Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 października 2014 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Jacek Liszka

Protokolant: st. sekr. sądowy Małgorzata Houda

po rozpoznaniu w dniu 1 października 2014 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania J. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 29 maja 2014 roku nr (...)

w sprawie J. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o odsetki

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującemu się J. W. ustawowe odsetki za opóźnienie w wypłacie świadczenia rentowego należnego za okres od dnia 20 marca 2012 roku do dnia 31 marca 2013 roku.

Sygn. akt IV U 840/14

UZASADNIENIE WYROKU

Sądu Okręgowego w Tarnowie Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 1 października 2014 roku

Decyzją z dnia 17.12.2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przeliczył od dnia 20.03.2012 roku do 31.03.2013 roku rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy przysługującą J. W. ustaloną wyrokiem sądowym.

Kolejną decyzją z dnia 29.05.2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił J. W. przyznania odsetek od wypłaconego z opóźnieniem świadczenia rentowego.

We wniesionym odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony wnosił o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do wypłaty ustawowych odsetek za nieterminowe wypłacenie świadczenia rentowego należnego za okres od 20.03.2012 roku do 31.03.2013 roku.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wnosił o jego oddalenie podnosząc, iż w świetle art. 118 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych świadczenie rentowe zostało wpłacone odwołującemu się bez opóźnienia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony w okresie od 1.02.2011 r. do 29.10.2011 r. pobierał świadczenie rehabilitacyjne. Od dnia 12.11.2011 r. został mu przyznany zasiłek dla bezrobotnych.

W dniu 20.03.2012 roku wystąpił z wnioskiem do ZUS o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Zarówno orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z dnia 17.04.2012 r., jak i orzeczeniem komisji lekarskiej ZUS z dnia 8.05.2012 r. ubezpieczony nie został uznany za niezdolnego do pracy.

W wyniku powyższego ZUS wydał decyzję z dnia 15.05.2012 roku odmawiającą wnioskodawcy prawa do renty.

Ubezpieczony wniósł odwołanie od tej decyzji i wyrokiem z dnia 29 stycznia 2013 r. Sąd Okręgowy w Tarnowie zmienił ją przyznając odwołującemu się rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy począwszy od 20.03.2012 roku na okres jednego roku. Apelacja organu rentowego od tego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 24 października 2013 roku.

Dowód

-

akta ZUS,

-

orzeczenia sądowe zalegające w aktach o sygn. IV U 688/12.

Decyzją z dnia 17.12.2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przeliczył rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy przysługującą J. W. od dnia 20.03.2012 roku do 31.03.2013 roku ustaloną wyrokiem sądowym. Wyrównanie za ten okres zostało przekazane ubezpieczonemu za pośrednictwem poczty w kwocie 11 622,78 zł.

Odwołujący złożył wniosek o przyznanie odsetek od świadczenia rentowego. Decyzją z dnia 29.05.2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił J. W. przyznania odsetek od wypłaconego z opóźnieniem świadczenia rentowego.

Dowód

-

akta ZUS,

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów prywatnych i urzędowych.

Dowody z dokumentów Sąd uznał w całości za autentyczne i wiarygodne. Żadna ze stron ich nie kwestionowała, tak pod względem poprawności formalnej jak i materialnej. Nie ujawniły się też jakiekolwiek okoliczności podważające moc dowodową tych dokumentów, które należałoby brać pod uwagę z urzędu. Stąd omawiane dokumenty prywatne stanowiły dowód tego, że osoby, które je podpisały złożyły oświadczenia nimi objęte (art. 245 kpc), a dokumenty urzędowe dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 244 § 1 kpc).

Sąd rozważył, co następuje:

Odwołanie było uzasadnione i doprowadziło do zmiany zaskarżonej decyzji.

Kwestię odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczeń z ubezpieczenia społecznego reguluje art. 85 ustawy z dnia 13.10.1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2013.1442 j.t. ze zm.) będący w zasadzie wiernym powtórzeniem art. 38 uchylonej już ustawy z dnia 25.11.1986 roku o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Z 1989 r. Nr 25 poz. 137 ze zm.). Zgodnie z nim jeżeli ZUS - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia jest zobowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to sytuacji gdy opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności (ust.1).

