Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2013 roku

Sąd Okręgowy w Słupsku VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Witold Żyluk

Sędziowie: SO Jadwiga Miklińska

SO Andrzej Cyganek

Protokolant Katarzyna Gill

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej del. do Prokuratury Okręgowej Zenona Modrzejewskiego

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2013 roku

sprawy L. J.

oskarżonego o czyn z art. 286 § 1 k.k., art. 270 § 1 k.k. w zw.
z art. 64 § 1 k.k. i art. 11 § 21 k.k. i art. 12 k.k.

z powodu apelacji wniesionych przez oskarżonego i jego obrońcę

od wyroku Sądu Rejonowego w Chojnicach

z dnia 3 grudnia 2012 roku w sprawie II K 66/11

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę L. J. przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Chojnicach.

Sygn. akt VI Ka 91/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Chojnicach z dnia 03 grudnia 2012 r. sygn. akt II K 66/11 L. J. został uznany za winnego popełnienia czynu z art. z art. 286 § 1 kk, art. 270 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk i art. 11 § 2 kk i art. 12 kk polegającego na tym, że :

- w okresie od 22 lutego do 4 marca 2010 r. w C. przed upływem 5 lat od odbycia w okresach od 7.08.01 do 4.09.02, od 3.07.04 do 22.10.04 oraz od 22.06.05 do 31.10.08 części kary 6 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 2.10.2006 r. w sprawie IV K 201/06 łączącym wyroki łączny Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 23 grudnia 2005 r. w sprawie II K 458/05 łączącym wyroki m.in. Sądu Rejonowego w Gdańsku w sprawie III K 1745/00, którym za czyn z art. 286 § 1 kk i 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk orzeczono karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, Sądu Rejonowego w Wejherowie w sprawie II K 376/01, którym za czyn z art. 284 § 2 kk orzeczono karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, Sądu Rejonowego w Gdańsku w sprawie II K 33/02, którym za czyn z art. 286 § 1 kk i 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk orzeczono karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, Sądu Rejonowego w Bydgoszczy w sprawie III K 1705/01, którym za czyn z art. 286 § 1 kk orzeczono karę 1 roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności, Sądu Rejonowego w Tucholi w sprawie II K 88/02, którym za czyn z art. 18 § 3 kk w zw. z art. 286 § 1 kk orzeczono karę 2 lat pozbawienia wolności, Sądu Rejonowego w Białogardzie w sprawie III K 105/03, którym za czyn z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk orzeczono karę 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności oraz łączącym wyrok m.in. Sądu Rejonowego w Tucholi w sprawie VK 213/03, którym orzeczono karę 4 miesięcy pozbawienia wolności za czyn z art. 278 § 1 kk, Sądu Rejonowego w Toruniu w sprawie II K 256/04, którym orzeczono karę 2 lat pozbawienia wolności za czyn z art. 286 § 1 kk i Sądu Rejonowego w Bydgoszczy w sprawie IV K 303/05, którym za czyn z art. 286 § 1 kk orzeczono karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził firmę (...) w B. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej kwocie 41.755,76 zł w ten sposób, że przesyłając faksem podrobione dokumenty zleceń wykonania polecenia wypłaty wysłanego z dnia 22, 25 lutego, 1, 2, 4 marca 2010 r. wprowadził ją w błąd co do zapłaty za zamówiony brykiet, co było warunkiem wydania towaru, czym działał na szkodę wymienionej firmy,

i za to na zasadzie art. 286 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk skazano oskarżonego na karę roku pozbawienia wolności,

- zwolniono oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych, którymi obciążono Skarb Państwa,

- zasądzono od Skarbu Państwa — Sądu Rejonowego w Chojnicach na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. M. K. kwotę 826,56 złotych tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu L. J. z urzędu.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli oskarżony i jego obrońca.

Oskarżony, jak należy odczytywać treść jego apelacji, zarzucił błąd
w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku. Polegał on na ustaleniu sprawstwa w zakresie zarzucanego mu czynu, gdy zostało ono oparte na zeznaniach świadków H. R. i K. B., których treść wykluczała takie ustalenie. Nie jest bowiem pewnym ustalenie przyjęte na podstawie zeznań H. R., że oskarżony zamawiał tę część węgla, która jest przedmiotem sprawy, w sytuacji gdy zamówienia odbywały się telefonicznie a w związku z tym pod jego osobę mogła się podszyć inna osoba, której personalia wskazał. Nie jest też pewnym to ustalenie, że w rozmowie telefonicznej z K. B. pytała ona oskarżonego o zapłatę konkretnych należności wynikających z faktur wystawionych przez sprzedawcę, a wobec nie jest pewnym, że oskarżony zapewniał świadka o dokonaniu takich zapłat w odniesienia do tego węgla, który jest przedmiotem sprawy. W oparciu
o tak postawiony zarzut oskarżony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i uniewinnienie ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Obrońca oskarżonego, zaskarżając wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze ( pkt.I)- na korzyść oskarżonego.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż oskarżony L. J. w okresie od 22 lutego do 4 marca 2010 roku
w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru
w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził firmę (...) w B. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej wysokości 41 755,76zł w ten sposób, że przesyłając faksem podrobione dokumenty zleceń wykonania polecenia wypłaty wysłanego z dnia 22,25 lutego, 1,2,4 marca 2010 r. wprowadził ją w błąd co do zapłaty za zamówiony brykiet, co było warunkiem wydania towaru, czym działał na szkodę wymienionej firmy, mimo iż zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje ku temu podstaw;

2. obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia,
a polegającą na naruszeniu art. 5 § 2 k.p.k. w związku z nie rozstrzygnięciem wątpliwości na korzyść oskarżonego.

W oparciu o to obrońca oskarżonego wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia
zarzucanego mu czynu,

- zasądzenie kosztów obrony udzielonej z urzędu w postępowaniu odwoławczym nie opłaconych ani w części ani w całości, wraz z należnym podatkiem VAT,

ewentualnie o:

- przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji
z uwzględnieniem kosztów obrony udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, o których zasądzenie obrońca wnosi, a które nie zostały opłacone ani w części ani w całości, wraz z należnym podatkiem VAT.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje są zasadne.

Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku (str. 5) wynika, że oceniając wyjaśnienia oskarżonego, który nie przyznał się do popełnienia zarzucanego czynu, Sąd I instancji stwierdził, że jego wyjaśnieniom nie można dać wiary. Zasadniczym argumentem leżącym u podstaw takiej oceny jest stwierdzenie, że choć „kopie [potwierdzenia zapłaty] przedstawione przez pokrzywdzonego nie mogą być wystarczającym materiałem do jednoznacznego stwierdzenia, że podpis na nich złożony jest podpisem oskarżonego” to „(…) podpisy na nich złożone są bardzo podobne do podpisów [oskarżonego] na oryginałach
z innych dni”. Z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że nawiązaniem do tego stwierdzenia jest zawarte w następnym zdaniu stwierdzenie – „Oskarżony nie wykazał w żaden sposób, że inna osoba mogła dokonać sfałszowania dokumentu”, a oba przywołane stwierdzenia stały się fundamentem ustalenia faktycznego (str. 1 uzasadnienia zaskarżonego wyroku), opartego też na opinii biegłego B. M., że oskarżony metodą kompilacji graficznej podrobił potwierdzenia zapłaty. Wynika więc z tego, że tylko z faktu podobieństwa podpisu oskarżonego do podpisów na kopiach potwierdzenia zapłaty oraz ich oryginałach, podrobionych metodą kompilacji graficznej, Sąd I instancji doszedł do wniosku, że oskarżony jest sprawcą tego fałszerstwa. Jednak błąd takiego rozumowania jest aż nadto widoczny, gdy w zebranym materiale dowodowym brak jest jakichkolwiek namacalnych dowodów, wskazujących na oskarżonego, jako na tego który działaniem swoim wykonał opisane w opinii biegłego B. M. czynności przedstawiające obraz fałszerstwa. Nie ulega wątpliwości, że w ten sposób Sąd I instancji dopuścił się obrazy art. 7 k.p.k.. Jednak ciężar tego uchybienia jest tym większy, gdy uwzględni się, iż argumentem przeważającym - jakiego użył Sąd I instancji dla potwierdzenia swojego przekonania co do tego, że oskarżony sfałszował potwierdzenia zapłaty – jest to, że nie wykazał on, że inna osoba mogła dokonać sfałszowania dokumentu. W ten sposób Sąd I instancji rażąco naruszył podstawy standard procesu karnego, którego wyraz, będący gwarancją praw oskarżonego, ujęty został w art. 74 § 1 k.p.k. jako rozwinięcie podstawowej zasady określonej w art. 5 § 1 k.p.k..

