdy po wyczerpaniu innych dowodów pozostały nie wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Z całokształtu powyższych rozważań wynika, że rozstrzygnięcie niniejszej sprawy zależy od wykładni przepisów prawa. W niniejszej sprawie nie ma spornych okoliczności faktycznych. Poza sporem pozostaje bowiem, że powódka jest pracownikiem pozwanego (...)w M. (...)i jest w nim zatrudniona na stanowisku kuratora zawodowego. Niesporny jest również okres zatrudnienia powódki na tym stanowisku. Stawiając zarzut nieprzeprowadzenia przez Sąd Rejonowy dowodu z przesłuchania stron w celu poczynienia niezbędnych ustaleń w sprawie, apelująca nie wskazuje jednocześnie jakie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy – poza wykładnią przepisów prawa – pozostały nie wyjaśnione i które z tych okoliczności mogły być ustalone w drodze przesłuchania stron. Sąd nie znajduje takich okoliczności. Z pewnością dowód z przesłuchania stron nie mógłby posłużyć do ustalenia, czy żądanie powódki jest prawidłowo wyliczone i czy wyliczenie to ma oparcie w stosownych przepisach prawa. O ile Sąd uznałby, że roszczenie powódki jest uzasadnione, a sporna jest jedynie wysokość roszczenia, to dowodem adekwatnym dla zweryfikowania wyliczeń mógłby być dowód z opinii biegłego księgowego, a nie dowód z przesłuchania stron.

Mając na uwadze całokształt powyższych okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art.385 kpc apelację powódki oddalił. Na podstawie art.102 kpc Sąd odstąpił od obciążania powódki kosztami procesu za drugą instancję.