Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 1495/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Maria Sałańska - Szumakowicz

Sędziowie:

SSA Daria Stanek

SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń (spr.)

Protokolant:

Aleksandra Portaszkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2013 r. w Gdańsku

sprawy R. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 17 lipca 2012 r., sygn. akt IV U 965/11

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 1495/12

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni R. P. wniosła odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 20 lipca 2011 r. odmawiającej prawa do emerytury. W uzasadnieniu odwołania podniosła, że decyzja pozwanego jest błędna, ponieważ posiada wymagany staż w warunkach.

Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie podnosząc, że nie uwzględnił wnioskodawczyni okresu pracy w szczególnych warunkach od dnia 15 października 1971 r. do dnia 28 października 1973 r. w zakładzie (...), gdyż nie przedłożyła świadectwa pracy w warunkach szczególnych i od dnia 1 lipca 1974 r. do dnia 16 kwietnia 1975 r. w Spółdzielni (...), albowiem wykonywała pracę jako chałupnik. Nadto pozwany wskazał, że skarżąca na dzień wydania decyzji pozostawała w zatrudnieniu, a nie pracuje dopiero od dnia 1 sierpnia 2011 r.

Sąd Okręgowy - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w E. wyrokiem z dnia 17 lipca 2012 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał R. P. prawo do emerytury o dnia 1 sierpnia 2012 r.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia. R. P. w okresie od dnia 1 września 1971 r. do dnia 28 października 1973 r. zatrudniona była w Zakładzie (...) jako uczeń kaletnik, z tym że w okresie od dnia 15 grudnia 1972 r. do końca zatrudnienia przebywała na zwolnieniu lekarskim. W okresie zatrudnienia wykonywała pracę kaletnika która polegała na klejeniu portfeli klejem butapren lub kauczuk.

Wnioskodawczyni w okresie od dnia 8 czerwca 1974 r. do dnia 14 grudnia 2000 r. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w Spółdzielni Pracy (...) w E. na stanowisku kaletnika, z tym, że od dnia 8 lipca 1974 r. do dnia 16 kwietnia 1975 r. pracowała jako chałupnik. Od dnia 1 lipca 1981 r. do dnia 31 sierpnia 1983 r. i od dnia 16 listopada 1989 r. do dnia 8 lutego 1992 r. przebywała na urlopie wychowawczym. Od dnia 28 stycznia 1981 r. do dnia 30 czerwca 1981 r. przebywała na urlopie bezpłatnym. Skarżąca okresach od 3 stycznia 1996 r. do dnia 15 stycznia 1996 r. oraz od dnia 1 lutego 1996 r. do dnia 29 lipca 1996 r. korzystała ze zwolnień lekarskich.

Wnioskiem z dnia 12 kwietnia 2011 r. wnioskodawczyni wystąpiła do pozwanego o przyznanie prawa do emerytury. Wnioskodawczyni ukończyła 55 lat w dniu 24 kwietnia 2011 r., posiada na 31 grudnia 1998 r. okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze ponad 20, nie przystąpiła do OFE, na dzień składania wniosku pozostawała w stosunku pracy, zaś od dnia 1 sierpnia 2011 r. nie pozostaje w stosunku pracy.

W wyniku rozpoznania wniosku pozwany zaskarżoną decyzją odmówił wnioskodawczyni prawa do emerytury z uwagi na nie posiadanie przez wnioskodawczynię na dzień 1 stycznia 1999 r. 15-letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy powołując się na art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), uznał, że wnioskodawczyni od dnia 1 sierpnia 2011 r. spełnia wszystkie przesłanki warunkujących nabycie prawa do emerytury.

Bezsporną okolicznością było spełnienie przez wnioskodawczynię przesłanek do nabycia prawa do emerytury w postaci wieku – 55 lat, okresu składkowego i nieskładkowego w wymiarze 20 lat na dzień 1 stycznia 1999 r., rozwiązania stosunku pracy na dzień 1 sierpnia 2011 r., nie przystąpienia do Otwartego Funduszu Emerytalnego. Jedyną okolicznością sporną między stronami na dzień wyrokowania wymagającą rozstrzygnięcia przez Sąd było ustalenie czy wnioskodawczyni spełnia warunek 15 lat wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Pozwany przyjął, że skarżąca udowodniła prace w warunkach szczególnych na stanowisku kaletnika Spółdzielni Pracy (...) w E. w okresie od dnia 1 kwietnia 1975 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. w wymiarze 14 lat 9 miesięcy i 17 dni.