Dodatkowym argumentem przemawiającym za sprawstwem oskarżonego w przekonaniu Sądu I instancji są zeznania świadków H. R. i K. B. (str.5 uzasadnienia zaskarżonego). Odnośnie świadka K. B. Sąd
I instancji stwierdził, że „będąc dwukrotnie przesłuchiwana
i w postępowaniu przygotowawczym i przed sądem zeznała, iż rozmawiała
z oskarżonym, który potwierdził, że za wskazane w zarzucie dni uiścił należność a po kolejnym monicie telefonicznym rozłączył rozmowę
a następnie nie odbierał telefonów”. Ze stwierdzenia tego wynika, że podstawą oceny zeznań tego świadka były również zeznania z postępowania przygotowawczego( k.67-69), jednakże zeznań tych, w toku przesłuchania świadka przed Sądem w dniu 16 czerwca 2011 r. nie ujawniono (k. 245-246). Ze względu na treść art. 391 § 1 k.p.k. nie mogły one być ujawnione
w trybie art. 394 § 1 i 2 k.p.k. (k.374v). Zatem powołując się na zeznania świadka K. B. z postępowania przygotowawczego, które nie zostały ujawnione w toku rozprawy głównej Sąd I instancji naruszył przepis art. 410 k.p.k.. Naruszenie tego przepisu wynika również z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku na str. 4
w odniesieniu do wyjaśnień oskarżonego z postępowania przygotowawczego(k.100-101). Treść protokołu przesłuchania na rozprawie wskazuje jednoznacznie, że wyjaśnienia te nie zostały ujawnione (k. 217). Niezależnie od tego stwierdzić należy, że nie znajduje oparcia w protokole przesłuchania K. B. na rozprawie (k. 245-246) stwierdzenie Sądu I instancji, że „zeznała, iż rozmawiała z oskarżonym, który potwierdził, że za wskazane w zarzucie dni uiścił należność”. Nie jest więc pewnym – na co zwraca uwagę oskarżony w apelacji - że oskarżony
w rozmowach telefonicznych zapewniał świadka o dokonaniu takich zapłat w odniesienia do tego węgla (brykietu), który jest przedmiotem sprawy. Jest to tym bardziej uzasadnione, że w zeznaniach na rozprawie K. B. stwierdziła, że kiedy rozmawiała z oskarżonym telefonicznie, to nie przekazywała mu numerów faktur (k.246). Wobec tego stwierdzenie Sądu I instancji, że oskarżony w rozmowach z H. K. O.-B. (str.5 uzasadnienia zaskarżonego), nie negował przyjęcia brykietu nie podważa wyjaśnień oskarżonego skoro wynika z nich, że w okresie poprzedzającym okres wskazany w treści zarzucanego czynu oskarżony płacił za zamówiony i odebrany brykiet,
a fakt ten nie jest kwestionowany przez stronę pokrzywdzoną.

Konstatując, zarzut błędu w ustaleniach faktycznych postawiony w obu apelacjach uznać należało za zasadny. Stwierdzone uchybienie jest również nie tylko konsekwencją wskazanego wyżej rażącego naruszenia prawa procesowego ale również kolejnego takiego naruszenia, polegającego na nieprzeprowadzeniu, wnioskowanego przez oskarżonego na rozprawie w dniu 16 czerwca 2011 r., dowodu z „przesłuchania przewoźników” (k. 247). Stwierdzić należy, że wniosek ten nie został rozpoznany przez Sąd I instancji i nie został on oddalony. W ten sposób Sąd I instancji dopuścił się rażącej obrazy art. 170 § 3 k.p.k.. Wprawdzie Sąd I instancji ocenił zgłoszony wniosek dowodowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (str. 7), jednak miejscem do wskazania powodów oddalenia wniosku dowodowego jest uzasadnienie postanowienia wydanego w trybie
art. 170 § 1 k.p.k.. Nie jest nim uzasadnienie wyroku albowiem prawo do składania wniosków dowodowych i towarzyszące mu uprawnienie do poznania stanowiska sądu w zakresie ich oceny, jest jednym
z najistotniejszych elementów prawa do obrony oraz gwarancji kontradyktoryjnej formy procesu. Nie ma przy tym racji Sąd
I instancji gdy stwierdza, że wniosek zgłoszony przez oskarżonego „zmierzałby do dalszej przewlekłości w sprawie”. Odczytując właściwie wniosek oskarżonego stwierdzić należy, że jego celem jest wyjaśnienie tego kto odbierał brykiet zamówiony u pokrzywdzonego, który jest przedmiotem sprawy. Tej okoliczności nie wyjaśniono dotychczas a jest to okoliczność istotna dla rozstrzygania w niniejszej sprawie. Dla jej wyjaśnienia niezbędne jest ustalenia skąd i przez kogo brykiet był odbierany i w czyim imieniu oraz gdzie dostarczony i kto kwitował dostawę i w czyim imieniu. Zauważyć należy, że okoliczności te nie wynikają z dotychczasowych czynności procesowych. Nie wynika to też z zawiadomienia o przestępstwie.

Reasumując, wnioski obu apelacji dotyczące uchylenia zaskarżonego wyroku są zasadne.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 437 § 2 k.p.k. uchylił zaskarżony wyrok i sprawę L. J. przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Chojnicach.

Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Rejonowy winien jeszcze raz przeprowadzić postępowanie dowodowe, w trakcie których uzupełni materiał dowodowy w omawianym wyżej zakresie i w zgodzie z celem nierozpoznanego wniosku dowodowego zgłoszonego przez oskarżonego, a następnie tak ujawniony materiał dowodowy poddać starannej ocenie, zgodnej z wymogami sformułowanymi w art. 7 k.p.k., co pozwoli na dokonanie prawidłowych ustaleń faktycznych i rozstrzygnięcie kwestii winy oskarżonego L. J..