Nie może być jakichkolwiek wątpliwości, że określenie „nie ustalił prawa do świadczenia” oznacza zarówno sytuację nie wydania decyzji przyznającej świadczenie w terminie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznanie świadczenia mimo spełnienia warunków do jego uzyskania. Taka regulacja art. 85 cytowanej powyżej ustawy oznacza, że przyznanie lub podwyższenie świadczenia na mocy prawomocnego wyroku sądowego zmieniającego decyzję ZUS nie będzie przesądzało o obowiązku zapłaty odsetek od daty, od której świadczenie powinno być wypłacone. W zależności od okoliczności konkretnej sprawy w niektórych przypadkach wypłacenie świadczenia dopiero wskutek wydania przez Sąd prawomocnego wyroku nie będzie prowadziło do obowiązku wypłaty odsetek, a w innych, mimo ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy dopiero w prawomocnym wyroku, odsetki będą przysługiwały za okres od kiedy świadczenie powinno być wypłacone, a więc nie tylko za czas prowadzenia postępowania przed sądem, lecz również wcześniejszy. Wynika to z faktu, że uprzednia odmowa przyznania lub podwyższenia świadczenia mogła być spowodowana okolicznościami zależnymi od Zakładu – a wtedy obowiązek zapłaty odsetek powstaje stosownie do art. 85 ustawy ust. 1 zdanie 2. Rozstrzygnięcie więc każdej konkretnej sprawy będzie zależne od indywidualnego zbadania kwestii, czy odmowa przyznania lub podwyższenia świadczenia była następstwem okoliczności leżących po stronie organu ubezpieczeniowego (zob. wyrok SN z dnia 9.03.2001 r., II UKN 402/2000, OSNAPiUS 2002/20/501).

Jak więc z powyższego wynika, stanowisko organu ubezpieczeniowego, powołującego się na art. 118 ust 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2013.1440 j.t. ze zm.) przedstawione w odpowiedzi na odwołanie, iż wypłacenie świadczenia dopiero na podstawie prawomocnego wyroku nie będzie prowadzić do obowiązku wypłaty odsetek nie można uogólniać i nie we wszystkich konkretnych sprawach będzie zasadne. Bowiem jak wynika z treści przepisu art. 118 ust. 1a ustawy w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Czyli za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu do organu rentowego prawomocnego orzeczenia sądu o ile za nie ustalenie tych okoliczności we wcześniejszym terminie nie ponosi odpowiedzialności organ rentowy (zob. wyrok TK z dnia 11 września 2007 roku, P 11/07).

Analiza orzecznictwa w przedmiotowej kwestii prowadzi do wniosku, iż w zależności od okoliczności konkretnej sprawy Sąd Najwyższy i Sądy Apelacyjne przyjmowały jedną bądź drugą możliwość. I tak w wyrokach z dnia 15.08.1980 r.,( III PRN 30/80, OSNCP 1981/2-3/41), z dnia 30.10.1997 r., (III Aua 496/97, OSA 1998/11-12/45) i z dnia 19.11.1999 r., ( II UKN 191/99, OSNAPiUS 2001/4/123) stwierdzano, że odmowa wypłaty świadczenia przez ZUS nie była uzasadniona i mimo, że organ ubezpieczeniowy działał w ramach swoich uprawnień ponosi odpowiedzialność za tą odmowę, a tym samym zobligowany był do wypłaty odsetek - choć ostatecznie sprawa została rozstrzygnięta dopiero w drodze procesu przed sądem. W tych więc sprawach Sądy przyjmowały, że odmowa przyznania lub podwyższenia świadczenia była następstwem okoliczności leżących po stronie organu ubezpieczeniowego. Bardzo znamienne są rozważania zawarte w uzasadnieniach dwóch podanych powyżej wyroków tj. w wyroku SN z dnia 19.11.1999 r., iż fakt, że podejmując czynności zmierzające do zweryfikowania (w tym wypadku obniżenia) podstawy wymiaru składek organ rentowy działa w ramach swoich uprawnień, nie oznacza, że w przypadku, gdy w drodze procesu przed sądem na skutek odwołania osoby prowadzącej działalność gospodarczą zostanie ustalone, że zadeklarowany dochód był wyliczony prawidłowo, nie ponosi on odpowiedzialności za następstwa swego działania, także wtedy, gdy obniżenie dochodu nastąpiło na skutek przeprowadzonej kontroli spowodowanej informacją Urzędu Skarbowego. Okoliczności takie bowiem - powinny być brane pod uwagę przez organ rentowy podejmujący stosowne działania kontrolne, a więc powinien on się liczyć ze skutkami swoich działań, te zaś obejmują nie tylko obowiązek wypłaty świadczeń w pełnej wysokości, ale także odsetek wynikających z ustawy oraz wyroku SA w Katowicach z dnia 30.10.1997 r., że przyczyną, dla której ubezpieczony uzyskał prawo do żądanego świadczenia dopiero w następstwie prawomocnego wyroku sądowego, były nie nowe dowody, nowe okoliczności, do których organ rentowy nie mógłby się wcześniej ustosunkować, a jedynie odmienna ocena stanu zdrowia ubezpieczonego dokonana przez wojewódzką KIZ i biegłych sądowych, ocena, z którą co do opinii biegłych organ rentowy się zgodził, przyznając tym samym nieprawidłowość orzeczenia wojewódzkiej KIZ. Podnieść w tym miejscu należy, że każda KIZ (także i wojewódzka) dysponuje bardzo szerokim wachlarzem narzędzi dających jej możliwość prawidłowego ustalenia - czy i jakiej grupy ubezpieczony jest inwalidą. Nieprawidłowe działanie tej komisji, wyrażające się w nietrafnym orzeczeniu o inwalidztwie jest okolicznością, za którą ZUS ponosi odpowiedzialność skutkującą koniecznością wypłaty odsetek, skoro jedynie z tej przyczyny doszło do opóźnienia w przyznaniu świadczenia w należnej ubezpieczonemu należności.