Skarżąca domagając się uwzględnienia jako pracy w warunkach szczególnych podnosiła, że również, że w okresie pracy w zakładzie kaletniczym Z. Ł. pracowała w warunkach szczególnych jako kaletnik wykonując pracę związane z klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego.

W ocenie Sądu zebrany w sprawie materiał dowodowy (zeznania przesłuchanych w sprawie świadków E. O., J. C., D. B.) dawał podstawy do uznania, że wnioskodawczyni wykonywała pracę w warunkach szczególnych w zakładzie (...) przez okres co najmniej od dnia 15 października 1971 r. do dnia 4 grudnia 1972 r. o jakich mowa w Dziale VII pkt 14 wykazu A- załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego), a wiec tym samym wykazała 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych.

Dodatkowo Sąd wskazał, że skarżąca co prawda po wydaniu decyzji, ale spełniła przesłankę rozwiązania stosunku pracy, a Sąd kierując się zasadą wyrażoną w art. 316 k.p.c. uznał, że z datą rozwiązania stosunku pracy spełniła przesłankę nie pozostawania w stosunku pracy i od tej daty przyznał jej prawo do świadczenia. Takie stanowisko Sądu wynika także z faktu, że skarżąca w dniu wniesienia odwołania nie pozostawała w stosunku pracy, a nadto zważyć należy, że od daty wniesienia odwołania upłynął znaczny okres czasu, co w przypadku zaprezentowania przez sąd rygorystycznego stanowiska ograniczenia się jedynie do badania legalności decyzji na dzień jej wydania, pozbawiłoby skarżącą prawa do emerytury za znaczny okres.

Apelację od wyroku wywiódł pozwany zaskarżając go całości i zarzucił:

- naruszenie art. 24 ust. 1, art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 2 ust. 1 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez przyjęcie, że wykonywanie pracy w szczególnych warunkach przez ucznia stanowi pracę wykonywaną stale i w pełnym wymiarze na stanowisku pracy w warunkach szczególnych,

- naruszenie art. 24 ust. 1, art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 2 ust. 1 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w związku z art. 233 k.p.c. - jako naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów.

Wskazując powyższe zarzuty apelacyjne pozwany wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy. Ponadto wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zdaniem organu rentowego Sąd Okręgowy niesłusznie przyjął, że wnioskodawczyni wykonywała prace w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze, tj. 8 godzin dziennie w czasie zatrudnienia w Zakładzie (...) w okresie co najmniej od dnia 15 października 1971 r. do dnia 4 grudnia 1972 r. Okres nauki zawodu odbywanej przed dniem 1 stycznia 1975 r. w ramach umowy zawartej na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy był w rozumieniu prawa ubezpieczeń społecznych okresem zatrudnienie w ramach stosunku pracy. Nie jest to jednak wystarczające do uznania tych okresów za okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach w myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Skarżący odwołał się do orzecznictwa Sądu Najwyższego.

Wnioskodawczyni w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego podlegała oddaleniu.

Sąd Apelacyjny uznał za prawidłowe ustalenie, że R. P., ur. (...) w okresie od dnia 8 czerwca 1974 r. do dnia 14 grudnia 2000 r. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w Spółdzielni Pracy (...) w E. na stanowisku kaletnika, z tym, że od dnia 8 lipca 1974 r. do dnia 16 kwietnia 1975 r. pracowała jako chałupnik. Skarżąca okresach od dnia 3 stycznia 1996 r. do dnia 15 stycznia 1996 r. oraz od dnia 1 lutego 1996 r. do dnia 29 lipca 1996 r. korzystała ze zwolnień lekarskich. Wnioskiem z dnia 12 kwietnia 2011 r. wnioskodawczyni wystąpiła do pozwanego o przyznanie prawa do emerytury. Wnioskodawczyni ukończyła 55 lat w dniu 24 kwietnia 2011 r., posiada na 31 grudnia 1998 r. wymagany 20 letni okres składkowy i nieskładkowy, na dzień składania wniosku pozostawała w stosunku pracy, zaś od dnia 1 sierpnia 2011 r. skarżąca nie pozostaje w stosunku pracy.

Nadto Sąd Apelacyjny ustalił na podstawie akt rentowych, że we wniosku o emeryturę ubezpieczona złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Jak wynika z odpowiedzi na odwołanie, a także z uzasadnienia zaskarżonej decyzji oraz z raportu ustalenia uprawnień do świadczenia (akta rentowe) organ rentowy nie zaliczył wnioskodawczyni do okresu pracy w warunkach szczególnych m.in. okresów pobierania zasiłków chorobowych przypadających po dniu 14 listopada 1991 r. i przypadających jednocześnie w okresie, w którym wnioskodawczyni świadczyła pracę w warunkach szczególnych (zasiłki chorobowe od dnia 3 stycznia 1996 r. do dnia 15 stycznia 1996 r. oraz od dnia 1 lutego 1996 r. do dnia 29 lipca 1996 r.). Okres nieuznanych zasiłków chorobowych wynosi 6 miesięcy i 12 dni.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nieuwzględnienie tych okresów nie znajduje oparcia w obowiązujących przepisach prawa.

Zważyć należy, że przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.; dalej jako: "ustawa o emeryturach i rentach z FUS") dotyczy tych ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy w dniu wejścia tej ustawy w życie (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 tj. co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,

Takim ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 cyt. ustawy pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Warunki te winny być spełnione łącznie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego art. 184 ust. 1 cyt. ustawy ustanawia odrębną, niż wymieniona w art. 32 tej ustawy, kategorię ubezpieczonych i znajduje zastosowanie do innych stanów faktycznych niż określone w art. 32 ust. 1 i art. 46 ust. 1 ustawy.

Gramatyczna wykładnia art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskazuje, że sformułowanie: "po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40 " odnosi się wyłącznie do wieku emerytalnego określonego w tych przepisach - bez odwoływania się do pozostałych wymogów związanych z tym wiekiem. Te pozostałe wymogi związane z wiekiem, to jeden z warunków prawa do emerytury, niemieszczący się w znaczeniu pojęciowym słowa wiek.

Reasumując należy stwierdzić, że przesłankami nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest osiągnięcie do dnia 1 stycznia 1999 r. tzw. warunków stażowych, do których należą: okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 20 lat dla kobiet oraz okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet (pkt 1). Skutkiem odesłania do przepisów dotychczasowych zawartego w art. 184 ust. 1 pkt 1 jest stosowanie wprost przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

Nieuznanie okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wynika z obecnego brzmienia przepisu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nadanego mu przez ustawę z dnia z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach, która weszła w życie z dniem 1 lipca 2004 r. W przepisie tym postanowiono, że przy ustalaniu takich okresów zatrudnienia nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik po dniu 14 listopada 1991 r. otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa. Przyjęte w art. 32 ust. 1a ustawy różnicowanie okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach nawiązuje do daty wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytury i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 107, poz. 450 ze zm.), w której poprzednia definicja okresu pracy w szczególnych warunkach pozostała niezmieniona. Okres tej pracy obejmował zarówno okresy składkowe, jak i okresy nieskładkowe, jeżeli mieściły się one w okresie wykonywania pracy zgodnie z umową o pracę. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 listopada 2003 r., III UZP 10/03 (OSNP 2004 nr 5, poz. 87), stwierdzając, że do okresu pracy w szczególnych warunkach wlicza się okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania stosunku pracy przypadające po dniu wejścia w życie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent.

W sprawie skarżącej chodzi o okresy po 15 listopada 1991 r., stąd należy wskazać, że orzecznictwo Sądu Najwyższego idzie dalej i do pracy w szczególnych warunkach pozwala zaliczyć także okresy niezdolności do pracy sprzed 1 lipca 2004 r. ( wprowadzenia nowej regulacji - ust. 1a art. 32). Obecnie za ugruntowane należy uznać orzecznictwo Sądu Najwyższego, że okresy pobierania zasiłku chorobowego muszą być zaliczone do pracy w warunkach szczególnych ubezpieczonych ubiegających się o emeryturę na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej, a osiągnięcie do dnia 1 stycznia 1999 r. okresu pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy, obowiązujących od dnia 1 lipca 2004r. ( por. między innymi wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2005 r. I UK 219/04, OSNP 2005 nr 22, poz. 361 oraz II UK 215/04, OSNP 2005 nr 22, poz. 360; z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05, LEX nr 272581; z dnia 16 lipca 2009 r. II UK 388/08, LEX nr 533107; z dnia 21 maja 2009 r. II UK 370/08, LEX nr 509021; a także z dnia 17 września 2007 r. III UK 51/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 328; z dnia 30 stycznia 2008 r. I UK 204/07, OSNP 2009 nr 7-8, poz. 106; z dnia 6 stycznia 2009 r. I UK 194/08, LEX nr 737378; z dnia 23 kwietnia 2010 r., II UK 313/09, OSNP 2011 nr 19-20, poz. 260 oraz z dnia 13 lipca 2011 r., I UK 12/11, LEX nr 989126 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2012 r., I UK 367/11, LEX nr 1215125 i z dnia 18 października 2011 r., III UK 46/11 niepublikowane).