Drugą możliwość przyjęto między innymi w wyroku SN z dnia 11.10.1991 r., (II PZP 1/91, OSP 1992/11-12/256) gdzie stwierdzono, że gdy dopiero w wyroku sądu ustalono, że śmierć pracownika była następstwem wypadku przy pracy, odsetki od roszczenia o jednorazowe odszkodowanie przysługują z upływem 14 dni od daty tego wyroku.

Organ rentowy ponosi odpowiedzialność za odmowę przyznania świadczenia, jeżeli niezbędne okoliczności faktyczne uzasadniające nabycie prawa zostały ustalone w postępowaniu przed tym organem a odmowa przyznania świadczenia jest wynikiem błędu w wykładni lub zastosowaniu prawa materialnego. W takim przypadku późniejsze wydanie prawomocnego wyroku sądu ubezpieczeń społecznych przyznającego świadczenie i wpływ tego wyroku do organu rentowego nie mają znaczenia dla biegu terminu do wydania decyzji, od upływu którego ubezpieczonemu przysługują odsetki (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2010 r., I UK 345/09).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że nastąpiła zwłoka ZUS w wypłacie renty za okres 20.03.2012– 31.03.2013. Decyzja z dnia 15 maja 2012 roku okazała się błędną, co potwierdzone zostało w postępowaniu o sygn. akt IV U 688/12. Uprzednia odmowa przyznania świadczenia była spowodowana okolicznościami zależnymi od Zakładu. Organ rentowy błędnie ocenił bowiem stan zdrowia badanego i kwestię jego zdolności do pracy. Taki wniosek wynika z analizy całokształtu okoliczności rozpoznawanej sprawy oraz charakteru sprawy IV U 688/12. Należy zwrócić uwagę, iż ta sprawa nie była skomplikowana pod względem faktycznym, lecz występowało w niej zagadnienie zdolności do pracy, które wymagało rozstrzygnięcia. Przyczyną, dla której ubezpieczony uzyskał prawo do żądanego świadczenia dopiero w następstwie prawomocnego wyroku sądowego, były nie nowe dowody, nowe okoliczności, do których organ rentowy nie mógłby się wcześniej ustosunkować, a jedynie odmienna ocena stanu zdrowia odwołującego się dokonana przez lekarzy ZUS i biegłych sądowych. Podkreślić trzeba, że każdy lekarz orzecznik jak i komisja lekarska ZUS dysponują bardzo szerokim wachlarzem narzędzi dających im możliwość prawidłowego ustalenia - czy i w jakim stopniu ubezpieczony jest niezdolny do pracy. Nieprawidłowe działanie tej komisji, wyrażające się w nietrafnym orzeczeniu o zdolności do pracy jest okolicznością, za którą ZUS ponosi odpowiedzialność skutkującą koniecznością wypłaty odsetek, skoro jedynie z tej przyczyny doszło do opóźnienia w przyznaniu świadczenia w należnej ubezpieczonemu wysokości.

W niniejszej sprawie można mówić, w ocenie sądu, o opóźnieniu w wypłacie świadczenia wskutek okoliczności, za które ZUS ponosi odpowiedzialność - w rozumieniu podanym powyżej – począwszy od dnia następującego po ustalonym terminie płatności. Jest to zgodne z treścią § 2 ust. 1 i ust. 4 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1.02.1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 12 poz. 104) w związku z art. 118 ust. 1, ust. 4 i ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Podkreślić także należy, że brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym mowa w art. 118 ust. 1a ustawy nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia (zob. uchwała Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 2011-03-24, I UZP 2/11).

Mając powyższe na uwadze Sąd, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 kpc, zmienił zaskarżoną decyzję ZUS w ten sposób, że przyznał odwołującemu się ustawowe odsetki od wypłaconego z opóźnieniem świadczenia rentowego należnego za okres od 20 marca 2012 roku do dnia 31 marca 2013 roku.