Sąd Apelacyjny podziela w pełni utrwalony w orzecznictwie Sądu Najwyższego pogląd, w świetle którego osiągnięcie do dnia 1 stycznia 1999 r. okresu pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 184 ust. 1 pkt 1 cyt. wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy, obowiązujących od dnia 1 lipca 2004 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, wnioskodawczyni spełniła wszystkie warunki wymagane do nabycia prawa do emerytury, określone w treści art. 184 ust. 1 i 2 cyt. ustawy. Niewątpliwe wnioskodawczyni ukończyła 55 lat w dniu 24 kwietnia 2011 r., złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa, od dnia 1 sierpnia 2011 r. nie pozostaje w stosunku pracy, na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymuje się wymaganym 20 letnim okresem składkowym i nieskładkowym, w tym ponad 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych – dodając do uznanego stażu 14 lat 9 miesięcy i 17 dni okres 6 miesięcy i 12 dni korzystania z zasiłków chorobowych po dniu 14 listopada 1991 r.

W tym stanie rzeczy bezprzedmiotowa staje się ocena, czy w zakwestionowanym przez ZUS okresie od dnia 15 października 1971 r. do dnia 4 grudnia 1972 r. ubezpieczona wykonywała pracę w warunkach szczególnych, bo po dodaniu nieuwzględnionych przez ZUS okresów, które powinien uwzględnić organ rentowy i Sąd pierwszej instancji, wnioskodawczyni już legitymuje się 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych i spełnia wszystkie warunki do nabycia emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Marginalnie jednak należało stwierdzić, że kwestia dotycząca zaliczania okresów pracy wykonywanej przez pracowników młodocianych pod rządami ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu jako pracy w szczególnych warunkach została już wyjaśniona w orzecznictwie Sądu Najwyższego - wyroki z dnia 24 kwietnia 2009 r., II UK 334/08,OSNP 2010 nr 23-24, poz. 294; z dnia 20 stycznia 2011 r. II UK 169/10, LEX nr 786387; z dnia 23 stycznia 2012 r. II UK 96/11, LEX 1215433 oraz postanowienia z dnia 9 stycznia 2012 r. I UK 262/11, LEX 1215775 i z dnia 19 stycznia 2012 r. I UK 298/11, LEX 1215466. Sąd Najwyższy wyraził pogląd aprobowany przez skład orzekający w niniejszej sprawie, że młodociany odbywający naukę zawodu w ramach umowy zawartej z zakładem pracy na podstawie przepisów tej ustawy posiadał status pracownika w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym, ale okres nauki zawodu połączonej z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej nie stanowił pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy w szczególności wywiódł, że dla spełnienia wymagania wykonywania pracy w szczególnych warunkach - dla celów emerytalnych - istotne jest, czy taka praca była przez pracownika faktycznie wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przewidzianym dla stanowiska, na którym takie warunki występowały. Jeśli więc przez cały okres zatrudnienia na podstawie umowy o naukę zawodu ubezpieczony pracował jako uczeń na warunkach wynikających z tej umowy (w tym zawartego w niej zastrzeżenia, że do jego czasu pracy podlegał wliczeniu czas dokształcania w wymiarze do 18 godzin tygodniowo, bez względu na to czy nauka odbywała się w godzinach pracy, czy poza godzinami pracy), to zgodnie z ówczesnymi regulacjami ustawowymi był obowiązany do dokształcania się w celu ukończenia pełnej szkoły podstawowej lub do dokształcania się zawodowego lub ogólnokształcącego. Natomiast młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani byli do dokształcania się w zakresie obranego zawodu. Wynika z tego wniosek, że ubezpieczona, jako młodociana odbywając naukę zawodu kaletnika, w okresie nauki w zasadniczej szkole zawodowej dokształcającej w latach 1971-1972 nie mogła wykonywać i faktycznie nie wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prac określonych w art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia), z którymi łączyło się wykonywanie zatrudnienia na stanowisku pracy, do wykonywania której był przyuczany. Dokształcanie w rozumieniu art. 12 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. nie oznaczało bowiem nic innego, jak zajęcia teoretyczne w warunkach szkolnych.

Tak więc zaliczenie przez Sąd Okręgowy okresu pracy wykonywanej przez wnioskodawczynię jako pracownika młodocianego pod rządami ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu do okresu pracy w szczególnych było wadliwe, jednakże mimo tego błędu zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.